Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
| Dünya Alfabe Tarihi |
|---|
| MÖ 19. yüzyıl
|
| Meroitik yazısı MÖ 3. yüzyıl |
| Ermeni alfabesi 405 |
| Gürcü alfabesi 5. yüzyıl |
| Orhun alfabesi M.Ö. 5. yüzyıl |
| Ogham 6. yüzyıl |
| Hangul 1446 |
| 1840 |
Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli “Alphabet” kelimesinden Türkçeye geçen "alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alfa" ile "beta"nın okunuşundan gelir.
Türk alfabesinde 29 harf bulunur:
A, B, C, Ç, D, E, F, G, Ğ, H, I, İ, J, K, L, M, N, O, Ö, P, R, S, Ş, T, U, Ü, V, Y, Z
Diller, yazıya geçirilme şekilleri itibarıyla ikiye ayrılır;
- Alfabeye dayalı (sesçil) diller ""
Alfabeyi oluşturan her bir elemanın genelde bir anlamı olmaz, sadece çıkarılması gerekli sesi belirtir ve ancak diğer harflerle yan yana geldiğinde belli bir anlam kazanır. Dünyadaki dillerin büyük çoğunluğu, fonogram kullanarak yazılır.
- Resimvarî karakterler kullanılarak yazılan diller ""
Böyle dillerde -genelde- her simge, bir nesneyi tanımlar ve görece çok az tanım iki veya fazlası karakterle ifade edilir. Örnek: Çince, Japonca.
Tarih
Alfabenin doğuşu, yazının doğuşuyla eş zamanlıdır ve Sümerlere yani günümüzden 5000 yıl önceye tarihlenir. Bilindiği üzere buna çivi yazısı (cuneiform) adı verilir. Çivi yazısına benzer simgelerle Sümerler'i takip eden (Asur, Babil, Elam, Akad, Hitit vs.) birçok Mezopotamya uygarlığı; dillerini kâğıda, taşa, toprağa dökmüşlerdir.
Çivi yazısının ardından Eski Mısır'da hiyeroglifler ortaya çıkmıştır. İlk çıkışındaki kullanım özellikleriyle ideogramatik yazı mantığı taşımaktadır.
Bu iki abece türü yanında bir de Ege Adaları kökenli, günümüzde hâlâ çözülememiş, linear A ve linear B diye birbirinin devamı iki alfabe ile Maya Uygarlığı kökenli Kolomb öncesi vardır.
Modern alfabenin kökeni, Fenike alfabesine dayanmaktadır. Bazı araştırmacılara göre Fenikeliler de bu yazı sistemini, Mısır hiyerogliflerinden esinlenerek oluşturmuştur. Fakat Fenikelilerle birlikte tek bir harfe karşılık tek bir ses kullanma kavramı ortaya çıkmıştır. Fenike alfabesi, Fenikelilerin tüccar olmasının da yardımıyla bütün Akdeniz çevresine yayılmıştır. Arapların, Yunanların, İbranilerin ve Latinlerin alfabeleri hep Fenike alfabesinden türemiştir.
Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Türkler, ilk olarak ulusal bir alfabe olan 38 harfli Orhun alfabesini kullanmışlardır. Bu alfabe ile yazılan ilk yazı örnekleri MÖ 5. yüzyılda Issıg (Esik) Kurganında bulunmuştur. Daha sonra 9. yüzyıldan sonra kısa bir süre Uygur alfabesi olarak anılacak olan 18 harfli Sogd alfabesini kullandılar. İslamiyetle birlikte Arap alfabesi yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Rusya, Orta Asya Türklerinin alfabesini 1926'da Latin alfabesine, 1930'da ise Kiril Alfabesine çevirmiştir. Türkiye, 1928'de Latin alfabesini kullanmaya başlamıştır. Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan gibi Türk ülkeleri bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra Latin Alfabesine geçmişlerdir. Ancak Kırgızistan gibi Kiril alfabesini sürdüren ülkeler de bulunmaktadır. Bugün Türkler arasında en yaygın alfabe, Latin ve Kiril alfabeleridir.
Karay Türkleri gibi Yahudi Türk toplumları, İbrani alfabesini de kullanmışlardır. Bunun dışında Ermeni alfabesi, Hint alfabesi, Çin alfabesi gibi alfabeleri kullanan küçük Türk toplulukları da olmuştur.
Ülkelerin kullandığı alfabeler
Abjads: Arap alfabesi , Arap ve Latin alfabeleri , İbranî ve Arap alfabeleri
Abugidas: North Indic , South Indic , Thaana , Ethiopic , Ethiopic and Arabic
Logographic+syllabic: Pure logographic , Mixed logographic and syllabaries , Featural-alphabetic syllabary + limited logographic Featural-alphabetic syllabary
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Büyük Türkçe Sözlük: Alfabe 22 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Türk Dil Kurumu resmî internet sitesi
- ^ Michael C. Howard (2012). Transnationalism in Ancient and Medieval Societies. P. 23. 23 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
- Tablo ile farklı aflabe 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
| Wikimedia Commons'ta Alfabe ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dunya Alfabe TarihiMO 19 yuzyil MO 14 yuzyil MO 13 yuzyil Fenike alfabesi MO 11 yuzyil Antik Ibrani Alfabesi MO 9 yuzyil MO 6 yuzyil Arami alfabesi MO 9 yuzyil Ibrani alfabesi MO 3 yuzyil Pehlevi alfabesi 224 Avesta alfabesi 3 yuzyil Brahmi alfabesi MO 3 yuzyil Devanagari alfabesi 12 yuzyil Tay alfabesi 13 yuzyil Arap alfabesi 4 yuzyil Yunan alfabesi MO 8 yuzyil 862 Kiril alfabesi 10 yuzyil MO 8 yuzyil Latin alfabesi MO 7 yuzyil Runik yazi 2 yuzyil MO 9 yuzyil 3 4 yuzyilMeroitik yazisi MO 3 yuzyilErmeni alfabesi 405Gurcu alfabesi 5 yuzyilOrhun alfabesi M O 5 yuzyilOgham 6 yuzyilHangul 14461840 Alfabe veya abece her biri dildeki bir sese karsilik gelen harfler dizisidir Abece kelimesi Turkcedeki ilk uc harfin okunusundan olusur Benzer bicimde Fransizca kokenli Alphabet kelimesinden Turkceye gecen alfabe sozcugu eski Yunancadaki ilk iki harf olan alfa ile beta nin okunusundan gelir Turk alfabesinde 29 harf bulunur A B C C D E F G G H I I J K L M N O O P R S S T U U V Y Z Diller yaziya gecirilme sekilleri itibariyla ikiye ayrilir Alfabeye dayali sescil diller Alfabeyi olusturan her bir elemanin genelde bir anlami olmaz sadece cikarilmasi gerekli sesi belirtir ve ancak diger harflerle yan yana geldiginde belli bir anlam kazanir Dunyadaki dillerin buyuk cogunlugu fonogram kullanarak yazilir Resimvari karakterler kullanilarak yazilan diller Boyle dillerde genelde her simge bir nesneyi tanimlar ve gorece cok az tanim iki veya fazlasi karakterle ifade edilir Ornek Cince Japonca TarihAlfabenin dogusu yazinin dogusuyla es zamanlidir ve Sumerlere yani gunumuzden 5000 yil onceye tarihlenir Bilindigi uzere buna civi yazisi cuneiform adi verilir Civi yazisina benzer simgelerle Sumerler i takip eden Asur Babil Elam Akad Hitit vs bircok Mezopotamya uygarligi dillerini kagida tasa topraga dokmuslerdir Civi yazisinin ardindan Eski Misir da hiyeroglifler ortaya cikmistir Ilk cikisindaki kullanim ozellikleriyle ideogramatik yazi mantigi tasimaktadir Bu iki abece turu yaninda bir de Ege Adalari kokenli gunumuzde hala cozulememis linear A ve linear B diye birbirinin devami iki alfabe ile Maya Uygarligi kokenli Kolomb oncesi vardir Modern alfabenin kokeni Fenike alfabesine dayanmaktadir Bazi arastirmacilara gore Fenikeliler de bu yazi sistemini Misir hiyerogliflerinden esinlenerek olusturmustur Fakat Fenikelilerle birlikte tek bir harfe karsilik tek bir ses kullanma kavrami ortaya cikmistir Fenike alfabesi Fenikelilerin tuccar olmasinin da yardimiyla butun Akdeniz cevresine yayilmistir Araplarin Yunanlarin Ibranilerin ve Latinlerin alfabeleri hep Fenike alfabesinden turemistir Turklerin tarih boyunca kullandigi alfabelerBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Turkler ilk olarak ulusal bir alfabe olan 38 harfli Orhun alfabesini kullanmislardir Bu alfabe ile yazilan ilk yazi ornekleri MO 5 yuzyilda Issig Esik Kurganinda bulunmustur Daha sonra 9 yuzyildan sonra kisa bir sure Uygur alfabesi olarak anilacak olan 18 harfli Sogd alfabesini kullandilar Islamiyetle birlikte Arap alfabesi yaygin olarak kullanilmaya baslanmistir Rusya Orta Asya Turklerinin alfabesini 1926 da Latin alfabesine 1930 da ise Kiril Alfabesine cevirmistir Turkiye 1928 de Latin alfabesini kullanmaya baslamistir Azerbaycan Turkmenistan Ozbekistan gibi Turk ulkeleri bagimsizliklarini ilan ettikten sonra Latin Alfabesine gecmislerdir Ancak Kirgizistan gibi Kiril alfabesini surduren ulkeler de bulunmaktadir Bugun Turkler arasinda en yaygin alfabe Latin ve Kiril alfabeleridir Karay Turkleri gibi Yahudi Turk toplumlari Ibrani alfabesini de kullanmislardir Bunun disinda Ermeni alfabesi Hint alfabesi Cin alfabesi gibi alfabeleri kullanan kucuk Turk topluluklari da olmustur Ulkelerin kullandigi alfabelerAlfabeler Latin alfabesi Kiril alfabesi Latin ve Kiril alfabeleri Yunan alfabesi Gurcu ve Ermeni alfabeleri Abjads Arap alfabesi Arap ve Latin alfabeleri Ibrani ve Arap alfabeleri Abugidas North Indic South Indic Thaana Ethiopic Ethiopic and Arabic Logographic syllabic Pure logographic Mixed logographic and syllabaries Featural alphabetic syllabary limited logographic Featural alphabetic syllabary Ayrica bakinizYaziKaynakca Buyuk Turkce Sozluk Alfabe 22 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk Dil Kurumu resmi internet sitesi Michael C Howard 2012 Transnationalism in Ancient and Medieval Societies P 23 23 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarTablo ile farkli aflabe 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Wikimedia Commons ta Alfabe ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir