Taberistan Kârinî Hanedanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 550ler-11. yüzyıl | |||||||
![]() Harita, Bâvendî dönemindeki Kârinîlerin bölgesini göstermektedir. | |||||||
| Başkent | Lafur | ||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça Hazar dilleri | ||||||
| Resmî din | Zerdüştçülük İslam | ||||||
| Hükûmet | Hanedan askerî diktatörlük | ||||||
| Spahbed | |||||||
| |||||||
| Tarihî dönem | Orta Çağ | ||||||
| |||||||
| |||||||
| Günümüzdeki durumu | İran | ||||||
| İran tarihi bir parçası |
|---|
![]() |
| |
Kârinî Hanedanı, kısaca Kârinîler, 550'lerden 11. yüzyıla kadar kuzey İran'daki Taberistan'ın (Mâzenderan) bazı bölgelerinde hüküm süren bir İran hanedandır. Kendilerini Dâbûyî Hanedanı'nın mirasçıları olarak görüyorlardı ve Gilgilan ve Spahbed unvanlarıyla biliniyorlardı. 484'ten 493'e kadar Sasani İmparatorluğu'nun De facto hükümdarı olan 'ndan Parthialı bir soylu olan Sukhra'nın soyundan geliyorlardı. Kârinî Hanedanı ayrıca, İslam İran hanedanlarının yükselişinden önceki son Zerdüşt hanedanlarından biri olarak kabul edilir.
Tarih
| ]Hanedanlık, Sasani kralı I. Hüsrev'e (h. 531-579) Türklere karşı yardım etmesi karşılığında Amul'un güneyindeki Taberistan topraklarını alan Kârin tarafından kurulmuştur. 7. yüzyılda, bölgede hüküm süren Dâbûyîler tarafından, Kârinî Hanedanı'ndan adı bilinmeyen bir hükümdara Taberistan'ın bazı kısımları verilmiştir. 760 yılında Dâbûyî hükümdarı Hurşid yenilgiye uğratılmış, hanedanlığı ortadan kaldırılmış ve Taberistan Abbâsîler tarafından ilhak edilmiştir; ancak Kârinî ve diğer küçük yerel hanedanlıklar varlıklarını sürdürmüştür. Bu dönemde, belirli bir Hürmüz'ün Kârinî hükümdarı olarak anıldığı, küçük kardeşi Vindâspağan'ın ise batı Kârinî bölgelerinde, tıpkı Kârinîler ve Taberistan'ın diğer hükümdarları gibi Zerdüşt olan Deylemliler tarafından kontrol edilen Deylem'e kadar uzanan bir bölgede ast bir hükümdar olarak hüküm sürdüğü belirtilmektedir.
Hürmüz, Bâvendî hükümdarı I. Şervin ile birlikte, Abbasi valisi Halid ibn Barmak (768-772) tarafından başlatılan Müslüman yönetimine ve İslamlaştırma ve yerleşim çabalarına karşı yerli direnişine önderlik etmiştir. Ayrılmasının ardından, yerli prensler dağlık bölgelerde inşa ettiği şehirleri yıktılar ve 781'de Halifeliğe bağlılıklarını teyit etmelerine rağmen, 782'de genel bir Müslüman karşıtı isyan başlattılar ve bu isyan, 785'te 'nin 40.000 askerle bölgeye girmesine kadar bastırılamamıştır. Bundan sonra ovalardaki halife valileriyle ilişkiler iyileşti, ancak Kârinî ve Bâvendî prensleri, dağlık bölgelere Müslümanların nüfuzuna karşı muhalefe konusunda birleşmiş kaldılar; hatta orada Müslümanların gömülmesini bile yasakladılar. Vergi tahsildarının öldürülmesi gibi münferit isyan eylemleri meydana geldi, ancak iki prens 805 yılında Harun Reşid'in huzuruna çağrıldığında sadakat ve vergi ödeme sözü verdiler ve oğullarını dört yıl boyunca rehin olarak vermek zorunda kaldılar.
Hürmüz 815'te öldü ve yerine oğlu geçti; Şervin'in halefi I. Şehriyâr ile birlikte Abbasi halifesi Memûn tarafından Arap-Bizans savaşlarına yardım etmesi istendi. Şehriyâr bu talebi reddederken, Kârin kabul etti ve Bizans'a karşı yürüttüğü seferde başarılı oldu. Kârin'e daha sonra Memûn tarafından birçok onursal ödül verildi. Kârin'in şöhretini kıskanan Şehriyâr, Kârin'in topraklarının bir kısmını ilhak etmeye başladı. 817'de Kârin'in oğlu Mâzyâr'ın hükümdarlığı sırasında Şehriyâr, Mâzyâr'ın amcası Vinda-Umid'in yardımıyla onu Taberistan'dan kovdu ve tüm topraklarını ele geçirdi.
Mâzyâr, Memûn'un sarayına kaçtı, Müslüman oldu ve 822/23'te Abbasi valisinin desteğiyle intikam almak için geri döndü: Şehriyâr'ın oğlu ve halefi Şâpûr yenildi ve öldürüldü ve Mâzyâr, yaylaları kendi yönetimi altında birleştirdi. Artan gücü onu Amul'daki Müslüman yerleşimcilerle çatışmaya soktu, ancak şehri ele geçirmeyi ve halifelik sarayından tüm Taberistan üzerindeki yönetiminin tanınmasını sağlamayı başardı. Ancak sonunda Abdullah bin Tâhir ile anlaşmazlığa düştü ve 839'da Tâhirîler tarafından yakalandı ve Tâhirîler artık Taberistan'ın kontrolünü ele geçirdi. Bâvendîler, atalarının topraklarını geri almak için bu fırsatı değerlendirdi: Şâpûr'un kardeşi I. Kârin, Mâzyâr'a karşı Tâhirîlere yardım etti ve kardeşinin toprakları ve kraliyet unvanıyla ödüllendirildi.
Mâzyâr'ın kardeşi olan ve ona ihanet ederek Tâhirîlere yardım etmeyi seçen Kûhyâr, kendisine Kârinî tahtını vaat etmişti. Kısa süre sonra Kârinî tahtına çıktı, ancak kardeşine ihaneti nedeniyle kendi Dailam askerleri tarafından öldürüldü. Birçok âlim Kûhyâr'ın ölümünü Kârinî Hanedanı'nın çöküşü olarak kabul etse de, hanedanlık Taberistan'ın bazı bölgelerinde hüküm sürmeye devam etti ve 864 yılında belirli bir Baduspan ibn Gurdzad'ın Kârinî Hanedanı'nın hükümdarı olarak anıldığı ve Zeydî Hasan bin Zeyd'i desteklediği bilinmektedir. Bununla birlikte, oğlu ve halefi , Hasan bin Zeyd'e düşmanca davrandı, ancak Bâvendî hükümdarı I. Rüstem ile birlikte onun otoritesini kabul etmek zorunda kaldı. Şahriyar'ın oğlu , daha sonra 917 yılında Kârinî hanedanının sonuncusu olarak anılır ve babası gibi Zeydîlere düşmandı. İki yüzyıl sonra, 1106 yılında Emir Mehdi adında bir Kârinî hükümdarı, Bâvendî hükümdarı IV. Şehriyâr'ın vasallarından biri olarak anılır. Ondan sonra başka bir Kârinî hükümdarı bilinmemektedir, ancak 11. yüzyıla kadar hüküm sürmeye devam ettiler.
Bilinen Kârinî hükümdarları
| ]- Kârin (550'ler-?)
- Hürmüz (765–815)
- (815–817)
- Mâzyâr (817–839)
- Kûhyâr (839)
- (864'te adı geçmektedir)
- (914'te bahsediliyor)
- (917'de bahsediliyor)
- Emir Mehdi (1106'da adı geçmektedir)
Kaynakça
| ]- Özel
- ^ Madelung 1975, s. 201.
- ^ Madelung 1975, s. 202.
- ^ Madelung 1975, ss. 202, 204.
- ^ a b Ibn Isfandiyar 1905, ss. 145–156.
- ^ a b Madelung 1975, ss. 204–205.
- ^ Madelung 1975, s. 209.
- ^ Madelung 1975, s. 210.
- Genel
- Bosworth, C. E. (1968). "The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217)". Boyle, John Andrew (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 1-202. ISBN .
- Frye, R. N. (1960). "Bāwand". Gibb, H. A. R.; ; ; ; Lewis, B.; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume I: A–B (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. s. 1110. OCLC 495469456.
- (1975). "The Minor Dynasties of Northern Iran". (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 198-249. ISBN .
- (1984). "Āl-E Bāvand (Bavandids)". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 7. London u.a.: Routledge & Kegan Paul. ss. 747-753. ISBN .
- Rekaya, M. (1978). "Ḳārinids". ; Lewis, B.; ; Bosworth, C. E. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 644-647. OCLC 758278456.
- (1975). "The ʿAbbāsid Caliphate in Iran". (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 57-90. ISBN .
- (1905). An Abridged Translation of the History of Tabaristan, Compiled About A.H. 613 (A.D. 1216). . tarafından çevrildi. Leyden: E.J. Brill.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vikipedi ozgur ansiklopedi TaberistanKarini Hanedani550ler 11 yuzyilHarita Bavendi donemindeki Karinilerin bolgesini gostermektedir BaskentLafurYaygin dil ler Farsca Hazar dilleriResmi dinZerdustculuk IslamHukumetHanedan askeri diktatorlukSpahbed 6 yuzyil ortalariTarihi donemOrta Cag Kurulusu550ler Dagilisi11 yuzyilOncullerSasani ImparatorluguGunumuzdeki durumuIranIran tarihi dizisinin bir parcasiMitolojik tarihPisdadi Hanedani Keyani HanedaniTarihoncesiMOAntik Cag 4000Karaz kulturu3400 20003200 2700Ciruft kulturuc 3100 c 2200Elam2700 539Akad Imparatorlugu2400 2150Kassitlerc 1500 c 1155Yeni Asur Imparatorlugu911 609Urartular860 590Manna Kralligi850 616Imparatorluklar devriMed ImparatorluguMO 678 550 Iskit Kralligi MO 652 625Yeni Babil ImparatorluguMO 626 539Ahamenis ImparatorluguMO 550 330Ermenistan KralligiMO 331 MS 428AtropatenaMO 320 ler MS 3 yuzyilKapadokya KralligiMO 320 ler MS 17Selefki ImparatorluguMO 312 63Pontus KralligiMO 281 MS 62MO 3 yuzyilMO 3 yuzyil c MS 222Part ImparatorluguMO 247 MS 224ElamaisMO 147 MS 224HarakiniMO 141 MS 222Hint Part kralligi19 240Sasani Imparatorlugu224 6516 yuzyil 785Kariniler550 ler 11 yuzyilOrta CagRasidin Halifeligi632 661Emeviler661 750Abbasiler750 1258Dabuyiler642 760Bavendiler651 1349651 760Baduspaniler665 1598Custaniler791 11 yuzyilZeydiler864 14 yuzyilTahiriler821 873Samaniler819 999Saffariler861 1003Gurlularpre 879 1215Sacogullari889 929Musafiriler919 1062Ziyariler930 1090932 968Buveyhiler934 1062Gazneliler977 1186Kakuyiler1008 11411029 1236Sabankara1030 1355Buyuk Selcuklu Imparatorlugu1037 1194Harezmsahlar Devleti1077 1231Ildenizliler1135 1225Yezd Atabegleri1141 1319Salgurlular1148 1282Hezaresbiler1155 1424Pistekinliler1155 12311223 13061236 1537Kert Hanedani1244 1396Ilhanlilar1256 1335Cobanogullari1335 1357Muzafferiler1335 1393Celayir Sultanligi1337 1376Serbedariler1337 1376Inculular1335 13571349 15041359 1596Timurlular1370 1507Karkiya Hanedani1370 ler 1592Karakoyunlular1406 1468Akkoyunlular1468 1508Erken Modern CagSafeviler1501 1736 Hotakiler 1722 1729Afsar Hanedani1736 1796Talis Hanligi1747 1826Zend Hanedani1751 1794Kacar Hanedani1789 1925Modern CagPehlevi Irani1925 1979Gecici Hukumet1979Iran Islam Cumhuriyeti1979 gunumuzIlgili maddelerAd Hukumdarlargtd Karini Hanedani kisaca Kariniler 550 lerden 11 yuzyila kadar kuzey Iran daki Taberistan in Mazenderan bazi bolgelerinde hukum suren bir Iran hanedandir Kendilerini Dabuyi Hanedani nin mirascilari olarak goruyorlardi ve Gilgilan ve Spahbed unvanlariyla biliniyorlardi 484 ten 493 e kadar Sasani Imparatorlugu nun De facto hukumdari olan ndan Parthiali bir soylu olan Sukhra nin soyundan geliyorlardi Karini Hanedani ayrica Islam Iran hanedanlarinin yukselisinden onceki son Zerdust hanedanlarindan biri olarak kabul edilir Tarih span Hanedanlik Sasani krali I Husrev e h 531 579 Turklere karsi yardim etmesi karsiliginda Amul un guneyindeki Taberistan topraklarini alan Karin tarafindan kurulmustur 7 yuzyilda bolgede hukum suren Dabuyiler tarafindan Karini Hanedani ndan adi bilinmeyen bir hukumdara Taberistan in bazi kisimlari verilmistir 760 yilinda Dabuyi hukumdari Hursid yenilgiye ugratilmis hanedanligi ortadan kaldirilmis ve Taberistan Abbasiler tarafindan ilhak edilmistir ancak Karini ve diger kucuk yerel hanedanliklar varliklarini surdurmustur Bu donemde belirli bir Hurmuz un Karini hukumdari olarak anildigi kucuk kardesi Vindaspagan in ise bati Karini bolgelerinde tipki Kariniler ve Taberistan in diger hukumdarlari gibi Zerdust olan Deylemliler tarafindan kontrol edilen Deylem e kadar uzanan bir bolgede ast bir hukumdar olarak hukum surdugu belirtilmektedir Hurmuz Bavendi hukumdari I Servin ile birlikte Abbasi valisi Halid ibn Barmak 768 772 tarafindan baslatilan Musluman yonetimine ve Islamlastirma ve yerlesim cabalarina karsi yerli direnisine onderlik etmistir Ayrilmasinin ardindan yerli prensler daglik bolgelerde insa ettigi sehirleri yiktilar ve 781 de Halifelige bagliliklarini teyit etmelerine ragmen 782 de genel bir Musluman karsiti isyan baslattilar ve bu isyan 785 te nin 40 000 askerle bolgeye girmesine kadar bastirilamamistir Bundan sonra ovalardaki halife valileriyle iliskiler iyilesti ancak Karini ve Bavendi prensleri daglik bolgelere Muslumanlarin nufuzuna karsi muhalefe konusunda birlesmis kaldilar hatta orada Muslumanlarin gomulmesini bile yasakladilar Vergi tahsildarinin oldurulmesi gibi munferit isyan eylemleri meydana geldi ancak iki prens 805 yilinda Harun Resid in huzuruna cagrildiginda sadakat ve vergi odeme sozu verdiler ve ogullarini dort yil boyunca rehin olarak vermek zorunda kaldilar Hurmuz 815 te oldu ve yerine oglu gecti Servin in halefi I Sehriyar ile birlikte Abbasi halifesi Memun tarafindan Arap Bizans savaslarina yardim etmesi istendi Sehriyar bu talebi reddederken Karin kabul etti ve Bizans a karsi yuruttugu seferde basarili oldu Karin e daha sonra Memun tarafindan bircok onursal odul verildi Karin in sohretini kiskanan Sehriyar Karin in topraklarinin bir kismini ilhak etmeye basladi 817 de Karin in oglu Mazyar in hukumdarligi sirasinda Sehriyar Mazyar in amcasi Vinda Umid in yardimiyla onu Taberistan dan kovdu ve tum topraklarini ele gecirdi Mazyar Memun un sarayina kacti Musluman oldu ve 822 23 te Abbasi valisinin destegiyle intikam almak icin geri dondu Sehriyar in oglu ve halefi Sapur yenildi ve olduruldu ve Mazyar yaylalari kendi yonetimi altinda birlestirdi Artan gucu onu Amul daki Musluman yerlesimcilerle catismaya soktu ancak sehri ele gecirmeyi ve halifelik sarayindan tum Taberistan uzerindeki yonetiminin taninmasini saglamayi basardi Ancak sonunda Abdullah bin Tahir ile anlasmazliga dustu ve 839 da Tahiriler tarafindan yakalandi ve Tahiriler artik Taberistan in kontrolunu ele gecirdi Bavendiler atalarinin topraklarini geri almak icin bu firsati degerlendirdi Sapur un kardesi I Karin Mazyar a karsi Tahirilere yardim etti ve kardesinin topraklari ve kraliyet unvaniyla odullendirildi Mazyar in kardesi olan ve ona ihanet ederek Tahirilere yardim etmeyi secen Kuhyar kendisine Karini tahtini vaat etmisti Kisa sure sonra Karini tahtina cikti ancak kardesine ihaneti nedeniyle kendi Dailam askerleri tarafindan olduruldu Bircok alim Kuhyar in olumunu Karini Hanedani nin cokusu olarak kabul etse de hanedanlik Taberistan in bazi bolgelerinde hukum surmeye devam etti ve 864 yilinda belirli bir Baduspan ibn Gurdzad in Karini Hanedani nin hukumdari olarak anildigi ve Zeydi Hasan bin Zeyd i destekledigi bilinmektedir Bununla birlikte oglu ve halefi Hasan bin Zeyd e dusmanca davrandi ancak Bavendi hukumdari I Rustem ile birlikte onun otoritesini kabul etmek zorunda kaldi Sahriyar in oglu daha sonra 917 yilinda Karini hanedaninin sonuncusu olarak anilir ve babasi gibi Zeydilere dusmandi Iki yuzyil sonra 1106 yilinda Emir Mehdi adinda bir Karini hukumdari Bavendi hukumdari IV Sehriyar in vasallarindan biri olarak anilir Ondan sonra baska bir Karini hukumdari bilinmemektedir ancak 11 yuzyila kadar hukum surmeye devam ettiler Bilinen Karini hukumdarlari span Karin 550 ler Hurmuz 765 815 815 817 Mazyar 817 839 Kuhyar 839 864 te adi gecmektedir 914 te bahsediliyor 917 de bahsediliyor Emir Mehdi 1106 da adi gecmektedir Kaynakca span Ozel Madelung 1975 s 201 Madelung 1975 s 202 Madelung 1975 ss 202 204 a b Ibn Isfandiyar 1905 ss 145 156 a b Madelung 1975 ss 204 205 Madelung 1975 s 209 Madelung 1975 s 210 GenelBosworth C E 1968 The Political and Dynastic History of the Iranian World A D 1000 1217 Boyle John Andrew Ed The Cambridge History of Iran Volume 5 The Saljuq and Mongol Periods Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 1 202 ISBN 0 521 06936 X Frye R N 1960 Bawand Gibb H A R Lewis B Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume I A B Ingilizce Leiden E J Brill s 1110 OCLC 495469456 1975 The Minor Dynasties of Northern Iran Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 198 249 ISBN 0 521 20093 8 1984 Al E Bavand Bavandids Encyclopaedia Iranica Vol I Fasc 7 London u a Routledge amp Kegan Paul ss 747 753 ISBN 90 04 08114 3 Rekaya M 1978 Ḳarinids Lewis B Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume IV Iran Kha Ingilizce Leiden E J Brill ss 644 647 OCLC 758278456 1975 The ʿAbbasid Caliphate in Iran Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 57 90 ISBN 0 521 20093 8 1905 An Abridged Translation of the History of Tabaristan Compiled About A H 613 A D 1216 tarafindan cevrildi Leyden E J Brill gtdSasani ImparatorluguHanedanSasani Hanedani Sehinsahlar Sasani Hanedani soyagaci Yedi Buyuk HanedanZaman cizelgesiSasani Imparatorlugu nun zaman cizelgesiKulturSanat EgitimAskeriye ve savaslarSasani Imparatorlugu askeriyesi Donanma Pers Roma savaslari Ak Hunlar Pers savaslari Gokturk Sasani savaslari Isyan ve ic savaslar Muslumanlarin Iran i fethiArdillariDabuyiler Bavendiler Baduspaniler Mikaliler KarinilerDiger ilgili basliklarKusan Sasani Kralligi eran ve Otorite kontroluTDVIA kariniler Kategoriler 9 yuzyilda Iran8 yuzyilda IranTarihteki Zerdust devletler11 yuzyilda varligi sona eren bolgeler ve ulkelerGizli kategori TDVIA tanimlayicisi olan Vikipedi maddeleri

