Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır.Mayıs 2017) () ( |
Parapsikoloji; duyular-dışı algılama, psikokinezi, ölümden sonra yaşam gibi konulara ilişkin paranormal olayların; deneysel yöntem yoluyla, çok disiplinli (çok yöntemli) etüdü. Parapsikologlar tarafından, telepati, durugörü gibi paranormal yetenekleri, psikokinezi fenomenini ve diğer çeşitli psişik fenomenleri konu alan bir araştırma alanı olarak görülür.Ortodoks psikoloji bilimi tarafından, kapsam dışı ya da açıklanamaz kabul edilir.
Parapsikolojik deneyler prekognisyon ve telekinezinin varlığını test etmek için rastgele sayı üreteçleri kullanmayı, duyular-dışı algılamayı test etmek için Ganzfeld uyarımını,durugörü ile kullanışlı casusluk bilgisi elde edilip edilemeyeceğini incelemek için Birleşmiş Devletler hükûmeti ile anlaşmalı olarak yürütülen araştırma denemelerini içerir. Bu deneylerin sonuçları bazı parapsikologlar tarafından psişik yeteneklerin varlığının bir göstergesi olarak değerlendirilir.
Buna rağmen, bilimsel çevreler bu psişik yeteneklerin varlığının kanıtlanmadığı konusunda fikir birliği içindedir. Eleştirmenler görünen deneysel başarıların aslında yöntemsel kusurlardan oluşabileceğini kanıtlamışlardır. Parapsikolojinin bilim olarak değerlendirilmesine itiraz edilmektedir. Birçok bilim insanı, parapsikologların psişik yeteneklere dair hiçbir kesin kanıt sunamamalarına rağmen bunları doğal olayları açıklamakta kullandıklarından parapsikolojiyi "sözdebilim" olarak görür.
Etimoloji
Fransızcadan Türkçeye geçen terim, Yunancada “ötesinde” anlamına gelen “para” (παρά) ekinin psikoloji sözcüğüne eklenmesiyle elde edilmiş olup, ilk kez 1889'da Alman psikolog Max Dessoir tarafından kullanılmıştır. Günümüzde parapsikologlar bu paranormal fenomenleri ifade etmek üzere, bu tür olayların herhangi bir düzenek kullanılmaksızın meydana geldiğini vurgulamak amacıyla psi terimini kullanmaktadırlar.Yunan alfabesinin 23. harfi olan Psi'nin Parapsikoloji terminolojisinde bu amaçla kullanılmasının ya da seçilmesinin nedeni, Yunancada “ruh” ve “yaşam” anlamlarında kullanılan psikhe sözcüğünün baş harfi olmasıdır.
Bilimsellik
Parapsikoloji yüz yılı aşkın süredir yapılan bilimsel araştırmalara rağmen psişik yeteneklere dair ikna edici bir kanıt ortaya koyamamakla eleştirilir. Genel olarak bilim insanları Parapsikolojiyi sahte bilim veya sözdebilim olarak değerlendirir.
Parapsikolojik araştırma laboratuvar araştırmasını ve bilimsel alan çalışmasını içeren bir dizi metodoloji gerektirir ki, günümüzde bu metodolojik parapsikoloji araştırmaları bazı özel laboratuvarlarda ve dünyanın çeşitli üniversitelerinde sürdürülmektedir.[] Bununla birlikte, günümüzde parapsikolojik araştırmalara etkin olarak destek veren (sponsorluğunu yapan, finanse eden) üniversiteler, tüm üniversitelerin sayısına oranla çok fazla değildir. Bu tür akademik araştırmalar özel parapsikolojik yayınlarda, bazı parapsikolojik araştırmalar da geleneksel gazetelerde makale olarak yayımlanmaktadır. Amerikalı parapsikologlarca sürdürülen deneyler iki alanda ya da iki yöntemde yoğunluk kazanmıştır. Kullanılan temel yöntemlerden biri, psikokinezinin varlığını ortaya koymak üzere RNG yöntemidir, diğeri duyular-dışı algılamanın varlığını ortaya koymak üzere de uyaranlardan yalıtılmanın söz konusu olduğu “Ganzfeld uyarımı”dır. Bunlardan başka, parapsikolojik araştırma deneylerinin bir kısmını da, ABD'de, "gezici (coğrafi) durugörü" olasılıklarını incelemek üzere, devlet sözleşmesi altında sürdürülen araştırma deneyleri oluşturmaktadır.
, , ve bazı bilim insanları parapsikolojide kullanılan bu iki yönteme ve bu iki yöntemle elde edilen verilere eleştiri getirmektedirler. Kuşkucu araştırmacılara göre, yöntemsel (metodolojik) kusurlar, birçok parapsikolog tarafından sunulmuş normal-dışına ilişkin açıklamalardan ziyade, görünüşteki deneysel başarılar için en iyi açıklamayı sağlamaktadır.
Günümüzde parapsikolojik araştırma kuruluşlarının bir kısmı "psişik araştırma kurumu" adı altında etkinlik göstermektedir. Parapsikoloji günümüzde ABD'den Yunanistan'a dek yaklaşık 40 ülkede üniversitelerde edinmiş bulunmakta ve okutulmaktadır.[]
Kimilerine göre, parapsikoloji materyalist metapsişiğe verilen yeni isimdir ya da metapsişiğin materyalistleşmiş devamıdır.
Doğu Bloğu ülkelerindeki durum
, ve diğer birçok yazar vaktiyle Sovyetler Birliği’nde ve diğer birçok Doğu Bloğu ülkelerinde parapsikolojik alanda pek çok akademik araştırmanın yürütülmüş olduğunu, bu araştırmaların devlet tarafından desteklendiğini bildirmektedir. Yazarlar kitaplarında CIA’nin çalışma programında da casusluk alanında kullanılmak üzere, parapsikolojik araştırma ve incelemelerin yer almış olduğuna dikkat çekmişlerdir. Doğu Bloğu ülkelerindeki bu çalışmalar sonucunda söz konusu alanda Batı’daki parapsikolojik terimlerden farklı terimleri içeren bir terminoloji oluşmuştur. Doğu Bloğu ülkelerinde söz konusu alanda ortaya atılmış terimlerden bazıları psikotronik (parapsikoloji),biyoenerji, biyoplazma, Kirlian fotoğrafçılığı olarak bilinir.
Doğu Bloğu’nda Stalin döneminden itibaren medyumluk yeteneklerine sahip olduğunu iddia eden ünlü isimler arasında Wolf Messing, Nina Kulagina ve Stanislawa Tmoczyk sayılabilir. Bunlardan son ikisiyle bilim insanları sayısız deneyler yapmıştır.[]
Tarihçe
Parapsikolojik araştırma alanı için önceleri, özellikle Avrupa'da metapsişik ve parapsişik terimleri kullanılıyordu. Metapsişik terimi Aristo'nun "Metafizik" kitabının isminden esinlenen 1913 Nobel ödüllü fizyoloji profesörü Charles Richet (1850-1935) tarafından 1905'te ortaya atılmış, parapsişik terimi ise, Dijon Akademisi ve Grenoble Akademisi rektörü olan Emden ödüllü bilimci ve filozof Emile Boirac (1851-1917) tarafından ortaya atılmıştır. Prof. W. McDougall bu adı parapsikoloji terimiyle değiştirerek bu terimin uluslararası sahada kabul görmesini ve literatürde yerini almasını sağlamıştır. Fakat parapsikolojinin Amerikalı öncüsü biyoloji doktoru ve bitkibilimci olan Prof. J. B. Rhine’dır. Rhine çalışmaları sonucunda bazı kişilerin bedensel duyuları kullanmadan dış dünyadan ya da diğer insanların zihinlerinden bilgi edinebileceklerini iddia etti. Bu olguya duyular-dışı algılama (D.D.A.) ya da duyular-dışı idrak (D.D.İ.) anlamında "extra sensory perception" – (İngilizce kısaltılmışı: ESP) adını verdi.
Parapsikoloji terimi Alman psikolog tarafından 1889’da ortaya atılmış, Rhine tarafından benimsenmiştir. Bununla birlikte 1930’lu yıllardan itibaren psişik fenomenin laboratuvar koşulları içine çekildiğinin, yani laboratuvar metodolojileri uygulanarak incelendiğinin vurgulanması amacıyla parapsikoloji terimi yerine “psişik araştırma” teriminin kullanımı daha yaygınlık kazanmıştır.
Parapsikologlar parapsikolojinin tarihsel gelişim sürecini dört dönemde ele alırlar: Antik Dönem, Mesmerizm Dönemi, spiritüel bilgilerin yayıldığı, yani ekolleştiği Kurumlaşma Dönemi ve bir bilimsel araştırma alanı olarak üniversitelere yayıldığı Modern ya da Akademik Dönem.
Eski dönem
Parapsikolojinin bu dönemine klasik dönem de denir. Bu dönem, tarih çağlarından başlayarak 1700’lü yıllara kadar sürmüştür. Psişik olduğu iddia edilen durumlar, yalnızca son yıllarda ilgi duyulup incelenenmemiştir. Örneğin Antik Yunan ve Roma’da kimi olguların, anlaşılamaz psişik güçler tarafından meydana geldiği sanılmaktaydı. O dönemde yaşamış Pisagor, Eflatun, Çiçero, Seneca, Virgil ve pek çok bilim, sanat ve devlet adamı bu konuları incelemişlerdi. Medyumluk yeteneklerine sahip olduğu iddia edilen insanlar, tarih boyunca büyücü, şaman, cadı, ermiş, kahin, mistik vs. adlarla ifade edilmişlerdir. Yine bazı yazıtlardan ve duvar resimlerinden anlaşılmaktadır ki eski insanlar da, günümüzde radyestezi olarak bilinen, "insan vücudu içindeki radyasyonun algılanması yeteneği" olduğu iddia edilen duruma inanmaktaydı; eski insanlar çatal çubuk yöntemiyle toprak altında su ve maden araması yapmışlardır. Bilinen en eski çatal çubuk resmi M.Ö. 1300 yıllarına aittir ve Mezopotamya’da bulunmuştur.[] Yine, Antik Yunan'da prekognisyon ve kehanet söylentileri oldukça yaygındı. Gerek Yunanistan’da gerekse Anadolu’da birçok kehanet merkezi, tapınağı mevcuttur. Bu döneme ait psişik konulardaki kayıtların hepsi elbetteki, günümüze kadar, olduğu gibi korunabilmiş değildir. Ancak, o dönemleri anlatan ikinci el eserlerden bunları elde etmemiz mümkün olmaktadır. Dolayısıyla arkeoloji biliminin bulguları, bilgileri ve birikimi arttıkça tarihi çağlarda psişik durumlar ile ne kadar ilgilenildiği hakkında daha doğrudan bilgi ve veri elde edilebilmektedir.
Mesmercilik dönemi
Parapsikolojinin temelleri mesmercilik dönemde ortaya atılmıştır denilebilir. Çünkü bu dönemde ilk defa bir bilim insanı, bir tıp adamı, hastalarını ruhsal şifa yöntemleriyle tedavi ettiğini iddia ett. 1700’lü yıllarda Viyana'lı doktor Franz Anton Mesmer kendisine sinir rahatsızlığı ile gelen bazı hastaların tedavisi sırasında normal tıbbi müdahalenin yanı sıra mıknatıslı çubuklar kullanarak da sonuç alabildiğini iddia etti. Araştırmalarına devam eden Mesmer bir müddet sonra mıknatıs çubuk yerine ellerini kullanarak da aynı işi yapabildiğini iddia etti. Mesmer bunu, canlıların bedenlerinden yayılan canlısal manyetizma (hayvansal manyetizma ) adı verilen bir güçle açıklıyordu. Mesmer bu dönemlerde oldukça ciddi çabalar içerisinde bulunmuştur. Aleyhinde birçok meslektaşı vardı; ancak pek çok hastasının onun yöntemleriyle şifa bulduğu iddia edilir. Mesmer’in çalışmalarını Fransız aristokrat Marki de Puysegur devam ettirmiştir. Puysegur bu bedensel manyetizma gücünün sadece şifacılarda bulunmadığını, her insanda mevcut olduğunu iddia ederek, hastadaki inanç ve iradenin fiziksel beden üzerinde değişiklikler meydana getirdiğini söylüyordu. Puysegur kendi yöntemleriyle insandaki "yapay uyurgezerlik" olayını ortaya çıkardı ve buna “somnambulizm” adını verdi. Bu değişik şuur halinin keşfi gelecekte birçok parapsikolog ve metapsişikçinin çalışmalarında büyük olanaklar sağlamıştır. Çünkü duyular-dışı algılama fenomenleri ya da halk arasındaki adıyla altıncı his, bu şuur halinde daha kolay ortaya çıkmaktaydı. Bu ön araştırmalarla ileride gelişecek olan parapsikoloji etüdünün temeli atılmış oluyordu. Artık parapsikologların eline birtakım veriler geçmiş bulunuyordu.
Kurumlaşma dönemi
19. yüzyılın sonlarına doğru din ve bilimin insan varlığı ve ruhsal yapısı hakkındaki açıklamalarıyla yetinmeyen ve insan varlığının daha üstün, daha aşkın bir öze sahip olduğunu düşünen bazı aydınlar, 1882 yılında Londra’da Psişik Araştırmalar Derneği’ni kurdular (İngilizce kısaltılmışı SPR: Society for Psychical Research). Derneğin ilk kurucuları arasında bulunan bilim insanlarının ve aydınların ortak düşüncesi, aynı zamanda, evrene şu soruyu sormaktı: "İnsanın öz varlığı bedenin ölümünden sonra varlığını sürdürür mü?" Dernek bazı bilim çevrelerince o kadar ilgi görüyordu ki gerek başkanları gerekse üyeleri tanınmış bilim insanlarıydılar. Başkanlar arasında Nobel Ödülü almış üç bilim insanı, bir başbakan ile çoğu fizikçi ve filozoflardan oluşan çok sayıda profesör bulunmaktaydı. Yani, ruhsal araştırmalar alanında kurulmuş bu ilk dernek aslında önemsiz, küçük, kendi alanında araştırmalar yapan bir dernek değildi. Aksine gerek kurucuları, gerek başkanları, gerekse üyeleri o dönemin bilim ve düşünce tarihine isimlerini yazdırmış kimselerdi.
Bu aydın bilim insanları 19.yy. biliminin kendilerini bir çeşit "mekanik kör düğüm" içine sürükleğini düşündüklerinden, kendilerini bu durumdan çıkaracak bir yol bulma konusunda uzlaşıyorlardı. İngiliz Psişik Araştırmalar Derneği üyeleri bu amaçla insan varlığının duyular-dışı yönlerini ve özellikle psişik yeteneklerini inceleme yoluna gittiler. Konuyla ilgili yüzlerce vaka topladılar ve bunları hiçbir ayrıntıyı kaçırmadan objektif bir biçimde incelediler. Bunun yanı sıra bu araştırmaları destekleyici birçok psikolojik araştırmalar da yaptılar. Çoğunun yüksek dereceli çabalarından dolayı o günlerde açıklanamaz olarak görülen olaylar, bugün birçok ılımlı bilim insanı tarafından kabul edilmektedir. Ayrıca aralarında Freud, Pierre Janet ve C.G. Jung’un da bulunduğu ilk psikoterapistlerin çoğu bu derneğin üyesiydi. Bu ünlü psikologlar da dernek çevresinde çok önemli ve yararlı çalışmalar yapmışlardır.
Psikanaliz ekolünün kurucusu Freud "eğer yaşamımı tekrarlayabilseydim, kendimi psikanaliz yerine parapsişik araştırmaya adardım" demiştir. Kendisinin telepatiyle ilgili görüşlerini bildirdiği "Psikanaliz ve Telepati" başlıklı raporu bazı bilim çevrelerinin baskısı nedeniyle ancak ölümünden sonra yayınlanmış ve beklenildiği gibi, pek yankı da uyandırmamıştır.
Parapsikoloji araştırmalarının yakın tarihini oluşturan kurumlaşma döneminde başlıca üç kuruluşun faaliyetleri görülmektedir: Klasik deneyleri ile ilk adımları atan, 1882'de kurulan İngiliz Psişik Araştırmalar Derneği, (SPR) 1919'da kurulan Uluslararası Metapsişik Enstitüsü (Institut Métapsychique International) ve Prof. J. B. Rhine’ın 1932’de Kuzey Carolina'da Duke Üniversitesi Psikoloji Fakültesi'nde kurduğu Parapsikoloji Laboratuvarı'dır. Her üç kuruluşun da başkanları genellikle bilim insanları olmuştur.
Örneğin, İngiliz Psişik Araştırma Derneği’ne başkanlık yapmış isimlerden bazıları tarihsel sırasıyla şunlardır:
- Henry Sidgwick (d.1838-ö.1900) İngiliz düşünür, ahlak felsefesi profesörü
- I. Earl of Balfour (Arthur Balfour) (d. 1848 - ö. 1930) İngiliz devlet adamı, İrlanda İşleri Bakanı, Dışişleri Bakanı, İngiliz Bilim Geliştirme Kurulu başkanı.
- William James (d. 1842 - ö. 1910) Amerikalı düşünür, felsefe ve psikoloji profesörü. Felsefede Pragmatizm ekolünün kurucusu.
- Sir William Crookes (d. 1832 - ö. 1919) İngiliz fizikçi ve kimyacı. Talyumun ve radyant maddenin kaşifi, Crookes tüpünün ve Crookes radyometresinin mucidi, katot çalışmalarının öncüsü.
- Sir Oliver Lodge (d. 1851 - ö. 1940) İngiliz fizik profesörü, Güneş’in radyo dalgaları yaydığını ilk fark eden bilim insanı
- Sir William Barrett (d. 1844 - ö. 1925) İngiliz fizik profesörü
- Charles Richet (d. 1850 - ö. 1935) Fransız fizyoloji bilgini, bakteriyolog, psikolog, patolog, tıp istatistikçisi, şair, roman ve oyun yazarı, 1913 Nobel Fizyoloji-Tıp ödüllü.
- Henri Bergson Fransız filozof, felsefe profesörü, kendi adıyla anılan felsefe ekolünün öncüsü, 1927 Nobel Edebiyat Ödüllü.
- III. Lord Rayleigh (John William Strutt) (d. 1842 - ö. 1919) İngiliz matematikçi ve fizikçi, deneysel fizik profesörü, doğa felsefesi profesörü, rektör, argon elementini buldu, 1904 Nobel Fizik ödüllü .
- Nicolas Camille Flammarion (d. 1842 - ö. 1925) Fransız gökbilimci, yazar, Fransız Astronomi Derneği’nin kurucusu, Legion d’Honneur madalya ödüllü.
- Hans Adolf Driesch (d. 1867 - ö. 1941) Alman biyolog ve filozof, Heidelberg Üniversitesi profesörü.
- George N. MerleTyrell (d. 1879 - ö. 1952) İngiliz fizikçi, matematikçi, telgraf mühendisi, Marconi ile birlikte radyonun geliştirilmesine katkıda bulundu.
- Gardner Murphy (d. 1895 - ö. 1979) Psikoloji profesörü
- Sir Alister Hardy (d. 1896 - ö. 1985) F.R.S. İngiliz hidrobiyoloğu, zooloji profesörü
- W.A.H (William Albert Hugh) Rushton (d. 1901 - ö. 1980) Görsel fizyoloji profesörü, F.R.S. Tıbbi Araştırmalar başkanı
Uluslararası Metapsişik Enstitüsü'nün üyelerinden bazıları da şunlardır:
- Prof. Charles Richet (d. 1850 - ö. 1935)Fransız fizyoloji bilgini, bakteriyolog, psikolog, patolog, tıp istatikçisi, şair, roman ve oyun yazarı, 1913 Nobel Fizyoloji-Tıp ödüllü. (I.M.I. başkanı)
- Prof. Emmanuel Leclainche (1861-1953) Fransız Bilimler Akademisi başkanı
- Prof. Robert Tocquet (1898-1993) Fransız kimyacı (I.M.I. başkanı)
- Prof. René Dufour (1894-1977) Fransız fizikçi-mühendis
- Prof. Bernard Cuneo (1873-1944) Tıbbi cerrahi anatomi profesörü
- Prof. Olivier Costa de Beauregard (1911-2007) Fransız fizikçi, Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) araştırma müdürü
- Prof. Hans Bender (1907-1991) Alman psikolog ve hekim, Institut für Grenzgebiete der Psychologie und Psychohygiène (IGPP) kurucusu
- Prof. W.H.C. Tenhaeff (1894-1981) psikolog, Utrecht Devlet Üniversitesi’nde parapsikoloji profesörü
- Prof. Leonid Leonidovitch Vassiliev (1891-1966) Rus fizyolog, Leningrad Üniversitesi’nde araştırmacı profesör
- Prof. Gardner Murphy (d. 1895 - ö. 1979) Psikoloji profesörü
- Prof. Sir Oliver Lodge (d. 1851 - ö. 1940) İngiliz fizik profesörü, Güneş’in radyo dalgaları yaydığını ilk fark eden bilim insanı
Avrupa'daki kurumlaşma süreci ve kurumlaşma dönemi araştırmaları
SPR’nin kuruluşundan birkaç yıl sonra 1885’te ABD'nde özellikle psikolog William James’in çabalarıyla parapsişik araştırmalar yapmak üzere yeni bir dernek kuruldu. SPR'yi örnek alan bu derneğin adı da Amerikan Psişik Araştırmalar Derneği'ydi. Bu derneğin üyeleri de parapsikolojik, parapsişik ya da paranormal diye adlandırılan her türlü olayı incelemek amacını güdüyordu.
SPR ve ASPR’yi örnek alan diğer Avrupa ülkelerindeki aydın bilimciler de birbiri ardına, psişik araştırmalara eğilmeye, dernekler kurmaya başladılar. Fransızlar 1919’da söz konusu alanda önemli bir yer edecek olan Uluslararası Metapsişik Enstitüsü’nü kurdular.
Kısa bir süre sonra Almanya, İtalya ve İskandinav ülkelerinde de benzeri kuruluşlar ortaya çıkmaya başlamıştı. Ardından 1921 yılında Kopenhag’da ilk Uluslararası Psişik Araştırma Konferansı'nın düzenlenmesiyle parapsikolojik araştırmalarda uluslararası bir plâtform oluşmaya başlamıştı. O yıllarda artık ülkeler, bu alanda birbirlerinden bilgi almaya başlar hale gelmişlerdi. Araştırmacı Hereward Carrington’ın yayımladığı bir rapora göre 1930’a kadar -öncü ülkelerin dernekleri dışında- şu ülkelerde psişik dernekler kurulmuş bulunuyordu: Avusturya, Rusya, İspanya, Portekiz, Hollanda, Belçika, İsviçre, Yunanistan, Polonya, İzlanda, Japonya, Meksika, Kanada, İrlanda, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan, Çin ve Arjantin. (Bu listeye, resmi olmayan kuruluşlar dahil edilmemiştir.)
Londra'da 1882'de kurulan İngiliz Psişik Araştırmalar Derneği önce, inceleme konularını alanlarına göre sınıflandırdı: Bu sınıflandırılmış alanlar içinde, telepati, hipnotizma, Reichenbach fenomeni, aparisyonlar, tekinsizyer fenomeni, Spiritüalizm'deki "fiziksel medyumluk" fenomen ve yetenekleri, "döner masa" fenomeni, ektoplazma oluşumları, materyalizasyon sayılabilir. Bu kurum, Avrupa’nın diğer ülkelerindeki ve ABD’ndeki benzer kurumların oluşmasında örnek oluşturmuştur. Fransa’da 1919’da kurulan Uluslararası Metapsişik Enstitüsü de çalışmaları ve ardıl kurumlara örnek olması bakımından İngiliz Psişik Araştırmalar Derneği’nden aşağı kalmamıştır. Uluslararası Metapsişik Enstitüsü özellikle Charles Richet, Jean Meyer, Gustave Geley gibi bilimcilerin çalışmalarıyla metapsişik alanda adını duyurmuştur. Kurum, araştırma ve incelemelerinin yanı sıra metapsişik terimlerin ortaya atılmasında ve yerleşmesinde başarılı çalışmalarda bulunmuştur. Bu terminolojik çalışmalarda özellikle kurumun üç kurucusundan biri olan Jean Meyer’in katkısı büyüktür. Kurumun diğer iki kurucusu İtalyan kökenli Prof. Rocco Santoliquido ve Dr. Gustave Geley’dir. Prof. Charles Richet psişik deneylere istatistiksel yöntemi ilk kez uygulayan kişi olmuştur. İnsanda meydana geldiği iddia edilen normal psişik halleri aşan duyular-dışı yetenekleri ifade etmek üzere, metapsişik terimini de yine ilk kez Charles Richet kullanmıştır.
ABD'deki araştırmalar-parapsikoloji laboratuvarda
1911’de Stanford Üniversitesi ABD'de duyular-dışı algılamayı ve psikokineziyi laboratuvar koşullarında etüd eden ilk akademik kurum oldu. Bu konuda John Edgar Coover yoğun çaba göstermiştir. 1930’da ise Duke Üniversitesi ABD'nde ESP ve psikokineziyi laboratuvar koşullarında etüd etmek isteyen ikinci akademik kurum oldu. Psikolog William McDougall’un ve Karl Zener, Joseph B. Rhine, Louisa E. Rhine gibi, Üniversite’nin psikoloji bölümünden çeşitli öğretim görevlilerinin önderliğiyle, üniversite öğrencileri içinden seçilmiş gönüllü deneklerin kullanıldığı laboratuvar deneyleri başladı. İlk deneylerde Zener kartları ve zar kullanılyor, niceliksel ve istatistiki bir yaklaşımın söz konusu olduğu bu deneylerde deneklerin tahminlerindeki başarılar istatistiki olarak kaydediliyordu. Duke Üniversitesi’ndeki bu deneylerin sonucu olarak, ESP’nin test edilmesindeki standart laboratuvar süreçleri gelişti ve bunlar dünyadaki pek çok ilgili araştırmacılar tarafından benimsendi. Rhine’nın 1937’de yayımlanan “Zihnin Yeni Sınırları” kitabı laboratuvar sonuçlarının halka aktarılmasını sağladı. Rhine, kitabıyla üniversitede sürdürülen araştırmaları açıklarken, Alman psikolog Max Dessoir’ın 40 yıl önceye ortaya attığı “parapsikoloji” terimini de popüler hale getirmiş bulunuyordu. Rhine aynı zamanda özerk bir parapsikoloji laboratuvarı kurdu ve McDougall ile 6 ayda bir çıkan Journal of Parapsychology’ yi yayımlamaya başladı. Daha sonra bu çalışmalar, akademik psikologlardan pek çoğunun tepkisine neden olmuş ve eleştirilmiştir. Rhine ve çalışma arkadaşları bu eleştirilere yeni deney, makale, kitaplarla yanıt verdiler ki, yanıtlarını esas olarak “Altmış Yıldan Sonra Duyular-dışı Algılama” (Extra-Sensory Perception After Sixty Years) adlı kitaplarında ortaya koydular. Parapsikoloji tarihinde adından en çok söz edilen kişi parapsikolojinin babası olarak bilinen Prof. J. B. Rhine olmuştur. Rhine’ın iki önemli adımından biri 1932 yılında Duke Üniversitesi Psikoloji Fakültesi’nde Parapsikoloji Laboratuvarı'nı resmen kurması, diğeri de bu laboratuvarda yapmış olduğu iddialı, bilimsel çalışmalarıdır. Kurulan bu laboratuvar sembolik olarak büyük bir önem taşıyordu; parapsikoloji, bu laboratuvarla ilk kez akademik bir saygınlık kazanmıştı. Kimilerine göre, Rhine’ın Parapsikoloji Laboratuvarı’ndaki çalışmalarıyla parapsikoloji bilimsel temellere oturmuştur. Kuruluşundan bugüne kadar ruhsal olduğu düşünülen durumların farklı tiplerinin ölçümüyle ilgili yöntemler bu laboratuvarda geliştirilmiştir. Örneğin duyular-dışı algılama testlerinde kullanılan Zener kartları bu laboratuvarda Karl E. Zener tarafından bulunmuştur. Laboratuvarda istatistiksel yöntemler de sık olarak kullanılmıştır.
Fakat Duke Üniversitesi’nin yönetimindekiler, zamanla parapsikolojiye sempatilerini azaltmak zorunda kaldılar ve Rhine’ın 1965’te emekli olmasından sonra parapsikolojiyle bağlarını kopardılar. Rhine da daha sonra İnsan Doğasını Araştırma Vakfı’nı ve Duke Üniversitesi’ndeki laboratuvar çalışmalarının devamı için, bir Parapsikoloji Enstitüsü (the Institute for Parapsychology) kurdu. Rhine’ın doğumunun yüzüncü yılı olan 1995’te söz konusu vakıf adını “the Rhine Research Center” olarak değiştirdi.
Parapsikoloji Kurumu’nun kurulması
Psikolojinin giderek mekanik ve davranışçı anlayışa yönelmesiyle parapsikolojiye karşı azalan akademik ilgi, farklı psişik yeteneklere sahip üç medyum ya da psişik üzerinde yapılan deneyler sayesinde 1950’lerin sonunda yeniden artmaya başlamıştı. Bu üç ünlü psişik, düşünce fotoğrafçılığı alanında ün yapmış Ted Serios, kaşıkları eğip bükmesiyle psikokinezi alanında ün yapmış Uri Geller ve gezici durugörü yeteneğiyle ün yapmış Ingo Swann’dır.
Parapsikoloji Kurumu 19 Haziran 1957’de Durham’da (Kuzey Caroline) kuruldu. Oluşumu Duke Üniversitesi’nin parapsikoloji laboratuvarındaki çalışmalar sırasında Rhine tarafından önerilmişti. Rhine’ın önerisinde, parapsikoloji alanında uluslararası profesyonel bir kurumun çekirdeği olacak bir grubun oluşturulması fikri yatıyordu. Bu organizasyonun amacı, tüzüğünde belirtildiği gibi, “parapsikolojiyi bir bilim dalı olacak şekilde ilerletmek, bu alandaki bilgileri yaymak ve bu bilim dalında elde edilen sonuçları, diğer bilim dallarında elde edilen sonuçlarla bütünleştirmek” idi.Antropolog Margaret Mead bakanlığındaki Parapsikoloji Kurumu, 1969’da dünyadaki en büyük genel bilimsel kurum olan Bilimin Gelişmesi Amerikan Kurumu’na (American Association for the Advancement of Science) bağlanmasıyla parapsikolojiyi ilerletmesinde büyük bir gelişme kaydetmiş bulunuyordu. 1957'de Rhine tarafından kurulan Parapsikoloji Kurumu'nun, 1969 Aralık ayında Amerikan Bilim Geliştirme Kurulu'nda (AAAS) kabul edilmesi parapsikolojinin saygınlığını kazanmasında önemli bir adım olarak kabul edilir. Kimilerince bu, parapsikolojinin bilimsel saygınlığının resmi biçimde onaylanması sayılabilirdi. Bu olay, özellikle ABD üniversitelerinde psi araştırmalarının artmasına neden olacaktı. Günümüzde Parapsikoloji Kurumu, üyeleri psi fenomenini inceleyen bilim insanları ve akademisyenlerden oluşan, yaklaşık 300 üye kuruma sahip büyük bir kuruluş olup, Bilimin Gelişmesi Amerikan Kurumu’na bağlılığını sürdürmektedir. Bilimin Gelişmesi Amerikan Kurumu’nun yıllık kongresi parapsikologlara, araştırmalarını diğer bilim dallarındaki bilim insanlarına sunabilecekleri ve ulusal bilim politikası güden Bilimin Gelişmesi Amerikan Kurumu’na politikasına uygun olmak şartıyla parapsikolojiyi ilerletebilecekleri bir forum olanağı sağlamaktadır.
1960'lı yıllarda Doğu Bloğu’ndaki çalışmalar
İlginçtir ki, Rhine’ın ardından yani 1960'lı yıllarda tüm Avrupa ve Amerika’da parapsikoloji alanında durgunluk dönemi yaşanmasına karşın, bu dönemde Sovyetler Birliği’nde ve ona bağlı sosyalist ülkelerde bu dalda büyük bir ilerleme görülmüştür. Örneğin 1968 yılında yapılan uluslararası parapsikoloji kongresinde Batılılar hâlâ istatistik ve olasılık hesaplamalarını tartışırlarken, Sovyet delegeleri bütün duyular-dışı algılama fenomenlerinin kanıtlanmış olduğundan bahsediyorlardı. Onlar Batılı meslektaşlarıyla aynı yöntemleri kullanmamışlardı. Parapsikolojik araştırmaların istatistik ve olasılık hesaplamalarıyla kanıtlanamayacağını, çünkü bu tür olaylarda tekrarlanabilirliğin her zaman mümkün olmadığını biliyorlardı. Bu mantık ve yöntemlerle hareket eden Çekoslovakya, Romanya, Bulgaristan, Çin, Moğolistan gibi ülkelerde de parapsikoloji çalışmaları devlet desteğinde sürdürülmüş ve pek çok olumlu sonuç elde edilmiştir.
Araştırmanın genişlemesinin 10 yılı (1970’ler)
Doğu Bloğu ülkelerinde parapsikolojik araştırmaların yoğun olarak sürdürüldüğünün öğrenilmesi, Parapsikoloji Kurumu’nun Bilimin Gelişmesi Amerikan Kurumu’na bağlanması ve 1970'li yıllarda psişik ve okült fenomenlerin kabul edilebilir konuma gelişi parapsikolojik araştırmaların bu on yıl boyunca gitgide genişlemesini sağladı. Bu dönemde ABD'de pek çok saygın organizasyonlar oluşturuldu, önemli kurumlar kuruldu. Bunlar arasında, Parapsikoloji ve Tıp Akademisi (1970), Bilim-ötesi (Parascience) Enstitüsü (1971), Din ve Psişik Araştırma Akademisi, Zihinsel Etkinlik Bilimleri Enstitüsü (1973), Kirlian Araştırma Ulusal Kurumu (1975), Princeton Mühendislik Normal-dışı Araştırma Laboratuvarı (1979) sayılabilir. Bu dönemde Stanford Üniversitesi de,1946'da kurmuş olduğu Stanford Araştırma Enstitüsü yoluyla parapsikolojik çalışmalarına yeniden yoğunluk verdi.
Parapsikoloji’nin gözlem ve bakış açısı bu yıllarda bir hayli gelişti. 1970'li yıllarda psikiyatr Ian Stevenson araştırmalarını reenkarnasyon konusunda yoğunlaştırdı. Psikolog kendisini UCLA’nın parapsikoloji laboratuvarında Kirlian fotoğrafçılığı çalışmalarına adadı. Bu dönemde Asya’dan Amerika’ya mistik öğretmenlerin akını ve onların meditasyon yoluyla ortaya koydukları yetenekler araştırmacıları “değişik şuur halleri”ni araştırmaya yöneltti. Fizikçi 1974’te Stanford Araştırma Enstitüsü’ndeki bazı çalışmalarında gözlemlediği bir psişik yeteneği adlandırmak üzere “gezici (coğrafi) durugörü” terimini ortaya attı.
Bu dönemde parapsikoloji dışındaki akademisyenlerde de bu tür araştırmalara karşı genel bir iyimserliğin hakim olduğu görülmekteydi. 1979’da 1100 profesör üzerinde yapılan bir araştırma bunu gözler önüne sermekteydi. Örneğin bu araştırmada psikologlardan yalnızca % 2’si duyular-dışı algılamanın olanaksız olduğunu ifade ediyordu. Bu profesörlerin % 34’ü ESP’ye inandıklarını, bunun saptanmış bir gerçek ya da muhtemel bir olasılık olduğunu belirtiyorlardı. Doğa bilimleri bilim insanlarının % 55’i, sosyal bilimlerdeki bilim insanlarının % 66’sı, sanat ve eğitimdeki akademisyenlerin de %77’si ESP araştırmalarını zahmete değer bulmaktaydılar.Paranormal araştırmadaki bu yükseliş 1970'li ve 1980'li yıllarda devam etti. 1980'li yılların sonlarına doğru Parapsikoloji Kurumu, kendisine üye kurumların 30 ülkede faaliyet gösterdiğini açıklıyordu ki, bu sayıya Doğu Bloğu ülkelerindeki kurumlar dahil değildi.
Günümüzde parapsikoloji
Çağdaş parapsikolojik araştırma ABD’de günümüze doğru, gitgide küçülme göstermiştir. Bunun nedenlerinden biri önceki araştırmaların sonuçlarının bilim insanları tarafından güvenilir ve inandırıcı bulunmaması ve özellikle, parapsikologların diğer bilim dallarındaki akademik meslektaşlarından gelen güçlü muhalefetle karşı karşıya kalmaları olabilir. ABD'de parapsikoloji alanında araştırma yapan laboratuvarlardan birçoğu kapanmıştır. Bunun nedeni, parapsikolojinin ABD'de bilim otoriteleri tarafından tam manasıyla bir bilim olarak kabul edilmeyişidir. ABD'de giderek kapatılan bu akademik laboratuvarların yerini özel kaynaklarca kurulan özel kurumlar aldı ve böylece ABD'nde parapsikoloji özel kurumlar içine hapsolmuş oldu. 28 yıllık araştırma faaliyetinden sonra Princeton Üniversitesi’nin normal-dışı araştırma laboratuvarı 2007'de tasfiye edildi. ABD'de hâlen iki üniversite, akademik parapsikoloji laboratuvarını faaliyet halinde tutmaktadır:
- Virginia Üniversitesi, Psikiyatrik Tıp Bölümü, Algı Etüdleri Dalı/Kürsüsü: Bedensel ölümden sonra şuurlu yaşam olasılığı üzerine çalışmalarını sürdürmektedir.
- Arizona Üniversitesi, Veritas Laboratuvarı: Medyumları laboratuvar koşulları içinde incelemektedir.
Günümüzde parapsikolojik çalışmaların akademik olarak sürdürüldüğü Avrupa ülkeleri arasında başı çeken ülkelerden biri İngiltere’dir. Parapsikolojik araştırmalar, günümüzde psikolojinin alt dalları olarak da yaygınlaşmıştır. İnsan zihninin aşkın ya da spiritüel olduğu düşünülen yanını etüd eden "transpersonal psikoloji" ve sübjektif normal-dışı deneyimleri geleneksel psikolojik terimleri kullanarak inceleyen "anomalistic psikoloji" buna örnek olarak gösterilebilir.
Avrupa'da parapsikoloji dalının bulunduğu bazı üniversiteler şunlardır:
- Edinburgh Üniversitesi, Koestler Parapsikoloji Ünitesi (KPU), (İskoçya)
- Northampton Üniversitesi, Parapsikoloji Bölümü (İngiltere)
- Utrecht Üniversitesi, Parapsikoloji Kürsüsü (Hollanda)
- Lund Üniversitesi, Parapsikoloji Bölümü (İsveç)
- Herfortshire Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, Perrott-Warrick Ünitesi (İngiltere)
- London Üniversitesi,Goldsmith, Normal-dışı Psikoloji Araştırma Ünitesi (İngiltere)
- Liverpool Hope Üniversitesi, Parapsikoloji Araştırma Grubu (İngiltere)
- Liverpool John Moores Üniversitesi, Şuur ve Transpersonal Psikoloji Araştırma Ünitesi
Elektroansefalogram aygıtı ve beyin dalgalarının ölçülmesi
Hayvanlarda beyin, merkezi kontrol organı olarak, tüm diğer organların işlevlerini denetler ve yönetir. Bu işlevlerini yürütürken, beynin faaliyetlerine elektriksel olayların eşlik ettiği yüzyılımızın başlarından beri bilinmektedir. Kafatası çevresine yerleştirilen elektrotlar yardımı ile, beynin faaliyeti sırasında kendiliğinden oluşan, sürekli ritmik elektriksel değişimlerinin veya reseptör faaliyetlerine bağlı olarak uyarılmış durumda iken biraz daha farklı olan potansiyel değişimlerin yazdırılması yöntemine elektroansefalografi (EEG) denir.
Beyin içinde veri iletimini sağlayan, tüm sinir sistemini oluşturan, nöron adı verilen hücrelerde, söz konusu verinin iletimi bir elektriksel sinyal şeklindedir. Hücrenin farklı noktalarında farklı zamanlarda farklı iyon konsantrasyonu oluşur. Bu farklı iyon konsantrasyonları hücrenin farklı kısımlarının farklı elektriksel potansiyele sahip olmasına neden olur. Beyin bir bütün olarak düşünüldüğünde, insan farklı düşünce anlarında iken beynin farklı kısımlarında farklı veri iletimleri oluşacak, dolayısıyla kafatasının farklı kısımları farklı elektriksel potansiyellere sahip olacaktır. EEG aygıtı hassas bir gerilim ölçer olarak da düşünülebilir. Bu aygıt kafatasının farklı noktaları arasındaki potansiyel farkını ölçer. Bu potansiyel farkın zamana bağlı grafiği bir kâğıda çizdirildiğinde elde edilen şekil bir "dalga" ya benzer. Burada "beyin dalgası" olarak adlandırılan kavram, kafatasının farklı noktaları arasındaki potansiyel farkın zamana bağlı olarak kâğıda çizdirilmesi sonucu oluşan dalga şeklidir (Bkz. Şekil : Alfa dalgası).
Bu aygıt klinik araştırmalar kapsamında, beynin farklı düşünsel zamanlarda farklı noktaları arasındaki potansiyel farkı ölçmek için tasarlanmıştır. Böylece normal bir insan ile epilepsi gibi çeşitli beyinsel hastalıklara sahip insanlar arasındaki farklılıklar gözlemlenmiş, insanın beyinsel bir rahatsızlığa sahip olup olmadığının tespiti kolaylaştırılmıştır. Örnek olarak bir insan beyninde, derin uyku durumunda veya genel anestezik durumlarda "delta" adı verilen dalgalar; rüyalı uyku durumu veya orta anestezik durumlarda "beta" adı verilen dalgalar; uyanık bireylerin fiziksel ve zihinsel olarak tam dinlenimde bulunduğu, dış uyaranların olmadığı, gözlerin kapalı durumlarda ise "alfa" adı verilen dalgalara karşılık genel potansiyel farklar oluşur. Bu farklı potansiyeller, tamamen beynin farklı düşünme anlarında, nöronlar arası farklı veri iletimleri sonucu beynin farklı kısımlarında farklı iyon konsantrasyonları oluşması ve bunun da bir potansiyel fark oluşturması fiziksel gerçeği sonucunda oluşur.
Parapsikolojik araştırmalar kapsamında yapılan deneylerde hafif hipnoz,trans ve meditasyon hallerinde beynin alfa dalgaları yayınladığı saptanmıştır. Parapsikolojide hafif hipnoz, tranz ve meditasyon olarak adlandırılan durumların "uyanık bireylerin fiziksel ve zihinsel olarak tam dinlenimde bulunduğu, dış uyaranların olmadığı, gözlerin kapalı olduğu" durumlara karşılık geldiği göz önüne alındığında, bu durumlarda elde edilen alfa dalgalarının fizik-ötesi herhangi bir duruma karşılık gelmediği görülmektedir.
Parapsikoloji'nin içerdiği ve ilgilendiği konu ve alanlar
Günümüzde, parapsikolojik incelemelerde psişik yetenekler ve deneyimler, biçimleri bakımdan iki grupta ele alınırlar:
- Zihinsel deneyimler: Parapsikoloji araştırmalarında zihinsel ya da öznel ortaya çıkan fenomenleri kapsar. Burada süjenin, yani deneğin dış dünyadan aracısız bilgi alması olayı söz konusudur. Bu fenomenler parapsikolojide duyular-dışı algılama başlığı altında incelenir. Durugörü (uzaktan görme), telepati (düşünce nakli, uzaduyum), prekognisyon (önceden bilme), psikometri (ruhsal ölçüm), şifacılık, beden-dışı deneyimler (astral seyahat) ve benzeri fenomenler bu gruba girer.
- Fiziksel etkiler: Deneğin, çevresindeki eşyalar üzerinde bedenini kullanmaksın fiziksel etkiler oluşturması fenomenlerini kapsar. Bu tür fenomenler telekinezi ya da psikokinezi (P.K.) başlığı altında incelenmektedir. P.K. etkisine, ruhsal gücün madde üzerindeki fiziksel etkisi de denebilir.
Parapsikoloji’nin içerdiği ve ilgilendiği konu, alan ve fenomenlerden bazıları şöyle açıklanır:
- Backster etkisi: Bitkisel algılama ya da bitkilerdeki psişik algılama.
- Beden-dışı deneyim: Kişinin uyku gibi ruh ve beden bağlarının gevşediği hallerde esîrî beden ya da astral beden (spiritüalizm’de ) denilen süptil maddelerden oluşan bedeniyle fiziksel bedeni dışında, bilinci yerinde olarak, başka mekanlarda dolaşmak üzere yolculuk yapması.
- Değişik şuur halleri: İnsanın uyanıkken bulunduğu olağan şuur halinden farklı şuur halleri.
- Durugörü: Canlı ve cansız nesnelerin ve olayların beş duyunun yardımı olmadan (paranormal olarak) algılanması. Bu alanda en tanınmış isim Ingo Swann'dır.
- Düşünce fotoğrafçılığı: Bir fotoğraf cihazı kullanarak veya kullanmadan, insanın düşünce ve imajlarının hassas bir fotoğraf filmi üzerine kaydedilmesini konu alan paranormal fotoğrafçılık. Bu alanda en tanınmış isim Ted Serios'tur.
- : Hipnoz veya "psikolojik ayrışma" içindeki süjede (denekte) içinde bulunduğu yaşamdaki veya geçmiş yaşamlarındaki (reenkarnasyonlarındaki) izlenimlerin tekrar canlanması ve bunu sağlayan yöntem.
- Empati: Birbirlerine manevi bakımdan sıkıca bağlı iki canlı arasında, duygu ve ruhsal hallerin aktarılması fenomeni.
- Felaket belirtisi: Kişide ölüm, kaza veya aniden rahatsızlanma gibi hoş olmayan olaylardan birkaç saat kadar kısa bir süre önce oluşan normal-dışı ön belirtiler.
- Levitasyon: İnsan ya da hayvan vücudunun veya özgül ağırlık olarak havadan daha ağır nesnelerin görünür herhangi bir fiziksel etkenin yardımı olmadan havaya kaldırılması, havada asılı kalması veya havada gezinmesi. Batı’da levitasyon fenomeni konusunda en tanınmış isim Daniel Dunglas Home’dur. (Yogi Pullavar’ın 1936 yılında Hindistan’daki levitasyon gösterisi)
- Ölüm döşeği vizyonları: İnsanın ölüm sırasındaki paranormal algıları.
- Ölüm-ötesi deneyimi: Bedensel işlevleri bakımından tıbben ölü sayılmış, fakat bir süre sonra reanimasyon (yeniden canlandırma) yöntemleriyle veya kendiliğinden yeniden yaşama kavuşmuş kimselerin bu ölüm ve yeniden yaşama dönüş arasındaki sürede geçirdikleri deneyim.
- Prekognisyon: Meydana gelecek olayların önceden paranormal olarak algılanması fenomeni.
- Psikokinezi (Telekinezi): Kişinin maddeler üzerinde düşünce gücüyle etki yapması. Bu alanda en tanınmış isimler Uri Geller ve Nina Kulagina'dır.
- Reenkarnasyon: Ruhun sürekli olarak tekrar bedenlenmesi.
- Rüyalarda ESP
- Tekinsizyer: Fantomların görülmesi, eşyaların kendiliğinden hareket etmesi, mahiyeti anlaşılamayan birtakım seslerin duyulması gibi olayların sıkça gözlemlendiği yerler.
- Telepati: Düşünceler arasında doğrudan doğruya bağlantı kurulması, iki zihin veya ruh arasında imaj, fikir, sembol tarzında ortaya çıkan tesir alış verişi.
Parapsikoloji'nin çeşitli alanlardaki uygulamaları
- Arkeoloji alanında
Belirli bir sayıda da olsa psi deneklerinin yardımıyla gerçekleştirilen arkeolojik keşifler olmuştur ve psi deneklerinin yardımıyla sürdürülen arkeoloji çalışmaları vardır. Bu konuda özellikle, 4445 denek tarafından verilen enformasyonlardaki çakışmalardan yola çıkarak kazı yerlerini belirlemek amacını güden Stephan Schwartz’ın çalışmalarını belirtmek gerekir. Bununla birlikte, psi denekleri tarafından sunulan, keşif yapma olanağı sağlayan enformasyonların kesinlik ölçüsünü saptamanın güçlüğüne de dikkat çekmek gerekir.
- İstihbarat alanında
Bu konuda en tanınmış çalışmalar CIA’nin himayesinde gerçekleştirilmiş olanlardır ki bunların son kod adı “Stargate”dir. Yaklaşık 20 yıl boyunca CIA tarafından çok gizli bir program uygulamaya kondu. Bu programda seçilmiş ve hazırlanmış bir grup deneğin istihbarat alanında kullanımı söz konusuydu. Bu ekipte en yetenekli denek olarak kabul edilen Joe McMoneagle çalışmasından dolayı liyakat nişanı aldı.
- Kayıp kişilerin aranması alanında
Yine psi deneklerinin verdikleri enformasyonlar sayesinde bulunan kayıp kişiler olmuştur. Bu bakımdan ABD gibi kimi ülkelerde polisin kayıp kişileri bulmada çaresiz kaldığında zaman zaman medyumlara başvurduğu ileri sürülür.
Araştırmalar
Metodolojisi
Parapsikologlar, paranormal fenomen etüdünde fenomene çeşitli yöntemlerle yaklaşımda bulunurlar. Bu yöntemler, geleneksel psikolojide kullanılan niteliksel yaklaşımların yanı sıra, niceliğe dayalı deneysel ve gözlemsel metodolojileri de içerir. Parapsikologların çoğu, etütlerinde, psinin istatistiki kanıtını sınarken "meta-analiz" yöntemini kullanırlar.
Ganzfeld uyarımı
Ganzfeld uyarımı (ganzfeld stimulation) parapsikoloji laboratuvarlarındaki deneylerde denekte duyular-dışı algılamayı harekete geçirmek üzere “duyumsal yoksunluk” sağlanması (duyumsal uyaranların minimum düzeye indirildiği bir ortam sağlanması) olayına verilen addır.
Önceleri vizüel süreç testlerinde kullanılan terim, 1973 yılından itibaren psi testlerindeki uygulamalar için kullanılmaya başlanmıştır. Bu uyarım sayesinde, beş duyusunu kullanamayan deneğe paranormal algılamalar için bir çeşit fırsat ortamı yaratılmakta, denek, zorunlu olarak duyular-dışı algılama alanına itilmektedir. Fakat beklenen paranormal algılamalardan hangisinin oluşacağı bilinmez; yani denekte bir telepati fenomeni de oluşabilir, durugörü de, prekognisyon da.
Parapsikologlar ganzfeld uyarımını sağlamak üzere, “yüzme kabini” veya “izolasyon kabini” denilen, ısısı beden ısısına ayarlı, tuzlu suyla dolu, gürültü ve diğer uyaranlardan yalıtılmış çeşitli kabinler hazırlamışlardır.
Ganzfeld uyarımı bir telepati denemesi için yapıldığı takdirde söz konusu “duyumsal yalıtılma” hem “alıcı” denek, hem de “verici” denek üzerinde uygulanır. Yaklaşık 20 ile 40 dakika arasında süren "telepatik gönderme" süresi sonunda “alıcı” “duyumsal yalıtılma”dan çıkarılır. Kendisine, örneğin dört imaj (ya da video) gösterilerek, hangisinin gerçek “hedef” olduğu, yani boş tuttuğu zihnine “verici”den hangi imajın geldiği sorulur. Sonuçlar, doğru seçimin şans olasılıklarına oranla çok daha fazla oranda olduğunu ortaya koymaktadır. Bu meta-analiz sonuçları anlamlı olmakla birlikte, tartışmaya açık olduğundan akademik psikoloji dergilerinde tartışılmaktadır. Bununla birlikte, bazı deneylerde alıcıların “telepatik gönderme” sonrası kendilerine söz konusu test imajları gösterilmemesine rağmen, kimi zaman doğru yanıtı verdiklerine rastlanmıştır.
Gezici durugörü (coğrafi durugörü) deneyleri
Gezici durugörü deneyleri kişinin beş duyusuyla algılayamayacağı uzaklıktaki ya da kapalı bir ortamdaki olay, nesne, yer ve canlıları algılayabilmesi paranormal yeteneğini sınar. Laboratuvarda yapılan gezici durugörü deney türlerinden birinde, örneğin bir havuzun yüzlerce fotoğrafı çekilir, sonra bu fotoğraflardan biri denek için “hedef” olmak üzere rastgele seçilir ve denekten uzak bir yere konur. Gezici durugörü deneycisinden görmediği bu fotoğrafın bir kâğıda taslağını çizmesi ya da bu fotoğrafı bir şekilde betimlemesi istenir. Bu süreç belli bir sayıdaki "hedef fotoğraf"larla tekrarlanır. Bu yöntemin yeni, farklı ve gelişmiş usulleri sayesinde, bu tür deneylerin sonuçları daha isabetli ve verimli hale gelmiş bulunmaktadır. Bu tür deneyler ABD'nin devlet kontrolü ve sözleşmesi altında, Princeton Üniversitesi’nin normal-dışı araştırma laboratuvarı, Stanford Araştırma Enstitüsü ve Bilim Uygulamaları Uluslararası Kurumu’ndaki bilim insanları tarafından 25 yıl boyunca sürdürülmüştür. Biriken veriler hava-uzay bilimi profesörü Robert G. Jahn ve psikolog Brenda Dunne tarafından incelenmiş ve bu deneylerde yer ve olayların beklenilen şans olasılığının çok daha üzerinde bir oranla algılandığı belirtilmiştir.
Gezici durugörü medyumları içinde en ünlüsü olan ABD'den Ingo Swann’ın bu psişik yeteneğini kullanabilmesi için, yerkürenin herhangi bir yerinin enlem ve boylam koordinatlarının kendisine verilmesinin yeterli olduğu ileri sürülür. Ayrıca, ABD'nin soğuk savaş döneminde Sovyetler Birliği’ne karşı Swann’ın bu paranormal yeteneğinden yararlanmış olduğu ileri sürülür.
RNG ile Psikokinezi deneyleri
Güçlü ve ucuz elektronik ve bilgisayar teknolojilerine kavuşulması zihin ile madde arasındaki mümkün etkileşimler konusundaki tam otomatik deneylerin gelişimini sağlamış bulunmaktadır. Bu tür laboratuvar deneyleri içinde ABD'de en sık uygulananı, bir RNG (random number generator 6 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) yöntemidir. Yöntemin temelinde deneğin zihin yoluyla rastgele sayıların dağılımını değiştirmeye çalışması söz konusudur. Bu yönteme dayalı tekniklerle kişilerdeki psikokinezi kabiliyeti test edilebildiği gibi, bir topluluğun RNG’ler üzerindeki etkisi de test edilebilmektedir. RNG veritabanlı temel meta-analizler ABD'de, Foundations of Physics gazetesinin 1986’da yayın hayatına başlamasından beri, birkaç yılda bir bu gazetede yayımlanmaktadır.
Bio-PK deneyleri
“Zihnin canlı sistemler ile doğrudan etkileşimleri” (DMILS) ya da diğer deyişle , bir kimsenin tesir yoluyla kendisinden uzaktaki bir kimsenin psikofizyolojik durumu üzerinde değişiklikler yapabilmesi anlamında kullanılmaktadır. Bu tür laboratuvar deneylerinden birinde “etkileyecek olan” ile “etkilenecek olan” birbirinden belli bir mesafedeki, farklı yerlerde yalıtılırlar. Etkileyecek olan bakışlarını diğeri üzerinde sabitleştirir, onu etkilemek üzere niyetlerine konsantre olur. Örneğin “etkileyecek olan” diğerinden düzenli olarak -sessizce, zihnen- bir şeye bakmasını ister.
Ölüm-ötesi deneyimi
Ölüm-ötesi deneyimi, bedensel işlevleri bakımından tıbben ölü sayılmış, fakat bir süre sonra reanimasyon (yeniden canlandırma) yöntemleriyle veya kendiliğinden yeniden yaşama kavuşmuş kimselerin bu ölüm ve yeniden yaşama dönüş arasındaki sürede geçirdikleri deneyime verilen addır.
Bilimsel çevreler bu tip deneyimlerin bir çeşit halüsinasyon olduğunu belirtmekteyken, paranormal uzmanları ve bazı ana-akım bilim insanları bu deneyimlerin ölümden sonra hayata kanıt olduklarını söylemektedirler.
Terim ABD’nden araştırmacı hekim Dr.Raymond Moody tarafından ortaya atılmıştır. Özellikle psikiyatrlar tarafından sürdürülen ölüm-ötesi deneyimi araştırmaları Elisabeth Kübler-Ross, Karlis Osis, George Ritchie ve Raymond Jr tarafından başlatılmıştır denilebilir. Bunlardan Moody 1998’de Las Vegas’daki Nevada Üniversitesi’nde “bilinç çalışmaları”na başkan olarak atanmış biridir. Bu araştırma alanındaki ilk kurum, öncü araştırmacıların ve deneyimcilerin gereksinimlerini karşılamak üzere 1978’de kurulan "Ölüm-ötesi deneyimi Etütleri Uluslararası Kurumu"dur (IANDS). Bu alanda sonradan isim yapmış diğer araştırmacılardan psikiyatr Bruce Greyson, psikolog Kenneth Ring ve kardiyolog Michael Sabom ölüm-ötesi deneyimi araştırmalarını akademik ortama taşımışlardır. Ölüm-ötesi deneyimi spiritüalistler ve az sayıdaki parapsikologlarca ölümden sonra yaşamın varlığına ilişkin kanıtlardan biri sayılmaktadır.
Dr. Raymond Moody ve Dr. Elisabeth Kubler-Ross bu deneyimi geçiren kimselerin anlattıklarının hastanelerde kaydedilen raporları üzerinde çalışmış ve binlerce vakanın titizlikle incelenmesinden sonra şu sonuçlara varmışlardır:
- Reanimasyonla yaşama döndürülenlerin anlattıklarında büyük ölçüde ortak noktalar bulunmaktadır.
- Öldü teşhisi konulan kimseler, bedenlerinin ölü sayıldıkları sürede, bilinçlerini yitirmemişler, gözleri kapalı oldukları ve yerlerinden kalkmadıkları halde, çevrede olup bitenleri görebilmişler, bilebilmişlerdirler. (Doktorun hemşireyle neler konuştuğu, hemşirenin neyi almak üzere, ne zaman, nereye gittiği vs.)
- Ölü sayıldıkları sürede yalnızca ameliyat odasında olup bitenleri değil, oda dışındaki, oda duvarlarının ardında cereyan eden olayları bile görmüşler, yaşama döndüklerinde gördüklerini ayrıntılarıyla anlatmışlar, anlattıkları doktorları tarafından tümüyle doğrulanmıştır.
Parapsikoloji araştırmacıları
Parapsikolog terimi ilk duyulduğunda genellikle psikoloji diplomasına sahip bir araştırmacı anlaşılır, oysa bu alanda uzmanlaşmaya gelen bilim insanları kökenleri itibarıyla çok farklı alanlardan (fizikçiler, hekimler, biyologlar) olabilirler. İngiltere gibi bazı ülkelerde parapsikoloji üzerinde uzmanlaşmış kimselere devlet diploması verilmektedir. Günümüzde parapsikologların çoğu Amerikan Bilim Geliştirme Kurulu’nun (AAAS) üyesi olan, Parapsikoloji Kurumu adlı bilimsel kuruma üye olmaktadır. Bu kurumun tam üyesi olabilmek için gerekli koşullar şunlardır: Doktora yapmış olmak, parapsikoloji hakkında bilimsel bir gazete veya günlükte Kurum’un üyeleri tarafından kabul edilebilecek kaliteli bir makale yazmış olmak ve Kurum’un iki üyesi tarafından üye seçilmiş olmak. Bu kriterler Amerikan Psikoloji Kurumu’nun kriterleriyle hemen hemen aynıdır. Bu noktadan hareketle parapsikoloji araştırmacısının diğer bilimsel etkinlik alanlarındaki araştırmacılardan hiçbir farkı yoktur. Parapsikolojiye muhalif kuşkuculardan Ray Hyman bile bu konuda şöyle der: “Deneysel parapsikologların çoğu üniversite diplomalıdır. (…) Onlar bu alanda da kendi alanlarında edinmiş oldukları, bilimsel sorgulamanın deneysel denetimlerini ve istatistik tekniklerini kullanabilecek formasyona sahiptirler.” Yaklaşık 100 kadar “tam üye”ye sahip Parapsikoloji Kurumu’nun üye sayısı birkaç yıldan beri istikrar göstermektedir. Kurumun çeşitli üye kategorileri de hesaba katılırsa, Parapsikoloji Kurumu’nun bünyesinde yer alan yaklaşık 200 araştırmacının dünyanın çeşitli ülkelerinde parapsikoloji alanında çalışmalarını sürdürdüğü söylenebilir ki, bunların yaklaşık dörtte biri araştırmalarını tümüyle resmi yapılarda sürdürmektedir.
Eleştiriler
Parapsikolojiyi eleştirenler Carl Sagan'ın “Olağanüstü iddialar olağanüstü kanıtlar gerektirir.” sözünü sıkça tekrarlarlar. Parapsikolojik fenomenin gerçekliği ve parapsikolojik araştırmaların bilimsellik değeri akademik çevrelerde günümüze dek tartışılagelmiştir. Eleştirilerden biri, parapsikolojinin açıkça tanımlanmış bir konu maddesi olmaması, talep üzerine psi etkisini gösterecek kolayca tekrar ettirilebilen bir deneyinin olmaması ve henüz aktarımını açıklayan bir teorisinin olmamasıdır.
York Üniversitesi psikoloji profesörü James E. Alcock’a göre bu nedenlerden, fizik, biyoloji gibi daha geleneksel bilimlerin disiplinler arası araştırma alanına parapsikolojinin deney sonuçlarının ancak az bir kısmı dahil olabilir. Aslında parapsikolojide enformasyon aktarımını açıklayan birkaç teori ortaya atılmışsa da, kuşkucular bu teorileri çağdaş fizik teorileri ile uyuşmamasından dolayı kabul edilemez bulmuşlardır. Buna karşılık, parapsikolojide psi etkilerini elde etme olanağı sağlayan parametrelerin neler olduklarını saptama imkânı sağlayan “kavrama modelleri”nin mevcut olduğunun ve pragmatik enformasyon modeli olarak betimleyici varsayım taslaklarının bulunduğunun da unutulmaması gerekir (Lucadou, 1987).
Öte yandan bazı parapsikologlar da parapsikolojik konuların, fizik, matematik ya da biyolojinin konularından bir hayli farklı (ruhsal) olduğuna dikkat çekerek, bazı kıstasların tüm bilim dallarına uygulanamayacağına, bilimselliğin ölçüsünün teorik düzeyden ve tekrarlanabilirlikten ziyade bilimsel yöntemin uygulanması, deneysellik, çalışma biçimi v.s. olması gerektiğine dikkat çekmektedirler. Kuşkucuların teorik düzeydeki eleştirilerinden biri de vücuttaki D.D.A. organının ve paranormal enformasyon kaynağının parapsikologlarca keşfedilememiş olmasıdır. Buna yanıt olarak da parapsikologlar psi etkilerinin fiziksel fenomenlerdeki modaliteler gibi işlemediğini, dolayısıyla vücuttaki bir alıcı organdan veya enformasyon kaynağından söz edilemeyeceğini belirtmektedirler.
Sahtekarlıklar-hileler
Spiritüalizm alanında sıkça rastlandığı gibi bu alanda da sık sık, hileye başvuran şarlatanların olduğu saptanmıştır.
Hile konusundaki ilk açıklamalardan biri 19.yy.’da bazı medyumları sahtekârlıkla suçlayan ünlü illüzyonist Harry Houdini’den gelmiştir. Gerçekten "deneysel spiritüalizm"in başlangıç döneminde hilelere başvuran şarlatanların sayısı azımsanamayacak kadar çoktu. Fakat unutulmaması gereken bir nokta, metapsişikçilerin ve parapsikologların bizzat kendilerinin bu şarlatanların hilelerini gün ışığına çıkarmış olmalarıdır ve ayrıca seanslarda olası hilelere karşı önlem almalarıyla deneylerin gitgide daha sağlıklı hale gelmesini sağlamışlardır. Hile denekten gelebileceği gibi deneycinin (deneyi düzenleyenin) kendisi tarafından da oluşturulabilir. Örneğin Rhine’ın bir öğrencisi olan Walter J. Levy, Rhine’ın baskısıyla yaptığı hileyi itiraf etmiş, Rhine da bu tespitini Journal of Parapsychology’da yazmış ve Levy’nin önceki makalelerinin dikkate alınmaması gerektiğini bildirmişti.
Buna karşılık, Charles Tart, bazı kuşkucuların da, kimi zaman, parapsikoloji protokollerinde hiçbir kusur ya da dolambaçlı yol bulamamalarına rağmen, yine de deneycinin bir hilesi olduğunu ileri sürdüklerini belirtmektedir. Aşağıdaki olaylar buna örnek olarak gösterilmektedir :
- Rupert Sheldrake ve köpeği Jaytee konusunda James Randi : Randi verileri analiz ettiğini ve hileleri keşfettiğini iddia etmiştir. Fakat Sheldrake’e
bakılırsa, Randi verileri asla incelemediğini itiraf etmişti.
- Rhine’ın deneyleri ve Pearce-Pratt Seansı konusunda Hansel : Bu deneylerde herhangi bir hile bulamayan Hansel sonunda kendisine bir hile iddiası sağlayabilecek laboratuvar planlarını inceledi. Oysa incelediği planlar binanın o dönemdeki planları değildi. Binanın o dönemdeki asıl planları incelendiğinde Hansel’in eleştirisi tamamen çürütülmüş duruma düşmektedir.
Hansel bu bilgi hatasına rağmen iddiasından vazgeçmemiştir.
- Rhine’ın deneyleri konusunda Henri Broch : Henri Broch Rhine’ın Zener kartları ile yaptığı deneylerdeki başarının nedeninin kartlarının şekilsiz yüzünün işaretli ya da kusursuz biçimde olmayışına ve deneklerin buradan yola çıkarak doğru yanıtı kolaylıkla bulabildiklerini iddia etmişti.
Oysa, Rhine’ın araştırmalarının çoğunda deneklere kartların arka yüzleri de gösterilmezdi.
Bazı parapsikologlara göre kuşkucular, parapsikolojik araştırmanın saygınlığını yitirip gözden düşmesi için, özellikle, « sahte hile» haberleri yayımlamaktadır.
Son olarak belirtmek gerekir ki, parapsikolojik araştırma alanında, bilimsel her alanda olduğu gibi, kasıtlı olarak hilenin söz konusu olmadığı, irade-dışı hatalar da söz konusu olabilmektedir. Örneğin "Rosenthal ya da Pygmalion etkisi"nde deneycinin kanısından kaynaklanan bir hata söz konusu olmuştur.
Deneysel sonuçların eleştirisi
Bazı analizci eleştirmenler parapsikolojik etüdün bilimsel olduğunu kabul etmekle birlikte, bu etüdün deneysel sonuçlarının tatminkar olmadığını düşünmektedirler.
Kuşkucu eleştirmenler ise psi araştırmalarında görünüşte başarılı sonuçlar alınmış olmakla birlikte, bu başarıların gerçek psi etkisinden ziyade, titiz olmayan, sağlıksız çalışmaların ya da metodolojik kusurların ürünü olduklarını ileri sürmektedirler.
Deney-dışı psişik deneyimler
Kuşkusuz parapsikoloji deneylerden ve laboratuvar çalışmalarından ibaret değildir ve bu yönüyle bilimsel yönteme zıtlık gösterir. Parapsikoloji kökenini, yaygın olarak “paranormal deneyimler” olarak adlandırılan kendiliğinden ortaya çıktığı iddia edilen olaylardan almaktadır. Bu tür deneyimler hemen hemen tüm kültürlerin folklorlarında anlatılagelmiştir ve genel olarak rapor edilenler birbirinin çok benzeridir.
Chicago Üniversitesi Ulusal Düşünceyi Araştırma Merkezi tarafından yapılan bir araştırma göstermiştir ki, Amerikalıların büyük çoğunluğu yaşamlarının herhangi bir döneminde, bir ya da birden fazla psişik deneyim geçirdiğini iddia etmektedir. Amerika, Avrupa ve Avustralya'daki bazı araştırma ve anketler de, insanların çoğunun başından telepati, prekognisyon veya benzeri bir paranormal fenomenin geçmiş olduğunu iddia ettiğini ortaya koymaktadır. Parapsikologlara göre, örneğin, uzun süredir görmediğimiz birini tam düşündüğümüz sırada veya onu düşünmemizden kısa bir süre onu görmemiz yahut ondan bize bir telefon ya da posta gelmesi telepatik irtibatın deney-dışı örneklerinden biridir. Aynı şekilde, parapsikologlara göre, karşımızdaki kişi daha lafa başlamadan ne söyleyeceğini bilmemiz de her zaman tahmin gücümüzden kaynaklanmamaktadır. Ancak bu yargı deneysel yöntem kullanılarak sistematik bir şekilde incenmediğinden bilimsel çevrede kabul görmez.
Psişik olayların en yaygın tiplerinden biri de “Duyular-dışı algılama rüyaları” olarak adlandırılan düşlerdir ki, bu tür rüyalarda kişinin aslında, o anda bulunduğu yerden uzakta meydana gelen bir olayı algıladığı sanılmaktadır. Kişi rüyasında gördüğü olay hakkında uykuya dalmadan önce hiçbir bilgisi ve düşüncesi olmadığını sanmaktadır; fakat rüyasını anlattıktan sonra yapılan incelemede doğruluğu ortaya çıkmaktadır[]. Sık rastlanan bir psişik rüya da , telepatik rüyalar ilk kez Maimonides ESP-rüya laboratuvarında keşfedilmiştir.
Bazı Parapsikolojik süreli yayınlar
- Journal of Society for Psychical Research (Society for Psychical Research
tarafından yayımlanmaktadır)
- Journal of the American Society for Psychical Research (American Society for Psychical Research
tarafından yayımlanmaktadır)
- Journal of Parapsychology (Rhine Research Center and Institute for Parapsychology
tarafından yayımlanmaktadır)
- International Journal of Parapsychology (Parapsychology Foundation
tarafından yayımlanmaktadır)
- Australian Journal of Parapsychology (Australian Institute of Parapsychological Research
tarafından yayımlanmaktadır)
- European Journal of Parapsychology
- Journal of Scientific Exploration
- Parapsychological Convention Proceedings
- Parapsychology Foundation Review
- Revue Française de Psychotronique
İlgili kitap ve makaleler
- Bensaude-Vincent, Bernadette et Blondel, Christine. des savants face à l'occulte, Editions La Découverte, , janvier 2002
- Broughton, Richard S. (1992). Parapsychology 14 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Ballantine Books.
- de la Villette,Colloque. La pensée scientifique et les parasciences,, 24-25 février 1993, Ed. Albin Michel, 1993, ISBN : 2-226-06464.
- Forget, Pascal. Y croyez-vous ?, Stanké, Montréal, 1999.
- Hasquin, Hervé. Magie, sorcellerie, parapsychologie, Ed. de l'université de Bruxelles - 1984, 237 pp.
- Holzer, Hans Ph.D. Parapsychologist, Author: the Unexplained Publisher: Franklin Lakes, NJ: New Page Books, 2003.
- Houran, James (2001). Hauntings and Poltergeists: Multidisciplinary Perspectives 9 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. McFarland, 330 pages. .
- Irwin, Harvey J.; Watt, Caroline A. (2007).An Introduction to Parapsychology 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. McFarland, 320. .
- Lignon, Yves. Quand la science rencontre l'étrange, étude sur les grands cas de phénomènes parapsychologiques par un mathématicien-statisticien, Editions Les 3 Orangers, 2004
- Lucadou (von), Walter. The Model of Pragmatic Information. Proceedings of the 30th Parapsychological Association Convention, 1987.
- Lucadou (von), Walter. The Endo-Exo-Perspective Heaven and Hell of Parapsychology. Proceedings of the 37th Parapsychological Association Convention, 1994.
- Méheust, Bertrand. 100 mots pour comprendre la voyance, 2005, les empêcheurs de penser en rond, 450 pages
- Melton, J. Gordon (1996).Encyclopedia of Occultism & Parapsychology 22 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Gale Group. .
- Moisset, Jean. La Parapsychologie : réalité ou fantasme ?, Ed. JMG Editions, 1998
- Morisson J., La Voyante et les scientifiques, état de la science en matière de recherches sur la parapsychologie (Editions Les 3 Orangers, 2005)
- Radin, Dean (2006).Entangled Minds: Extrasensory Experiences in a Quantum Reality 24 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Paraview Pocket Books, 368. .
- Sagan, Carl; Ann Druyan (1997). The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark. Ballantine Books, 349. .
- Shepard, Leslie (2000).Encyclopedia of Occultism and Parapsychology. Thomson Gale, 1939 pages. .
- Wiseman, Richard; Caroline A. Watt (2005).Parapsychology (International Library of Psychology). Ashgate Publishing, 501 pages. .
Dış bağlantılar
- Psychic and Spiritual Subjects 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Russian Psychotronic Technology
- Frequently asked questions, by the Parapsychological Association, a professional organization of scientists and scholars engaged in the study of psychic phenomena, affiliated with the American Association for the Advancement of Science in 1969.
- Large number of articles about parapsychology, from publications such as the Journal of Parapsychology and the Skeptical Inquirer.
Kaynakça
- 31 Mart 2008 tarihli İngilizce Wikipedia’daki Parapsikoloji maddesi
- 12 Nisan 2008 tarihli Fransızca Wikipedia’daki Parapsikoloji maddesi
- Dharma Ansiklopedi,SALT, Alparslan ve ÇOBANLI,Cem. Dharma Yayınları, İstanbul,2001
- Ansiklopedik Metapsişik Terimler Sözlüğü, ARIKDAL,Ergün.Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,1984
- Fantastiques recherches parapsychologiques en U.R.S.S., OSTRANDER, Sheila et SCHROEDER, Lynn. Robert Laffont, 1973, coll. Les Énigmes de l'univers.
- Les fantastiques facultés du cerveau, OSTRANDER, Sheila et SCHROEDER, Lynn. Robert Laffont, 1980, coll. Les Énigmes de l'univers.
- Encyclopedia of Psychic Science, FODOR, Nandor . University Books, Ne Hayde Park, New York, 1966
- Sovyet Rusya Ruhu Arıyor, OSTRANDER,Sheila ve SCHROEDER,Lynn.Ruh ve Madde Yayınları,1979,İstanbul
- The Encyclopedia of Parapsychology and Psychical Research, BERGER, Arthur S. and BERGER Joyce. Paragon House,New York, 1991.
- The Founders of Psychical Research, GAULD, Alan. Routledge, London,1968.
Notlar
- ^ "Dharma Ansiklopedi", SALT, Alparslan ve ÇOBANLI, Cem, Dharma Yayınları, İstanbul, 2001.
- ^ "Parapsychology." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ Schmidt, Helmut (1969). "Clairvoyance Tests with a Machine". Journal of Parapsychology 33
- ^ Schmidt, Helmut (1970). "PK Experiments with Animals as Subjects". Journal of Parapsychology 34.
- ^ Schmidt, Helmut (1973). "PK Tests with a High Speed Random Number Generator". Journal of Parapsychology. 37.
- ^ Dunne, Brenda (2003). (PDF). Journal of Scientific Exploration. 17 (2). ss. 207-241. 26 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2010.
- ^ What is the state-of-the-evidence for psi? 30 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., FAQ of the Parapsychological Association. Retrieved: 2009-01-07
- ^ Science Framework for California Public Schools. California State Board of Education. 1990
- ^ Wheeler, J. A. (1979). "Point of View: Drive the Pseudos Out...". Skeptical Inquirer. Cilt 3. ss. 12-13.
- ^ Kurtz, P. (1978). "Is Parapsychology a Science?". Skeptical Inquirer. Cilt 3. ss. 14-32.
- ^ Druckman, D. and Swets, J. A. eds. (1988). Enhancing Human Performance: Issues, Theories and Techniques. National Academy Press, Washington, D.C.. p. 22. .
- ^ Reuters (5 September 2003). Telepathy gets academic in Sweden 28 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . CNN. Retrieved on 9 March 2009 "Despite decades of experimental research ... there is still no proof that gifts such as telepathy and the ability to see the future exist, mainstream scientists say."
- ^ Hyman, R.. Parapsychological research: A tutorial review and critical appraisal 27 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 20 September 2008.
- ^ Flew, Antony (1982), "Parapsychology: Science or Pseudoscience?", in Grim, Patrick, Philosophy of Science and the Occult
- ^ Cordón, Luis A. (2005). Popular psychology: an encyclopedia. Westport, Conn: Greenwood Press. pp. 182. . "The essential problem is that a large portion of the scientific community, including most research psychologists, regards parapsychology as a pseudoscience, due largely to its failure to move beyond null results in the way science usually does. Ordinarily, when experimental evidence fails repeatedly to support a hypothesis, that hypothesis is abandoned. Within parapsychology, however, more than a century of experimentation has failed even to conclusively demonstrate the mere existence of paranormal phenomenon, yet parapsychologists continue to pursue that elusive goal."
- ^ Bunge, Mario (1991). "A skeptic's beliefs and disbeliefs". New Ideas in Psychology. 9 (2). ss. 131-149.
- ^ Blitz, David (1991). "The line of demarcation between science and nonscience: The case of psychoanalysis and parapsychology". New Ideas in Psychology. Cilt 9. ss. 163-170.
- ^ Bem, D. J.; Honorton, C. (1994). "Does psi exist? Replicable evidence for an anomalous process of information transfer". Psychological Bulletin 115: 4–18.
- ^ “The Founders of Psychical Research”, Alan Gauld, Routledge, London,1968.
- 4^Parapsychological Association FAQ 26 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Parapsychological Association (1995). Retrieved on 2007-07-02.
- ^ Hyman, R. . Retrieved 20 September 2008.
- ^ Flew, Antony (1982). "Parapsychology: Science or Pseudoscience?". In Grim, Patrick. Philosophy of Science and the Occult.
- ^ Cordón, Luis A. (2005). Popular psychology: an encyclopedia. Westport, Conn: Greenwood Press. p. 182. ISBN 29 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. . "The essential problem is that a large portion of the scientific community, including most research psychologists, regards parapsychology as a pseudoscience, due largely to its failure to move beyond null results in the way science usually does. Ordinarily, when experimental evidence fails repeatedly to support a hypothesis, that hypothesis is abandoned. Within parapsychology, however, more than a century of experimentation has failed even to conclusively demonstrate the mere existence of paranormal phenomenon, yet parapsychologists continue to pursue that elusive goal."
- ^ Bunge, Mario (1991). "A skeptic's beliefs and disbeliefs". New Ideas in Psychology 9 (2): 131–149. doi:.
- ^ Blitz, David (1991). "The line of demarcation between science and nonscience: The case of psychoanalysis and parapsychology". New Ideas in Psychology 9 (2): 163–170. doi:.
- ^ . (1996). The Encyclopedia of the Paranormal. . p. 249. ISBN "Mainstream science is on the whole very dubious about ESP, and the only way that most scientists will be persuaded is by a demonstration that can be generally reproduced by neutral or even skeptical scientists. This is something that parapsychology has never succeeded in producing."
- ^ , . (1982). Science and Unreason. Wadsworth. pp. 38-66. ISBN
- ^ Mario Bunge. (1987). Why Parapsychology Cannot Become a Science. Behavioral and Brain Sciences 10: 576-577.
- ^ . (2003). Pseudoscience and the Paranormal. Prometheus Books. pp. 113-150. ISBN
- ^ , Maarten Boudry. (2013). Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem. University Of Chicago Press p. 158. ISBN "Many observers refer to the field as a "pseudoscience". When mainstream scientists say that the field of parapsychology is not scientific, they mean that no satisfying naturalistic cause-and-effect explanation for these supposed effects has yet been proposed and that the field's experiments cannot be consistently replicated."
- ^ Parapsychological Association FAQ 26 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Parapsychological Association (1995). Retrieved on 2007-07-02.
- ^ "Random number generation". 18 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ ” Lexicon der Para-psychology und ihrer Grenzgebiete”, Werner F. Bonin,Fischer Taschenbuch Verlag,Frankfurt,1981
- ^ "Psychic Discoveries", Sheila Ostrander and Lynn Schroeder,Published by Marlowe and Company,New York, 1970.
- ^ "Psychic Discoveries", Sheila Ostrander and Lynn Schroeder,Published by Marlowe and Company,New York, 1970.
- ^ "Psikotronik". 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012.
- ^ “Sovyet Rusya Ruhu Arıyor” OSTRANDER,Sheila ve SCHROEDER,Lynn,Ruh ve Madde Yayınları,1979,İstanbul.
- ^ "Nina Kulagina deney-1". 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Nina Kulagina deney-2". 25 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ . 1 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Charles Richet". 3 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Emile Boirac". 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ a b c d e f g Melton, J. G. (1996). Parapsychology. In Encyclopedia of Occultism & Parapsychology. Thomson Gale. .
- ^ a b Nicholas Spanos et Jack Gottlieb, « Demonic Possession, Mesmerism, and Hysteria: A Social Psychological Perspective on Their Historical Interrelations », dans Journal of Abnormal Psychology, 1979
- ^ Alfred Binet et Charles Féré, Le Magnétisme Animal, 1887, p. 6.
- ^ The Art of Hypnosis
- ^ The Other World: Spiritualism and Psychical Research in England, 1850-1914/Janet Oppenheim
- ^ Thirty Years of Psychical Research/Charles Richet
- ^ a b Gauld, ALAN, The Founders of the Society for Psychical Research 22 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Anthony Campbell (1999)
- ^ a b . 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2010.
- ^ Grattan-Guiness, I. (1982) Psychical Research: A Guide to It's History, Principles & Practices
- ^ Psychological Research in Society for Psychical Research
- ^ , ,İlgili Akademik Makaleler
- ^ İlgili Akademik Makaleler
- ^ Psişik Araştırma Derneği[]
- ^ "Uluslararası Metapsişik Enstitüsü". 10 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Dharma Ansiklopedi",SALT Alparslan ve ÇOBANLI Cem, Dharma Yayınları, İstanbul, 2001.
- ^ . 13 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "ASPR: American Society for Psychical Research". 2 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ a b Berger, Arthur S.; Berger, Joyce (1991). The Encyclopedia of Parapsychology and Psychical Research. Paragon House Publishers. .
- ^ Randi, James - The Truth About Uri Geller
- ^ History of the Parapsychological Association. 21 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Parapsychological Association. Retrieved on 2007-06-29.
- ^ a b Irwin, Harvey J. (2007). An Introduction to Parapsychology, Fourth Edition 12 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. McFarland. . Retrieved on 2007-07-31.
- ^ "Psychic Discoveries", Sheila Ostrander and Lynn Schroeder, Published by Marlowe and Company, New York, 1970.
- ^ Gezici durugörü (remote viewing), “kişinin beş duyusuyla algılayamayacağı uzaklıktaki ya da kapalı bir ortamdaki olay, nesne ve canlıları algılayabilmesi yeteneği” olarak tanımlanan teleoptik yeteneğinin bir çeşididir. Gezici durugörü medyumları içinde en ünlüsü olan ABD'den Ingo Swann’ın bu yeteneğini kullanabilmesi için, yerkürenin herhangi bir yerinin enlem ve boylam koordinatlarının kendisine verilmesinin yeterli olduğu ileri sürülür. Ayrıca, ABD'nin soğuk savaş döneminde Sovyetler Birliği’ne karşı Swann’ın bu paranormal yeteneğinden yararlanmış olduğu ileri sürülür.Swann ve CIA-İngilizce 17 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..Ingo Swann-2 23 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Wagner, M. W; Monnet, M. (1979). "Attitudes of college professors toward extrasensory perception". Zetetic Scholar (5): 7–17
- ^ . 30 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ a b Cardena, Etzel (2004). Varieties of Anomalous Experience: Examining the Scientific Evidence. American Psychological Association (APA). .
- ^ Odling-Smee, Lucy (2007-03-01). "The lab that asked the wrong questions". Nature (446): 10–11. doi:10.1038/446010a. Retrieved on 2007-06-29.
- ^ . 26 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Northampton Üniversitesi, Parapsikoloji Bölümü". 19 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ . 2 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ . 3 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "London Üniversitesi,Goldsmiths, Psikoloji Bölümü, Normal-dışı Psikoloji Araştırma Ünitesi". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ . 7 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "John Moores Universitesi". 12 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ Prof. Dr. Ferit Pehlivan - Biyofizik, 2.Baskı, sf:147 ISBN, 975-7731-45-5
- ^ Prof. Dr. Ferit Pehlivan - Biyofizik, 2.Baskı, sf:69-70
- ^ Prof. Dr. Ferit Pehlivan - Biyofizik, 2.Baskı, sf:154-155-156-157-158
- ^ Prof. Dr. Ferit Pehlivan - Biyofizik, 2.Baskı, sf:151-152
- ^ “Ansiklopedik Metapsişik Terimler Sözlüğü”,ARIKDAL,Ergün.Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,1984
- ^ "Voir notamment l'article du Bulletin Métapsychique dédié à cette question" (PDF). 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ (PDF). 21 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ Joe Mc.Moneagle, The Stargate Chronicle,fr.wikipedia.org/Les applications potentielles de la parapsychologie
- ^ Joe Mc.Moneagle, The Stargate Chronicle,Rapport de Ray Hyman 16 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . et Rapport de Jessica Utts 22 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a1162.fmg.uva.nl[]
- ^ Odling-Smee, Lucy (2007-03-01). "The lab that asked the wrong questions" 13 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nature (446): 10–11. doi:10.1038/446010a. Retrieved on 2007-06-29.
- ^ “Encyclopedia of Psychic Science”, Nandor Fodor,University Books, Ne Hayde Park, New York, 1966
- ^ Radin, Dean (1997). The Conscious Universe: The scientific Truth of Psychic Phenomena. HarperSanFrancisco. .
- ^ Dunne, Brenda; Jahn, Robert G. (2003). "Does psi exist? Replicable evidence for an anomalous process of information transfer 16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Journal of Scientific Exploration 17 (2): 207–241. Retrieved on 2007-07-31.
- ^ "hl=tr&q=Swann&as_q=CIA&btnG=Sonu%C3%A7lar%C4%B1n%C2%A0i%C3%A7inde%C2%A0ara Swann and CIA". 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ a b Dunne, Brenda J.; Jahn, Robert G. (1985). "On the quantum mechanics of consciousness, with application to anomalous phenomena 4 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi". Foundations of Physics 16 (8): 721–772. doi:10.1007/BF00735378. ISSN (Print) 1572-9516 (Online) 0015-9018 (Print) 1572-9516 (Online). 12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on 2007-07-31.
- ^ Buzzi, Giorgio. "Correspondence: Near-Death Experiences. 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." Lancet. Vol. 359, Issue 9323 (June 15, 2002): 2116-2117.
- ^ Britton, Willoughby B. and Richard R. Bootzin. "Near-Death Experiences and the Temporal Lobe." Psychological Science. Vol. 15, No. 4 (April 2004): 254-258.
- ^ Blackmore, Susan:Dying to Live: Near-Death Experiences (1993). London, Grafton.
- ^ Grossman, Neil (Indiana University and University of Illinois), Who's Afraid of Life After Death? Why NDE Evidence is Ignored, Institute of Noetic Sciences (IONS), 2002
- ^ Fontana, David (Cardiff University and Liverpool John Moores University), Does Mind Survive Physical Death?, 2003
- ^ London Telegraph, 10/22/2000 article: Soul-searching doctors find life after death, about Drs. Peter Fenwick 26 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . and Sam Parnia 1 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . studies of heart attack survivors
- ^ Mauro, James (1992).Bright lights, big mystery 3 Kasım 2012 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi. Psychology Today. Retrieved on 2007-07-31.
- ^ "Life After Life: The Investigation of a Phenomenon--Survival of Bodily Death", Elisabeth Kubler-Ross ve Raymond A., Jr. Moody
- ^ "At the Hour of Death", Karlis Osis, Erlendur Haraldsson.
- ^ . 10 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ . 13 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Member | APA Membership Types". 18 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ Ray Hyman, The Elusive Quarry, Prometheus Book, p.16
- ^ . 18 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ Hyman, Ray (1995). " Evaluation of the program on anomalous mental phenomena 9 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi". The Journal of Parapsychology 59 (1). Retrieved on 2007-07-30.
- ^ Alcock, J. E. (1981). Parapsychology, Science or Magic?. Pergamon Press. .
- ^ a b fr.wikipedia.org/wiki/Parapsychologie/Le problème de la théorie
- ^ "Skeptical Investigations - Investigating Skeptics - Examining Skeptics - Field Guide to Skepticism". 27 Mart 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ . 18 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ . 13 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Henri Broch et les critiques de J.B.Rhine - Zététique". 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ Rhine, Sixty years of ESP Research
- ^ "Skeptical Investigations - Controversies - Skeptics in the Media - index - The Downside of Skepticism". 1 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ Alcock, James E.; Jahn, Robert G. (2003). "Give the Null Hypothesis a Chance 10 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." (PDF). Journal of Consciousness Studies 10 (6-7): 29–50. Retrieved on 2007-07-30.
- ^ Hyman, Ray (1995). "Evaluation of the program on anomalous mental phenomena 9 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi". The Journal of Parapsychology 59 (1). Retrieved on 2007-07-30.
- ^ Akers, C. (1986). "Methodological Criticisms of Parapsychology, Advances in Parapsychological Research 4 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". PesquisaPSI. Retrieved on 2007-07-30.
- ^ Child, I.L. (1987). "Criticism in Experimental Parapsychology, Advances in Parapsychological Research 5 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". PesquisaPSI. Retrieved on 2007-07-30
- ^ "The Maimonides ESP-dream studies laboratory". 26 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Society for Psychical Research". 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "American Society for Psychical Research". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Rhine Research Center and Institute for Parapsychology". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Parapsychology Foundation". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Australian Institute of Parapsychological Research". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "European Journal of Parapsychology". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Journal of Scientific Exploration". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ "Revue Française de Psychotronique". 14 Ocak 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Mayis 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Parapsikoloji duyular disi algilama psikokinezi olumden sonra yasam gibi konulara iliskin paranormal olaylarin deneysel yontem yoluyla cok disiplinli cok yontemli etudu Parapsikologlar tarafindan telepati durugoru gibi paranormal yetenekleri psikokinezi fenomenini ve diger cesitli psisik fenomenleri konu alan bir arastirma alani olarak gorulur Ortodoks psikoloji bilimi tarafindan kapsam disi ya da aciklanamaz kabul edilir Parapsikolojiyi sembolize etmekte kullanilan Yunanca Psi harfi Parapsikolojik deneyler prekognisyon ve telekinezinin varligini test etmek icin rastgele sayi uretecleri kullanmayi duyular disi algilamayi test etmek icin Ganzfeld uyarimini durugoru ile kullanisli casusluk bilgisi elde edilip edilemeyecegini incelemek icin Birlesmis Devletler hukumeti ile anlasmali olarak yurutulen arastirma denemelerini icerir Bu deneylerin sonuclari bazi parapsikologlar tarafindan psisik yeteneklerin varliginin bir gostergesi olarak degerlendirilir Buna ragmen bilimsel cevreler bu psisik yeteneklerin varliginin kanitlanmadigi konusunda fikir birligi icindedir Elestirmenler gorunen deneysel basarilarin aslinda yontemsel kusurlardan olusabilecegini kanitlamislardir Parapsikolojinin bilim olarak degerlendirilmesine itiraz edilmektedir Bircok bilim insani parapsikologlarin psisik yeteneklere dair hicbir kesin kanit sunamamalarina ragmen bunlari dogal olaylari aciklamakta kullandiklarindan parapsikolojiyi sozdebilim olarak gorur EtimolojiFransizcadan Turkceye gecen terim Yunancada otesinde anlamina gelen para para ekinin psikoloji sozcugune eklenmesiyle elde edilmis olup ilk kez 1889 da Alman psikolog Max Dessoir tarafindan kullanilmistir Gunumuzde parapsikologlar bu paranormal fenomenleri ifade etmek uzere bu tur olaylarin herhangi bir duzenek kullanilmaksizin meydana geldigini vurgulamak amaciyla psi terimini kullanmaktadirlar Yunan alfabesinin 23 harfi olan Psi nin Parapsikoloji terminolojisinde bu amacla kullanilmasinin ya da secilmesinin nedeni Yunancada ruh ve yasam anlamlarinda kullanilan psikhe sozcugunun bas harfi olmasidir BilimsellikIngiliz mistik fizikci ve astrolog un 17 yuzyildaki calismalarini betimleyen bir cizim Parapsikoloji yuz yili askin suredir yapilan bilimsel arastirmalara ragmen psisik yeteneklere dair ikna edici bir kanit ortaya koyamamakla elestirilir Genel olarak bilim insanlari Parapsikolojiyi sahte bilim veya sozdebilim olarak degerlendirir Parapsikolojik arastirma laboratuvar arastirmasini ve bilimsel alan calismasini iceren bir dizi metodoloji gerektirir ki gunumuzde bu metodolojik parapsikoloji arastirmalari bazi ozel laboratuvarlarda ve dunyanin cesitli universitelerinde surdurulmektedir ucuncul kaynak gerekli Bununla birlikte gunumuzde parapsikolojik arastirmalara etkin olarak destek veren sponsorlugunu yapan finanse eden universiteler tum universitelerin sayisina oranla cok fazla degildir Bu tur akademik arastirmalar ozel parapsikolojik yayinlarda bazi parapsikolojik arastirmalar da geleneksel gazetelerde makale olarak yayimlanmaktadir Amerikali parapsikologlarca surdurulen deneyler iki alanda ya da iki yontemde yogunluk kazanmistir Kullanilan temel yontemlerden biri psikokinezinin varligini ortaya koymak uzere RNG yontemidir digeri duyular disi algilamanin varligini ortaya koymak uzere de uyaranlardan yalitilmanin soz konusu oldugu Ganzfeld uyarimi dir Bunlardan baska parapsikolojik arastirma deneylerinin bir kismini da ABD de gezici cografi durugoru olasiliklarini incelemek uzere devlet sozlesmesi altinda surdurulen arastirma deneyleri olusturmaktadir ve bazi bilim insanlari parapsikolojide kullanilan bu iki yonteme ve bu iki yontemle elde edilen verilere elestiri getirmektedirler Kuskucu arastirmacilara gore yontemsel metodolojik kusurlar bircok parapsikolog tarafindan sunulmus normal disina iliskin aciklamalardan ziyade gorunusteki deneysel basarilar icin en iyi aciklamayi saglamaktadir Gunumuzde parapsikolojik arastirma kuruluslarinin bir kismi psisik arastirma kurumu adi altinda etkinlik gostermektedir Parapsikoloji gunumuzde ABD den Yunanistan a dek yaklasik 40 ulkede universitelerde edinmis bulunmakta ve okutulmaktadir ucuncul kaynak gerekli Kimilerine gore parapsikoloji materyalist metapsisige verilen yeni isimdir ya da metapsisigin materyalistlesmis devamidir Dogu Blogu ulkelerindeki durum ve diger bircok yazar vaktiyle Sovyetler Birligi nde ve diger bircok Dogu Blogu ulkelerinde parapsikolojik alanda pek cok akademik arastirmanin yurutulmus oldugunu bu arastirmalarin devlet tarafindan desteklendigini bildirmektedir Yazarlar kitaplarinda CIA nin calisma programinda da casusluk alaninda kullanilmak uzere parapsikolojik arastirma ve incelemelerin yer almis olduguna dikkat cekmislerdir Dogu Blogu ulkelerindeki bu calismalar sonucunda soz konusu alanda Bati daki parapsikolojik terimlerden farkli terimleri iceren bir terminoloji olusmustur Dogu Blogu ulkelerinde soz konusu alanda ortaya atilmis terimlerden bazilari psikotronik parapsikoloji biyoenerji biyoplazma Kirlian fotografciligi olarak bilinir Dogu Blogu nda Stalin doneminden itibaren medyumluk yeteneklerine sahip oldugunu iddia eden unlu isimler arasinda Wolf Messing Nina Kulagina ve Stanislawa Tmoczyk sayilabilir Bunlardan son ikisiyle bilim insanlari sayisiz deneyler yapmistir kaynak belirtilmeli TarihceParapsikolojik arastirma alani icin onceleri ozellikle Avrupa da metapsisik ve parapsisik terimleri kullaniliyordu Metapsisik terimi Aristo nun Metafizik kitabinin isminden esinlenen 1913 Nobel odullu fizyoloji profesoru Charles Richet 1850 1935 tarafindan 1905 te ortaya atilmis parapsisik terimi ise Dijon Akademisi ve Grenoble Akademisi rektoru olan Emden odullu bilimci ve filozof Emile Boirac 1851 1917 tarafindan ortaya atilmistir Prof W McDougall bu adi parapsikoloji terimiyle degistirerek bu terimin uluslararasi sahada kabul gormesini ve literaturde yerini almasini saglamistir Fakat parapsikolojinin Amerikali oncusu biyoloji doktoru ve bitkibilimci olan Prof J B Rhine dir Rhine calismalari sonucunda bazi kisilerin bedensel duyulari kullanmadan dis dunyadan ya da diger insanlarin zihinlerinden bilgi edinebileceklerini iddia etti Bu olguya duyular disi algilama D D A ya da duyular disi idrak D D I anlaminda extra sensory perception Ingilizce kisaltilmisi ESP adini verdi Parapsikoloji terimi Alman psikolog tarafindan 1889 da ortaya atilmis Rhine tarafindan benimsenmistir Bununla birlikte 1930 lu yillardan itibaren psisik fenomenin laboratuvar kosullari icine cekildiginin yani laboratuvar metodolojileri uygulanarak incelendiginin vurgulanmasi amaciyla parapsikoloji terimi yerine psisik arastirma teriminin kullanimi daha yayginlik kazanmistir Parapsikologlar parapsikolojinin tarihsel gelisim surecini dort donemde ele alirlar Antik Donem Mesmerizm Donemi spirituel bilgilerin yayildigi yani ekollestigi Kurumlasma Donemi ve bir bilimsel arastirma alani olarak universitelere yayildigi Modern ya da Akademik Donem Eski donem Ortacagda radyestezi uygulamalari Parapsikolojinin bu donemine klasik donem de denir Bu donem tarih caglarindan baslayarak 1700 lu yillara kadar surmustur Psisik oldugu iddia edilen durumlar yalnizca son yillarda ilgi duyulup incelenenmemistir Ornegin Antik Yunan ve Roma da kimi olgularin anlasilamaz psisik gucler tarafindan meydana geldigi sanilmaktaydi O donemde yasamis Pisagor Eflatun Cicero Seneca Virgil ve pek cok bilim sanat ve devlet adami bu konulari incelemislerdi Medyumluk yeteneklerine sahip oldugu iddia edilen insanlar tarih boyunca buyucu saman cadi ermis kahin mistik vs adlarla ifade edilmislerdir Yine bazi yazitlardan ve duvar resimlerinden anlasilmaktadir ki eski insanlar da gunumuzde radyestezi olarak bilinen insan vucudu icindeki radyasyonun algilanmasi yetenegi oldugu iddia edilen duruma inanmaktaydi eski insanlar catal cubuk yontemiyle toprak altinda su ve maden aramasi yapmislardir Bilinen en eski catal cubuk resmi M O 1300 yillarina aittir ve Mezopotamya da bulunmustur kaynak belirtilmeli Yine Antik Yunan da prekognisyon ve kehanet soylentileri oldukca yaygindi Gerek Yunanistan da gerekse Anadolu da bircok kehanet merkezi tapinagi mevcuttur Bu doneme ait psisik konulardaki kayitlarin hepsi elbetteki gunumuze kadar oldugu gibi korunabilmis degildir Ancak o donemleri anlatan ikinci el eserlerden bunlari elde etmemiz mumkun olmaktadir Dolayisiyla arkeoloji biliminin bulgulari bilgileri ve birikimi arttikca tarihi caglarda psisik durumlar ile ne kadar ilgilenildigi hakkinda daha dogrudan bilgi ve veri elde edilebilmektedir Mesmercilik donemi Mesmer in baquet denilen kolektif tedavi uygulamasini tasvir eden gravurFranz Anton Mesmer Parapsikolojinin temelleri mesmercilik donemde ortaya atilmistir denilebilir Cunku bu donemde ilk defa bir bilim insani bir tip adami hastalarini ruhsal sifa yontemleriyle tedavi ettigini iddia ett 1700 lu yillarda Viyana li doktor Franz Anton Mesmer kendisine sinir rahatsizligi ile gelen bazi hastalarin tedavisi sirasinda normal tibbi mudahalenin yani sira miknatisli cubuklar kullanarak da sonuc alabildigini iddia etti Arastirmalarina devam eden Mesmer bir muddet sonra miknatis cubuk yerine ellerini kullanarak da ayni isi yapabildigini iddia etti Mesmer bunu canlilarin bedenlerinden yayilan canlisal manyetizma hayvansal manyetizma adi verilen bir gucle acikliyordu Mesmer bu donemlerde oldukca ciddi cabalar icerisinde bulunmustur Aleyhinde bircok meslektasi vardi ancak pek cok hastasinin onun yontemleriyle sifa buldugu iddia edilir Mesmer in calismalarini Fransiz aristokrat Marki de Puysegur devam ettirmistir Puysegur bu bedensel manyetizma gucunun sadece sifacilarda bulunmadigini her insanda mevcut oldugunu iddia ederek hastadaki inanc ve iradenin fiziksel beden uzerinde degisiklikler meydana getirdigini soyluyordu Puysegur kendi yontemleriyle insandaki yapay uyurgezerlik olayini ortaya cikardi ve buna somnambulizm adini verdi Bu degisik suur halinin kesfi gelecekte bircok parapsikolog ve metapsisikcinin calismalarinda buyuk olanaklar saglamistir Cunku duyular disi algilama fenomenleri ya da halk arasindaki adiyla altinci his bu suur halinde daha kolay ortaya cikmaktaydi Bu on arastirmalarla ileride gelisecek olan parapsikoloji etudunun temeli atilmis oluyordu Artik parapsikologlarin eline birtakim veriler gecmis bulunuyordu Kurumlasma donemi Henry SidgwickSalpetriere ekolunden Charcot nun bir histerik hasta uzerinde hipnoz gosterisi Unlu spiritualistlerden William CrookesCharles RichetAmerika daki ilk psisik arastirmacilardan William James 1842 1910 Medyum Eva Carriere in elleri arasinda belirdigi iddia edilen paranormal isik 1912 19 yuzyilin sonlarina dogru din ve bilimin insan varligi ve ruhsal yapisi hakkindaki aciklamalariyla yetinmeyen ve insan varliginin daha ustun daha askin bir oze sahip oldugunu dusunen bazi aydinlar 1882 yilinda Londra da Psisik Arastirmalar Dernegi ni kurdular Ingilizce kisaltilmisi SPR Society for Psychical Research Dernegin ilk kuruculari arasinda bulunan bilim insanlarinin ve aydinlarin ortak dusuncesi ayni zamanda evrene su soruyu sormakti Insanin oz varligi bedenin olumunden sonra varligini surdurur mu Dernek bazi bilim cevrelerince o kadar ilgi goruyordu ki gerek baskanlari gerekse uyeleri taninmis bilim insanlariydilar Baskanlar arasinda Nobel Odulu almis uc bilim insani bir basbakan ile cogu fizikci ve filozoflardan olusan cok sayida profesor bulunmaktaydi Yani ruhsal arastirmalar alaninda kurulmus bu ilk dernek aslinda onemsiz kucuk kendi alaninda arastirmalar yapan bir dernek degildi Aksine gerek kuruculari gerek baskanlari gerekse uyeleri o donemin bilim ve dusunce tarihine isimlerini yazdirmis kimselerdi Bu aydin bilim insanlari 19 yy biliminin kendilerini bir cesit mekanik kor dugum icine suruklegini dusunduklerinden kendilerini bu durumdan cikaracak bir yol bulma konusunda uzlasiyorlardi Ingiliz Psisik Arastirmalar Dernegi uyeleri bu amacla insan varliginin duyular disi yonlerini ve ozellikle psisik yeteneklerini inceleme yoluna gittiler Konuyla ilgili yuzlerce vaka topladilar ve bunlari hicbir ayrintiyi kacirmadan objektif bir bicimde incelediler Bunun yani sira bu arastirmalari destekleyici bircok psikolojik arastirmalar da yaptilar Cogunun yuksek dereceli cabalarindan dolayi o gunlerde aciklanamaz olarak gorulen olaylar bugun bircok ilimli bilim insani tarafindan kabul edilmektedir Ayrica aralarinda Freud Pierre Janet ve C G Jung un da bulundugu ilk psikoterapistlerin cogu bu dernegin uyesiydi Bu unlu psikologlar da dernek cevresinde cok onemli ve yararli calismalar yapmislardir Psikanaliz ekolunun kurucusu Freud eger yasamimi tekrarlayabilseydim kendimi psikanaliz yerine parapsisik arastirmaya adardim demistir Kendisinin telepatiyle ilgili goruslerini bildirdigi Psikanaliz ve Telepati baslikli raporu bazi bilim cevrelerinin baskisi nedeniyle ancak olumunden sonra yayinlanmis ve beklenildigi gibi pek yanki da uyandirmamistir Parapsikoloji arastirmalarinin yakin tarihini olusturan kurumlasma doneminde baslica uc kurulusun faaliyetleri gorulmektedir Klasik deneyleri ile ilk adimlari atan 1882 de kurulan Ingiliz Psisik Arastirmalar Dernegi SPR 1919 da kurulan Uluslararasi Metapsisik Enstitusu Institut Metapsychique International ve Prof J B Rhine in 1932 de Kuzey Carolina da Duke Universitesi Psikoloji Fakultesi nde kurdugu Parapsikoloji Laboratuvari dir Her uc kurulusun da baskanlari genellikle bilim insanlari olmustur Ornegin Ingiliz Psisik Arastirma Dernegi ne baskanlik yapmis isimlerden bazilari tarihsel sirasiyla sunlardir Henry Sidgwick d 1838 o 1900 Ingiliz dusunur ahlak felsefesi profesoru I Earl of Balfour Arthur Balfour d 1848 o 1930 Ingiliz devlet adami Irlanda Isleri Bakani Disisleri Bakani Ingiliz Bilim Gelistirme Kurulu baskani William James d 1842 o 1910 Amerikali dusunur felsefe ve psikoloji profesoru Felsefede Pragmatizm ekolunun kurucusu Sir William Crookes d 1832 o 1919 Ingiliz fizikci ve kimyaci Talyumun ve radyant maddenin kasifi Crookes tupunun ve Crookes radyometresinin mucidi katot calismalarinin oncusu Sir Oliver Lodge d 1851 o 1940 Ingiliz fizik profesoru Gunes in radyo dalgalari yaydigini ilk fark eden bilim insani Sir William Barrett d 1844 o 1925 Ingiliz fizik profesoru Charles Richet d 1850 o 1935 Fransiz fizyoloji bilgini bakteriyolog psikolog patolog tip istatistikcisi sair roman ve oyun yazari 1913 Nobel Fizyoloji Tip odullu Henri Bergson Fransiz filozof felsefe profesoru kendi adiyla anilan felsefe ekolunun oncusu 1927 Nobel Edebiyat Odullu III Lord Rayleigh John William Strutt d 1842 o 1919 Ingiliz matematikci ve fizikci deneysel fizik profesoru doga felsefesi profesoru rektor argon elementini buldu 1904 Nobel Fizik odullu Nicolas Camille Flammarion d 1842 o 1925 Fransiz gokbilimci yazar Fransiz Astronomi Dernegi nin kurucusu Legion d Honneur madalya odullu Hans Adolf Driesch d 1867 o 1941 Alman biyolog ve filozof Heidelberg Universitesi profesoru George N MerleTyrell d 1879 o 1952 Ingiliz fizikci matematikci telgraf muhendisi Marconi ile birlikte radyonun gelistirilmesine katkida bulundu Gardner Murphy d 1895 o 1979 Psikoloji profesoru Sir Alister Hardy d 1896 o 1985 F R S Ingiliz hidrobiyologu zooloji profesoru W A H William Albert Hugh Rushton d 1901 o 1980 Gorsel fizyoloji profesoru F R S Tibbi Arastirmalar baskani Uluslararasi Metapsisik Enstitusu nun uyelerinden bazilari da sunlardir Prof Charles Richet d 1850 o 1935 Fransiz fizyoloji bilgini bakteriyolog psikolog patolog tip istatikcisi sair roman ve oyun yazari 1913 Nobel Fizyoloji Tip odullu I M I baskani Prof Emmanuel Leclainche 1861 1953 Fransiz Bilimler Akademisi baskani Prof Robert Tocquet 1898 1993 Fransiz kimyaci I M I baskani Prof Rene Dufour 1894 1977 Fransiz fizikci muhendis Prof Bernard Cuneo 1873 1944 Tibbi cerrahi anatomi profesoru Prof Olivier Costa de Beauregard 1911 2007 Fransiz fizikci Ulusal Bilimsel Arastirma Merkezi CNRS arastirma muduru Prof Hans Bender 1907 1991 Alman psikolog ve hekim Institut fur Grenzgebiete der Psychologie und Psychohygiene IGPP kurucusu Prof W H C Tenhaeff 1894 1981 psikolog Utrecht Devlet Universitesi nde parapsikoloji profesoru Prof Leonid Leonidovitch Vassiliev 1891 1966 Rus fizyolog Leningrad Universitesi nde arastirmaci profesor Prof Gardner Murphy d 1895 o 1979 Psikoloji profesoru Prof Sir Oliver Lodge d 1851 o 1940 Ingiliz fizik profesoru Gunes in radyo dalgalari yaydigini ilk fark eden bilim insaniAvrupa daki kurumlasma sureci ve kurumlasma donemi arastirmalari Unlu spiritualistlerden Sir Arthur Conan Doyle SPR nin kurulusundan birkac yil sonra 1885 te ABD nde ozellikle psikolog William James in cabalariyla parapsisik arastirmalar yapmak uzere yeni bir dernek kuruldu SPR yi ornek alan bu dernegin adi da Amerikan Psisik Arastirmalar Dernegi ydi Bu dernegin uyeleri de parapsikolojik parapsisik ya da paranormal diye adlandirilan her turlu olayi incelemek amacini guduyordu SPR ve ASPR yi ornek alan diger Avrupa ulkelerindeki aydin bilimciler de birbiri ardina psisik arastirmalara egilmeye dernekler kurmaya basladilar Fransizlar 1919 da soz konusu alanda onemli bir yer edecek olan Uluslararasi Metapsisik Enstitusu nu kurdular Kisa bir sure sonra Almanya Italya ve Iskandinav ulkelerinde de benzeri kuruluslar ortaya cikmaya baslamisti Ardindan 1921 yilinda Kopenhag da ilk Uluslararasi Psisik Arastirma Konferansi nin duzenlenmesiyle parapsikolojik arastirmalarda uluslararasi bir platform olusmaya baslamisti O yillarda artik ulkeler bu alanda birbirlerinden bilgi almaya baslar hale gelmislerdi Arastirmaci Hereward Carrington in yayimladigi bir rapora gore 1930 a kadar oncu ulkelerin dernekleri disinda su ulkelerde psisik dernekler kurulmus bulunuyordu Avusturya Rusya Ispanya Portekiz Hollanda Belcika Isvicre Yunanistan Polonya Izlanda Japonya Meksika Kanada Irlanda Avustralya Yeni Zelanda Guney Afrika Cumhuriyeti Hindistan Cin ve Arjantin Bu listeye resmi olmayan kuruluslar dahil edilmemistir Londra da 1882 de kurulan Ingiliz Psisik Arastirmalar Dernegi once inceleme konularini alanlarina gore siniflandirdi Bu siniflandirilmis alanlar icinde telepati hipnotizma Reichenbach fenomeni aparisyonlar tekinsizyer fenomeni Spiritualizm deki fiziksel medyumluk fenomen ve yetenekleri doner masa fenomeni ektoplazma olusumlari materyalizasyon sayilabilir Bu kurum Avrupa nin diger ulkelerindeki ve ABD ndeki benzer kurumlarin olusmasinda ornek olusturmustur Fransa da 1919 da kurulan Uluslararasi Metapsisik Enstitusu de calismalari ve ardil kurumlara ornek olmasi bakimindan Ingiliz Psisik Arastirmalar Dernegi nden asagi kalmamistir Uluslararasi Metapsisik Enstitusu ozellikle Charles Richet Jean Meyer Gustave Geley gibi bilimcilerin calismalariyla metapsisik alanda adini duyurmustur Kurum arastirma ve incelemelerinin yani sira metapsisik terimlerin ortaya atilmasinda ve yerlesmesinde basarili calismalarda bulunmustur Bu terminolojik calismalarda ozellikle kurumun uc kurucusundan biri olan Jean Meyer in katkisi buyuktur Kurumun diger iki kurucusu Italyan kokenli Prof Rocco Santoliquido ve Dr Gustave Geley dir Prof Charles Richet psisik deneylere istatistiksel yontemi ilk kez uygulayan kisi olmustur Insanda meydana geldigi iddia edilen normal psisik halleri asan duyular disi yetenekleri ifade etmek uzere metapsisik terimini de yine ilk kez Charles Richet kullanmistir ABD deki arastirmalar parapsikoloji laboratuvarda Ilk parapsikoloji laboratuvarlarinda telepatik iletisim olasiligini test etmek uzere kullanilan Zener kartlari ic yuzlerindeki sembollerle 1911 de Stanford Universitesi ABD de duyular disi algilamayi ve psikokineziyi laboratuvar kosullarinda etud eden ilk akademik kurum oldu Bu konuda John Edgar Coover yogun caba gostermistir 1930 da ise Duke Universitesi ABD nde ESP ve psikokineziyi laboratuvar kosullarinda etud etmek isteyen ikinci akademik kurum oldu Psikolog William McDougall un ve Karl Zener Joseph B Rhine Louisa E Rhine gibi Universite nin psikoloji bolumunden cesitli ogretim gorevlilerinin onderligiyle universite ogrencileri icinden secilmis gonullu deneklerin kullanildigi laboratuvar deneyleri basladi Ilk deneylerde Zener kartlari ve zar kullanilyor niceliksel ve istatistiki bir yaklasimin soz konusu oldugu bu deneylerde deneklerin tahminlerindeki basarilar istatistiki olarak kaydediliyordu Duke Universitesi ndeki bu deneylerin sonucu olarak ESP nin test edilmesindeki standart laboratuvar surecleri gelisti ve bunlar dunyadaki pek cok ilgili arastirmacilar tarafindan benimsendi Rhine nin 1937 de yayimlanan Zihnin Yeni Sinirlari kitabi laboratuvar sonuclarinin halka aktarilmasini sagladi Rhine kitabiyla universitede surdurulen arastirmalari aciklarken Alman psikolog Max Dessoir in 40 yil onceye ortaya attigi parapsikoloji terimini de populer hale getirmis bulunuyordu Rhine ayni zamanda ozerk bir parapsikoloji laboratuvari kurdu ve McDougall ile 6 ayda bir cikan Journal of Parapsychology yi yayimlamaya basladi Daha sonra bu calismalar akademik psikologlardan pek cogunun tepkisine neden olmus ve elestirilmistir Rhine ve calisma arkadaslari bu elestirilere yeni deney makale kitaplarla yanit verdiler ki yanitlarini esas olarak Altmis Yildan Sonra Duyular disi Algilama Extra Sensory Perception After Sixty Years adli kitaplarinda ortaya koydular Parapsikoloji tarihinde adindan en cok soz edilen kisi parapsikolojinin babasi olarak bilinen Prof J B Rhine olmustur Rhine in iki onemli adimindan biri 1932 yilinda Duke Universitesi Psikoloji Fakultesi nde Parapsikoloji Laboratuvari ni resmen kurmasi digeri de bu laboratuvarda yapmis oldugu iddiali bilimsel calismalaridir Kurulan bu laboratuvar sembolik olarak buyuk bir onem tasiyordu parapsikoloji bu laboratuvarla ilk kez akademik bir sayginlik kazanmisti Kimilerine gore Rhine in Parapsikoloji Laboratuvari ndaki calismalariyla parapsikoloji bilimsel temellere oturmustur Kurulusundan bugune kadar ruhsal oldugu dusunulen durumlarin farkli tiplerinin olcumuyle ilgili yontemler bu laboratuvarda gelistirilmistir Ornegin duyular disi algilama testlerinde kullanilan Zener kartlari bu laboratuvarda Karl E Zener tarafindan bulunmustur Laboratuvarda istatistiksel yontemler de sik olarak kullanilmistir Fakat Duke Universitesi nin yonetimindekiler zamanla parapsikolojiye sempatilerini azaltmak zorunda kaldilar ve Rhine in 1965 te emekli olmasindan sonra parapsikolojiyle baglarini kopardilar Rhine da daha sonra Insan Dogasini Arastirma Vakfi ni ve Duke Universitesi ndeki laboratuvar calismalarinin devami icin bir Parapsikoloji Enstitusu the Institute for Parapsychology kurdu Rhine in dogumunun yuzuncu yili olan 1995 te soz konusu vakif adini the Rhine Research Center olarak degistirdi Parapsikoloji Kurumu nun kurulmasi Psikokinezinin unlu isimlerinden Uri Geller Uri Geller in tum gosterilerinin bir illuzyon gosterisi olarak yapilabilecegi gosterilmistir Psikolojinin giderek mekanik ve davranisci anlayisa yonelmesiyle parapsikolojiye karsi azalan akademik ilgi farkli psisik yeteneklere sahip uc medyum ya da psisik uzerinde yapilan deneyler sayesinde 1950 lerin sonunda yeniden artmaya baslamisti Bu uc unlu psisik dusunce fotografciligi alaninda un yapmis Ted Serios kasiklari egip bukmesiyle psikokinezi alaninda un yapmis Uri Geller ve gezici durugoru yetenegiyle un yapmis Ingo Swann dir Parapsikoloji Kurumu 19 Haziran 1957 de Durham da Kuzey Caroline kuruldu Olusumu Duke Universitesi nin parapsikoloji laboratuvarindaki calismalar sirasinda Rhine tarafindan onerilmisti Rhine in onerisinde parapsikoloji alaninda uluslararasi profesyonel bir kurumun cekirdegi olacak bir grubun olusturulmasi fikri yatiyordu Bu organizasyonun amaci tuzugunde belirtildigi gibi parapsikolojiyi bir bilim dali olacak sekilde ilerletmek bu alandaki bilgileri yaymak ve bu bilim dalinda elde edilen sonuclari diger bilim dallarinda elde edilen sonuclarla butunlestirmek idi Antropolog Margaret Mead bakanligindaki Parapsikoloji Kurumu 1969 da dunyadaki en buyuk genel bilimsel kurum olan Bilimin Gelismesi Amerikan Kurumu na American Association for the Advancement of Science baglanmasiyla parapsikolojiyi ilerletmesinde buyuk bir gelisme kaydetmis bulunuyordu 1957 de Rhine tarafindan kurulan Parapsikoloji Kurumu nun 1969 Aralik ayinda Amerikan Bilim Gelistirme Kurulu nda AAAS kabul edilmesi parapsikolojinin sayginligini kazanmasinda onemli bir adim olarak kabul edilir Kimilerince bu parapsikolojinin bilimsel sayginliginin resmi bicimde onaylanmasi sayilabilirdi Bu olay ozellikle ABD universitelerinde psi arastirmalarinin artmasina neden olacakti Gunumuzde Parapsikoloji Kurumu uyeleri psi fenomenini inceleyen bilim insanlari ve akademisyenlerden olusan yaklasik 300 uye kuruma sahip buyuk bir kurulus olup Bilimin Gelismesi Amerikan Kurumu na bagliligini surdurmektedir Bilimin Gelismesi Amerikan Kurumu nun yillik kongresi parapsikologlara arastirmalarini diger bilim dallarindaki bilim insanlarina sunabilecekleri ve ulusal bilim politikasi guden Bilimin Gelismesi Amerikan Kurumu na politikasina uygun olmak sartiyla parapsikolojiyi ilerletebilecekleri bir forum olanagi saglamaktadir 1960 li yillarda Dogu Blogu ndaki calismalar Ilginctir ki Rhine in ardindan yani 1960 li yillarda tum Avrupa ve Amerika da parapsikoloji alaninda durgunluk donemi yasanmasina karsin bu donemde Sovyetler Birligi nde ve ona bagli sosyalist ulkelerde bu dalda buyuk bir ilerleme gorulmustur Ornegin 1968 yilinda yapilan uluslararasi parapsikoloji kongresinde Batililar hala istatistik ve olasilik hesaplamalarini tartisirlarken Sovyet delegeleri butun duyular disi algilama fenomenlerinin kanitlanmis oldugundan bahsediyorlardi Onlar Batili meslektaslariyla ayni yontemleri kullanmamislardi Parapsikolojik arastirmalarin istatistik ve olasilik hesaplamalariyla kanitlanamayacagini cunku bu tur olaylarda tekrarlanabilirligin her zaman mumkun olmadigini biliyorlardi Bu mantik ve yontemlerle hareket eden Cekoslovakya Romanya Bulgaristan Cin Mogolistan gibi ulkelerde de parapsikoloji calismalari devlet desteginde surdurulmus ve pek cok olumlu sonuc elde edilmistir Arastirmanin genislemesinin 10 yili 1970 ler Stanford Arastirma Enstitusu nun Menlo Park Kampusu nun havadan gorunusu Dogu Blogu ulkelerinde parapsikolojik arastirmalarin yogun olarak surduruldugunun ogrenilmesi Parapsikoloji Kurumu nun Bilimin Gelismesi Amerikan Kurumu na baglanmasi ve 1970 li yillarda psisik ve okult fenomenlerin kabul edilebilir konuma gelisi parapsikolojik arastirmalarin bu on yil boyunca gitgide genislemesini sagladi Bu donemde ABD de pek cok saygin organizasyonlar olusturuldu onemli kurumlar kuruldu Bunlar arasinda Parapsikoloji ve Tip Akademisi 1970 Bilim otesi Parascience Enstitusu 1971 Din ve Psisik Arastirma Akademisi Zihinsel Etkinlik Bilimleri Enstitusu 1973 Kirlian Arastirma Ulusal Kurumu 1975 Princeton Muhendislik Normal disi Arastirma Laboratuvari 1979 sayilabilir Bu donemde Stanford Universitesi de 1946 da kurmus oldugu Stanford Arastirma Enstitusu yoluyla parapsikolojik calismalarina yeniden yogunluk verdi Parapsikoloji nin gozlem ve bakis acisi bu yillarda bir hayli gelisti 1970 li yillarda psikiyatr Ian Stevenson arastirmalarini reenkarnasyon konusunda yogunlastirdi Psikolog kendisini UCLA nin parapsikoloji laboratuvarinda Kirlian fotografciligi calismalarina adadi Bu donemde Asya dan Amerika ya mistik ogretmenlerin akini ve onlarin meditasyon yoluyla ortaya koyduklari yetenekler arastirmacilari degisik suur halleri ni arastirmaya yoneltti Fizikci 1974 te Stanford Arastirma Enstitusu ndeki bazi calismalarinda gozlemledigi bir psisik yetenegi adlandirmak uzere gezici cografi durugoru terimini ortaya atti Bu donemde parapsikoloji disindaki akademisyenlerde de bu tur arastirmalara karsi genel bir iyimserligin hakim oldugu gorulmekteydi 1979 da 1100 profesor uzerinde yapilan bir arastirma bunu gozler onune sermekteydi Ornegin bu arastirmada psikologlardan yalnizca 2 si duyular disi algilamanin olanaksiz oldugunu ifade ediyordu Bu profesorlerin 34 u ESP ye inandiklarini bunun saptanmis bir gercek ya da muhtemel bir olasilik oldugunu belirtiyorlardi Doga bilimleri bilim insanlarinin 55 i sosyal bilimlerdeki bilim insanlarinin 66 si sanat ve egitimdeki akademisyenlerin de 77 si ESP arastirmalarini zahmete deger bulmaktaydilar Paranormal arastirmadaki bu yukselis 1970 li ve 1980 li yillarda devam etti 1980 li yillarin sonlarina dogru Parapsikoloji Kurumu kendisine uye kurumlarin 30 ulkede faaliyet gosterdigini acikliyordu ki bu sayiya Dogu Blogu ulkelerindeki kurumlar dahil degildi Gunumuzde parapsikoloji Beyin dalgalarindan alfa ritminin ESP ile ve ozellikle telepati fenomeniyle yakindan ilgili oldugu saptanmistir Cagdas parapsikolojik arastirma ABD de gunumuze dogru gitgide kuculme gostermistir Bunun nedenlerinden biri onceki arastirmalarin sonuclarinin bilim insanlari tarafindan guvenilir ve inandirici bulunmamasi ve ozellikle parapsikologlarin diger bilim dallarindaki akademik meslektaslarindan gelen guclu muhalefetle karsi karsiya kalmalari olabilir ABD de parapsikoloji alaninda arastirma yapan laboratuvarlardan bircogu kapanmistir Bunun nedeni parapsikolojinin ABD de bilim otoriteleri tarafindan tam manasiyla bir bilim olarak kabul edilmeyisidir ABD de giderek kapatilan bu akademik laboratuvarlarin yerini ozel kaynaklarca kurulan ozel kurumlar aldi ve boylece ABD nde parapsikoloji ozel kurumlar icine hapsolmus oldu 28 yillik arastirma faaliyetinden sonra Princeton Universitesi nin normal disi arastirma laboratuvari 2007 de tasfiye edildi ABD de halen iki universite akademik parapsikoloji laboratuvarini faaliyet halinde tutmaktadir Virginia Universitesi Psikiyatrik Tip Bolumu Algi Etudleri Dali Kursusu Bedensel olumden sonra suurlu yasam olasiligi uzerine calismalarini surdurmektedir Arizona Universitesi Veritas Laboratuvari Medyumlari laboratuvar kosullari icinde incelemektedir Gunumuzde parapsikolojik calismalarin akademik olarak surduruldugu Avrupa ulkeleri arasinda basi ceken ulkelerden biri Ingiltere dir Parapsikolojik arastirmalar gunumuzde psikolojinin alt dallari olarak da yayginlasmistir Insan zihninin askin ya da spirituel oldugu dusunulen yanini etud eden transpersonal psikoloji ve subjektif normal disi deneyimleri geleneksel psikolojik terimleri kullanarak inceleyen anomalistic psikoloji buna ornek olarak gosterilebilir Edinburgh Universitesi Avrupa da parapsikoloji dalinin bulundugu bazi universiteler sunlardir Edinburgh Universitesi Koestler Parapsikoloji Unitesi KPU Iskocya Northampton Universitesi Parapsikoloji Bolumu Ingiltere Utrecht Universitesi Parapsikoloji Kursusu Hollanda Lund Universitesi Parapsikoloji Bolumu Isvec Herfortshire Universitesi Psikoloji Bolumu Perrott Warrick Unitesi Ingiltere London Universitesi Goldsmith Normal disi Psikoloji Arastirma Unitesi Ingiltere Liverpool Hope Universitesi Parapsikoloji Arastirma Grubu Ingiltere Liverpool John Moores Universitesi Suur ve Transpersonal Psikoloji Arastirma UnitesiElektroansefalogram aygiti ve beyin dalgalarinin olculmesiHayvanlarda beyin merkezi kontrol organi olarak tum diger organlarin islevlerini denetler ve yonetir Bu islevlerini yuruturken beynin faaliyetlerine elektriksel olaylarin eslik ettigi yuzyilimizin baslarindan beri bilinmektedir Kafatasi cevresine yerlestirilen elektrotlar yardimi ile beynin faaliyeti sirasinda kendiliginden olusan surekli ritmik elektriksel degisimlerinin veya reseptor faaliyetlerine bagli olarak uyarilmis durumda iken biraz daha farkli olan potansiyel degisimlerin yazdirilmasi yontemine elektroansefalografi EEG denir Alfa dalgalari Beyin icinde veri iletimini saglayan tum sinir sistemini olusturan noron adi verilen hucrelerde soz konusu verinin iletimi bir elektriksel sinyal seklindedir Hucrenin farkli noktalarinda farkli zamanlarda farkli iyon konsantrasyonu olusur Bu farkli iyon konsantrasyonlari hucrenin farkli kisimlarinin farkli elektriksel potansiyele sahip olmasina neden olur Beyin bir butun olarak dusunuldugunde insan farkli dusunce anlarinda iken beynin farkli kisimlarinda farkli veri iletimleri olusacak dolayisiyla kafatasinin farkli kisimlari farkli elektriksel potansiyellere sahip olacaktir EEG aygiti hassas bir gerilim olcer olarak da dusunulebilir Bu aygit kafatasinin farkli noktalari arasindaki potansiyel farkini olcer Bu potansiyel farkin zamana bagli grafigi bir kagida cizdirildiginde elde edilen sekil bir dalga ya benzer Burada beyin dalgasi olarak adlandirilan kavram kafatasinin farkli noktalari arasindaki potansiyel farkin zamana bagli olarak kagida cizdirilmesi sonucu olusan dalga seklidir Bkz Sekil Alfa dalgasi Bu aygit klinik arastirmalar kapsaminda beynin farkli dusunsel zamanlarda farkli noktalari arasindaki potansiyel farki olcmek icin tasarlanmistir Boylece normal bir insan ile epilepsi gibi cesitli beyinsel hastaliklara sahip insanlar arasindaki farkliliklar gozlemlenmis insanin beyinsel bir rahatsizliga sahip olup olmadiginin tespiti kolaylastirilmistir Ornek olarak bir insan beyninde derin uyku durumunda veya genel anestezik durumlarda delta adi verilen dalgalar ruyali uyku durumu veya orta anestezik durumlarda beta adi verilen dalgalar uyanik bireylerin fiziksel ve zihinsel olarak tam dinlenimde bulundugu dis uyaranlarin olmadigi gozlerin kapali durumlarda ise alfa adi verilen dalgalara karsilik genel potansiyel farklar olusur Bu farkli potansiyeller tamamen beynin farkli dusunme anlarinda noronlar arasi farkli veri iletimleri sonucu beynin farkli kisimlarinda farkli iyon konsantrasyonlari olusmasi ve bunun da bir potansiyel fark olusturmasi fiziksel gercegi sonucunda olusur Parapsikolojik arastirmalar kapsaminda yapilan deneylerde hafif hipnoz trans ve meditasyon hallerinde beynin alfa dalgalari yayinladigi saptanmistir Parapsikolojide hafif hipnoz tranz ve meditasyon olarak adlandirilan durumlarin uyanik bireylerin fiziksel ve zihinsel olarak tam dinlenimde bulundugu dis uyaranlarin olmadigi gozlerin kapali oldugu durumlara karsilik geldigi goz onune alindiginda bu durumlarda elde edilen alfa dalgalarinin fizik otesi herhangi bir duruma karsilik gelmedigi gorulmektedir Parapsikoloji nin icerdigi ve ilgilendigi konu ve alanlarBir psikokinezi seansinda bukuldugu iddia edilen kasikDaniel Dunglas Home un levitasyonunun tasviri Les Mysteres de la science 1887Reenkarnasyonu tasvir eden bir sanat eseri Gunumuzde parapsikolojik incelemelerde psisik yetenekler ve deneyimler bicimleri bakimdan iki grupta ele alinirlar Zihinsel deneyimler Parapsikoloji arastirmalarinda zihinsel ya da oznel ortaya cikan fenomenleri kapsar Burada sujenin yani denegin dis dunyadan aracisiz bilgi almasi olayi soz konusudur Bu fenomenler parapsikolojide duyular disi algilama basligi altinda incelenir Durugoru uzaktan gorme telepati dusunce nakli uzaduyum prekognisyon onceden bilme psikometri ruhsal olcum sifacilik beden disi deneyimler astral seyahat ve benzeri fenomenler bu gruba girer Fiziksel etkiler Denegin cevresindeki esyalar uzerinde bedenini kullanmaksin fiziksel etkiler olusturmasi fenomenlerini kapsar Bu tur fenomenler telekinezi ya da psikokinezi P K basligi altinda incelenmektedir P K etkisine ruhsal gucun madde uzerindeki fiziksel etkisi de denebilir Parapsikoloji nin icerdigi ve ilgilendigi konu alan ve fenomenlerden bazilari soyle aciklanir Backster etkisi Bitkisel algilama ya da bitkilerdeki psisik algilama Beden disi deneyim Kisinin uyku gibi ruh ve beden baglarinin gevsedigi hallerde esiri beden ya da astral beden spiritualizm de denilen suptil maddelerden olusan bedeniyle fiziksel bedeni disinda bilinci yerinde olarak baska mekanlarda dolasmak uzere yolculuk yapmasi Degisik suur halleri Insanin uyanikken bulundugu olagan suur halinden farkli suur halleri Durugoru Canli ve cansiz nesnelerin ve olaylarin bes duyunun yardimi olmadan paranormal olarak algilanmasi Bu alanda en taninmis isim Ingo Swann dir Dusunce fotografciligi Bir fotograf cihazi kullanarak veya kullanmadan insanin dusunce ve imajlarinin hassas bir fotograf filmi uzerine kaydedilmesini konu alan paranormal fotografcilik Bu alanda en taninmis isim Ted Serios tur Hipnoz veya psikolojik ayrisma icindeki sujede denekte icinde bulundugu yasamdaki veya gecmis yasamlarindaki reenkarnasyonlarindaki izlenimlerin tekrar canlanmasi ve bunu saglayan yontem Empati Birbirlerine manevi bakimdan sikica bagli iki canli arasinda duygu ve ruhsal hallerin aktarilmasi fenomeni Felaket belirtisi Kiside olum kaza veya aniden rahatsizlanma gibi hos olmayan olaylardan birkac saat kadar kisa bir sure once olusan normal disi on belirtiler Levitasyon Insan ya da hayvan vucudunun veya ozgul agirlik olarak havadan daha agir nesnelerin gorunur herhangi bir fiziksel etkenin yardimi olmadan havaya kaldirilmasi havada asili kalmasi veya havada gezinmesi Bati da levitasyon fenomeni konusunda en taninmis isim Daniel Dunglas Home dur Yogi Pullavar in 1936 yilinda Hindistan daki levitasyon gosterisi Olum dosegi vizyonlari Insanin olum sirasindaki paranormal algilari Olum otesi deneyimi Bedensel islevleri bakimindan tibben olu sayilmis fakat bir sure sonra reanimasyon yeniden canlandirma yontemleriyle veya kendiliginden yeniden yasama kavusmus kimselerin bu olum ve yeniden yasama donus arasindaki surede gecirdikleri deneyim Prekognisyon Meydana gelecek olaylarin onceden paranormal olarak algilanmasi fenomeni Psikokinezi Telekinezi Kisinin maddeler uzerinde dusunce gucuyle etki yapmasi Bu alanda en taninmis isimler Uri Geller ve Nina Kulagina dir Reenkarnasyon Ruhun surekli olarak tekrar bedenlenmesi Ruyalarda ESP Tekinsizyer Fantomlarin gorulmesi esyalarin kendiliginden hareket etmesi mahiyeti anlasilamayan birtakim seslerin duyulmasi gibi olaylarin sikca gozlemlendigi yerler Telepati Dusunceler arasinda dogrudan dogruya baglanti kurulmasi iki zihin veya ruh arasinda imaj fikir sembol tarzinda ortaya cikan tesir alis verisi Parapsikoloji nin cesitli alanlardaki uygulamalariArkeoloji alaninda Belirli bir sayida da olsa psi deneklerinin yardimiyla gerceklestirilen arkeolojik kesifler olmustur ve psi deneklerinin yardimiyla surdurulen arkeoloji calismalari vardir Bu konuda ozellikle 4445 denek tarafindan verilen enformasyonlardaki cakismalardan yola cikarak kazi yerlerini belirlemek amacini guden Stephan Schwartz in calismalarini belirtmek gerekir Bununla birlikte psi denekleri tarafindan sunulan kesif yapma olanagi saglayan enformasyonlarin kesinlik olcusunu saptamanin guclugune de dikkat cekmek gerekir Istihbarat alaninda Bu konuda en taninmis calismalar CIA nin himayesinde gerceklestirilmis olanlardir ki bunlarin son kod adi Stargate dir Yaklasik 20 yil boyunca CIA tarafindan cok gizli bir program uygulamaya kondu Bu programda secilmis ve hazirlanmis bir grup denegin istihbarat alaninda kullanimi soz konusuydu Bu ekipte en yetenekli denek olarak kabul edilen Joe McMoneagle calismasindan dolayi liyakat nisani aldi Kayip kisilerin aranmasi alaninda Yine psi deneklerinin verdikleri enformasyonlar sayesinde bulunan kayip kisiler olmustur Bu bakimdan ABD gibi kimi ulkelerde polisin kayip kisileri bulmada caresiz kaldiginda zaman zaman medyumlara basvurdugu ileri surulur ArastirmalarMetodolojisi Parapsikologlar paranormal fenomen etudunde fenomene cesitli yontemlerle yaklasimda bulunurlar Bu yontemler geleneksel psikolojide kullanilan niteliksel yaklasimlarin yani sira nicelige dayali deneysel ve gozlemsel metodolojileri de icerir Parapsikologlarin cogu etutlerinde psinin istatistiki kanitini sinarken meta analiz yontemini kullanirlar Ganzfeld uyarimi Uzerinde telepati deneyi yapilacak olan Ganzfeld uyarimina sokulmus bir denek Ganzfeld uyarimi ganzfeld stimulation parapsikoloji laboratuvarlarindaki deneylerde denekte duyular disi algilamayi harekete gecirmek uzere duyumsal yoksunluk saglanmasi duyumsal uyaranlarin minimum duzeye indirildigi bir ortam saglanmasi olayina verilen addir Onceleri vizuel surec testlerinde kullanilan terim 1973 yilindan itibaren psi testlerindeki uygulamalar icin kullanilmaya baslanmistir Bu uyarim sayesinde bes duyusunu kullanamayan denege paranormal algilamalar icin bir cesit firsat ortami yaratilmakta denek zorunlu olarak duyular disi algilama alanina itilmektedir Fakat beklenen paranormal algilamalardan hangisinin olusacagi bilinmez yani denekte bir telepati fenomeni de olusabilir durugoru de prekognisyon da Parapsikologlar ganzfeld uyarimini saglamak uzere yuzme kabini veya izolasyon kabini denilen isisi beden isisina ayarli tuzlu suyla dolu gurultu ve diger uyaranlardan yalitilmis cesitli kabinler hazirlamislardir Ganzfeld uyarimi bir telepati denemesi icin yapildigi takdirde soz konusu duyumsal yalitilma hem alici denek hem de verici denek uzerinde uygulanir Yaklasik 20 ile 40 dakika arasinda suren telepatik gonderme suresi sonunda alici duyumsal yalitilma dan cikarilir Kendisine ornegin dort imaj ya da video gosterilerek hangisinin gercek hedef oldugu yani bos tuttugu zihnine verici den hangi imajin geldigi sorulur Sonuclar dogru secimin sans olasiliklarina oranla cok daha fazla oranda oldugunu ortaya koymaktadir Bu meta analiz sonuclari anlamli olmakla birlikte tartismaya acik oldugundan akademik psikoloji dergilerinde tartisilmaktadir Bununla birlikte bazi deneylerde alicilarin telepatik gonderme sonrasi kendilerine soz konusu test imajlari gosterilmemesine ragmen kimi zaman dogru yaniti verdiklerine rastlanmistir Gezici durugoru cografi durugoru deneyleri Gezici durugoru deneyleri kisinin bes duyusuyla algilayamayacagi uzakliktaki ya da kapali bir ortamdaki olay nesne yer ve canlilari algilayabilmesi paranormal yetenegini sinar Laboratuvarda yapilan gezici durugoru deney turlerinden birinde ornegin bir havuzun yuzlerce fotografi cekilir sonra bu fotograflardan biri denek icin hedef olmak uzere rastgele secilir ve denekten uzak bir yere konur Gezici durugoru deneycisinden gormedigi bu fotografin bir kagida taslagini cizmesi ya da bu fotografi bir sekilde betimlemesi istenir Bu surec belli bir sayidaki hedef fotograf larla tekrarlanir Bu yontemin yeni farkli ve gelismis usulleri sayesinde bu tur deneylerin sonuclari daha isabetli ve verimli hale gelmis bulunmaktadir Bu tur deneyler ABD nin devlet kontrolu ve sozlesmesi altinda Princeton Universitesi nin normal disi arastirma laboratuvari Stanford Arastirma Enstitusu ve Bilim Uygulamalari Uluslararasi Kurumu ndaki bilim insanlari tarafindan 25 yil boyunca surdurulmustur Biriken veriler hava uzay bilimi profesoru Robert G Jahn ve psikolog Brenda Dunne tarafindan incelenmis ve bu deneylerde yer ve olaylarin beklenilen sans olasiliginin cok daha uzerinde bir oranla algilandigi belirtilmistir Gezici durugoru medyumlari icinde en unlusu olan ABD den Ingo Swann in bu psisik yetenegini kullanabilmesi icin yerkurenin herhangi bir yerinin enlem ve boylam koordinatlarinin kendisine verilmesinin yeterli oldugu ileri surulur Ayrica ABD nin soguk savas doneminde Sovyetler Birligi ne karsi Swann in bu paranormal yeteneginden yararlanmis oldugu ileri surulur RNG ile Psikokinezi deneyleri Guclu ve ucuz elektronik ve bilgisayar teknolojilerine kavusulmasi zihin ile madde arasindaki mumkun etkilesimler konusundaki tam otomatik deneylerin gelisimini saglamis bulunmaktadir Bu tur laboratuvar deneyleri icinde ABD de en sik uygulanani bir RNG random number generator 6 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi yontemidir Yontemin temelinde denegin zihin yoluyla rastgele sayilarin dagilimini degistirmeye calismasi soz konusudur Bu yonteme dayali tekniklerle kisilerdeki psikokinezi kabiliyeti test edilebildigi gibi bir toplulugun RNG ler uzerindeki etkisi de test edilebilmektedir RNG veritabanli temel meta analizler ABD de Foundations of Physics gazetesinin 1986 da yayin hayatina baslamasindan beri birkac yilda bir bu gazetede yayimlanmaktadir Bio PK deneyleri Zihnin canli sistemler ile dogrudan etkilesimleri DMILS ya da diger deyisle bir kimsenin tesir yoluyla kendisinden uzaktaki bir kimsenin psikofizyolojik durumu uzerinde degisiklikler yapabilmesi anlaminda kullanilmaktadir Bu tur laboratuvar deneylerinden birinde etkileyecek olan ile etkilenecek olan birbirinden belli bir mesafedeki farkli yerlerde yalitilirlar Etkileyecek olan bakislarini digeri uzerinde sabitlestirir onu etkilemek uzere niyetlerine konsantre olur Ornegin etkileyecek olan digerinden duzenli olarak sessizce zihnen bir seye bakmasini ister Olum otesi deneyimi Hieronymus Bosch un 1490 sonrasina tarihlenen tablosu Kutsanmisin Goge Yukselisi nde olum otesi deneyimi yasadigini iddia eden kisilerin anlattiklarina benzer bir isik tunelinin etrafinda ruhani figurler betimlenmistir Olum otesi deneyimi bedensel islevleri bakimindan tibben olu sayilmis fakat bir sure sonra reanimasyon yeniden canlandirma yontemleriyle veya kendiliginden yeniden yasama kavusmus kimselerin bu olum ve yeniden yasama donus arasindaki surede gecirdikleri deneyime verilen addir Bilimsel cevreler bu tip deneyimlerin bir cesit halusinasyon oldugunu belirtmekteyken paranormal uzmanlari ve bazi ana akim bilim insanlari bu deneyimlerin olumden sonra hayata kanit olduklarini soylemektedirler Terim ABD nden arastirmaci hekim Dr Raymond Moody tarafindan ortaya atilmistir Ozellikle psikiyatrlar tarafindan surdurulen olum otesi deneyimi arastirmalari Elisabeth Kubler Ross Karlis Osis George Ritchie ve Raymond Jr tarafindan baslatilmistir denilebilir Bunlardan Moody 1998 de Las Vegas daki Nevada Universitesi nde bilinc calismalari na baskan olarak atanmis biridir Bu arastirma alanindaki ilk kurum oncu arastirmacilarin ve deneyimcilerin gereksinimlerini karsilamak uzere 1978 de kurulan Olum otesi deneyimi Etutleri Uluslararasi Kurumu dur IANDS Bu alanda sonradan isim yapmis diger arastirmacilardan psikiyatr Bruce Greyson psikolog Kenneth Ring ve kardiyolog Michael Sabom olum otesi deneyimi arastirmalarini akademik ortama tasimislardir Olum otesi deneyimi spiritualistler ve az sayidaki parapsikologlarca olumden sonra yasamin varligina iliskin kanitlardan biri sayilmaktadir Dr Raymond Moody ve Dr Elisabeth Kubler Ross bu deneyimi geciren kimselerin anlattiklarinin hastanelerde kaydedilen raporlari uzerinde calismis ve binlerce vakanin titizlikle incelenmesinden sonra su sonuclara varmislardir Reanimasyonla yasama dondurulenlerin anlattiklarinda buyuk olcude ortak noktalar bulunmaktadir Oldu teshisi konulan kimseler bedenlerinin olu sayildiklari surede bilinclerini yitirmemisler gozleri kapali olduklari ve yerlerinden kalkmadiklari halde cevrede olup bitenleri gorebilmisler bilebilmislerdirler Doktorun hemsireyle neler konustugu hemsirenin neyi almak uzere ne zaman nereye gittigi vs Olu sayildiklari surede yalnizca ameliyat odasinda olup bitenleri degil oda disindaki oda duvarlarinin ardinda cereyan eden olaylari bile gormusler yasama donduklerinde gorduklerini ayrintilariyla anlatmislar anlattiklari doktorlari tarafindan tumuyle dogrulanmistir Parapsikoloji arastirmacilari Parapsikolog terimi ilk duyuldugunda genellikle psikoloji diplomasina sahip bir arastirmaci anlasilir oysa bu alanda uzmanlasmaya gelen bilim insanlari kokenleri itibariyla cok farkli alanlardan fizikciler hekimler biyologlar olabilirler Ingiltere gibi bazi ulkelerde parapsikoloji uzerinde uzmanlasmis kimselere devlet diplomasi verilmektedir Gunumuzde parapsikologlarin cogu Amerikan Bilim Gelistirme Kurulu nun AAAS uyesi olan Parapsikoloji Kurumu adli bilimsel kuruma uye olmaktadir Bu kurumun tam uyesi olabilmek icin gerekli kosullar sunlardir Doktora yapmis olmak parapsikoloji hakkinda bilimsel bir gazete veya gunlukte Kurum un uyeleri tarafindan kabul edilebilecek kaliteli bir makale yazmis olmak ve Kurum un iki uyesi tarafindan uye secilmis olmak Bu kriterler Amerikan Psikoloji Kurumu nun kriterleriyle hemen hemen aynidir Bu noktadan hareketle parapsikoloji arastirmacisinin diger bilimsel etkinlik alanlarindaki arastirmacilardan hicbir farki yoktur Parapsikolojiye muhalif kuskuculardan Ray Hyman bile bu konuda soyle der Deneysel parapsikologlarin cogu universite diplomalidir Onlar bu alanda da kendi alanlarinda edinmis olduklari bilimsel sorgulamanin deneysel denetimlerini ve istatistik tekniklerini kullanabilecek formasyona sahiptirler Yaklasik 100 kadar tam uye ye sahip Parapsikoloji Kurumu nun uye sayisi birkac yildan beri istikrar gostermektedir Kurumun cesitli uye kategorileri de hesaba katilirsa Parapsikoloji Kurumu nun bunyesinde yer alan yaklasik 200 arastirmacinin dunyanin cesitli ulkelerinde parapsikoloji alaninda calismalarini surdurdugu soylenebilir ki bunlarin yaklasik dortte biri arastirmalarini tumuyle resmi yapilarda surdurmektedir ElestirilerParapsikolojiyi elestirenler Carl Sagan in Olaganustu iddialar olaganustu kanitlar gerektirir sozunu sikca tekrarlarlar Parapsikolojik fenomenin gercekligi ve parapsikolojik arastirmalarin bilimsellik degeri akademik cevrelerde gunumuze dek tartisilagelmistir Elestirilerden biri parapsikolojinin acikca tanimlanmis bir konu maddesi olmamasi talep uzerine psi etkisini gosterecek kolayca tekrar ettirilebilen bir deneyinin olmamasi ve henuz aktarimini aciklayan bir teorisinin olmamasidir York Universitesi psikoloji profesoru James E Alcock a gore bu nedenlerden fizik biyoloji gibi daha geleneksel bilimlerin disiplinler arasi arastirma alanina parapsikolojinin deney sonuclarinin ancak az bir kismi dahil olabilir Aslinda parapsikolojide enformasyon aktarimini aciklayan birkac teori ortaya atilmissa da kuskucular bu teorileri cagdas fizik teorileri ile uyusmamasindan dolayi kabul edilemez bulmuslardir Buna karsilik parapsikolojide psi etkilerini elde etme olanagi saglayan parametrelerin neler olduklarini saptama imkani saglayan kavrama modelleri nin mevcut oldugunun ve pragmatik enformasyon modeli olarak betimleyici varsayim taslaklarinin bulundugunun da unutulmamasi gerekir Lucadou 1987 Ote yandan bazi parapsikologlar da parapsikolojik konularin fizik matematik ya da biyolojinin konularindan bir hayli farkli ruhsal olduguna dikkat cekerek bazi kistaslarin tum bilim dallarina uygulanamayacagina bilimselligin olcusunun teorik duzeyden ve tekrarlanabilirlikten ziyade bilimsel yontemin uygulanmasi deneysellik calisma bicimi v s olmasi gerektigine dikkat cekmektedirler Kuskucularin teorik duzeydeki elestirilerinden biri de vucuttaki D D A organinin ve paranormal enformasyon kaynaginin parapsikologlarca kesfedilememis olmasidir Buna yanit olarak da parapsikologlar psi etkilerinin fiziksel fenomenlerdeki modaliteler gibi islemedigini dolayisiyla vucuttaki bir alici organdan veya enformasyon kaynagindan soz edilemeyecegini belirtmektedirler Sahtekarliklar hilelerEdouard Isidore Buguet in hileli oldugu sanilan telekinezi gosterisinin fotografi 1875 19 yy da bunun gibi sahte hayalet fotograflari olusturmak cok populerdi Spiritualizm alaninda sikca rastlandigi gibi bu alanda da sik sik hileye basvuran sarlatanlarin oldugu saptanmistir Hile konusundaki ilk aciklamalardan biri 19 yy da bazi medyumlari sahtekarlikla suclayan unlu illuzyonist Harry Houdini den gelmistir Gercekten deneysel spiritualizm in baslangic doneminde hilelere basvuran sarlatanlarin sayisi azimsanamayacak kadar coktu Fakat unutulmamasi gereken bir nokta metapsisikcilerin ve parapsikologlarin bizzat kendilerinin bu sarlatanlarin hilelerini gun isigina cikarmis olmalaridir ve ayrica seanslarda olasi hilelere karsi onlem almalariyla deneylerin gitgide daha saglikli hale gelmesini saglamislardir Hile denekten gelebilecegi gibi deneycinin deneyi duzenleyenin kendisi tarafindan da olusturulabilir Ornegin Rhine in bir ogrencisi olan Walter J Levy Rhine in baskisiyla yaptigi hileyi itiraf etmis Rhine da bu tespitini Journal of Parapsychology da yazmis ve Levy nin onceki makalelerinin dikkate alinmamasi gerektigini bildirmisti Buna karsilik Charles Tart bazi kuskucularin da kimi zaman parapsikoloji protokollerinde hicbir kusur ya da dolambacli yol bulamamalarina ragmen yine de deneycinin bir hilesi oldugunu ileri surduklerini belirtmektedir Asagidaki olaylar buna ornek olarak gosterilmektedir Rupert Sheldrake ve kopegi Jaytee konusunda James Randi Randi verileri analiz ettigini ve hileleri kesfettigini iddia etmistir Fakat Sheldrake e bakilirsa Randi verileri asla incelemedigini itiraf etmisti Rhine in deneyleri ve Pearce Pratt Seansi konusunda Hansel Bu deneylerde herhangi bir hile bulamayan Hansel sonunda kendisine bir hile iddiasi saglayabilecek laboratuvar planlarini inceledi Oysa inceledigi planlar binanin o donemdeki planlari degildi Binanin o donemdeki asil planlari incelendiginde Hansel in elestirisi tamamen curutulmus duruma dusmektedir Hansel bu bilgi hatasina ragmen iddiasindan vazgecmemistir Rhine in deneyleri konusunda Henri Broch Henri Broch Rhine in Zener kartlari ile yaptigi deneylerdeki basarinin nedeninin kartlarinin sekilsiz yuzunun isaretli ya da kusursuz bicimde olmayisina ve deneklerin buradan yola cikarak dogru yaniti kolaylikla bulabildiklerini iddia etmisti Oysa Rhine in arastirmalarinin cogunda deneklere kartlarin arka yuzleri de gosterilmezdi Bazi parapsikologlara gore kuskucular parapsikolojik arastirmanin sayginligini yitirip gozden dusmesi icin ozellikle sahte hile haberleri yayimlamaktadir Son olarak belirtmek gerekir ki parapsikolojik arastirma alaninda bilimsel her alanda oldugu gibi kasitli olarak hilenin soz konusu olmadigi irade disi hatalar da soz konusu olabilmektedir Ornegin Rosenthal ya da Pygmalion etkisi nde deneycinin kanisindan kaynaklanan bir hata soz konusu olmustur Deneysel sonuclarin elestirisiBazi analizci elestirmenler parapsikolojik etudun bilimsel oldugunu kabul etmekle birlikte bu etudun deneysel sonuclarinin tatminkar olmadigini dusunmektedirler Kuskucu elestirmenler ise psi arastirmalarinda gorunuste basarili sonuclar alinmis olmakla birlikte bu basarilarin gercek psi etkisinden ziyade titiz olmayan sagliksiz calismalarin ya da metodolojik kusurlarin urunu olduklarini ileri surmektedirler Deney disi psisik deneyimlerKuskusuz parapsikoloji deneylerden ve laboratuvar calismalarindan ibaret degildir ve bu yonuyle bilimsel yonteme zitlik gosterir Parapsikoloji kokenini yaygin olarak paranormal deneyimler olarak adlandirilan kendiliginden ortaya ciktigi iddia edilen olaylardan almaktadir Bu tur deneyimler hemen hemen tum kulturlerin folklorlarinda anlatilagelmistir ve genel olarak rapor edilenler birbirinin cok benzeridir Chicago Universitesi Ulusal Dusunceyi Arastirma Merkezi tarafindan yapilan bir arastirma gostermistir ki Amerikalilarin buyuk cogunlugu yasamlarinin herhangi bir doneminde bir ya da birden fazla psisik deneyim gecirdigini iddia etmektedir Amerika Avrupa ve Avustralya daki bazi arastirma ve anketler de insanlarin cogunun basindan telepati prekognisyon veya benzeri bir paranormal fenomenin gecmis oldugunu iddia ettigini ortaya koymaktadir Parapsikologlara gore ornegin uzun suredir gormedigimiz birini tam dusundugumuz sirada veya onu dusunmemizden kisa bir sure onu gormemiz yahut ondan bize bir telefon ya da posta gelmesi telepatik irtibatin deney disi orneklerinden biridir Ayni sekilde parapsikologlara gore karsimizdaki kisi daha lafa baslamadan ne soyleyecegini bilmemiz de her zaman tahmin gucumuzden kaynaklanmamaktadir Ancak bu yargi deneysel yontem kullanilarak sistematik bir sekilde incenmediginden bilimsel cevrede kabul gormez Psisik olaylarin en yaygin tiplerinden biri de Duyular disi algilama ruyalari olarak adlandirilan duslerdir ki bu tur ruyalarda kisinin aslinda o anda bulundugu yerden uzakta meydana gelen bir olayi algiladigi sanilmaktadir Kisi ruyasinda gordugu olay hakkinda uykuya dalmadan once hicbir bilgisi ve dusuncesi olmadigini sanmaktadir fakat ruyasini anlattiktan sonra yapilan incelemede dogrulugu ortaya cikmaktadir kaynak belirtilmeli Sik rastlanan bir psisik ruya da telepatik ruyalar ilk kez Maimonides ESP ruya laboratuvarinda kesfedilmistir Bazi Parapsikolojik sureli yayinlarJournal of Society for Psychical Research Society for Psychical Research tarafindan yayimlanmaktadir Journal of the American Society for Psychical Research American Society for Psychical Research tarafindan yayimlanmaktadir Journal of Parapsychology Rhine Research Center and Institute for Parapsychology tarafindan yayimlanmaktadir International Journal of Parapsychology Parapsychology Foundation tarafindan yayimlanmaktadir Australian Journal of Parapsychology Australian Institute of Parapsychological Research tarafindan yayimlanmaktadir European Journal of Parapsychology Journal of Scientific Exploration Parapsychological Convention Proceedings Parapsychology Foundation Review Revue Francaise de PsychotroniqueIlgili kitap ve makalelerBensaude Vincent Bernadette et Blondel Christine des savants face a l occulte Editions La Decouverte ISBN 2 7071 3616 6 janvier 2002 Broughton Richard S 1992 Parapsychology 14 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ballantine Books de la Villette Colloque La pensee scientifique et les parasciences 24 25 fevrier 1993 Ed Albin Michel 1993 ISBN 2 226 06464 Forget Pascal Y croyez vous Stanke Montreal 1999 Hasquin Herve Magie sorcellerie parapsychologie Ed de l universite de Bruxelles 1984 237 pp Holzer Hans Ph D Parapsychologist Author the Unexplained Publisher Franklin Lakes NJ New Page Books 2003 Houran James 2001 Hauntings and Poltergeists Multidisciplinary Perspectives 9 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde McFarland 330 pages ISBN 0 7864 0984 3 Irwin Harvey J Watt Caroline A 2007 An Introduction to Parapsychology 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde McFarland 320 ISBN 978 0 7864 3059 8 Lignon Yves Quand la science rencontre l etrange etude sur les grands cas de phenomenes parapsychologiques par un mathematicien statisticien Editions Les 3 Orangers 2004 Lucadou von Walter The Model of Pragmatic Information Proceedings of the 30th Parapsychological Association Convention 1987 Lucadou von Walter The Endo Exo Perspective Heaven and Hell of Parapsychology Proceedings of the 37th Parapsychological Association Convention 1994 Meheust Bertrand 100 mots pour comprendre la voyance 2005 les empecheurs de penser en rond 450 pages Melton J Gordon 1996 Encyclopedia of Occultism amp Parapsychology 22 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gale Group ISBN 978 0 8103 9487 2 Moisset Jean La Parapsychologie realite ou fantasme Ed JMG Editions 1998 Morisson J La Voyante et les scientifiques etat de la science en matiere de recherches sur la parapsychologie Editions Les 3 Orangers 2005 Radin Dean 2006 Entangled Minds Extrasensory Experiences in a Quantum Reality 24 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Paraview Pocket Books 368 ISBN 978 1 4165 1677 4 Sagan Carl Ann Druyan 1997 The Demon Haunted World Science as a Candle in the Dark Ballantine Books 349 ISBN 0 345 40946 9 Shepard Leslie 2000 Encyclopedia of Occultism and Parapsychology Thomson Gale 1939 pages ISBN 978 0 8103 8570 2 Wiseman Richard Caroline A Watt 2005 Parapsychology International Library of Psychology Ashgate Publishing 501 pages ISBN 978 0 7546 2450 9 Dis baglantilarPsychic and Spiritual Subjects 9 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Russian Psychotronic Technology Frequently asked questions by the Parapsychological Association a professional organization of scientists and scholars engaged in the study of psychic phenomena affiliated with the American Association for the Advancement of Science in 1969 Large number of articles about parapsychology from publications such as the Journal of Parapsychology and the Skeptical Inquirer Kaynakca31 Mart 2008 tarihli Ingilizce Wikipedia daki Parapsikoloji maddesi 12 Nisan 2008 tarihli Fransizca Wikipedia daki Parapsikoloji maddesi Dharma Ansiklopedi SALT Alparslan ve COBANLI Cem Dharma Yayinlari Istanbul 2001 Ansiklopedik Metapsisik Terimler Sozlugu ARIKDAL Ergun Ruh ve Madde Yayinlari Istanbul 1984 Fantastiques recherches parapsychologiques en U R S S OSTRANDER Sheila et SCHROEDER Lynn Robert Laffont 1973 coll Les Enigmes de l univers Les fantastiques facultes du cerveau OSTRANDER Sheila et SCHROEDER Lynn Robert Laffont 1980 coll Les Enigmes de l univers ISBN 2 221 00439 6 Encyclopedia of Psychic Science FODOR Nandor University Books Ne Hayde Park New York 1966 Sovyet Rusya Ruhu Ariyor OSTRANDER Sheila ve SCHROEDER Lynn Ruh ve Madde Yayinlari 1979 Istanbul The Encyclopedia of Parapsychology and Psychical Research BERGER Arthur S and BERGER Joyce Paragon House New York 1991 The Founders of Psychical Research GAULD Alan Routledge London 1968 Notlar Dharma Ansiklopedi SALT Alparslan ve COBANLI Cem Dharma Yayinlari Istanbul 2001 Parapsychology Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Schmidt Helmut 1969 Clairvoyance Tests with a Machine Journal of Parapsychology 33 Schmidt Helmut 1970 PK Experiments with Animals as Subjects Journal of Parapsychology 34 Schmidt Helmut 1973 PK Tests with a High Speed Random Number Generator Journal of Parapsychology 37 Dunne Brenda 2003 PDF Journal of Scientific Exploration 17 2 ss 207 241 26 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Subat 2010 What is the state of the evidence for psi 30 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde FAQ of the Parapsychological Association Retrieved 2009 01 07 Science Framework for California Public Schools California State Board of Education 1990 Wheeler J A 1979 Point of View Drive the Pseudos Out Skeptical Inquirer Cilt 3 ss 12 13 Kurtz P 1978 Is Parapsychology a Science Skeptical Inquirer Cilt 3 ss 14 32 Druckman D and Swets J A eds 1988 Enhancing Human Performance Issues Theories and Techniques National Academy Press Washington D C p 22 ISBN 0 309 07465 7 Reuters 5 September 2003 Telepathy gets academic in Sweden 28 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde CNN Retrieved on 9 March 2009 Despite decades of experimental research there is still no proof that gifts such as telepathy and the ability to see the future exist mainstream scientists say Hyman R Parapsychological research A tutorial review and critical appraisal 27 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 20 September 2008 Flew Antony 1982 Parapsychology Science or Pseudoscience in Grim Patrick Philosophy of Science and the Occult Cordon Luis A 2005 Popular psychology an encyclopedia Westport Conn Greenwood Press pp 182 ISBN 0 313 32457 3 The essential problem is that a large portion of the scientific community including most research psychologists regards parapsychology as a pseudoscience due largely to its failure to move beyond null results in the way science usually does Ordinarily when experimental evidence fails repeatedly to support a hypothesis that hypothesis is abandoned Within parapsychology however more than a century of experimentation has failed even to conclusively demonstrate the mere existence of paranormal phenomenon yet parapsychologists continue to pursue that elusive goal Bunge Mario 1991 A skeptic s beliefs and disbeliefs New Ideas in Psychology 9 2 ss 131 149 Blitz David 1991 The line of demarcation between science and nonscience The case of psychoanalysis and parapsychology New Ideas in Psychology Cilt 9 ss 163 170 Bem D J Honorton C 1994 Does psi exist Replicable evidence for an anomalous process of information transfer Psychological Bulletin 115 4 18 The Founders of Psychical Research Alan Gauld Routledge London 1968 4 Parapsychological Association FAQ 26 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Parapsychological Association 1995 Retrieved on 2007 07 02 Hyman R Parapsychological research A tutorial review and critical appraisal Retrieved 20 September 2008 Flew Antony 1982 Parapsychology Science or Pseudoscience In Grim Patrick Philosophy of Science and the Occult Cordon Luis A 2005 Popular psychology an encyclopedia Westport Conn Greenwood Press p 182 ISBN 29 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi The essential problem is that a large portion of the scientific community including most research psychologists regards parapsychology as a pseudoscience due largely to its failure to move beyond null results in the way science usually does Ordinarily when experimental evidence fails repeatedly to support a hypothesis that hypothesis is abandoned Within parapsychology however more than a century of experimentation has failed even to conclusively demonstrate the mere existence of paranormal phenomenon yet parapsychologists continue to pursue that elusive goal Bunge Mario 1991 A skeptic s beliefs and disbeliefs New Ideas in Psychology 9 2 131 149 doi Blitz David 1991 The line of demarcation between science and nonscience The case of psychoanalysis and parapsychology New Ideas in Psychology 9 2 163 170 doi 1996 The Encyclopedia of the Paranormal p 249 ISBN Mainstream science is on the whole very dubious about ESP and the only way that most scientists will be persuaded is by a demonstration that can be generally reproduced by neutral or even skeptical scientists This is something that parapsychology has never succeeded in producing 1982 Science and Unreason Wadsworth pp 38 66 ISBN Mario Bunge 1987 Why Parapsychology Cannot Become a Science Behavioral and Brain Sciences 10 576 577 2003 Pseudoscience and the Paranormal Prometheus Books pp 113 150 ISBN Maarten Boudry 2013 Philosophy of Pseudoscience Reconsidering the Demarcation Problem University Of Chicago Press p 158 ISBN Many observers refer to the field as a pseudoscience When mainstream scientists say that the field of parapsychology is not scientific they mean that no satisfying naturalistic cause and effect explanation for these supposed effects has yet been proposed and that the field s experiments cannot be consistently replicated Parapsychological Association FAQ 26 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Parapsychological Association 1995 Retrieved on 2007 07 02 Random number generation 18 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Lexicon der Para psychology und ihrer Grenzgebiete Werner F Bonin Fischer Taschenbuch Verlag Frankfurt 1981 Psychic Discoveries Sheila Ostrander and Lynn Schroeder Published by Marlowe and Company New York 1970 Psychic Discoveries Sheila Ostrander and Lynn Schroeder Published by Marlowe and Company New York 1970 Psikotronik 29 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2012 Sovyet Rusya Ruhu Ariyor OSTRANDER Sheila ve SCHROEDER Lynn Ruh ve Madde Yayinlari 1979 Istanbul Nina Kulagina deney 1 22 Subat 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Nina Kulagina deney 2 25 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 1 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Charles Richet 3 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Emile Boirac 13 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 a b c d e f g Melton J G 1996 Parapsychology In Encyclopedia of Occultism amp Parapsychology Thomson Gale ISBN 978 0 8103 9487 2 a b Nicholas Spanos et Jack Gottlieb Demonic Possession Mesmerism and Hysteria A Social Psychological Perspective on Their Historical Interrelations dans Journal of Abnormal Psychology 1979 Alfred Binet et Charles Fere Le Magnetisme Animal 1887 p 6 The Art of Hypnosis The Other World Spiritualism and Psychical Research in England 1850 1914 Janet Oppenheim Thirty Years of Psychical Research Charles Richet a b Gauld ALAN The Founders of the Society for Psychical Research 22 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anthony Campbell 1999 a b 28 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Subat 2010 Grattan Guiness I 1982 Psychical Research A Guide to It s History Principles amp Practices Psychological Research in Society for Psychical Research Ilgili Akademik Makaleler Ilgili Akademik Makaleler Psisik Arastirma Dernegi olu kirik baglanti Uluslararasi Metapsisik Enstitusu 10 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Dharma Ansiklopedi SALT Alparslan ve COBANLI Cem Dharma Yayinlari Istanbul 2001 13 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 ASPR American Society for Psychical Research 2 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 a b Berger Arthur S Berger Joyce 1991 The Encyclopedia of Parapsychology and Psychical Research Paragon House Publishers ISBN 1 55778 043 9 Randi James The Truth About Uri Geller ISBN 0 87975 199 1 History of the Parapsychological Association 21 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Parapsychological Association Retrieved on 2007 06 29 a b Irwin Harvey J 2007 An Introduction to Parapsychology Fourth Edition 12 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde McFarland ISBN 0 7864 1833 8 Retrieved on 2007 07 31 Psychic Discoveries Sheila Ostrander and Lynn Schroeder Published by Marlowe and Company New York 1970 Gezici durugoru remote viewing kisinin bes duyusuyla algilayamayacagi uzakliktaki ya da kapali bir ortamdaki olay nesne ve canlilari algilayabilmesi yetenegi olarak tanimlanan teleoptik yeteneginin bir cesididir Gezici durugoru medyumlari icinde en unlusu olan ABD den Ingo Swann in bu yetenegini kullanabilmesi icin yerkurenin herhangi bir yerinin enlem ve boylam koordinatlarinin kendisine verilmesinin yeterli oldugu ileri surulur Ayrica ABD nin soguk savas doneminde Sovyetler Birligi ne karsi Swann in bu paranormal yeteneginden yararlanmis oldugu ileri surulur Swann ve CIA Ingilizce 17 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingo Swann 2 23 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wagner M W Monnet M 1979 Attitudes of college professors toward extrasensory perception Zetetic Scholar 5 7 17 30 Kasim 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 a b Cardena Etzel 2004 Varieties of Anomalous Experience Examining the Scientific Evidence American Psychological Association APA ISBN 1 55798 625 8 Odling Smee Lucy 2007 03 01 The lab that asked the wrong questions Nature 446 10 11 doi 10 1038 446010a Retrieved on 2007 06 29 26 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Northampton Universitesi Parapsikoloji Bolumu 19 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 2 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 3 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 London Universitesi Goldsmiths Psikoloji Bolumu Normal disi Psikoloji Arastirma Unitesi 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 7 Mart 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 John Moores Universitesi 12 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Prof Dr Ferit Pehlivan Biyofizik 2 Baski sf 147 ISBN 975 7731 45 5 Prof Dr Ferit Pehlivan Biyofizik 2 Baski sf 69 70 ISBN 975 7731 45 5 Prof Dr Ferit Pehlivan Biyofizik 2 Baski sf 154 155 156 157 158 ISBN 975 7731 45 5 Prof Dr Ferit Pehlivan Biyofizik 2 Baski sf 151 152 ISBN 975 7731 45 5 Ansiklopedik Metapsisik Terimler Sozlugu ARIKDAL Ergun Ruh ve Madde Yayinlari Istanbul 1984 Voir notamment l article du Bulletin Metapsychique dedie a cette question PDF 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Nisan 2008 PDF 21 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Joe Mc Moneagle The Stargate Chronicle fr wikipedia org Les applications potentielles de la parapsychologie Joe Mc Moneagle The Stargate Chronicle Rapport de Ray Hyman 16 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde et Rapport de Jessica Utts 22 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde a1162 fmg uva nl olu kirik baglanti Odling Smee Lucy 2007 03 01 The lab that asked the wrong questions 13 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nature 446 10 11 doi 10 1038 446010a Retrieved on 2007 06 29 Encyclopedia of Psychic Science Nandor Fodor University Books Ne Hayde Park New York 1966 Radin Dean 1997 The Conscious Universe The scientific Truth of Psychic Phenomena HarperSanFrancisco ISBN 0 06 251502 0 Dunne Brenda Jahn Robert G 2003 Does psi exist Replicable evidence for an anomalous process of information transfer 16 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Journal of Scientific Exploration 17 2 207 241 Retrieved on 2007 07 31 hl tr amp q Swann amp as q CIA amp btnG Sonu C3 A7lar C4 B1n C2 A0i C3 A7inde C2 A0ara Swann and CIA 6 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 a b Dunne Brenda J Jahn Robert G 1985 On the quantum mechanics of consciousness with application to anomalous phenomena 4 Aralik 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Foundations of Physics 16 8 721 772 doi 10 1007 BF00735378 ISSN Print 1572 9516 Online 0015 9018 Print 1572 9516 Online 12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2007 07 31 Buzzi Giorgio Correspondence Near Death Experiences 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lancet Vol 359 Issue 9323 June 15 2002 2116 2117 Britton Willoughby B and Richard R Bootzin Near Death Experiences and the Temporal Lobe Psychological Science Vol 15 No 4 April 2004 254 258 Blackmore Susan Dying to Live Near Death Experiences 1993 London Grafton Grossman Neil Indiana University and University of Illinois Who s Afraid of Life After Death Why NDE Evidence is Ignored Institute of Noetic Sciences IONS 2002 Fontana David Cardiff University and Liverpool John Moores University Does Mind Survive Physical Death 2003 London Telegraph 10 22 2000 article Soul searching doctors find life after death about Drs Peter Fenwick 26 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde and Sam Parnia 1 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde studies of heart attack survivors Mauro James 1992 Bright lights big mystery 3 Kasim 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi Psychology Today Retrieved on 2007 07 31 Life After Life The Investigation of a Phenomenon Survival of Bodily Death Elisabeth Kubler Ross ve Raymond A Jr Moody At the Hour of Death Karlis Osis Erlendur Haraldsson 10 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 13 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Member APA Membership Types 18 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Ray Hyman The Elusive Quarry Prometheus Book p 16 18 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Hyman Ray 1995 Evaluation of the program on anomalous mental phenomena 9 Temmuz 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi The Journal of Parapsychology 59 1 Retrieved on 2007 07 30 Alcock J E 1981 Parapsychology Science or Magic Pergamon Press ISBN 0 08 025772 0 a b fr wikipedia org wiki Parapsychologie Le probleme de la theorie Skeptical Investigations Investigating Skeptics Examining Skeptics Field Guide to Skepticism 27 Mart 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 18 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 13 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Henri Broch et les critiques de J B Rhine Zetetique 27 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Rhine Sixty years of ESP Research Skeptical Investigations Controversies Skeptics in the Media index The Downside of Skepticism 1 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Alcock James E Jahn Robert G 2003 Give the Null Hypothesis a Chance 10 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF Journal of Consciousness Studies 10 6 7 29 50 Retrieved on 2007 07 30 Hyman Ray 1995 Evaluation of the program on anomalous mental phenomena 9 Temmuz 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi The Journal of Parapsychology 59 1 Retrieved on 2007 07 30 Akers C 1986 Methodological Criticisms of Parapsychology Advances in Parapsychological Research 4 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde PesquisaPSI Retrieved on 2007 07 30 Child I L 1987 Criticism in Experimental Parapsychology Advances in Parapsychological Research 5 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde PesquisaPSI Retrieved on 2007 07 30 The Maimonides ESP dream studies laboratory 26 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Society for Psychical Research 22 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 American Society for Psychical Research 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Rhine Research Center and Institute for Parapsychology 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Parapsychology Foundation 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Australian Institute of Parapsychological Research 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 European Journal of Parapsychology 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Journal of Scientific Exploration 28 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Revue Francaise de Psychotronique 14 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008