| Mâzyâr | |
|---|---|
| Spahbed şah | |
![]() Mazyar'ın büsüt, Sari, İran | |
| Kârinî Hanedanı Spahbed'ı | |
| Hüküm süresi | 817–839 |
| Önce gelen | |
| Sonra gelen | |
| Taberistan Spahbed'ı | |
| Hüküm süresi | 825/6-839 |
| Önce gelen | Şapur (Bâvendîler) (Bâduspânîler) |
| Sonra gelen | |
| Doğum | y. 800 Lafur, Taberistan |
| Ölüm | Eylül 839 Sâmerrâ |
| Hanedan | Kârinî Hanedanı |
| Babası | |
| Dini | Zerdüştçülük |
Mâzyâr (Orta Farsça : Māh-Izād ; Mâzenderanca / Farsça: مازیار Mâzyâr, 825/6'dan 839'a kadar Taberistan'ın dağlık bölgesinin hükümdarı (Spahbed) olan Kârinî Hanedanı'ndan bir İran prensiydi. Abbasi Halifeliğine karşı direnişi nedeniyle, 20. yüzyıl İran milliyetçi tarih yazımında İran'ın ulusal kahramanlarından biri olarak kabul edilir. Adı "ayın yazatası tarafından korunan" anlamına gelir.
Köken
| ]Mâzyâr, 484-493 yılları arasında Sasani İmparatorluğu'nun fiili hükümdarı olan 'ndan güçlü bir soylu olan Sukhra'dan gelen Karinvand hanedanına mensuptu. Ancak, büyük nüfuzu ve gücü nedeniyle Sasani kralı I. Kubâd (h. 488-496, 498-531) tarafından sürgüne gönderilmiş ve idam edilmiştir. Sukhra'nın sekiz oğlu vardı ve bunlardan biri olan Karin, 550'lerde Batı Türk Kağanlığı'na karşı I. Kubâd'ın oğlu ve halefi I. Hüsrev'e (h. 531-579) yardım etmesi karşılığında Taberistan'da Amul'un güneyinde topraklar almış ve böylece Karinvand hanedanı başlamıştır.
Tahta çıkış, kaçış ve iktidara yükseliş
| ]Mâzyâr, babası Karin bin Hürmüz'ün yerine yaklaşık 817 yılında geçti. Ancak toprakları kısa süre sonra komşu Bâvendî hükümdarı I. Şehriyâr tarafından işgal edildi ve Şehriyâr, Mâzyâr'ı yenerek kaçmaya zorladı. Mâzyâr, kuzeni Vinda-Umid'e sığındı, ancak Vinda-Umid ona ihanet ederek onu Şehriyâr'a teslim etti. Bununla birlikte, Mâzyâr kaçmayı başardı ve Abbasi halifesi Memûn'un sarayına ulaştı. Orada, yakın zamanda İslam'ı kabul etmiş ve Beni Müneccim ailesine mensup bir Pers olan astrologlarından Yahya bin el-Müneccim ile tanıştı. Mâzyâr da kısa süre sonra İslam'ı kabul ettia[›] ve Memûn ona "Müminlerin Komutanının Hizmetkarı" (mawlā Emîrü'l-mü'minîn) unvanını ve Ebu'l-Hasan Muhammed adını verdi.
Mâzyâr'a ayrıca Taberistan'daki Royan ve Demavend adlı iki kasaba da tımar olarak verildi ve Abbasi devlet adamı Musa bin Hafs ile birlikte Taberistan ortak valisi olarak atandı. 822/3 yılında Mâzyâr, Abbasi takviyeleriyle Taberistan'a döndü ve düşmanlarıyla ilgilenmeye başladı; kardeşi Kuhyar'ı sürgüne gönderdi ve aynı şeyi yeğeni olan I. Şehriyâr'in oğlu I. Karin'e de yaptı. 825/6 yılında Mâzyâr, Bâvendîlerin topraklarına saldırdı ve Şehriyâr'ın oğlu ve halefi Şapur'u ele geçirdi. Amcası Vinda-Umid de yenilgiye uğratıldı ve kısa süre sonra öldürüldü. Böylece Mâzyâr, yaylaları kendi yönetimi altında birleştirdi. Daha sonra Gil-Gilan, Spahbed ve Padishkhwargar şah unvanlarını aldı; bunların hepsi 8. yüzyılda Taberistan'ın Dâbûyî kralı Büyük Farrukhan (h. 712-728) tarafından kullanılan unvanlardı.
Hükümdarlığı
| ]Taberistan'da Spahbed olarak erken dönemde hükümdarlığı
| ]
Şapur, Mâzyâr'ın kendisini öldürmeyi planladığını bilerek, Musa'ya gizli bir mesaj gönderdi ve eğer onu kendi esiri olarak kabul ederse 100.000 dirhem ödemeye razı olduğunu belirtti. Musa ise en iyi seçeneğinin İslam'a geçip halifenin himayesine girmek olduğunu söyledi. Şapur ile gizli iletişimini Mâzyâr'ın öğrenmesinden korkan Musa, Şapur'un İslam'a geçip halifenin himayesine girmeyi teklif etmesi durumunda Mâzyâr'ın nasıl tepki vereceğini sordu. Mâzyâr cevap vermedi, ancak aynı gün Şapur'un başını kestirdi; bu da Musa'yı çok kızdırdı. Şapur'un fikir birliği olmadan öldürülmesinin sonuçlarından korkan Mâzyâr, Musa'dan özür diledi.
Mâzyâr, birkaç kasabada camiler inşa etmeye başladı ve Deylemlilerin topraklarını başarıyla yağmaladı ve büyük bir kısmını sınır bölgesi Muzn'a yerleştirdi. 826/7 yılında Musa öldü ve yerine oğlu Muhammed bin Musa geçti; Mâzyâr ona hiç ilgi göstermedi. Mâzyâr etkisini genişletmeye devam etti, ancak politikaları Taberistan Müslümanları tarafından baskıcı olarak görüldü. Taberistan Müslümanları ve Bâvendî prensi I. Karin, Mâzyâr'ın davranışları hakkında Memûn'a şikayette bulunmaya başladılar, ancak Memûn'u Mâzyâr'a karşı çevirmeyi başaramadılar.
Memûn, Bizans İmparatorluğu'na karşı bir savaşa karıştıktan sonra, Mâzyâr bu fırsatı kullanarak Muhammed bin Musa'yı Alioğulları ile gizlice işbirliği yapmakla suçlayarak hapse attı. Memûn kısa süre sonra Mâzyâr'ın Taberistan ve çevresindeki bölgeler üzerindeki yönetimini kabul etti. Memûn 833'te öldüğünde, yerine üvey kardeşi Mutasım geçti ve o da Mâzyâr'ı Taberistan'ın hükümdarı olarak kabul etti.
Ancak Tâhirî hükümdarı Abdullah bin Tâhir, Mâzyâr'dan toprak vergisi (haraç) ödemesini istediğinde, Mâzyâr bunu reddetti. Taberistan'ı kendi tımarı olarak iddia eden Abdullah, Mâzyâr'dan Muhammed bin Musa'yı serbest bırakmasını istedi. Ancak Mazyar, Abdullah'ın sözünü bir kez daha dinlemeyi reddetti ve Abdullah, Mâzyâr'ı küfür ve zulümle suçlamak için Mutasım'ın huzuruna çıktı.
İsyan
| ]Tehdit altında hisseden Mâzyâr, Abbasi Halifeliğine karşı isyan etti; bu hareket yerli Zerdüştler ve Abbasi kontrolündeki sınır bölgeleri tarafından geniş çapta desteklendi. Mâzyâr, Taberistan soylularının sadakatini sağlamaya çalıştı ve güvenmediği herkesi hapse attı. Ortaçağ tarihçisi İbn İsfendiyâr'ın Tarih-i-Taberistan adlı eserine göre, Mâzyâr'ın şu sözleri söylediği rivayet edilir:
| “ | Kâvus'un oğlu Afşin, Babek Hürremi ve ben, ülkeyi Araplardan geri alıp hükümeti ve ülkeyi Kasraviyan ailesine geri devretmek üzere yemin ve bağlılık sözü vermiştik. | „ |
Abdullah ve Mutasım, Taberistan'a her yönden giren beş ordu gönderdi. Mâzyâr, kardeşi Kûhyâr'ı Kârinî dağlarının savunucusu, Bâvendî I. Karin'i ise doğu Taberistan'ın savunucusu olarak atadı. Ancak Taberistan, Abbasi istilasına hızla düştü: birkaç şehir sürpriz bir şekilde ele geçirildi, I. Karin ise Mâzyâr'a ihanet ederek ailesinin topraklarının yöneticisi olarak yeniden atanması karşılığında Abbasilere yardım etmeyi kabul etti. Sari halkı Mâzyâr'a karşı ayaklandı ve Mâzyâr, kardeşi Kûhyâr tarafından ihanete uğradı; Kûhyâr onu yakalayıp Mutasım'a teslim etti.
Mâzyâr, Sâmerrâ'ya getirildi ve orada idam edildi. Cesedi daha sonra Babek Hürremi'nin cesediyle birlikte darağacına asıldı. Mâzyâr'ın kardeşi Kûhyâr, Mâzyâr'a ihaneti nedeniyle kısa süre sonra kendi Deylem askerleri tarafından öldürüldü. Bu, Kârinî Hanedanı'nın sonunu işaret eder. Bu durum, Tâhirîleri Taberistan'ın yöneticileri olarak bıraktı ve I. Karin, bir vasal olarak Bâvendî Hanedanı'nın hükümdarı olarak yeniden tahta geçti.
Notlar
| ]Kaynakça
| ]- Özel
- ^ Pourshariati 2008, s. 113.
- ^ a b c Ibn Isfandiyar 1905, ss. 145-156.
- ^ a b c Rekaya 1997, ss. 644-647.
- ^ a b Madelung 1984, ss. 747–753.
- ^ a b c d Madelung 1975, ss. 204–205.
- ^ Mottahedeh 1975, s. 76.
- ^ Said Nafisi, Babak Khorramdin Delawar-e-Azerbaijan (Babak Khorramdin, the brave heat of Azerbaijan), Tabesh Publishers, Tehran 1955, pg 57, actual quote from Ibn Esfandiyar من (مازیار) و افشين خيدر بن کاوس و بابک هر سه از دير باز عهد و بيعت کرده ايم و قرار داده بر آن که دولت از عرب بازستانيم و ملک و جهانداري با خاندان کسرويان نقل کنيم»
- ^ Madelung 1975, ss. 205–206.
- ^ Babaie & Grigor 2015, s. 140.
- Genel
- Babaie, Sussan; Grigor, Talinn (2015). Persian Kingship and Architecture: Strategies of Power in Iran from the Achaemenids to the Pahlavis. I.B.Tauris. ss. 1-288. ISBN .
- (1975). "The Minor Dynasties of Northern Iran". Frye, R. N. (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 198-249. ISBN .
- (1984). "Āl-E Bāvand (Bavandids)". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 7. London u.a.: Routledge & Kegan Paul. ss. 747-753. ISBN .
- (1975). "The ʿAbbāsid Caliphate in Iran". Frye, R. N. (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 57-90. ISBN .
- Rekaya, M. (1997). "Ḳārinids". The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha. Leiden and New York: BRILL. ss. 644-647. ISBN .
- Ibn Isfandiyar, Muhammad ibn al-Hasan (1905). An Abridged Translation of the History of Tabaristan, Compiled About A.H. 613 (A.D. 1216). Trans. Edward G. Browne. Leyden: E.J. Brill.
- Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vikipedi ozgur ansiklopedi MazyarSpahbed sahMazyar in busut Sari IranKarini Hanedani Spahbed iHukum suresi817 839Once gelenSonra gelenTaberistan Spahbed iHukum suresi825 6 839Once gelenSapur Bavendiler Baduspaniler Sonra gelenDogumy 800 Lafur TaberistanOlumEylul 839 SamerraHanedanKarini HanedaniBabasiDiniZerdustculuk Mazyar Orta Farsca Mah Izad Mazenderanca Farsca مازیار Mazyar 825 6 dan 839 a kadar Taberistan in daglik bolgesinin hukumdari Spahbed olan Karini Hanedani ndan bir Iran prensiydi Abbasi Halifeligine karsi direnisi nedeniyle 20 yuzyil Iran milliyetci tarih yaziminda Iran in ulusal kahramanlarindan biri olarak kabul edilir Adi ayin yazatasi tarafindan korunan anlamina gelir Koken span Mazyar 484 493 yillari arasinda Sasani Imparatorlugu nun fiili hukumdari olan ndan guclu bir soylu olan Sukhra dan gelen Karinvand hanedanina mensuptu Ancak buyuk nufuzu ve gucu nedeniyle Sasani krali I Kubad h 488 496 498 531 tarafindan surgune gonderilmis ve idam edilmistir Sukhra nin sekiz oglu vardi ve bunlardan biri olan Karin 550 lerde Bati Turk Kaganligi na karsi I Kubad in oglu ve halefi I Husrev e h 531 579 yardim etmesi karsiliginda Taberistan da Amul un guneyinde topraklar almis ve boylece Karinvand hanedani baslamistir Tahta cikis kacis ve iktidara yukselis span Mazyar babasi Karin bin Hurmuz un yerine yaklasik 817 yilinda gecti Ancak topraklari kisa sure sonra komsu Bavendi hukumdari I Sehriyar tarafindan isgal edildi ve Sehriyar Mazyar i yenerek kacmaya zorladi Mazyar kuzeni Vinda Umid e sigindi ancak Vinda Umid ona ihanet ederek onu Sehriyar a teslim etti Bununla birlikte Mazyar kacmayi basardi ve Abbasi halifesi Memun un sarayina ulasti Orada yakin zamanda Islam i kabul etmis ve Beni Muneccim ailesine mensup bir Pers olan astrologlarindan Yahya bin el Muneccim ile tanisti Mazyar da kisa sure sonra Islam i kabul ettia ve Memun ona Muminlerin Komutaninin Hizmetkari mawla Emiru l mu minin unvanini ve Ebu l Hasan Muhammed adini verdi Mazyar a ayrica Taberistan daki Royan ve Demavend adli iki kasaba da timar olarak verildi ve Abbasi devlet adami Musa bin Hafs ile birlikte Taberistan ortak valisi olarak atandi 822 3 yilinda Mazyar Abbasi takviyeleriyle Taberistan a dondu ve dusmanlariyla ilgilenmeye basladi kardesi Kuhyar i surgune gonderdi ve ayni seyi yegeni olan I Sehriyar in oglu I Karin e de yapti 825 6 yilinda Mazyar Bavendilerin topraklarina saldirdi ve Sehriyar in oglu ve halefi Sapur u ele gecirdi Amcasi Vinda Umid de yenilgiye ugratildi ve kisa sure sonra olduruldu Boylece Mazyar yaylalari kendi yonetimi altinda birlestirdi Daha sonra Gil Gilan Spahbed ve Padishkhwargar sah unvanlarini aldi bunlarin hepsi 8 yuzyilda Taberistan in Dabuyi krali Buyuk Farrukhan h 712 728 tarafindan kullanilan unvanlardi Hukumdarligi span Taberistan da Spahbed olarak erken donemde hukumdarligi span Kuzey Iran haritasi Sapur Mazyar in kendisini oldurmeyi planladigini bilerek Musa ya gizli bir mesaj gonderdi ve eger onu kendi esiri olarak kabul ederse 100 000 dirhem odemeye razi oldugunu belirtti Musa ise en iyi seceneginin Islam a gecip halifenin himayesine girmek oldugunu soyledi Sapur ile gizli iletisimini Mazyar in ogrenmesinden korkan Musa Sapur un Islam a gecip halifenin himayesine girmeyi teklif etmesi durumunda Mazyar in nasil tepki verecegini sordu Mazyar cevap vermedi ancak ayni gun Sapur un basini kestirdi bu da Musa yi cok kizdirdi Sapur un fikir birligi olmadan oldurulmesinin sonuclarindan korkan Mazyar Musa dan ozur diledi Mazyar birkac kasabada camiler insa etmeye basladi ve Deylemlilerin topraklarini basariyla yagmaladi ve buyuk bir kismini sinir bolgesi Muzn a yerlestirdi 826 7 yilinda Musa oldu ve yerine oglu Muhammed bin Musa gecti Mazyar ona hic ilgi gostermedi Mazyar etkisini genisletmeye devam etti ancak politikalari Taberistan Muslumanlari tarafindan baskici olarak goruldu Taberistan Muslumanlari ve Bavendi prensi I Karin Mazyar in davranislari hakkinda Memun a sikayette bulunmaya basladilar ancak Memun u Mazyar a karsi cevirmeyi basaramadilar Memun Bizans Imparatorlugu na karsi bir savasa karistiktan sonra Mazyar bu firsati kullanarak Muhammed bin Musa yi Aliogullari ile gizlice isbirligi yapmakla suclayarak hapse atti Memun kisa sure sonra Mazyar in Taberistan ve cevresindeki bolgeler uzerindeki yonetimini kabul etti Memun 833 te oldugunde yerine uvey kardesi Mutasim gecti ve o da Mazyar i Taberistan in hukumdari olarak kabul etti Ancak Tahiri hukumdari Abdullah bin Tahir Mazyar dan toprak vergisi harac odemesini istediginde Mazyar bunu reddetti Taberistan i kendi timari olarak iddia eden Abdullah Mazyar dan Muhammed bin Musa yi serbest birakmasini istedi Ancak Mazyar Abdullah in sozunu bir kez daha dinlemeyi reddetti ve Abdullah Mazyar i kufur ve zulumle suclamak icin Mutasim in huzuruna cikti Isyan span Tehdit altinda hisseden Mazyar Abbasi Halifeligine karsi isyan etti bu hareket yerli Zerdustler ve Abbasi kontrolundeki sinir bolgeleri tarafindan genis capta desteklendi Mazyar Taberistan soylularinin sadakatini saglamaya calisti ve guvenmedigi herkesi hapse atti Ortacag tarihcisi Ibn Isfendiyar in Tarih i Taberistan adli eserine gore Mazyar in su sozleri soyledigi rivayet edilir Kavus un oglu Afsin Babek Hurremi ve ben ulkeyi Araplardan geri alip hukumeti ve ulkeyi Kasraviyan ailesine geri devretmek uzere yemin ve baglilik sozu vermistik Abdullah ve Mutasim Taberistan a her yonden giren bes ordu gonderdi Mazyar kardesi Kuhyar i Karini daglarinin savunucusu Bavendi I Karin i ise dogu Taberistan in savunucusu olarak atadi Ancak Taberistan Abbasi istilasina hizla dustu birkac sehir surpriz bir sekilde ele gecirildi I Karin ise Mazyar a ihanet ederek ailesinin topraklarinin yoneticisi olarak yeniden atanmasi karsiliginda Abbasilere yardim etmeyi kabul etti Sari halki Mazyar a karsi ayaklandi ve Mazyar kardesi Kuhyar tarafindan ihanete ugradi Kuhyar onu yakalayip Mutasim a teslim etti Mazyar Samerra ya getirildi ve orada idam edildi Cesedi daha sonra Babek Hurremi nin cesediyle birlikte daragacina asildi Mazyar in kardesi Kuhyar Mazyar a ihaneti nedeniyle kisa sure sonra kendi Deylem askerleri tarafindan olduruldu Bu Karini Hanedani nin sonunu isaret eder Bu durum Tahirileri Taberistan in yoneticileri olarak birakti ve I Karin bir vasal olarak Bavendi Hanedani nin hukumdari olarak yeniden tahta gecti Notlar span a Bu durum sadece gostermelik gibi gorunuyor zira birkac yil sonra Mazyar Abbasi Halifeligine karsi isyani sirasinda Zerdust tebaasinin camileri yikmasina izin verdi Kaynakca span Ozel Pourshariati 2008 s 113 a b c Ibn Isfandiyar 1905 ss 145 156 a b c Rekaya 1997 ss 644 647 a b Madelung 1984 ss 747 753 a b c d Madelung 1975 ss 204 205 Mottahedeh 1975 s 76 Said Nafisi Babak Khorramdin Delawar e Azerbaijan Babak Khorramdin the brave heat of Azerbaijan Tabesh Publishers Tehran 1955 pg 57 actual quote from Ibn Esfandiyar من مازیار و افشين خيدر بن کاوس و بابک هر سه از دير باز عهد و بيعت کرده ايم و قرار داده بر آن که دولت از عرب بازستانيم و ملک و جهانداري با خاندان کسرويان نقل کنيم Madelung 1975 ss 205 206 Babaie amp Grigor 2015 s 140 GenelBabaie Sussan Grigor Talinn 2015 Persian Kingship and Architecture Strategies of Power in Iran from the Achaemenids to the Pahlavis I B Tauris ss 1 288 ISBN 9780857734778 1975 The Minor Dynasties of Northern Iran Frye R N Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Cambridge Cambridge University Press ss 198 249 ISBN 978 0 521 20093 6 1984 Al E Bavand Bavandids Encyclopaedia Iranica Vol I Fasc 7 London u a Routledge amp Kegan Paul ss 747 753 ISBN 90 04 08114 3 1975 The ʿAbbasid Caliphate in Iran Frye R N Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Cambridge Cambridge University Press ss 57 90 ISBN 978 0 521 20093 6 Rekaya M 1997 Ḳarinids The Encyclopedia of Islam New Edition Volume IV Iran Kha Leiden and New York BRILL ss 644 647 ISBN 90 04 05745 5 Ibn Isfandiyar Muhammad ibn al Hasan 1905 An Abridged Translation of the History of Tabaristan Compiled About A H 613 A D 1216 Trans Edward G Browne Leyden E J Brill Pourshariati Parvaneh 2008 Decline and Fall of the Sasanian Empire The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran London and New York I B Tauris ISBN 978 1 84511 645 3 Otorite kontroluTDVIA mazyar b karin Kategoriler Abbasiler tarafindan tutuklanan kisiler9 yuzyilda Iranlilar839 da olenlerGizli kategoriler TDVIA tanimlayicisi olan Vikipedi maddeleriDogum yili bilinmeyenler
