Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Temmuz 2012) |
Zeydîlik (Arapça: الزيدية az-Zaydiyya, Osmanlıca: Zeyd’îyye), Batı'da Beşciler olarak da bilinir. Zeyd bin Ali'nin tâkipçisi olan Şiâ mezhebidir. Zeyd’îyye fıkıhını tâkip eden kişiler Zeydî olarak adlandırılırlar ancak Zeydî Vâsıtî denilen Câferî bir grup da bulunmaktadır.
Zeydî İmamları
Zeydî fıkhının tâkipçileri diğer Şiî mezheplerinde olduğu gibi ilk dört imamı kabul ederler ancak beşinci imam olarak Muhammed el Bakır yerine kardeşi Zeyd bin Ali'yi kabul ederler. İmâmı ve kurucusu olan Zeyd bin Ali Zeyn el-Âbıdîn bin Hüseyin önce babası Ali Zeyn el-Âbıdîn bin Hüseyin sonra da kardeşi İmam Muhammed Bakır'dan okuyarak yetişti.
| Muhammed | Peygamber |
| Ali bin Ebu Talib | 1. İmam |
| Hasan bin Ali | 2. İmam |
| Hüseyin bin Ali | 3. İmam |
| Ali bin Hüseyin (Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn) | 4. İmam |
| Zeyd bin Ali eş-Şehid | 5. İmam |
Dini Hukuk (Fıkıh)
Zeydîler fıkıh açısından Sünni mezhepleri olan Hânefîlik ve Şafiîlik ile Şiîliğin Câferî fıkhına çok yakındırlar.
Teoloji (İtîkâd)
Teoloji veya kelâm açısından Zeydîler diğer Şiî mezheplerinde olduğu gibi Mutezile'ye yakındırlar.
Zeydî tarikât ve topluluklar
İlk Zeydî devleti M.S. 864 yılında Alavîler tarafından Taberistan'da (Hazar Denizi'nin güney kıyı şeridinde) kurulmuş ve liderlerinin 928'de Samanîler tarafından öldürülmesine kadar da varlığını sürdürmüştür. Kırk yıl sonra devlet Gilan'da (Kuzeybatı İran) yeniden kurulmuş ve 12. yüzyıla kadar da ayakta kalmıştır.
Zeydîlikten doğan tarikât ve mezhepler
Zeydîler (Beşçiler)
- Dukeynîlik
İslam peygamberi Muhammed bin Abdullah’ın hâleflerinin Ali bin Ebu Talib'in tarafını tutmamalarından dolayı imânlarını kaybettiğine inananların mezhebi;
- Halefîlik
İmâm Zeyd bin Ali’nin hâleflerinin "Abd el-Samed" adlı bir şahıs ve onun neslinden devam ettiğine inananların mezhebi;
- Heşebîlik / Sûrhabîlik
İmâmlığın, imâmın bilgisiz ve ahlâksız olması dahil her hâlükârda Hasan bin Ali ile Hüseyin bin Ali'nin soyundan gelenlerde kalması gerektiğine inananların mezhebi;
- Jarûdîlik
Adını "Ebû’l Jarûd Ziyad bin Ebû Ziyad"’dan alan, Ebu Bekir, Ömer bin Hattab ve Osman bin Affan’ın her üçünün de Ali bin Ebu Talib’i halife seçmemekle bir büyük günâh işlemiş olmamakla beraber hatalı bir davranışta bulunduklarına ve bu nedenle de artık onların Eshab-ı Kiramlıklarının geçerli olmayacağını beyân etmekle beraber âlenen de suçlamaktan kaçınan, diğer taraftan ise Ayşe bint Ebu Bekir, Talha bin Ubeydullah ile Zübeyr bin Avvam'ı Ali bin Ebu Talib'e başkaldırmış olmalarından ötürü şiddetle kınayanların mezhebi.
- Bu mezhebi kabûl eden devletler:
- Alavîler
- Banu Ukheydhirîler (Merkezî Arabistan'da Jew El-Yememeh’de 867’de kurulan ve 11. yüzyılın ortasına kadar süren devlet.)
- Büveyhoğulları
- Cüstaniler
- El-Mezîdiler
- Hasanveyhiler
- İdrisiler
- Kakuyiler
- Yemen İmamları/Kralları
- Süleymanîlik
Adını "Süleyman bin Jarir"’den alan, halifeliğin kime gideceğinin istişareler neticesinde karara varılması gereken bir husus olduğuna ve Ebu Bekir ile Ömer bin Hattab'ın Ali bin Ebu Talib'i halife seçmemekle hata işlediğine, fakat günâha girmediğine, Osman bin Affan'nın kendisi başta olmak üzere onu halife seçen diğer Sahabe-i Kiram'ın da Ali bin Ebu Talib yerine Osman bin Affan'ı halife seçmekle ise hem hata işlediğine, hem de günâha girdiğine inananların mezhebi;
- Süleymanîliğe bağlı olan alt kollar:
- Butrîlik / Tâbîrilik
"Kathir en-Nev’â El-Ebter" tarafından kurulan, inançları hemen hemen Süleymanîlik ile aynı olmakla birlikte Ebu Bekir, Ömer bin Hattab ve Osman bin Affan'ın üçünün de Ali bin Ebu Talib'i halife seçmemekle hatalı olduğuna, fakat günaha girmemiş olduklarına inananların mezhebi;
- Salihîlik
"Hasan ibn Salih" tarafından kurulan, inançları hemen hemen Süleymanîlik ile aynı olmakla birlikte Ebu Bekir, Ömer bin Hattab ve Osman bin Affan'ın üçünün de Ali bin Ebu Talib'i halife seçmemekle hatalı, fakat günaha girmemiş olduklarına inananların mezhebi;
- Vâsîtîlik
Beşçi olmakla beraber On İki İmamın tamamını da tanıyan Zeydîler’in oluşturduğu mezheb.
Günümüzde Zeydîler
Zeydîler Yemen'de hakim dini grup olup Zeydî liderler yönettikleri topluluklar tarafından "Halife" unvanıyla anılırlar. Yemen'in yöneticisi Al-Hadi Yahya bin al-Hussain bin al-Qasim ar-Rassi, Muhammed'in torunu olan bir halife olarak bilinirdi. Sistem, 20. yüzyılın ortalarına 1962'deki devrime kadar böyle sürmüştür.
Günümüzde Zeydiyye Mezhebi başta Yemen, Umman, Suudi Arabistan olmak üzere birçok ülkede taraftarı olan bir mezheptir. Yemen nüfusunun (23.833.000) yaklaşık % 30'unu oluşturan 7.150.000 kişi Zeydiyye Mezhebine mensuptur.Suudi Arabistan'ın % 5.5 (1.200.000) ve Umman'ın % 2.2 (60.000) Zeydi'dir.
Zeydîliğin Şiîlik mezhepleri arasındaki konumu
Dış bağlantılar
- İngilizce Wikipedia Zeydilik maddesi 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
- ^ "An Ismaili heresiography: the "Bāb al-shayṭān" from Abū Tammām's Kitāb al-shajara by Wilferd Madelung & Paul Ernest Walker, Sayfa: 88-94, Brill, 1998". 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2014.
- ^ . Central Statistical Organisation. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013.
- ^ "Yemen: The conflict in Saada Governorate – analysis". UN High Commissioner for Refugees. 24 Temmuz 2008. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ocak 2014.
- ^ Muhammed Ebû Zehra: Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (Câ’bir, i’tikad ve imân esasları konusunda Câ’fer-i Sâdık’tan ders almış ve onun i’tikadını benimsemiştir. Câ’bir bin Hayyân, Câf’er-i Sadık’ın îlmini topladığı beşyüz risâlesini bir araya getirerek tek bir kitâp halinde yayınlamıştır. Câ’bir bu risâlelerin, kendisinin Câf’er-i Sadık’tan edindiği feyz ve ilhâmlar sayesinde teşekkül ettiğini belirtmiştir.)
- ^ Muhammed Ebû Zehra, Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (İmâm Câ’fer’in Allah’ın mevcûdiyetini bilme gayesi için Kozmoloji ilmiyle uğraştığını bildiren deliller vardır. Elde ettiği bilgileri Allah’ın vahdaniyetini ispat etmek amacıyla kullanmıştır. Bu konuda, İmâm Câ’fer-i Sadık, Kur'an’in evren ve tabiât hakkında bilgiler vererek insanları düşündürme methodunu uygulamıştır. Mufaddal bin Amra’ya yazdırdığı “Risalet-ût Tevhîd” adlı kitabında tabiât olaylarının insanın hizmetine sunulmuş olduğunu öne sürerek, hepsinin bir yaratıcının eseri olması gerekliliği hakkında yürüttüğü fikirlerini savunmuştur.)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin alakali konuda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Temmuz 2012 Zeydilik Arapca الزيدية az Zaydiyya Osmanlica Zeyd iyye Bati da Besciler olarak da bilinir Zeyd bin Ali nin takipcisi olan Sia mezhebidir Zeyd iyye fikihini takip eden kisiler Zeydi olarak adlandirilirlar ancak Zeydi Vasiti denilen Caferi bir grup da bulunmaktadir Zeydi ImamlariZeydi fikhinin takipcileri diger Sii mezheplerinde oldugu gibi ilk dort imami kabul ederler ancak besinci imam olarak Muhammed el Bakir yerine kardesi Zeyd bin Ali yi kabul ederler Imami ve kurucusu olan Zeyd bin Ali Zeyn el Abidin bin Huseyin once babasi Ali Zeyn el Abidin bin Huseyin sonra da kardesi Imam Muhammed Bakir dan okuyarak yetisti Muhammed PeygamberAli bin Ebu Talib 1 ImamHasan bin Ali 2 ImamHuseyin bin Ali 3 ImamAli bin Huseyin Ali Zeyn el Ab i Din 4 ImamZeyd bin Ali es Sehid 5 ImamDini Hukuk Fikih Zeydiler fikih acisindan Sunni mezhepleri olan Hanefilik ve Safiilik ile Siiligin Caferi fikhina cok yakindirlar Teoloji Itikad Teoloji veya kelam acisindan Zeydiler diger Sii mezheplerinde oldugu gibi Mutezile ye yakindirlar Zeydi tarikat ve topluluklarIlk Zeydi devleti M S 864 yilinda Alaviler tarafindan Taberistan da Hazar Denizi nin guney kiyi seridinde kurulmus ve liderlerinin 928 de Samaniler tarafindan oldurulmesine kadar da varligini surdurmustur Kirk yil sonra devlet Gilan da Kuzeybati Iran yeniden kurulmus ve 12 yuzyila kadar da ayakta kalmistir Zeydilikten dogan tarikat ve mezhepler Zeydiler Besciler Dukeynilik Islam peygamberi Muhammed bin Abdullah in haleflerinin Ali bin Ebu Talib in tarafini tutmamalarindan dolayi imanlarini kaybettigine inananlarin mezhebi Halefilik Imam Zeyd bin Ali nin haleflerinin Abd el Samed adli bir sahis ve onun neslinden devam ettigine inananlarin mezhebi Hesebilik Surhabilik Imamligin imamin bilgisiz ve ahlaksiz olmasi dahil her halukarda Hasan bin Ali ile Huseyin bin Ali nin soyundan gelenlerde kalmasi gerektigine inananlarin mezhebi Jarudilik Adini Ebu l Jarud Ziyad bin Ebu Ziyad dan alan Ebu Bekir Omer bin Hattab ve Osman bin Affan in her ucunun de Ali bin Ebu Talib i halife secmemekle bir buyuk gunah islemis olmamakla beraber hatali bir davranista bulunduklarina ve bu nedenle de artik onlarin Eshab i Kiramliklarinin gecerli olmayacagini beyan etmekle beraber alenen de suclamaktan kacinan diger taraftan ise Ayse bint Ebu Bekir Talha bin Ubeydullah ile Zubeyr bin Avvam i Ali bin Ebu Talib e baskaldirmis olmalarindan oturu siddetle kinayanlarin mezhebi Bu mezhebi kabul eden devletler Alaviler Banu Ukheydhiriler Merkezi Arabistan da Jew El Yememeh de 867 de kurulan ve 11 yuzyilin ortasina kadar suren devlet Buveyhogullari Custaniler El Mezidiler Hasanveyhiler Idrisiler Hammudiler Kakuyiler Yemen Imamlari Krallari Suleymanilik Adini Suleyman bin Jarir den alan halifeligin kime gideceginin istisareler neticesinde karara varilmasi gereken bir husus olduguna ve Ebu Bekir ile Omer bin Hattab in Ali bin Ebu Talib i halife secmemekle hata isledigine fakat gunaha girmedigine Osman bin Affan nin kendisi basta olmak uzere onu halife secen diger Sahabe i Kiram in da Ali bin Ebu Talib yerine Osman bin Affan i halife secmekle ise hem hata isledigine hem de gunaha girdigine inananlarin mezhebi Suleymanilige bagli olan alt kollar Butrilik Tabirilik Kathir en Nev a El Ebter tarafindan kurulan inanclari hemen hemen Suleymanilik ile ayni olmakla birlikte Ebu Bekir Omer bin Hattab ve Osman bin Affan in ucunun de Ali bin Ebu Talib i halife secmemekle hatali olduguna fakat gunaha girmemis olduklarina inananlarin mezhebi Salihilik Hasan ibn Salih tarafindan kurulan inanclari hemen hemen Suleymanilik ile ayni olmakla birlikte Ebu Bekir Omer bin Hattab ve Osman bin Affan in ucunun de Ali bin Ebu Talib i halife secmemekle hatali fakat gunaha girmemis olduklarina inananlarin mezhebi Vasitilik Besci olmakla beraber On Iki Imamin tamamini da taniyan Zeydiler in olusturdugu mezheb Gunumuzde ZeydilerZeydiler Yemen de hakim dini grup olup Zeydi liderler yonettikleri topluluklar tarafindan Halife unvaniyla anilirlar Yemen in yoneticisi Al Hadi Yahya bin al Hussain bin al Qasim ar Rassi Muhammed in torunu olan bir halife olarak bilinirdi Sistem 20 yuzyilin ortalarina 1962 deki devrime kadar boyle surmustur Gunumuzde Zeydiyye Mezhebi basta Yemen Umman Suudi Arabistan olmak uzere bircok ulkede taraftari olan bir mezheptir Yemen nufusunun 23 833 000 yaklasik 30 unu olusturan 7 150 000 kisi Zeydiyye Mezhebine mensuptur Suudi Arabistan in 5 5 1 200 000 ve Umman in 2 2 60 000 Zeydi dir Zeydiligin Siilik mezhepleri arasindaki konumu Hasim bin ʿAbd Menaf Hasimogullari ʿAbd el Muttalib bin Hasim Amine bint Vehb ʿAbd Allah bin ʿAbd el Muttalib Ebu Talib Ez Zubeyr Hamza Abbas binʿAbd el Muttalib Hatice bint Huveylid Muhammed ʿAbd Allah bin Abbas Fatima Ali Havlet bint Ca fer Ali bin ʿAbd Allah Selman i Farisi Hasan bin Ali Huseyin Seyyid es Suheda Muhammed bin Hanefiyye Abbasiler Muhammed el Imam bin Ali bin el Abbas Hasan bin Zeyyid Zeyyid bin Hasan Hasan el Mu tena Zeynelabidin Keysanilik Bu Muslim iyye Mazdekcilik Taberistan Alavileri Hasan bin Zeyd ʿAbd Allah el Kamil Muhammed el Bakir Zeyd bin Ali es Sehid Sinbad Neo Mazdekcilik Ibrahim bin ʿAbd Allah Muhammed bin ʿAbd Allah Muhammed bin Abdullah el Mehdi Idrisiler Zeyd iyye Imamet Zeydilik El Mukanna iyye Hurremiyye Babek Hurremi Yahya bin ʿAbd Allah Zu n Nun el Misri Ca bir bin Hayyan Caʿfer es Sadik Hasan bin Zeyd ul Alevi Kizilbas Gnostisizm Beyazid i Bestami ʿAbd Allah el Eftah bin Caʿfer i Sadik Ismail bin Ca fer es Sadik Musa el Kazim Cepniler Tahtacilar Fethilik Eftah iyye Vafi Ahmed ʿAbd Allah bin Muhammed bin Isma il el Vafi Muhammed bin Isma il es Sakir Yediciler Ali er Riza Taberistan Zeydi Alaviler Emirligi Melamilik Muhammed bin ʿAbd Allah el Eftah Taki Muhammed ʿAhmed bin ʿAbd Allah bin Muhammed et Taki Ismaililik Isma il iyye Yedicilik Muhammed el Cevad Tavvusilik Tavvus iyye Alticilik Batinilik Isma il iyye Ezoterizm Tasavvuf Razi ʿAbd Allah Huseyin bin ʿAhmed bin ʿAbd Allah ez Zeki Kufeli Hamdan Karmat Karmatiyye Yediciler Ali el Hadi Vakifilik Vakif iyye Mitraizm Sabiilik Mehdi Fatimi Ebu Saʿid Hasan bin Behram Cennabi Bahreyn Hasan el Askeri Muhammed bin Ali en Naki Muhammedilik Muhammed iyye Muhammed ed Derezi Fatimi Devleti Karmatilik Yediciler elʿBakl iyye Muhammed el Mehdi FazlʿAllah Esterabadi Hurufilik Muhammad bin Nusayr Durzilik Mustalilik Nizarilik On Iki Imam Hurufilik Nusayrilik Mecid iyye Hafiz iyye Tayyib iyye Turkistan Aleviligi Kabbalah Sunni Buhra DavudiʿBuhra 1094 Alamut Kalesi Sabbahiyye Muhammed Kebir Arizi Mahmud Pasikhani Caʿferi Buhra 1426 Patani Buhra 1538 SuleymaniʿBuhra 1591 Alavi Buhra 1625 Tacu l Arifin Ebu l Vefa Vefailik Vefa iyye Nuktavilik Hurufilik Hebtiahs Buhra 1754 Etbei MelekʿBuhra 1840 Ileri Davudi Buhra 1977 Tac ed Din Geylani Halvet iyye Zahid iyye Ebu l Beka Baba Ilyas Babailik Baba iyye Seyyid Nesimi Huruf iyye Yusuf Hemedani Melamet iyye Kalender iyye Uveys bin Amir i Kareni Uveys iyye Imamet Isnaaseriyye ogretisi Safi ud Din Ishak Safev iyye Baba Ishak Ishak iyye Dedebabalik Bektas iyye Ahmed Yesevi Yesevilik Melamet iyye Hallac i Mansur En el Hak Cuneyd El Bagdadi Sadr ed Din Musa Hoca Ala ed Din Ali Hamid ud Din i Veli Haci Bayram i Veli Ahmed er Rifai Kutb ud Din Haydar Kalenderilik Yesevilik Muhy ud Din i Arabi Sufi metafizigi Abdulkadir Geylani Kadir iyye Seyh Ibrahim Cuneyd Haydar Bayram iyye Celvet iyye Aziz Mahmud Hudayi Rifa iyye Haci Bektas i Veli Haydarilik Ekberilik Sadr ed Din Konevi Ekber iyye Yefa i Sah Ni metullah i Veli Sultan Ali MirzaSafevi Devleti I Ismail Sari Saltik Dede Saltuk iyye Galip Hasan Kuscuoglu Ahi Evran Ahilik Kizilbas Ni metullah iyye Isna aser iyye Barak iyyun Galibi Tarikati Taptuk Emre Abdal Musa Burhan ed Din Halil ullah Alevilik Kurt Aleviligi Yunus Emre Balim Sultan Nadir Sah Sultan Sahak Adiyy bin Musafir Kaygusuz Abdal Bektasilik Nurbaks iyye Caʿfer iyye Yaresaniler Ezidiler Ali iyye Harabat iyye Usuli Ahbari Pir Sultan Abdal Celal iyye Afsarlar Luviler Kabalizm Kul Himmet Kacar Hanedani Isik Aleviligi Seyhilik Babilik Velayet i Fakih ya Hukumet i Islami Ezeli Babiler Bahailik Iran Dis baglantilarIngilizce Wikipedia Zeydilik maddesi 13 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Kaynakca An Ismaili heresiography the Bab al shayṭan from Abu Tammam s Kitab al shajara by Wilferd Madelung amp Paul Ernest Walker Sayfa 88 94 Brill 1998 10 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2014 Central Statistical Organisation 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2013 Yemen The conflict in Saada Governorate analysis UN High Commissioner for Refugees 24 Temmuz 2008 20 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2014 Muhammed Ebu Zehra Mezhepler Tarihi Sayfa 225 Dusun Yayincilik Istanbul 2011 Ca bir i tikad ve iman esaslari konusunda Ca fer i Sadik tan ders almis ve onun i tikadini benimsemistir Ca bir bin Hayyan Caf er i Sadik in ilmini topladigi besyuz risalesini bir araya getirerek tek bir kitap halinde yayinlamistir Ca bir bu risalelerin kendisinin Caf er i Sadik tan edindigi feyz ve ilhamlar sayesinde tesekkul ettigini belirtmistir Muhammed Ebu Zehra Mezhepler Tarihi Sayfa 225 Dusun Yayincilik Istanbul 2011 Imam Ca fer in Allah in mevcudiyetini bilme gayesi icin Kozmoloji ilmiyle ugrastigini bildiren deliller vardir Elde ettigi bilgileri Allah in vahdaniyetini ispat etmek amaciyla kullanmistir Bu konuda Imam Ca fer i Sadik Kur an in evren ve tabiat hakkinda bilgiler vererek insanlari dusundurme methodunu uygulamistir Mufaddal bin Amra ya yazdirdigi Risalet ut Tevhid adli kitabinda tabiat olaylarinin insanin hizmetine sunulmus oldugunu one surerek hepsinin bir yaraticinin eseri olmasi gerekliligi hakkinda yuruttugu fikirlerini savunmustur