Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Vahanca ya da Vahi (X̆ik zik), Doğu İran dillerinin Pamir alt grubuna ait bir dildir. Esas olarak Afganistan, Çin, Pakistan ve Tacikistan sınırlarının bir araya geldiği Vahan Koridoru civarlarında yaşayan Vahanlılar tarafından konuşulur.
| Vahanca | |
|---|---|
| X̆ik zik | |
 | |
| Bölge | Afganistan, Çin, Pakistan, Tacikistan |
| Etnisite | Vahanlılar |
| Konuşan sayısı | 58.000 (2015) |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Arap alfabesi, Kiril alfabesi, Latin alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | wbl |
| Glottolog | wakh1245 |
Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin güneybatısındaki Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi'ne bağlı yerleşiminde yaşayan Çin Tacikleri tarafından konuşulur.
Fonoloji
Ünlüler
| Arka | |||
|---|---|---|---|
| i | ɨ | u | |
| e | ə | o | |
| a | |||
Ünsüzler
| Dudaksıl | Dişsil | Dişyuvasıl | Üstdamaksıl | Artdamaksıl | Gırtlaksıl | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| m | n | |||||||
| p b | t̪ d̪ | ʈ ɖ | k ɡ | q | ||||
| t͡s d͡z | t͡ʃ d͡ʒ | ʈ͡ʂ ɖ͡ʐ | ||||||
| Sürtünmeli | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | x ɣ | χ ʁ | h |
| l | j | w | ||||||
| r |
Ortografi
Arap harfleri
Bu alfabe en çok Afganistan'da kullanılır.
| Harf | ا | آ | ب | پ | ت | ټ | ث | ج | ڃ | چ | ڇ | څ | ځ | ح | خ | د | ډ | ذ | ر | ز | ږ | ژ | ڙ | س |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| IPA | [a]、 | [o] | [b] | [p] | [t̪] | [ʈ] | [θ] | [d͡ʒ] | [ɖ͡ʐ] | [t͡ʃ] | [ʈ͡ʂ] | [t͡s] | [d͡z] | [h] | [χ] | [d̪] | [ɖ] | [ð] | [r] | [z] | [ɣ] | [ʒ] | [ʐ] | [s] |
| Harf | ښ | ش | ڜ | ص | ض | ط | ظ | ع | غ | ف | ڤ | ق | ک | گ | ل | م | ن | ه | و | ؤ | وْ | ي | ی | |
| IPA | [x] | [ʃ] | [ʂ] | [s] | [z] | [t] | [z] | Ø | [ʁ] | [f] | [v] | [q] | [k] | [g] | [l] | [m] | [n] | [h] | [w]、[ə] | [u] | [ɨ] | [i] | [j]、[e] |
Kiril harfleri
| Harf | А а | Б б | В в | В̌ в̌ | Г г | Ғ ғ | Г̌ г̌ | Д д | Д̣ д̣ | Д̌ д̌ | Е е | Ё ё | Ж ж | Ж̣ ж̣ | З з | Ҙ ҙ | И и | Й й | К к | Қ қ | Л л | М м | Н н | О о | П п |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| IPA | [a] | [b] | [v] | [w] | [g] | [ʁ] | [ɣ] | [d̪] | [ɖ] | [ð] | [e]、 | [ʒ] | [ʐ] | [z] | [d͡z] | [i] | [j] | [k] | [q] | [l] | [m] | [n] | [o] | [p] | |
| Harf | Р р | С с | Т т | Т̣ т̣ | Т̌ т̌ | У у | Ф ф | Х х | Х̌ х̌ | Ҳ ҳ | Ц ц | Ч ч | Ч̣ ч̣ | Ҷ ҷ | Ҷ̣ ҷ̣ | Ш ш | Ш̣ ш̣ | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ә ә | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
| IPA | [r] | [s] | [t̪] | [ʈ] | [θ] | [u] | [f] | [χ] | [x] | [h] | [t͡s] | [t͡ʃ] | [ʈ͡ʂ] | [d͡ʒ] | [ɖ͡ʐ] | [ʃ] | [ʂ] | Ø | [ɨ] | [ə] | Ø | [e] |
Latin harfleri
Pakistanlı dilbilimci Haqiqat Ali, 1984 yılında Latin alfabesinin temelinde Vahanca için bir alfabe geliştirdi. Alfabenin 43 adet harfi var; her adet harfin de hem büyük hem de küçük formları var. Harflerin çoğunu Latin harfleri oluştururken bazı harfler ise Kiril alfabesi, Yunan alfabesi veya Uluslararası Fonetik Alfabe'den alınmıştır.
| Harf | A a | B b | C c | Č č | Č̣ č̣ | D d | Ḍ ḍ | Δ δ | E e | Ə ə | F f | G g | Ɣ ɣ | Ɣ̌ ɣ̌ | H h | I i | J̌ ǰ | J̣̌ ǰ̣ | K k | L l | M m | N n |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| IPA | [a] | [b] | [t͡s] | [t͡ʃ] | [ʈ͡ʂ] | [d̪] | [ɖ] | [ð] | [e] | [ə] | [f] | [g] | [ʁ] | [ɣ] | [h] | [i] | [d͡ʒ] | [ɖ͡ʐ] | [k] | [l] | [m] | [n] |
| Harf | O o | P p | Q q | R r | S s | Š š | Ṣ̌ ṣ̌ | T t | Ṭ ṭ | Θ ϑ | U u | V v | W w | X x | X̌ x̌ | Y y | Z z | Ž ž | Ẓ̌ ẓ̌ | Ʒ ʒ | Ы ы | |
| IPA | [o] | [p] | [q] | [r] | [s] | [ʃ] | [ʂ] | [t̪] | [ʈ] | [θ] | [u] | [v] | [w] | [χ] | [x] | [j] | [z] | [ʒ] | [ʐ] | [d͡z] | [ɨ] |
Söz varlığı
Vahancadaki söz varlığı diğer Doğu İran dillerine çok benzese de bazı farklılıklar da mevcuttur.
| Sözcük anlamı | Batı İran dilleri | Doğu İran dilleri | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Farsça | Tacikçe | Şugnanca | Sarıkolca | Vahanca | |
| oğul (isim) | (پسر) | (писар) | (пуц) | (püts) | (pətr) |
| buğday (isim) | (گندم) | (гандум) | (жиндам) | (zyandam) | (ɣ̆ədīm) |
| göz (isim) | (چشم) | (чашм) | (цем) | (tsem) | (č̣əẓ̆m) |
| ateş (isim) | (اتش) | (оташ) | (йоц) | (yuts) | (rыxnīg) |
| su (isim) | (اب) | (об) | (x̆ац) | (cats) | (yupk) |
| el (isim) | (دست) | (даст) | (δуст) | (zzüst) | (δast) |
| et (isim) | (گوشت) | (гўшт) | (гӯx̆т) | (güct) | (gūṣ̌t) |
| diş (isim) | (دندان) | (дандон) | (δиндẙн) | (zzandun) | (dыndыk) |
| ayak (isim) | (پا) | (по) | (поδ) | (pezz) | (pāδ) |
| at (isim) | (اسب) | (асп) | (ворӌ) | (vurj) | (yaš) |
| bulut (isim) | (ابر) | (абр) | (áбри) | (varm) | (mūr) |
| yüksek (sıfat) | (بلند) | (баланд) | (билāнд) | (büland) | (bəland) |
| büyük (sıfat) | (كلان) | (калон) | (ғула) | (lour) | (lup) |
| uzak (sıfat) | (دور) | (дур) | (δар) | (zzar) | (δīr) |
| iyi (sıfat) | (خوب) | (хуб) | (хӯб) | (qarj) | (baf) |
| yeni (sıfat) | (نو) | (нав) | (наw) | (nüj) | (ṣ̌ə̄ɣ̆d) |
| küçük (sıfat) | (خرد) | (хурд) | (ʒул) | (dzül) | (ʒəqlay) |
| çok (zarf) | (بسيار) | (бисёр) | (бисйор) | (pür) | (təqi) |
| beş (sayı) | (پنج) | (панҷ) | (пӣнӡ) | (pindz) | (pānʒ) |
| yedi (sayı) | (هفت) | (ҳафт) | (wӯвд) | (üvd) | (ыb) |
| yemek (fiil) | (خورد) | (хўрд) | (хӯд) | (hig) | (yitn) |
| demek (fiil) | (گفت) | (гуфт) | (лẙвд) | (levd) | (x̆nak) |
| görmek (fiil) | (ديد) | (дид) | (wӣнт) | (wand) | (wīng) |
| yapmak (fiil) | (كرد) | (кард) | (чӯд) | (qeig) | (cərak) |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . Ethnologue. 2015. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Wakhi". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ [Vahanlı Topluluklarını Dil Değişimi İçinde Keşfetmek] (PDF) (Rusça). 9 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
- ^ Ali, Haqiqat (1984). Wakhi Language. 1.
- ^ a b Пахалина, Т.Н. (Pakhalina, T.H.) (1975). Ваханский язык [Vahanca] (Rusça). Moskova, SSCB: SSCB Bilimler Akademisi.
- ^ 高尔锵 (Gāo Ěrqiāng) (1985). 《塔吉克语简志》 (Tacikçeye Genel Bakış) (Çince). Pekin, Çin: 民族出版社 (Minzu Yayınevi).
- ^ 《汉语波斯语词典》 [Çince - Farsça Sözlük] (Çince). Pekin, Çin: 北京大学伊朗文化研究所、德黑兰大学德胡达大词典编纂所 (Pekin Üniversitesi İran Kültürü Araştırma Merkezi, Tahran Üniversitesi Sözlük Derleme Enstitüsü). Ekim 1996. ISBN .
- ^ [İngilizce - Rusça - Tacikçe Sözlük] (Tacikçe). 2007. 25 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2013.
- ^ Карамсхоев, Додхудо (Karamskhoyev, Dodkhudo); Грюнберг, Александр Леонович (Grünberg, Aleksandr Leonoviç) (1988). Шугнанско-русский словарь, том 1 - 3 [Şugnanca-Rusça Sözlük: 1-3. Cilt] (Rusça). Moskova, SSCB: SSCB Bilimler Akademisi.
- ^ 高尔锵 (Gāo Ěrqiāng) (1996). 《塔吉克汉词典》 [Tacikçe-Çince Sözlük] (Çince). Çengdu, Çin: 四川民族出版社 (Siçuan Minzu Yayınevi). ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vahanca ya da Vahi X ik zik Dogu Iran dillerinin Pamir alt grubuna ait bir dildir Esas olarak Afganistan Cin Pakistan ve Tacikistan sinirlarinin bir araya geldigi Vahan Koridoru civarlarinda yasayan Vahanlilar tarafindan konusulur VahancaX ik zikBolgeAfganistan Cin Pakistan TacikistanEtnisiteVahanlilarKonusan sayisi58 000 2015 Dil ailesiHint Avrupa Hint IranIranDogu IranPamir dilleriVahancaYazi sistemiArap alfabesi Kiril alfabesi Latin alfabesiDil kodlariISO 639 3wblGlottolog a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id wakh1245 wakh1245 a Cin de Sincan Uygur Ozerk Bolgesi nin guneybatisindaki Taskurgan Tacik Ozerk Ilcesi ne bagli en yerlesiminde yasayan Cin Tacikleri tarafindan konusulur FonolojiUnluler en en Arka en i ɨ u en e e o en aUnsuzler Dudaksil Dissil Disyuvasil en Ustdamaksil Artdamaksil en Girtlaksil en m n en p b t d ʈ ɖ k ɡ q en t s d z t ʃ d ʒ ʈ ʂ ɖ ʐSurtunmeli f v 8 d s z ʃ ʒ ʂ ʐ x ɣ x ʁ h en l j w en rOrtografiArap harfleri Bu alfabe en cok Afganistan da kullanilir Harf ا آ ب پ ت ټ ث ج ڃ چ ڇ څ ځ ح خ د ډ ذ ر ز ږ ژ ڙ سIPA a O o b p t ʈ 8 d ʒ ɖ ʐ t ʃ ʈ ʂ t s d z h x d ɖ d r z ɣ ʒ ʐ s Harf ښ ش ڜ ص ض ط ظ ع غ ف ڤ ق ک گ ل م ن ه و ؤ و ي یIPA x ʃ ʂ s z t z O ʁ f v q k g l m n h w e u ɨ i j e Kiril harfleri Harf A a B b V v V v G g Ғ g G g D d D d D d E e Yo yo Zh zh Zh zh Z z Ҙ ҙ I i J j K k Қ k L l M m N n O o P pIPA a b v w g ʁ ɣ d ɖ d e je jo ʒ ʐ z d z i j k q l m n o p Harf R r S s T t T t T t U u F f H h H h Ҳ ҳ C c Ch ch Ch ch Ҷ ҷ Ҷ ҷ Sh sh Sh sh Sh sh Y y Ә ә E e Yu yu Ya yaIPA r s t ʈ 8 u f x x h t s t ʃ ʈ ʂ d ʒ ɖ ʐ ʃ ʂ ʃt ʃ O ɨ e O e ju ja Latin harfleri Vahan dili icin kullanilan Latin alfabesi Pakistanli dilbilimci Haqiqat Ali 1984 yilinda Latin alfabesinin temelinde Vahanca icin bir alfabe gelistirdi Alfabenin 43 adet harfi var her adet harfin de hem buyuk hem de kucuk formlari var Harflerin cogunu Latin harfleri olustururken bazi harfler ise Kiril alfabesi Yunan alfabesi veya Uluslararasi Fonetik Alfabe den alinmistir Harf A a B b C c C c C c D d Ḍ ḍ D d E e E e F f G g Ɣ ɣ Ɣ ɣ H h I i J ǰ J ǰ K k L l M m N nIPA a b t s t ʃ ʈ ʂ d ɖ d e e f g ʁ ɣ h i d ʒ ɖ ʐ k l m n Harf O o P p Q q R r S s S s Ṣ ṣ T t Ṭ ṭ 8 ϑ U u V v W w X x X x Y y Z z Z z Ẓ ẓ Ʒ ʒ Y yIPA o p q r s ʃ ʂ t ʈ 8 u v w x x j z ʒ ʐ d z ɨ Soz varligiVahancadaki soz varligi diger Dogu Iran dillerine cok benzese de bazi farkliliklar da mevcuttur Iran dillerinin sozcuk karsilastirmasi Sozcuk anlami Bati Iran dilleri Dogu Iran dilleriFarsca Tacikce Sugnanca Sarikolca Vahancaogul isim pisaer پسر pisar pisar put s puc pɯt s puts petr petr bugday isim ɡaendum گندم ɡandum gandum ʒindam zhindam ʒandam zyandam ɣɯdim ɣ edim goz isim t ʃaeʃm چشم t ʃaʃm chashm t sem cem t sem tsem t ʂeʐm c eẓ m ates isim ɑtiʃ اتش otaʃ otash joːt s joc jut s yuts rɯxniɡ ryxnig su isim ɑb اب ob ob xat s x ac xat s cats jupk yupk el isim daest دست dast dast dust dust dɯst zzust dast dast et isim gʉʃt گوشت gʉʃt gysht guːxt gӯx t gɯxt guct guʂt guṣ t dis isim daendan دندان dandon dandon dindʉn dindẙn dandun zzandun dɯndɯk dyndyk ayak isim pɑ پا po po poːd pod ped pezz pɯd pad at isim aesb اسب asp asp voːrd ʒ vorӌ vurd ʒ vurj jaʃ yas bulut isim aebr ابر abr abr abri abri varm varm mur mur yuksek sifat bulaend بلند baland baland biland biland bɯland buland bɯland beland buyuk sifat kaelan كلان kalon kalon ʁulaː gula lour lour lup lup uzak sifat dʉr دور dur dur dar dar dar zzar dir dir iyi sifat xʉb خوب xub hub xub hӯb t ʃard ʒ qarj baf baf yeni sifat naeu نو nau nav nau naw nɯd ʒ nuj ʂeɣd ṣ e ɣ d kucuk sifat xurd خرد xurd hurd d zul ʒul d zɯl dzul d zeqlai ʒeqlay cok zarf bisjar بسيار bisjor bisyor bisjoːr bisjor pɯr pur teqi teqi bes sayi paend ʒ پنج pand ʒ panҷ piːnd z pӣnӡ pind z pindz pand z panʒ yedi sayi haeft هفت haft ҳaft uːvd wӯvd ɯvd uvd ɯb yb yemek fiil xwurd خورد xʉrd hyrd xiːd hӯd xiɡ hig jitn yitn demek fiil ɡuft گفت ɡuft guft lʉvd lẙvd levd levd xenak x nak gormek fiil did ديد did did wiːnt wӣnt wand wand winɡ wing yapmak fiil kaerd كرد kard kard t ʃiːd chӯd t ʃeiɡ qeig t serak cerak Ayrica bakinizWikimedia IncubatorWikimedia Incubator de Vahanca Vikipedi deneme projesi bulunmaktadir Cin Tacikleri Pamir dilleri Taskurgan Tacik Ozerk Ilcesi Vahan Vahan Koridoru VahanlilarKaynakca Ethnologue 2015 30 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2021 Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Wakhi Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History Vahanli Topluluklarini Dil Degisimi Icinde Kesfetmek PDF Rusca 9 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2015 Ali Haqiqat 1984 Wakhi Language 1 a b Pahalina T N Pakhalina T H 1975 Vahanskij yazyk Vahanca Rusca Moskova SSCB SSCB Bilimler Akademisi KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link 高尔锵 Gao Erqiang 1985 塔吉克语简志 Tacikceye Genel Bakis Cince Pekin Cin 民族出版社 Minzu Yayinevi 汉语波斯语词典 Cince Farsca Sozluk Cince Pekin Cin 北京大学伊朗文化研究所 德黑兰大学德胡达大词典编纂所 Pekin Universitesi Iran Kulturu Arastirma Merkezi Tahran Universitesi Sozluk Derleme Enstitusu Ekim 1996 ISBN 9787100016292 Ingilizce Rusca Tacikce Sozluk Tacikce 2007 25 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2013 Karamshoev Dodhudo Karamskhoyev Dodkhudo Gryunberg Aleksandr Leonovich Grunberg Aleksandr Leonovic 1988 Shugnansko russkij slovar tom 1 3 Sugnanca Rusca Sozluk 1 3 Cilt Rusca Moskova SSCB SSCB Bilimler Akademisi 高尔锵 Gao Erqiang 1996 塔吉克汉词典 Tacikce Cince Sozluk Cince Cengdu Cin 四川民族出版社 Sicuan Minzu Yayinevi ISBN 7 5409 1744 X