Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uygurlar (Uygur Arap yazısı: ئۇيغۇرلار; Uygur Kiril alfabesi: Уйғурлар; Uygur Latin yazısı: Uyghurlar; Çince (basitleştirilmiş): 维吾尔; Çince (geleneksel): 維吾爾; pinyin: Wéiwú'ěr, Çince telaffuz: ) veya Uygur Türkleri, Orta ile Doğu Asya'dan kaynaklanan ve kültürel olarak bu bölgelerle bağlı bir Türk azınlık etnik grubudur. Uygurlar Çin'in resmî olarak tanıdığı 55 etnik azınlıktan biridir. Çin'in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Uygurların memleketi olarak tanınır. Bununla birlikte, Çin Hükûmeti, Uygurları yalnızca çok kültürlü bir ulusa (Zhonghua minzu) ait olan bölgesel bir azınlık olarak tanır ve Uygurların yerli bir halk olduğu yönündeki kavramı reddetmektedir.
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Çin | 12,8 milyon (2021) |
 Kazakistan | 223.100 (2009) |
 Türkiye | 60.000 (2020) |
 Özbekistan | 55.220 (2008) |
 Kırgızistan | 59.367 (2020) |
 Suudi Arabistan | ~50.000 (2013) |
 ABD | 10.000-15.000 (2021) |
 Rusya | 3.696 (2010) |
 Kanada | 1.555 (2016) |
| Diller | |
Çince (Standart Çince; Sincan'da ; Hunan'da ), Rusça (Orta Asya ve Rusya) | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Özbekler ve diğer Türk halkları | |
Uygurlar geleneksel olarak Tarım Havzası içerisindeki Taklamakan Çölü'nde bulunan vaha yerleşimlerinde yaşarlar. Bu bölge tarihî olarak Çin, Moğollar, Tibetliler ve farklı Türk devletleri dahil olmak üzere birçok farklı medeniyetin yönetimi altında olmuştur. Uygurlar 10. yüzyılda gitgide İslamlaşmaya başlamış ve 16. yüzyılda Uygurların çoğu İslam dinini artık benimsemiş durumdaydı. Bu zamandan beri İslam, Uygur kültürü ve kimliğinde önemli bir rol oynamıştır.
Sincan'daki Uygurların yaklaşık %80'inin hâlen Tarım Havzası'nda yaşadığı tahmin edilmektedir. Sincan Uygurlarının geri kalan kısmının çoğu ise tarihî Çungarya bölgesinde bulunan ve günümüz Sincan Uygur ÖB'nin başkenti olan Urumçi şehrinde yaşamaktadır. Çin sınırları içerisinde Sincan'ın dışındaki en büyük Uygur topluluğu Hunan Eyaleti'nin merkez kuzeyindeki 'nde bulunur (bkz: Changde Uygurları). Orta Asya ülkelerinde, bilhassa Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan'da büyük Uygur diaspora toplulukları vardır; Dünya çapındaki birçok diğer ülkede de daha küçük Uygur diaspora topluluklarına rastlanabilir. 20. yüzyılın başlarından bu yana özellikle günümüz Çin sınırları içerisinde yaşayan Uygurlar, kendilerini dinî ve etnik bir çatışmanın merkezinde bulmuşlardır. Uygur halkı resmî olarak Çin Ulusu'nun bir parçası olarak sayılsa da, birçok Uygur fiilen "Doğu Türkistan" diye bir devletin kurulmasını amaçlayan bir bağımsızlık hareketini desteklemektedir. Bir milyondan fazla Uygurun 2015'ten beri Sincan yeniden eğitim kamplarında tutulduğu tahmin edilmiştir. Bu kamplar, Genel Sekreter Şi Cinping'in Hükûmeti altında kuruldu; kampların ana amacı ise ulusal ideolojiye uyum sağlamaktır. Çin'in Uygurlara yönelik muamelesini eleştirenler, Çin Hükûmeti'ni 21. yüzyılda Sincan'da bir Çinlileştirme politikasını yürütmekle suçlar ve bunu Uygurlara yönelik bir soykırım ya da etnosit olarak nitelendirirler.
Nüfus dağılımı
- Güney Sincan (Çince: 南疆; pinyin: Nánjiāng), Tarım Havzası'nı kapsar. Burası Çin'deki Uygur nüfusunun en yoğun olduğu bölgedir ve tarihî olarak bölgedeki Türk halkları tarafından "Altışehir" ismiyle anılırdı.
Çin sınırları içerisinde
Eyaletlerine göre Uygur nüfusu
2010 yılında yapılmış Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, Çin sınırları içerisinde toplam 10.071.394 Uygur vardır; Uygurlar böylece toplam Çin nüfusunun yaklaşık %0,76'ini oluşturur ve Çin'in en büyük beşinci etnik grubunu teşkil ederler.
Aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi, Çin'deki Uygurların neredeyse tümü (%99'dan fazla) Çin'in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşar. Çin'in birçok diğer eyaletinde 1.000 kişiyi aşan Uygur nüfusları vardır. Ayrıca Nüfus Sayımı'nın yapıldığı sırada Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nda aktif hizmette bulunan 2.048 Uygur vardı.
| Sıra | Bölge | Toplam nüfus | Uygurlar |
|---|---|---|---|
| Ülke toplamı (askerler dahil) | 1.335.110.869 | 10.071.394 | |
| Ülke toplamı (askerler hariç) | 1.332.810.869 | 10.069.346 | |
| 1 | Sincan | 21.815.815 | 10.001.302 |
| 2 | Pekin | 19.612.368 | 6.975 |
| 3 | Hunan | 65.700.762 | 6.716 |
| 4 | Guangdong | 104.320.459 | 6.438 |
| 5 | Zhejiang | 54.426.891 | 5.377 |
| 6 | Şanghay | 23.019.196 | 5.254 |
| 7 | Şantung | 95.792.719 | 4.635 |
| 8 | Jiangsu | 78.660.941 | 4.367 |
| 9 | Henan | 94.029.939 | 3.035 |
| 10 | Hubei | 57.237.727 | 2.577 |
| 11 | Tientsin | 12.938.693 | 2.170 |
| 12 | Siçuan | 80.417.528 | 1.945 |
| 13 | Kansu | 25.575.263 | 1.937 |
| 14 | Liaoning | 43.746.323 | 1.917 |
| 15 | Guangşi | 46.023.761 | 1.795 |
| 16 | Şensi | 37.327.379 | 1.570 |
| 17 | Yünnan | 45.966.766 | 1.282 |
| 18 | Çongçing | 28.846.170 | 1.162 |
| 19 | Fujian | 36.894.217 | 1.159 |
| 20 | Jilin | 27.452.815 | 1.127 |
| 21 | Heilongjiang | 38.313.991 | 884 |
| 22 | Hebei | 71.854.210 | 864 |
| 23 | Jiangxi | 44.567.797 | 852 |
| 24 | Anhui | 59.500.468 | 710 |
| 25 | Şansi | 35.712.101 | 670 |
| 26 | İç Moğolistan | 24.706.291 | 658 |
| 27 | Ningksia | 6.301.350 | 613 |
| 28 | Guizhou | 34.748.556 | 548 |
| 29 | Hainan | 8.671.485 | 393 |
| 30 | Çinghay | 5.626.723 | 209 |
| 31 | Tibet | 3.002.165 | 205 |
| Askerlik hizmetinde bulunanlar | 2.300.000 | 2.048 |
Sincan Uygur Özerk Bölgesi
2010 yılı Nüfus Sayımı verilerine göre Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde 10.001.302 Uygur vardır; yani Uygurlar, Sincan nüfusunun neredeyse %46'sını oluştururlar. Tarım Havzası içerisinde yer alan tarihî Altışehir bölgesi, hem tarih boyunca hem de günümüzde Uygurların en yüksek yoğunlukta yaşadığı bölgedir ve Sincan Uygurlarının yaklaşık %80'inin hâlen bu bölgede yaşadığı tahmin edilmektedir.
Sincan Uygurlarının geri kalan kısmı Kuzey Sincan'da (Çince: 北疆; pinyin: Běijiāng), yani tarihî Çungarya bölgesinde, yaşar. Buradaki Uygurlar azınlıktadır ve birçok yerleşimdeki çoğunluğunu Han Çinlileri oluşturur. 2010 yılı Nüfus Sayımı'na göre, Sincan Uygur ÖB başkenti Urumçi'de 387.878 Uygur var; yani Uygurlar, Urumçi nüfusunun %12,46'sını oluştururlar.
2002 yılında, Sincan'daki birçok şehrin üzerindeki yönetimi doğrudan üstleyen Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu üyelerinin %6,6'sını (165.000 kişi) Uygurların oluşturduğu tahmin edilmiştir.
-
![image]()
2018 nüfus verilerine dayanarak Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin her ilinde yaşayan Uygurların yüzde oranlarını gösteren bir harita -
![image]()
verilerine dayanarak Sincan'ın her ilindeki nüfusun çoğunluğunu oluşturan etnik grupları gösteren bir harita. Uygurların nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu iller mavi (Han Çinlileri kırmızı, Kazaklar ise sarı) olarak gösterilir.
Sincan Uygur ÖB haricindeki yerleşimler
Sincan Uygur Özerk Bölgesi haricinde Uygurların nüfusun büyük kısmını oluşturduğu de vardır. Bunların hepsi, Güney Merkez Çin'deki Hunan Eyaleti'ndedir ve burada yaşayan Uygurlar Sincan Uygurlarından kültürel açıdan farklıdır (bkz: Changde Uygurları).
| Eyalet | İl | İlçe | |
|---|---|---|---|
| Hunan | Changde Şehri | ||
| Hunan | Changde Şehri | ||
| Hunan | Changde Şehri | ||
| Hunan | Changde Şehri | Taoyuan İlçesi |
Çin sınırları haricinde
Genetik
Günümüz Uygurlarda büyük oranda genetik çeşitlilik mevcuttur. 2008 yılında Hotan İli'nde yürütülmüş bir araştırmada genetiği incelenen yerli Uygurlarda %60 Avrupa/Batı Asya ve %40 Doğu Asya/Sibirya genetik kalıtımının var olduğu bulunmuştur. İleri çalışmalar, Güney Sincan Uygurlarındaki Avrupa/Batı Asya genetik kalıtımının (%52) Kuzey Sincan Uygurlarınkinden (%47) daha fazla olduğunu bulmuştur. 2009 yılında daha geniş kapsamlı örnek verileriyle yapılmış bir çalışma, Uygurlardaki Doğu Asya genetiğinin %70 olup bunun Avrupa/Batı Asya genetik kalıtımının orantısından (%30) daha yüksek olduğunu bulmuştur.
2017 yılında Sincan'ın 14 farklı bölgesinden gelen toplam 951 Uygurun gen numuneleriyle yapılmış bir gen analizi, Tanrı Dağları'nın doğal bir bariyer oluşturduğunu ve bu bariyerin Sincan'ın güneybatısı ile kuzeydoğusundaki Uygur nüfusları arasında genetik farklılıklara sebep olduğunu buldu. Bu analiz, doğudan batıya doğru gidince genetik bileşenlerin değiştiğini belirtmektedir: Avrupa bileşenleri %25'ten %37'ye ve Güney Asya bileşenleri %12'den %20'ye yükselirken, Sibirya bileşenleri %17'den %15'e, Doğu Asya bileşenleri de %47'den %29'a düşer. Bu çalışma, yaklaşık 3.750 sene öncesindeki insanların yerleşim eğilimlerini saptar; bu, 4.000-2.000 sene öncesine dayanan ve Avrupa fiziksel özellikleri olan Tarım mumyaları ve 750 sene önce yer almış daha yeni bir yerleşim dalgasıyla örtüşmektedir. Bu analiz, Uygurların en çok diğer Orta Asya halklarına, bunun ardından da Doğu Asya ve Batı Avrasya halklarına benzediklerini ileri sürmektedir. Uygur nüfuslarında büyük oranda genetik çeşitlilik olsa da bu farklılıklar Uygurlar ile Uygur olmayanlar arasındaki farklılıklardan küçüktür.
Changde Uygurları
Hunan Eyaleti'ne bağlı 'nde ve Changde şehrinin diğer yerlerinde yaklaşık 5.000 Uygurun yaşadığı tahmin edilmektedir. Bunlar, "Hala Başı" isimli Turpanlı (o dönemde Karahoca Uygur Krallığı'na ait) bir Uygur önderinin ve kendisiyle Hunan'a beraber gelmiş askerlerin torunlarıdır. 14. yüzyılın ortasında Ming Hanedanı İmparatoru Zhu Yuanzhang, Hala Başı'nın önderliği altındaki Uygur ordusunu Hunan'a gönderip orduyu bastırmaya emretti. Ming İmparatoru bu Uygurların Hunan'a yerleşmesine izin verdi ve bunlara "Jiǎn" (翦) soy ismini, Hala Başı'na ise "Ulusun Güneyindeki Asayişini Sağlayan Makamın Başkomutanı" (镇国定南大将军; 鎮國定南大將軍; Zhènguó Dìngnán Dàjiàngjūn) unvanını verdi.
1982 Nüfus Sayımı sırasında Hunan'da 4.000 Uygurun var olduğu kaydedildi. Hunan Uygurlarının 600 yıl öncesinden günümüze kadar şecereleri var. Şecere kayıtlarının tutulması, Hunan Uygurlarının benimsediği bir Han Çinli geleneğidir. Huiler de Ming İmparatoru tarafından isyan bastırmak için kullanıldı ve Hunan'daki Uygurlar ile Huilerin arasında evlilikler yer almıştır.
Sincan Uygurlarından farklı olarak, Hunan Uygurları Han Çinlilerin kültürüne büyük oranda asimile olmuş durumda; bu durum, Hunan Uygurlarının kendi dinî inançları ve uygulamalarına dair tutumlarında da yansıtılır. Han isimleri olan Hunan Uygurları anadil olarak Uygurca değil, Çince konuşurlar, bazı dinî bağlamlarda ise Arapça kullanırlar. Changde'deki Uygurların İslam'ı uygulayıp uygulamadığı konusunda bazı anlaşmazlıklar mevcuttur. Bazı akademisyenler, Hunan Uygurlarının Han Çinli kültürüne ve toplumuna asimile olduklarını ve artık İslam'ı uygulamadıklarını ve bir tek şecerelerine bakıldığı zaman Uygur soyundan oldukları anlaşıldığını ifade etmiştir. Çin haber kaynakları ise Hunan Uygurlarının Müslüman olduklarını bildirir. Diğer bir rapor da Hunan Uygurlarının pek dindar olmadıklarını ve domuz eti tükettiklerini belirtir. Yaşlı Uygurlar, özellikle de Changde camilerindeki yaşlılar bunu reddeder ve genç Uygurları İslami geleneklere geri çekmek isterler.
Kültür
Dil
Uygurca, Türk dil ailesinin Karluk koluna aittir. İsim benzerliğine rağmen çağdaş ("yeni") Uygurca, Sibirya Türk dillerine ait olan Eski Uygur Türkçesinden türemedi; diğer Karluk dilleri (ör. Özbekçe) gibi Çağataycadan türemiştir ve en çok bu dillerle karşılıklı anlaşılabilirlik göstermektedir.
Karluk Uygur Türkçesini yazmak için birçok farklı yazı sistemi kullanılmıştır. Uygur halkının İslam'a geçmesiyle Arap alfabesi kullanılmaya başladı; bu alfabenin tarihî yazı biçimi günümüzde "Kona Yeziⱪ" (yani "Eski Yazı") olarak anılır. 20. yüzyıl boyunca yer almış çeşitli siyasi değişikliklerden dolayı yazı sistemi birkaç kez reform edildi. Sovyetler Birliği, Kiril alfabesini temel olarak alıp 1937'de Uygur Kiril alfabesi'ni tasarladı; bu alfabe, günümüz Orta Asya'daki eski Sovyet cumhuriyetlerinde yaşayan Uygurlar tarafından kullanılmaya devam etmektedir. Kiril alfabesi bir süre Çin'deki Uygurlar tarafından da kullanıldı, fakat Çin-Sovyet ayrılığından sonra Çin, Kiril alfabesinin kullanımını reddetti ve 1959'da Çin'deki Uygurları, "Uygur Yeni Yazısı" diye Pinyin bazlı yeni bir alfabe kullanmaya teşvik etti. 1982 yılında Uygur Arap yazısı tekrar Çin'deki Uygurların resmî yazı sistemi olarak uygulandı ve bu zamandan beri Uygurların çoğu tarafından en çok kullanılan yazı sistemi hâline gelmiştir.
Uygurcanın dışında Çin'deki birçok Uygur Çince de bilmektedir. Eğitim sistemi kapsamında Standart Çince öğrenmenin yanı sıra bazı Uygurlar ayrıca kendi yaşadıkları bölgelere özgü Çince lehçeleri konuşurlar; örneğin, Sincan'da Beifanghua'nın konuşulur. Changde Uygurları ise Çin kültürüne asimile olmalarından ötürü hiç Uygurca konuşmaz ve bunun yerine Beifanghua'nın konuşurlar.
Din
Uygurlar tarih boyunca farklı dinî inançlar benimsemiştir. 8. yüzyıl Bögü Kağan zamanında Maniheizm, Uygur Kağanlığı'nın resmî dini oldu. Maniheizmin dışında Uygurlar tarihî olarak Budizm ve Nestûrî Hristiyanlığına da inanmıştır.
Günümüzdeki Uygurların çoğu, Hanefi mezhebine bağlı Sünni Müslümanlarıdır. Çin'de Uygurlar, Huilerden sonra çoğunluğu Müslümanlardan oluşan en büyük ikinci etnik grubu teşkil ederler.
Mutfak
Uygurlardaki yeme ve içme alışkanlıkları, Sincan bölgesinin tarihî İpek Yolu'nun merkezindeki konumu, Sincan'ın iklimsel ve coğrafî özellikleri ve Uygurlardaki İslamî dinî uygulamaları tarafından şekillendirilir. İpek Yolu'nun birçok farklı kültürün alışverişine olanak sağlamasıyla Uygur mutfağı, diğer Orta Asya, Güney Asya, Ortadoğu ve Doğu Asya mutfaklarında da var olan unsurlar içerir. Polu, lagman ve samsa gibi tipik Uygur yemekleri, bu tarihî kültür alışverişini yansıtır. Uygur mutfağının özellikle Özbek mutfağı gibi Orta Asya mutfaklarıyla paylaştığı benzerlikler pek belirgin; aynı zamanda Çin İslam mutfağı ile paylaştığı birçok ortak noktası mevcuttur.
Uygur mutfağındaki temel gıda maddeleri ekmek (نان nan) ve erişte (چۆپ çöp) gibi unlu mamüller (ئۇن تاماق un tamaq) ve hayvan etidir (bilhassa koyun ve kuzu eti). Uygurlar, et içermeyen bir öğün yemeğin hem bolluğu hem de tadı açısından insanı yeterince tatmin edemediğini düşünürler. Buna rağmen, Sincan bölgesindeki kişisel et tüketiminin asıl oranı insanın geliri tarafından belirlenir, böylece de bir bireyin ait olduğu toplumsal sınıfın bir yansıması olarak algılanır; örneğin, kendi hanehalkında sadece az oranda tüketime hazır et bulundurmak bir bireyin sosyal statüsünü olumsuz şekilde etkiler. Bunun etkisi Uygurlardaki geleneksel misafirperverlik kültürüne kadar uzanır: Uygurlar misafirlere çay, nan, sangza ve meyve servisi yapmanın yanı sıra etli yemekler sunmaya da gayret ederler.
Et ile un ürünlerinin haricinde meyve de özellikle yaz mevsiminde Uygurlar tarafından pek çok tüketilir.Turfan Karızı gibi kehriz sistemleri, Sincan'ın kurak çöl ikliminde ürünlerin büyük oranlarda yetiştirilmesine olanak sağlamış ve Sincan'ın Çin'deki ana meyve üretici bölgelerinden biri olmasına yol vermiştir.Kumul'un kavunları (bkz: ), Turpan'ın çekirdeksiz üzümleri, Korla'nın armutları ve Gulca'nın elmaları pek meşhurdur.
Müzik
Modern unsurlar içeren Uygur halk müziği Çağdaş Uygur müziğinin bir örneği | |
| Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? alın. | |
"Mukam" (مۇقام muqam), Uygurların geleneksel müzik tarzıdır. Mukam sistemi, Arap kültüründen kaynaklanan ve hem Avrasya hem de Kuzey Afrika çapında birçok farklı müzik tarzının doğumuna yol vermiş modlu sisteminin temeli üzerinde Uygurlar tarafından geliştirilmiştir. İsimleri Dolan, Gulca, Kumul ve Turpan gibi Sincan çapındaki vaha şehirlerinden alınmış farklı yöresel mukam sistemleri mevcuttur. Bu mukam sistemlerinin en gelişmiş olanı "(On İki Mukam)" (ئون ئىككى مۇقام on ikki muqam)'dır; On İki Mukam'ın barındırdığı parçalar, Uygur milletinin sözlü halk destanını oluşturur. Amannisa Hanım (1526–1560), On İki Mukam'ı derlemiş ve sonuç itibarıyla bunun muhafaza edilmesini sağlamış şahıs olarak kabul edilir.
Kıyafet ve el işleri
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Galeri
-
![image]()
-
![image]()
Doppa giyen bir kadın -
![image]()
Turpan'da iki Uygur erkeği -
![image]()
Hotan'da bir Uygur erkek çocuğu -
![image]()
Kaşgar pazarında yaşlı Uygurlar -
![image]()
Hotan pazarında alet keskinleştiren adamlar -
![image]()
Sincan'da Uygur deve sürücüleri -
![image]()
Genç Uygur kadını -
![image]()
Kızılsu Kırgız Özerk Bölgesi'nde bir Uygur kadını -
![image]()
Hotan pazarı -
![image]()
Kaşgar'da Uygur bir adam -
![image]()
Kaşgar'da bir hocayla öğrencileri (1915) -
![image]()
Kaşgar'da bir açık hava pazarı (1986) -
![image]()
Uygur kızları -
![image]()
Hotan'da bir ipek fabrikasında çalışan kadınlar (1965)
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Uyghur people ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Dipnot
- ^ Bu bağlamda "memleket", "yerli" olmakla eşanlamlı değildir.
Kaynakça
Atıflar
- ^ (İngilizce). Çin Halk Cumhuriyeti Kanada Büyükelçiliği (Embassy of the People's Republic of China in Canada). 24 Mart 2021. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2021.
- ^ (Rusça). Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Ekonomi Bakanlığı İstatistik Komitesi. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.
- ^ (İngilizce). Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi. Ocak 2020. 21 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.
- ^ Hawkins, Samantha (18 Mart 2021). "Uighur Rally Puts Genocide in Focus Ahead of US-China Talks". Courthouse News. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mart 2021.
- ^ "Перепись населения России 2010 года" (Rusça). . 2012. 1 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ "Census Profile, 2016 Census. Ethnic origin population" (İngilizce). Statistics Canada. 17 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ Hahn 2006, s. 4.
- ^ Drompp 2005, s. 7.
- ^ "Full Text of White Paper on History and Development of Xinjiang". en.people.cn. 25 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2019.
- ^ a b Dillon 2004, s. 24
- ^ . People's Daily. 29 Aralık 2000. 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ (PDF). 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2011.
- ^ George Friedman (19 Kasım 2019). . . 1 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2019.
1 in every 10 Uighurs are being detained in "re-education" camps
- ^ Lipes, Joshua (24 Kasım 2019). "Expert Says 1.8 Million Uyghurs, Muslim Minorities Held in Xinjiang's Internment Camps". Radio Free Asia. 28 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Kasım 2019.
- ^ "China Uighurs: One million held in political camps, UN told". www.bbc.com. 10 Ağustos 2018. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018.
- ^ "U.N. says it has credible reports China holds million Uighurs in secret camps". www.reuters.com. 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018.
- ^ "Former inmates of China's Muslim 're-education' camps tell of brainwashing, torture". www.washingtonpost.com. 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2018.
- ^ "Islamic Leaders Have Nothing to Say About China's Internment Camps for Muslims". foreignpolicy.com. 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Inside the re-education camps China is using to brainwash muslims". Business Insider. 18 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2018.
- ^ Ramzy, Austin; Buckley, Chris (16 Kasım 2019). "'Absolutely No Mercy': Leaked Files Expose How China Organized Mass Detentions of Muslims". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2019.
- ^ "中华人民共和国国家统计局 >> 第六次人口普查数据". stats.gov.cn. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ "中国人民解放军现役军人的民族构成" [Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nda aktif hizmette bulunan insanların etnik gruplarına göre yapılanması]. (Çince). . 2010. 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ Stanley W. Toops (Ağustos 2012). Susan M. Walcott, Corey Johnson (Ed.). Eurasian Corridors of Interconnection: From the South China to the Caspian Sea (İngilizce). Routledge. ss. 65-66. ISBN .
- ^ Sincan Uygur Özerk Bölgesi Halk Hükümeti Sayım Liderleri Ofisi (Ağustos 2012). 《新疆维吾尔自治区2010年人口普查资料》 (Çince). . ISBN .
- ^ . bingtuan.gov.cn (Çince). Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu. 9 Eylül 2004. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ . web.archive.org. 1 Kasım 2020. 11 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2022.
- ^ Xu S, Huang W, Qian J, Jin L (Nisan 2008). "Analysis of genomic admixture in Uyghur and its implication in mapping strategy". American Journal of Human Genetics. 82 (4): 883-94. doi:10.1016/j.ajhg.2008.01.017. (PMC) 2427216 $2. (PMID) 18355773.
- ^ Shuhua Xu; Li Jin (Eylül 2008). "A Genome-wide Analysis of Admixture in Uyghurs and a High-Density Admixture Map for Disease-Gene Discovery". Am J Hum Genet. 83 (3): 322-36. doi:10.1016/j.ajhg.2008.08.001. (PMC) 2556439 $2. (PMID) 18760393.
- ^ Li, H; Cho, K; Kidd, JR; Kidd, KK (2009). "Genetic Landscape of Eurasia and "Admixture" in Uyghurs". American Journal of Human Genetics. 85 (6): 934-7; author reply 937-9. doi:10.1016/j.ajhg.2009.10.024. (PMC) 2790568 $2. (PMID) 20004770.
- ^ Qidi Feng; Yan Lu; Xumin Ni; Kai Yuan; Yajun Yang; Xiong Yang; Chang Liu; Haiyi Lou; Zhilin Ning; Yuchen Wang; Dongsheng Lu; Chao Zhang; Ying Zhou; Meng Shi; Lei Tian; Xiaoji Wang; Xi Zhang; Jing Li; Asifullah Khan; Yaqun Guan; Kun Tang; Sijia Wang; Shuhua Xu (Ekim 2017). "Genetic History of Xinjiang's Uyghurs Suggests Bronze Age Multiple-Way Contacts in Eurasia". Molecular Biology and Evolution. 34 (10): 2572-2582. doi:10.1093/molbev/msx177. (PMID) 28595347.
- ^ Daily report: People's Republic of China, Issue 34; Issues 36-41. Distributed by National Technical Information Service. 1979. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ stin Jon Rudelson, Justin Ben-Adam Rudelson (1992). Bones in the sand: the struggle to create Uighur nationalist ideologies in Xinjiang, China. Harvard University. s. 30. 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Ingvar Svanberg (1988). The Altaic-speakers of China: numbers and distribution. Centre for Mult[i]ethnic Research, Uppsala University, Faculty of Arts. s. 7. ISBN . 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Kathryn M. Coughlin (2006). Muslim cultures today: a reference guide. Greenwood Publishing Group. s. 220. ISBN . 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Li Jinhui (2 Ağustos 2001). "DNA Match Solves Ancient Mystery". china.org.cn. 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ a b . People's Daily. 29 Aralık 2000. 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ Shuai Cai (30 Aralık 2010). . Xinhua News Agency. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ Justin Ben-Adam Rudelson, Justin Jon Rudelson (1997). Oasis identities: Uyghur nationalism along China's Silk Road. Columbia University Press. s. 178. ISBN . 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Zhonghua Minguo guo ji guan xi yan jiu suo (2000). Issues & studies, Volume 36, Issues 1-3. Institute of International Relations, Republic of China. s. 184. 24 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2011.
According to a local account shared among township residents, Uygur ancestors were called by the emperor to the region to quell Miao rebels during the Ming Dynasty and accepted titles from the emperor who bestowed part of the land as their own. The title "Grand General of South-Pacifying Post of the Nation" S & fa also carries a given Han surname, Jian ( fij ), which currently makes the largest Uygur group in Changde. According to an expert on Changde Uygurs,6 while Jian is a
Original from the University of Michigan - ^ 海峽交流基金會 (2000). 遠景季刊, Volume 1, Issues 1-4. 財團法人海峽交流基金會. s. 38. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Eylül 2012.
- ^ Zhongguo cai zheng jing ji chu ban she (1988). New China's population. Macmillan. s. 197. ISBN . 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ a b Shih 2002, s. 133
- ^ David Westerlund, Ingvar Svanberg (1999). Islam outside the Arab world. Palgrave Macmillan. s. 197. ISBN . 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Shih 2002, s. 137
- ^ Shih 2002, s. 138
- ^ Barbara A. West (2009). Encyclopedia of the peoples of Asia and Oceania (İngilizce). New York: Facts On File / Infobase Publishing. s. 848f. ISBN .
- ^ Rian Thum (11 Temmuz 2020). "The Uyghurs in Modern China". Oxford Research Encyclopedia of Asian History (İngilizce). 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020. İnternet'te ilk olarak 26 Nisan 2018 tarihinde yayınlandı. Kitap olarak da mevcuttur: Rian Thum (2020). The Uyghurs in Modern China (PDF; 902 KB). Oxford Research Encyclopedia, Asian History (oxfordre.com/asianhistory). Amerika Birleşik Devletleri: Oxford University Press. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Aralık 2020.
- ^ Barbara A. West (2009). Encyclopedia of the peoples of Asia and Oceania. New York: Facts On File / Infobase Publishing. s. 857. ISBN .
- ^ Duval, Jean Rahman; Janbaz, Waris Abdukerim (2006). (PDF). Utah Üniversitesi. s. 2. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020.
- ^ Bosworth 2000, s. 70
- ^ . tanghistory.net (Çince). 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2013.
- ^ 回鶻彌勒信仰考 (Çince). Ccbs.ntu.edu.tw. 13 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2014.
- ^ a b Paula Schrode (12 Nisan 2008). . tethys.caoss.org (Tehtys – Central Asia Everyday) (Almanca). 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
- ^ a b Palmer, David; Shive, Glenn; Wickeri, Philip (2011). Chinese Religious Life. Oxford University Press. ss. 61-62. ISBN . 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2015.
- ^ a b c M. Cristina Cesaro (2000). "Consuming Identities: Food and Resistance among the Uyghur in Contemporary Xinjiang". Inner Asia (İngilizce). Brill. 2 (2 (Special Issue: Xinjiang)): 225-238. JSTOR 23615558.
- ^ a b c Joanne N. Smith Finley (2013). The Art of Symbolic Resistance: Uyghur Identities and Uyghur-Han Relations in Contemporary Xinjiang. Brill's Inner Asian Library (İngilizce). Leiden & Boston: Brill. s. 93 f. doi:10.1163/9789004256781. ISBN .
- ^ Ildikó Bellér-Hann (2008). Community Matters in Xinjiang, 1880–1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. China Studies (İngilizce). 17. Leiden & Boston: Brill. s. 205. ISBN . ISSN 1570-1344.
- ^ a b Chiao-Min Hsieh & Victor C. Falkenheim (9 Ağustos 2018). "Xinjiang (Economy)". Encyclopædia Britannica (İngilizce). Encyclopædia Britannica, inc. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
- ^ . Kashi.gov.cn. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2011.
Literatür
- Bosworth, Clifford Edmund (2000), The Age of Achievement: A.D. 750 to the End of the Fifteenth Century - Vol. 4, Part II : The Achievements (History of Civilizations of Central Asia), UNESCO Publishing
- Dillon, Michael (2004). Xinjiang: China's Muslim Far Northwest. Taylor & Francis. ISBN . 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- Drompp, Michael Robert (2005). Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire: A Documentary History. BRILL. ISBN . 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- Hahn, Reinhard F. (2006). Spoken Uyghur. University of Washington Press. ISBN . 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- Shih, Chih-yu (2002). Negotiating ethnicity in China: citizenship as a response to the state. Psychology Press. s. 133. ISBN . 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uygurlar Uygur Arap yazisi ئۇيغۇرلار Uygur Kiril alfabesi Ujgurlar Uygur Latin yazisi Uyghurlar Cince basitlestirilmis 维吾尔 Cince geleneksel 維吾爾 pinyin Weiwu er Cince telaffuz weiǔaɚ veya Uygur Turkleri Orta ile Dogu Asya dan kaynaklanan ve kulturel olarak bu bolgelerle bagli bir Turk azinlik etnik grubudur Uygurlar Cin in resmi olarak tanidigi 55 etnik azinliktan biridir Cin in kuzeybatisindaki Sincan Uygur Ozerk Bolgesi Uygurlarin memleketi olarak taninir Bununla birlikte Cin Hukumeti Uygurlari yalnizca cok kulturlu bir ulusa Zhonghua minzu ait olan bolgesel bir azinlik olarak tanir ve Uygurlarin yerli bir halk oldugu yonundeki kavrami reddetmektedir Uygur ئۇيغۇرOnemli nufusa sahip bolgeler Cin12 8 milyon 2021 Kazakistan223 100 2009 Turkiye60 000 2020 Ozbekistan55 220 2008 Kirgizistan59 367 2020 Suudi Arabistan 50 000 2013 ABD10 000 15 000 2021 Rusya3 696 2010 Kanada1 555 2016 DillerUygurca Cince Standart Cince Sincan da zh Hunan da en Rusca Orta Asya ve Rusya DinIslam Sunni Ilgili etnik gruplarOzbekler ve diger Turk halklari Uygurlar geleneksel olarak Tarim Havzasi icerisindeki Taklamakan Colu nde bulunan vaha yerlesimlerinde yasarlar Bu bolge tarihi olarak Cin Mogollar Tibetliler ve farkli Turk devletleri dahil olmak uzere bircok farkli medeniyetin yonetimi altinda olmustur Uygurlar 10 yuzyilda gitgide Islamlasmaya baslamis ve 16 yuzyilda Uygurlarin cogu Islam dinini artik benimsemis durumdaydi Bu zamandan beri Islam Uygur kulturu ve kimliginde onemli bir rol oynamistir Uygurlarin sayisini gosteren harita Sincan daki Uygurlarin yaklasik 80 inin halen Tarim Havzasi nda yasadigi tahmin edilmektedir Sincan Uygurlarinin geri kalan kisminin cogu ise tarihi Cungarya bolgesinde bulunan ve gunumuz Sincan Uygur OB nin baskenti olan Urumci sehrinde yasamaktadir Cin sinirlari icerisinde Sincan in disindaki en buyuk Uygur toplulugu Hunan Eyaleti nin merkez kuzeyindeki en nde bulunur bkz Changde Uygurlari Orta Asya ulkelerinde bilhassa Kazakistan Kirgizistan ve Ozbekistan da buyuk Uygur diaspora topluluklari vardir Dunya capindaki bircok diger ulkede de daha kucuk Uygur diaspora topluluklarina rastlanabilir 20 yuzyilin baslarindan bu yana ozellikle gunumuz Cin sinirlari icerisinde yasayan Uygurlar kendilerini dini ve etnik bir catismanin merkezinde bulmuslardir Uygur halki resmi olarak Cin Ulusu nun bir parcasi olarak sayilsa da bircok Uygur fiilen Dogu Turkistan diye bir devletin kurulmasini amaclayan bir bagimsizlik hareketini desteklemektedir Bir milyondan fazla Uygurun 2015 ten beri Sincan yeniden egitim kamplarinda tutuldugu tahmin edilmistir Bu kamplar Genel Sekreter Si Cinping in Hukumeti altinda kuruldu kamplarin ana amaci ise ulusal ideolojiye uyum saglamaktir Cin in Uygurlara yonelik muamelesini elestirenler Cin Hukumeti ni 21 yuzyilda Sincan da bir Cinlilestirme politikasini yurutmekle suclar ve bunu Uygurlara yonelik bir soykirim ya da etnosit olarak nitelendirirler Nufus dagilimiCin anakarasi sinirlari icerisindeki Sincan Uygur Ozerk Bolgesi nin farkli cografi bolgelerini gosteren bir harita Kuzey Sincan Cince 北疆 pinyin Beijiang tarihi Cungarya bolgesini kapsar Guney Sincan Cince 南疆 pinyin Nanjiang Tarim Havzasi ni kapsar Burasi Cin deki Uygur nufusunun en yogun oldugu bolgedir ve tarihi olarak bolgedeki Turk halklari tarafindan Altisehir ismiyle anilirdi Cin sinirlari icerisinde Eyaletlerine gore Uygur nufusu 2010 yilinda yapilmis Cin Ulusal Nufus Sayimi na gore Cin sinirlari icerisinde toplam 10 071 394 Uygur vardir Uygurlar boylece toplam Cin nufusunun yaklasik 0 76 ini olusturur ve Cin in en buyuk besinci etnik grubunu teskil ederler Asagidaki tabloda gosterildigi gibi Cin deki Uygurlarin neredeyse tumu 99 dan fazla Cin in kuzeybatisindaki Sincan Uygur Ozerk Bolgesi nde yasar Cin in bircok diger eyaletinde 1 000 kisiyi asan Uygur nufuslari vardir Ayrica Nufus Sayimi nin yapildigi sirada Cin Halk Kurtulus Ordusu nda aktif hizmette bulunan 2 048 Uygur vardi zh verilerince bolgelerine gore Uygur nufusu Nufus sayimi sirasindaki nufus Sira Bolge Toplam nufus UygurlarUlke toplami askerler dahil 1 335 110 869 10 071 394Ulke toplami askerler haric 1 332 810 869 10 069 3461 Sincan 21 815 815 10 001 3022 Pekin 19 612 368 6 9753 Hunan 65 700 762 6 7164 Guangdong 104 320 459 6 4385 Zhejiang 54 426 891 5 3776 Sanghay 23 019 196 5 2547 Santung 95 792 719 4 6358 Jiangsu 78 660 941 4 3679 Henan 94 029 939 3 03510 Hubei 57 237 727 2 57711 Tientsin 12 938 693 2 17012 Sicuan 80 417 528 1 94513 Kansu 25 575 263 1 93714 Liaoning 43 746 323 1 91715 Guangsi 46 023 761 1 79516 Sensi 37 327 379 1 57017 Yunnan 45 966 766 1 28218 Congcing 28 846 170 1 16219 Fujian 36 894 217 1 15920 Jilin 27 452 815 1 12721 Heilongjiang 38 313 991 88422 Hebei 71 854 210 86423 Jiangxi 44 567 797 85224 Anhui 59 500 468 71025 Sansi 35 712 101 67026 Ic Mogolistan 24 706 291 65827 Ningksia 6 301 350 61328 Guizhou 34 748 556 54829 Hainan 8 671 485 39330 Cinghay 5 626 723 20931 Tibet 3 002 165 205Askerlik hizmetinde bulunanlar 2 300 000 2 048Sincan Uygur Ozerk Bolgesi 2010 yili Nufus Sayimi verilerine gore Sincan Uygur Ozerk Bolgesi nde 10 001 302 Uygur vardir yani Uygurlar Sincan nufusunun neredeyse 46 sini olustururlar Tarim Havzasi icerisinde yer alan tarihi Altisehir bolgesi hem tarih boyunca hem de gunumuzde Uygurlarin en yuksek yogunlukta yasadigi bolgedir ve Sincan Uygurlarinin yaklasik 80 inin halen bu bolgede yasadigi tahmin edilmektedir Sincan Uygurlarinin geri kalan kismi Kuzey Sincan da Cince 北疆 pinyin Beijiang yani tarihi Cungarya bolgesinde yasar Buradaki Uygurlar azinliktadir ve bircok yerlesimdeki cogunlugunu Han Cinlileri olusturur 2010 yili Nufus Sayimi na gore Sincan Uygur OB baskenti Urumci de 387 878 Uygur var yani Uygurlar Urumci nufusunun 12 46 sini olustururlar 2002 yilinda Sincan daki bircok sehrin uzerindeki yonetimi dogrudan ustleyen Sincan Uretim ve Insaat Kolordusu uyelerinin 6 6 sini 165 000 kisi Uygurlarin olusturdugu tahmin edilmistir 2018 nufus verilerine dayanarak Sincan Uygur Ozerk Bolgesi nin her ilinde yasayan Uygurlarin yuzde oranlarini gosteren bir harita zh verilerine dayanarak Sincan in her ilindeki nufusun cogunlugunu olusturan etnik gruplari gosteren bir harita Uygurlarin nufusun cogunlugunu olusturdugu iller mavi Han Cinlileri kirmizi Kazaklar ise sari olarak gosterilir Sincan Uygur OB haricindeki yerlesimler Sincan Uygur Ozerk Bolgesi haricinde Uygurlarin nufusun buyuk kismini olusturdugu zh de vardir Bunlarin hepsi Guney Merkez Cin deki Hunan Eyaleti ndedir ve burada yasayan Uygurlar Sincan Uygurlarindan kulturel acidan farklidir bkz Changde Uygurlari Eyalet Il Ilce zh Hunan Changde Sehri zh Hunan Changde Sehri zh Hunan Changde Sehri zh Hunan Changde Sehri Taoyuan Ilcesi zh Cin sinirlari haricindeGenetikTurfan da Uygur cocuklari Gunumuz Uygurlarda buyuk oranda genetik cesitlilik mevcuttur 2008 yilinda Hotan Ili nde yurutulmus bir arastirmada genetigi incelenen yerli Uygurlarda 60 Avrupa Bati Asya ve 40 Dogu Asya Sibirya genetik kalitiminin var oldugu bulunmustur Ileri calismalar Guney Sincan Uygurlarindaki Avrupa Bati Asya genetik kalitiminin 52 Kuzey Sincan Uygurlarinkinden 47 daha fazla oldugunu bulmustur 2009 yilinda daha genis kapsamli ornek verileriyle yapilmis bir calisma Uygurlardaki Dogu Asya genetiginin 70 olup bunun Avrupa Bati Asya genetik kalitiminin orantisindan 30 daha yuksek oldugunu bulmustur 2017 yilinda Sincan in 14 farkli bolgesinden gelen toplam 951 Uygurun gen numuneleriyle yapilmis bir gen analizi Tanri Daglari nin dogal bir bariyer olusturdugunu ve bu bariyerin Sincan in guneybatisi ile kuzeydogusundaki Uygur nufuslari arasinda genetik farkliliklara sebep oldugunu buldu Bu analiz dogudan batiya dogru gidince genetik bilesenlerin degistigini belirtmektedir Avrupa bilesenleri 25 ten 37 ye ve Guney Asya bilesenleri 12 den 20 ye yukselirken Sibirya bilesenleri 17 den 15 e Dogu Asya bilesenleri de 47 den 29 a duser Bu calisma yaklasik 3 750 sene oncesindeki insanlarin yerlesim egilimlerini saptar bu 4 000 2 000 sene oncesine dayanan ve Avrupa fiziksel ozellikleri olan Tarim mumyalari ve 750 sene once yer almis daha yeni bir yerlesim dalgasiyla ortusmektedir Bu analiz Uygurlarin en cok diger Orta Asya halklarina bunun ardindan da Dogu Asya ve Bati Avrasya halklarina benzediklerini ileri surmektedir Uygur nufuslarinda buyuk oranda genetik cesitlilik olsa da bu farkliliklar Uygurlar ile Uygur olmayanlar arasindaki farkliliklardan kucuktur Kasgar da Uygur bir avciHotan da Uygur cocuklariHotan da Uygur erkek cocuklariKasgar da yasli Uygur kadinlariYarkent Ilcesi nde en yapan Uygur erkekleriChangde Uygurlari1952 den 1968 deki olumune dek Pekin Universitesi Baskan Yardimcisi olarak calismis Marksist tarihci en Hunan Uygurlarindandir Hunan Eyaleti ne bagli en nde ve Changde sehrinin diger yerlerinde yaklasik 5 000 Uygurun yasadigi tahmin edilmektedir Bunlar Hala Basi isimli Turpanli o donemde Karahoca Uygur Kralligi na ait bir Uygur onderinin ve kendisiyle Hunan a beraber gelmis askerlerin torunlaridir 14 yuzyilin ortasinda Ming Hanedani Imparatoru Zhu Yuanzhang Hala Basi nin onderligi altindaki Uygur ordusunu Hunan a gonderip orduyu en bastirmaya emretti Ming Imparatoru bu Uygurlarin Hunan a yerlesmesine izin verdi ve bunlara Jiǎn 翦 soy ismini Hala Basi na ise Ulusun Guneyindeki Asayisini Saglayan Makamin Baskomutani 镇国定南大将军 鎮國定南大將軍 Zhenguo Dingnan Dajiangjun unvanini verdi 1982 Nufus Sayimi sirasinda Hunan da 4 000 Uygurun var oldugu kaydedildi Hunan Uygurlarinin 600 yil oncesinden gunumuze kadar secereleri var Secere kayitlarinin tutulmasi Hunan Uygurlarinin benimsedigi bir Han Cinli gelenegidir Huiler de Ming Imparatoru tarafindan isyan bastirmak icin kullanildi ve Hunan daki Uygurlar ile Huilerin arasinda evlilikler yer almistir Sincan Uygurlarindan farkli olarak Hunan Uygurlari Han Cinlilerin kulturune buyuk oranda asimile olmus durumda bu durum Hunan Uygurlarinin kendi dini inanclari ve uygulamalarina dair tutumlarinda da yansitilir Han isimleri olan Hunan Uygurlari anadil olarak Uygurca degil Cince konusurlar bazi dini baglamlarda ise Arapca kullanirlar Changde deki Uygurlarin Islam i uygulayip uygulamadigi konusunda bazi anlasmazliklar mevcuttur Bazi akademisyenler Hunan Uygurlarinin Han Cinli kulturune ve toplumuna asimile olduklarini ve artik Islam i uygulamadiklarini ve bir tek secerelerine bakildigi zaman Uygur soyundan olduklari anlasildigini ifade etmistir Cin haber kaynaklari ise Hunan Uygurlarinin Musluman olduklarini bildirir Diger bir rapor da Hunan Uygurlarinin pek dindar olmadiklarini ve domuz eti tukettiklerini belirtir Yasli Uygurlar ozellikle de Changde camilerindeki yaslilar bunu reddeder ve genc Uygurlari Islami geleneklere geri cekmek isterler KulturDil Uygurcanin Cin anakarasi sinirlari icerisinde yogun olarak konusuldugu bolgeler kirmizi Insan nufusunun az oldugu bolgeler acik kirmizi olarak gosterilir Uygurca Turk dil ailesinin Karluk koluna aittir Isim benzerligine ragmen cagdas yeni Uygurca Sibirya Turk dillerine ait olan Eski Uygur Turkcesinden turemedi diger Karluk dilleri or Ozbekce gibi Cagataycadan turemistir ve en cok bu dillerle karsilikli anlasilabilirlik gostermektedir Karluk Uygur Turkcesini yazmak icin bircok farkli yazi sistemi kullanilmistir Uygur halkinin Islam a gecmesiyle Arap alfabesi kullanilmaya basladi bu alfabenin tarihi yazi bicimi gunumuzde Kona Yeziⱪ yani Eski Yazi olarak anilir 20 yuzyil boyunca yer almis cesitli siyasi degisikliklerden dolayi yazi sistemi birkac kez reform edildi Sovyetler Birligi Kiril alfabesini temel olarak alip 1937 de Uygur Kiril alfabesi ni tasarladi bu alfabe gunumuz Orta Asya daki eski Sovyet cumhuriyetlerinde yasayan Uygurlar tarafindan kullanilmaya devam etmektedir Kiril alfabesi bir sure Cin deki Uygurlar tarafindan da kullanildi fakat Cin Sovyet ayriligindan sonra Cin Kiril alfabesinin kullanimini reddetti ve 1959 da Cin deki Uygurlari Uygur Yeni Yazisi diye Pinyin bazli yeni bir alfabe kullanmaya tesvik etti 1982 yilinda Uygur Arap yazisi tekrar Cin deki Uygurlarin resmi yazi sistemi olarak uygulandi ve bu zamandan beri Uygurlarin cogu tarafindan en cok kullanilan yazi sistemi haline gelmistir Uygurcanin disinda Cin deki bircok Uygur Cince de bilmektedir Egitim sistemi kapsaminda Standart Cince ogrenmenin yani sira bazi Uygurlar ayrica kendi yasadiklari bolgelere ozgu Cince lehceleri konusurlar ornegin Sincan da Beifanghua nin zh konusulur Changde Uygurlari ise Cin kulturune asimile olmalarindan oturu hic Uygurca konusmaz ve bunun yerine Beifanghua nin en konusurlar Din Uygurlar tarih boyunca farkli dini inanclar benimsemistir 8 yuzyil Bogu Kagan zamaninda Maniheizm Uygur Kaganligi nin resmi dini oldu Maniheizmin disinda Uygurlar tarihi olarak Budizm ve Nesturi Hristiyanligina da inanmistir Gunumuzdeki Uygurlarin cogu Hanefi mezhebine bagli Sunni Muslumanlaridir Cin de Uygurlar Huilerden sonra cogunlugu Muslumanlardan olusan en buyuk ikinci etnik grubu teskil ederler Arzhang in Uygur Maniheist surumunden bir sayfa MS 8 9 yuzyil Karahoca Bezeklik Bin Buda Magaralari ndan Budist rahiplerinin tasviri MS 9 yuzyil Bezeklik ten Nesturi Hristiyanlarinin tasviri MS 8 9 yuzyil Insasi MS 1640 yili civarinda tamamlanmis en Kasgar bkz Afak Hoca Mutfak Tokyo da bir Uygur restoraninda servis edilmis tipik yemekler 2012 pilav پولۇ polu lagman لەغمەن leġmen kavap كاۋاپ Tokyo da bir Uygur restoraninda servis edilmis diger yemekler 2012 cocure چۆچۈرە suyuq as سۇيۇقئېش manti مانتا manta etli nan گۆشنان gos nan Uygurlardaki yeme ve icme aliskanliklari Sincan bolgesinin tarihi Ipek Yolu nun merkezindeki konumu Sincan in iklimsel ve cografi ozellikleri ve Uygurlardaki Islami dini uygulamalari tarafindan sekillendirilir Ipek Yolu nun bircok farkli kulturun alisverisine olanak saglamasiyla Uygur mutfagi diger Orta Asya Guney Asya Ortadogu ve Dogu Asya mutfaklarinda da var olan unsurlar icerir Polu lagman ve samsa gibi tipik Uygur yemekleri bu tarihi kultur alisverisini yansitir Uygur mutfaginin ozellikle Ozbek mutfagi gibi Orta Asya mutfaklariyla paylastigi benzerlikler pek belirgin ayni zamanda Cin Islam mutfagi ile paylastigi bircok ortak noktasi mevcuttur Uygur mutfagindaki temel gida maddeleri ekmek نان nan ve eriste چۆپ cop gibi unlu mamuller ئۇن تاماق un tamaq ve hayvan etidir bilhassa koyun ve kuzu eti Uygurlar et icermeyen bir ogun yemegin hem bollugu hem de tadi acisindan insani yeterince tatmin edemedigini dusunurler Buna ragmen Sincan bolgesindeki kisisel et tuketiminin asil orani insanin geliri tarafindan belirlenir boylece de bir bireyin ait oldugu toplumsal sinifin bir yansimasi olarak algilanir ornegin kendi hanehalkinda sadece az oranda tuketime hazir et bulundurmak bir bireyin sosyal statusunu olumsuz sekilde etkiler Bunun etkisi Uygurlardaki geleneksel misafirperverlik kulturune kadar uzanir Uygurlar misafirlere cay nan sangza ve meyve servisi yapmanin yani sira etli yemekler sunmaya da gayret ederler Et ile un urunlerinin haricinde meyve de ozellikle yaz mevsiminde Uygurlar tarafindan pek cok tuketilir Turfan Karizi gibi kehriz sistemleri Sincan in kurak col ikliminde urunlerin buyuk oranlarda yetistirilmesine olanak saglamis ve Sincan in Cin deki ana meyve uretici bolgelerinden biri olmasina yol vermistir Kumul un kavunlari bkz en Turpan in cekirdeksiz uzumleri Korla nin armutlari ve Gulca nin elmalari pek meshurdur Kumul da yetismis en قۇمۇل قوغۇنى Qumul qoġuni 1965 Kasgar da tandir nani تونۇر نان tonur nan pisiren bir Uygur adami 2000 Turpan da kuru uzumun nasil yapildigini gosteren balmumu heykelli bir sergi 2012 ayrica bkz en Kasgar hayvan pazarinda koyun etini kullanarak sis kebabi hazirlayan bir Uygur adami 2018 Turpan da misafirlere yapilan cay tandir nan ve sangza servisi 2018 Muzik Modern unsurlar iceren Uygur halk muzigi source source Cagdas Uygur muziginin bir ornegiDinlerken sorun mu yasiyorsunuz Medya yardimi alin Mukam مۇقام muqam Uygurlarin geleneksel muzik tarzidir Mukam sistemi Arap kulturunden kaynaklanan ve hem Avrasya hem de Kuzey Afrika capinda bircok farkli muzik tarzinin dogumuna yol vermis modlu en sisteminin temeli uzerinde Uygurlar tarafindan gelistirilmistir Isimleri Dolan Gulca Kumul ve Turpan gibi Sincan capindaki vaha sehirlerinden alinmis farkli yoresel mukam sistemleri mevcuttur Bu mukam sistemlerinin en gelismis olani On Iki Mukam ئون ئىككى مۇقام on ikki muqam dir On Iki Mukam in barindirdigi parcalar Uygur milletinin sozlu halk destanini olusturur Amannisa Hanim 1526 1560 On Iki Mukam i derlemis ve sonuc itibariyla bunun muhafaza edilmesini saglamis sahis olarak kabul edilir Kiyafet ve el isleri Bu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Kasgar da bir doppaci 2014 Hotan da bir kilim atolyesi 2005 Hotan da ipek fabrikasinda calisan bir kadin 2005 Hotan da en yapan bir adam 2005 source source source source source source Yengisar da bir demirci atolyesi 2014 GaleriKasgar da bir Uygur berberi Uygur erkekleri geleneksel olarak baslarini tiras eder ve doppa denilen bir sapka giyerler Doppa giyen bir kadin Turpan da iki Uygur erkegi Hotan da bir Uygur erkek cocugu Kasgar pazarinda yasli Uygurlar Hotan pazarinda alet keskinlestiren adamlar Sincan da Uygur deve suruculeri Genc Uygur kadini Kizilsu Kirgiz Ozerk Bolgesi nde bir Uygur kadini Hotan pazari Kasgar da Uygur bir adam Kasgar da bir hocayla ogrencileri 1915 Kasgar da bir acik hava pazari 1986 Uygur kizlari Hotan da bir ipek fabrikasinda calisan kadinlar 1965 Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Uyghur people ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Dolanlar Uygur diasporasi Uygurlar listesiDipnot Bu baglamda memleket yerli olmakla esanlamli degildir KaynakcaAtiflar Ingilizce Cin Halk Cumhuriyeti Kanada Buyukelciligi Embassy of the People s Republic of China in Canada 24 Mart 2021 26 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ekim 2021 Rusca Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Ekonomi Bakanligi Istatistik Komitesi 7 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Arsivlenmis kopya 4 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2021 Arsivlenmis kopya 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Arsivlenmis kopya 12 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2021 Ingilizce Kirgiz Cumhuriyeti Ulusal Istatistik Komitesi Ocak 2020 21 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Arsivlenmis kopya 22 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2021 Hawkins Samantha 18 Mart 2021 Uighur Rally Puts Genocide in Focus Ahead of US China Talks Courthouse News 20 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mart 2021 Perepis naseleniya Rossii 2010 goda Rusca en 2012 1 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Census Profile 2016 Census Ethnic origin population Ingilizce Statistics Canada 17 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Hahn 2006 s 4 Drompp 2005 s 7 Full Text of White Paper on History and Development of Xinjiang en people cn 25 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2019 a b Dillon 2004 s 24 People s Daily 29 Aralik 2000 16 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2020 PDF 27 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Agustos 2011 George Friedman 19 Kasim 2019 1 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2019 1 in every 10 Uighurs are being detained in re education camps Lipes Joshua 24 Kasim 2019 Expert Says 1 8 Million Uyghurs Muslim Minorities Held in Xinjiang s Internment Camps Radio Free Asia 28 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Kasim 2019 China Uighurs One million held in political camps UN told www bbc com 10 Agustos 2018 3 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2018 U N says it has credible reports China holds million Uighurs in secret camps www reuters com 12 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2018 Former inmates of China s Muslim re education camps tell of brainwashing torture www washingtonpost com 16 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2018 Islamic Leaders Have Nothing to Say About China s Internment Camps for Muslims foreignpolicy com 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2018 Inside the re education camps China is using to brainwash muslims Business Insider 18 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2018 Ramzy Austin Buckley Chris 16 Kasim 2019 Absolutely No Mercy Leaked Files Expose How China Organized Mass Detentions of Muslims The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 8 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2019 中华人民共和国国家统计局 gt gt 第六次人口普查数据 stats gov cn 27 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2020 中国人民解放军现役军人的民族构成 Cin Halk Kurtulus Ordusu nda aktif hizmette bulunan insanlarin etnik gruplarina gore yapilanmasi zh Cince zh 2010 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2020 Stanley W Toops Agustos 2012 Susan M Walcott Corey Johnson Ed Eurasian Corridors of Interconnection From the South China to the Caspian Sea Ingilizce Routledge ss 65 66 ISBN 978 1135078751 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Sincan Uygur Ozerk Bolgesi Halk Hukumeti Sayim Liderleri Ofisi Agustos 2012 新疆维吾尔自治区2010年人口普查资料 Cince zh ISBN 978 7 5037 6516 2 bingtuan gov cn Cince Sincan Uretim ve Insaat Kolordusu 9 Eylul 2004 29 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2020 web archive org 1 Kasim 2020 11 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mart 2022 Xu S Huang W Qian J Jin L Nisan 2008 Analysis of genomic admixture in Uyghur and its implication in mapping strategy American Journal of Human Genetics 82 4 883 94 doi 10 1016 j ajhg 2008 01 017 PMC 2427216 2 PMID 18355773 Shuhua Xu Li Jin Eylul 2008 A Genome wide Analysis of Admixture in Uyghurs and a High Density Admixture Map for Disease Gene Discovery Am J Hum Genet 83 3 322 36 doi 10 1016 j ajhg 2008 08 001 PMC 2556439 2 PMID 18760393 Li H Cho K Kidd JR Kidd KK 2009 Genetic Landscape of Eurasia and Admixture in Uyghurs American Journal of Human Genetics 85 6 934 7 author reply 937 9 doi 10 1016 j ajhg 2009 10 024 PMC 2790568 2 PMID 20004770 Qidi Feng Yan Lu Xumin Ni Kai Yuan Yajun Yang Xiong Yang Chang Liu Haiyi Lou Zhilin Ning Yuchen Wang Dongsheng Lu Chao Zhang Ying Zhou Meng Shi Lei Tian Xiaoji Wang Xi Zhang Jing Li Asifullah Khan Yaqun Guan Kun Tang Sijia Wang Shuhua Xu Ekim 2017 Genetic History of Xinjiang s Uyghurs Suggests Bronze Age Multiple Way Contacts in Eurasia Molecular Biology and Evolution 34 10 2572 2582 doi 10 1093 molbev msx177 PMID 28595347 Daily report People s Republic of China Issue 34 Issues 36 41 Distributed by National Technical Information Service 1979 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 stin Jon Rudelson Justin Ben Adam Rudelson 1992 Bones in the sand the struggle to create Uighur nationalist ideologies in Xinjiang China Harvard University s 30 29 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 Ingvar Svanberg 1988 The Altaic speakers of China numbers and distribution Centre for Mult i ethnic Research Uppsala University Faculty of Arts s 7 ISBN 91 86624 20 2 29 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 Kathryn M Coughlin 2006 Muslim cultures today a reference guide Greenwood Publishing Group s 220 ISBN 0 313 32386 0 29 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 Li Jinhui 2 Agustos 2001 DNA Match Solves Ancient Mystery china org cn 4 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2020 a b People s Daily 29 Aralik 2000 16 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Shuai Cai 30 Aralik 2010 Xinhua News Agency 16 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Justin Ben Adam Rudelson Justin Jon Rudelson 1997 Oasis identities Uyghur nationalism along China s Silk Road Columbia University Press s 178 ISBN 0 231 10786 2 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 Zhonghua Minguo guo ji guan xi yan jiu suo 2000 Issues amp studies Volume 36 Issues 1 3 Institute of International Relations Republic of China s 184 24 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Aralik 2011 According to a local account shared among township residents Uygur ancestors were called by the emperor to the region to quell Miao rebels during the Ming Dynasty and accepted titles from the emperor who bestowed part of the land as their own The title Grand General of South Pacifying Post of the Nation S amp fa also carries a given Han surname Jian fij which currently makes the largest Uygur group in Changde According to an expert on Changde Uygurs 6 while Jian is a Original from the University of Michigan 海峽交流基金會 2000 遠景季刊 Volume 1 Issues 1 4 財團法人海峽交流基金會 s 38 12 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2012 Zhongguo cai zheng jing ji chu ban she 1988 New China s population Macmillan s 197 ISBN 0 02 905471 0 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 a b Shih 2002 s 133 David Westerlund Ingvar Svanberg 1999 Islam outside the Arab world Palgrave Macmillan s 197 ISBN 0 312 22691 8 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 Shih 2002 s 137 Shih 2002 s 138 Barbara A West 2009 Encyclopedia of the peoples of Asia and Oceania Ingilizce New York Facts On File Infobase Publishing s 848f ISBN 978 0 8160 7109 8 Rian Thum 11 Temmuz 2020 The Uyghurs in Modern China Oxford Research Encyclopedia of Asian History Ingilizce 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Temmuz 2020 Internet te ilk olarak 26 Nisan 2018 tarihinde yayinlandi Kitap olarak da mevcuttur Rian Thum 2020 The Uyghurs in Modern China PDF 902 KB Oxford Research Encyclopedia Asian History oxfordre com asianhistory Amerika Birlesik Devletleri Oxford University Press 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Aralik 2020 Barbara A West 2009 Encyclopedia of the peoples of Asia and Oceania New York Facts On File Infobase Publishing s 857 ISBN 978 0 8160 7109 8 Duval Jean Rahman Janbaz Waris Abdukerim 2006 PDF Utah Universitesi s 2 11 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2020 Bosworth 2000 s 70 tanghistory net Cince 22 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2013 回鶻彌勒信仰考 Cince Ccbs ntu edu tw 13 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2014 a b Paula Schrode 12 Nisan 2008 tethys caoss org Tehtys Central Asia Everyday Almanca 14 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mayis 2020 a b Palmer David Shive Glenn Wickeri Philip 2011 Chinese Religious Life Oxford University Press ss 61 62 ISBN 9780199731381 1 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2015 a b c M Cristina Cesaro 2000 Consuming Identities Food and Resistance among the Uyghur in Contemporary Xinjiang Inner Asia Ingilizce Brill 2 2 Special Issue Xinjiang 225 238 JSTOR 23615558 a b c Joanne N Smith Finley 2013 The Art of Symbolic Resistance Uyghur Identities and Uyghur Han Relations in Contemporary Xinjiang Brill s Inner Asian Library Ingilizce Leiden amp Boston Brill s 93 f doi 10 1163 9789004256781 ISBN 978 90 04 25491 6 Ildiko Beller Hann 2008 Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur China Studies Ingilizce 17 Leiden amp Boston Brill s 205 ISBN 978 90 04 16675 2 ISSN 1570 1344 a b Chiao Min Hsieh amp Victor C Falkenheim 9 Agustos 2018 Xinjiang Economy Encyclopaedia Britannica Ingilizce Encyclopaedia Britannica inc 3 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2020 Kashi gov cn 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Agustos 2011 Literatur Bosworth Clifford Edmund 2000 The Age of Achievement A D 750 to the End of the Fifteenth Century Vol 4 Part II The Achievements History of Civilizations of Central Asia UNESCO Publishing Dillon Michael 2004 Xinjiang China s Muslim Far Northwest Taylor amp Francis ISBN 978 0 203 16664 2 30 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Drompp Michael Robert 2005 Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire A Documentary History BRILL ISBN 978 90 04 14129 2 14 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Hahn Reinhard F 2006 Spoken Uyghur University of Washington Press ISBN 978 0 295 98651 7 27 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2020 Shih Chih yu 2002 Negotiating ethnicity in China citizenship as a response to the state Psychology Press s 133 ISBN 0 415 28372 8 18 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010