Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
| |||||||||||||||||||||
Lazistan Sancağı (Osmanlıca: سنجاغی لازستان, Lazistan Sancağı), Osmanlı Devleti'nde önce Trabzon Eyaletine, sonra Trabzon Vilayeti'ne bağlı idari birimlerden biridir. 1920 yılında ise bağımsız hale getirilmiştir. Sancağın idari merkezi önce Batum, 1878 yılında Batum Rusya'ya geçtikten sonra Rize kenti idi.
Tarihçe
Asıl olarak Lazların ülkesi olan Lazistan'ı kapsayan Lazistan sancağı 1851 yılında ortaya çıktı ve sancak bu tarihte Trabzon Eyaleti'ne bağlıydı. Tarihsel olarak Gürcülerin yaşadığı bölge olan Klarceti'nin bir bölümü (Livana) de bu sancağın sınırlarına dahil edilmiştir. Osmanlı Devleti 1867 yılında eyaletten vilayet sistemine geçti ve 1869 yılında Trabzon Eyaleti'nin yerini Trabzon Vilayeti aldı. 1869 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre Trabzon Vilayeti, batıdan doğuya doğru Canik sancağı, Trabzon sancağı, Gümüşhane sancağı ve Lazistan sancağı olmak üzere dört sancaktan oluşuyordu. Lazistan sancağı, üç kaza ile sekiz nahiyeyi kapsıyordu. Bunlar Batum kazası ve Çürüksu nahiyesi, Acara-i Süfla nahiyesi ile Acara-i Ulya nahiyesi, Livana kazası ve Maçahel nahiyesi, Arhavi kazası ve Hopa nahiyesi, Gönye nahiyesi, Atina nahiyesi ile Hemşin nahiyesi idi.
Lazistan sancağının yıllar içinde idari yapısı değişmiştir. 1875 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre sancak yedi kaza ve beş nahiyeden meydana geliyordu. Bu tarihte Batum kazasına 18 köy ve 1 mahalle, Çürüksu kazasına 17 köy, Acara-i Süfla kazasına 34 köy, Acara-i Ulya kazasına 22 köy, Maçahel nahiyesine 26 köy, Hopa kazasına 23 köy, Arhavi nahiyesine 34 köy, Gönye nahiyesine 21 köy, Atina kazasına 25 köy, Hemşin nahiyesine 33 köy, Livana kazasına 58 köy ve 5 mahalle, Heba-Klaskur nahiyesine 11 köy bağlıydı. Bu tarihte Batum kasabasının bir mahallesi varken, Artvin kasabası 5 mahalleden oluşuyordu. Toplam köy sayısı 322, mahalle sayısı 6 idi. Bu tarihte Lazistan sancağında 21.811 hane bulunuyordu. Bunlaran 214 hane Katolik, 92 hane Ermeni, 18 hane Rum, 880 hane Çerkes, 20.707 hane "İslam" olarak kaydedilmiştir. Katolik 3 hane Batum kasabasında ve 211 hane Artvin kasabasında yaşıyordu. Ermeni 4 hane Batum kasabasında, 23 hane Atina kazasında ve 65 hane Hemşin nahiyesinde bulunuyordu. Çerkesler "İslam" kategorisinde kaydedilmemiştir. Osmanlı ülkesine göç etmiş olan Çerkeslerden 183 hane Batum kazasının idari merkezi olan Batum kasabasında ve 312 hane bu kazanın diğer yerlerinde, 3 hane Arhavi nahiyesinde, 235 hane Gönye nahiyesinde ve 41 hane Atina kazasında yerleşmişti. Söz konusu salnamede hane sayıları verilirken toplama hatalarının yapıldığı dikkat çekmektedir. Bu salnamede yer alan bilgilere göre Lazistan sancağının erkek nüfusu, 67.972'si Müslüman olmak üzere 71.681 kişiden oluşuyordu. Sancağın toplam nüfusunun erkek nüfusunun iki katı olduğu, yani 143.362 kişiden oluştuğu söylenebilir.
Söz konusu salnamey göre, Batum kasabası, Batum ve Çürüksu kazası bir mutasarrıf tarafından yönetiliyordu. Diğer kazalar ise, kendilerine bağlı nahiyelerle birlikte kaymakam tarafından idare ediliyordu. Acara-i Süfla ve Acara-i Ulya kazaları "Acarateyn kazası" olarak anılıyor ve Maçahel nahiyesini de içine alacak biçimde Acarateyn kaymakamı tarafından yönetiliyordu.
Doksanüç Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla 1878 yılında Lazistan sancağının önemli bir bölümü Rus İmparatorluğu'na bırakıldı. Batum kazası, Livana kazası, Acarateyn kazası, Gönye, Maçahel ve Heba-Klaskur nahiyeleri Rusya İmparatoruluğu sınırları içinde kaldı. Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki sınır Hopa kasabasından geçiyordu. Sancağın merkezi Rize kasabasına taşındı. Sınırları değişmiş olan Lazistan sancağı Rize, Atina ve Hopa kazalarından oluşuyordu. Rize kazası daha önce Trabzon sancağına bağlıydı. Hemşin nahiyesi Atina kazasına, Arhavi nahiyesi Hopa kazasına bağlıydı. 1900 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre ise Lazistan sancağı, Rize kazası ve bu kazaya bağlı Mapavri, Karadere ve Kurayıseba nahiyeleri, Atina kazası ve bu kazaya bağlı Hemşin nahiyesi, Hopa kazası ve bu kazaya bağlı Arhavi ve Vice nahiyelerinden oluşuyordu.
Demografi
Lazistan Sancağı'nın nüfusunun çoğunluğu Sünni Müslümanlar (Lazlar, Türkler, Gürcüler ve Hemşinliler), küçük bir kısmı ise Hristiyanlardan (Pontus Rumları ve Ermeniler) oluşuyordu.
| Lazistan Sancağı'nın 1914 nüfusu | ||||
|---|---|---|---|---|
| Kaza | Müslüman | Rum | Ermeni | Toplam |
| Rize | 122.055 | 1.507 | 5 | 123.567 |
| Pazar | 50.297 | 171 | 28 | 50.496 |
| Hopa | 38.156 | 44 | 2 | 38.202 |
| Toplam | 210.508 | 1.722 | 35 | 212.265 |
Mutasarrıflar
| İsim | Dönem |
|---|---|
| Osman Paşa | 1878-1879 |
| Hüseyin Rüştü Paşa | 1880-1881 |
| Mehmet Ataullah Efendi | 1888-1892 |
| Behram Paşa | 1894 |
| Ahmet Cevdet Paşa | 1898-1901 |
| Salih Rıfat Paşa | 1902 |
| Abdullah Lütfi Paşa | 1903 |
| Ali Muhiddin Bey | 1904 |
| Dr. Mehmed Reşid | 1911-1913 |
Belediye başkanları
| İsim | Dönem |
|---|---|
| İsmail Efendi | 1869-1870 |
| Tevrizade Reşit Ağa | 1871-1872 |
| Mehmet Sadık Efendi | 1873 |
| Hacı Hüseyin Sabri Efendi | 1874-1878 |
| Mehmet Efendi | 1879-1880 |
| Tuzcuzade Mahmut Ağa | 1881 |
| Hacı Hüseyin Efendi | 1888 |
| Hacı Hüseyin Sabri Efendi | 1892-1894 |
| Abdülhamit Efendi | 1896 |
| Hacı Rauf Efendi | 1900-1903 |
| Hacı Şaban Efendi | 1904-1905 |
| İsmailzade Tevfik Efendi | ?-1917 |
II. Meşrutiyet Dönemi milletvekilleri
| İsim | Parti | Dönem |
|---|---|---|
| İbrahim Ferid Efendi | Bağımsız | 1908-1912 Nisan 1912-Ağustos 1912 |
| Ahmed Paşa | Bağımsız | 1908-1912 Nisan 1912-Ağustos 1912 |
| Süleyman Sudi Bey | İttihat ve Terakki | 1914-1918 |
| Ziya Molla Bey | İttihat ve Terakki | 1914-1918 |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Tahir Tezer, Osmanlı Yer Adları, Ankara, 2007, s. 510. 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Tahir Tezer, Osmanlı Yer Adları, Ankara, 2007, s. 510. 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; I. cilt, s. 74, .
- ^ a b Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; VII. cilt, s. 259, .
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; XII. cilt, s. 271, .
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; XVIII. cilt, s. 433-455, .
- ^ Karpat, Kemal (1985). Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. University of Wisconsin Press. ss. 180-184. ISBN .
- ^ a b c Kamil Semih Kalyoncu (11 Haziran 2019). (PDF). katalog.marmara.edu.tr. 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sancak i LazistanOsmanli Imparatorlugu Sancak 1851 1923 Lazistan Sancagi harita uzerindeMerkez once Batum sonra RizeTarih Kurulus 1851 Kaldirilis 1923Bugun parcasi Turkiye Lazistan Sancagi Osmanlica سنجاغی لازستان Lazistan Sancagi Osmanli Devleti nde once Trabzon Eyaletine sonra Trabzon Vilayeti ne bagli idari birimlerden biridir 1920 yilinda ise bagimsiz hale getirilmistir Sancagin idari merkezi once Batum 1878 yilinda Batum Rusya ya gectikten sonra Rize kenti idi TarihceAsil olarak Lazlarin ulkesi olan Lazistan i kapsayan Lazistan sancagi 1851 yilinda ortaya cikti ve sancak bu tarihte Trabzon Eyaleti ne bagliydi Tarihsel olarak Gurculerin yasadigi bolge olan Klarceti nin bir bolumu Livana de bu sancagin sinirlarina dahil edilmistir Osmanli Devleti 1867 yilinda eyaletten vilayet sistemine gecti ve 1869 yilinda Trabzon Eyaleti nin yerini Trabzon Vilayeti aldi 1869 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi ne gore Trabzon Vilayeti batidan doguya dogru Canik sancagi Trabzon sancagi Gumushane sancagi ve Lazistan sancagi olmak uzere dort sancaktan olusuyordu Lazistan sancagi uc kaza ile sekiz nahiyeyi kapsiyordu Bunlar Batum kazasi ve Curuksu nahiyesi Acara i Sufla nahiyesi ile Acara i Ulya nahiyesi Livana kazasi ve Macahel nahiyesi Arhavi kazasi ve Hopa nahiyesi Gonye nahiyesi Atina nahiyesi ile Hemsin nahiyesi idi Trabzon Vilayeti ne bagli sancaklar Canik Trabzon Gumushane ve Lazistan Lazistan sancaginin yillar icinde idari yapisi degismistir 1875 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi ne gore sancak yedi kaza ve bes nahiyeden meydana geliyordu Bu tarihte Batum kazasina 18 koy ve 1 mahalle Curuksu kazasina 17 koy Acara i Sufla kazasina 34 koy Acara i Ulya kazasina 22 koy Macahel nahiyesine 26 koy Hopa kazasina 23 koy Arhavi nahiyesine 34 koy Gonye nahiyesine 21 koy Atina kazasina 25 koy Hemsin nahiyesine 33 koy Livana kazasina 58 koy ve 5 mahalle Heba Klaskur nahiyesine 11 koy bagliydi Bu tarihte Batum kasabasinin bir mahallesi varken Artvin kasabasi 5 mahalleden olusuyordu Toplam koy sayisi 322 mahalle sayisi 6 idi Bu tarihte Lazistan sancaginda 21 811 hane bulunuyordu Bunlaran 214 hane Katolik 92 hane Ermeni 18 hane Rum 880 hane Cerkes 20 707 hane Islam olarak kaydedilmistir Katolik 3 hane Batum kasabasinda ve 211 hane Artvin kasabasinda yasiyordu Ermeni 4 hane Batum kasabasinda 23 hane Atina kazasinda ve 65 hane Hemsin nahiyesinde bulunuyordu Cerkesler Islam kategorisinde kaydedilmemistir Osmanli ulkesine goc etmis olan Cerkeslerden 183 hane Batum kazasinin idari merkezi olan Batum kasabasinda ve 312 hane bu kazanin diger yerlerinde 3 hane Arhavi nahiyesinde 235 hane Gonye nahiyesinde ve 41 hane Atina kazasinda yerlesmisti Soz konusu salnamede hane sayilari verilirken toplama hatalarinin yapildigi dikkat cekmektedir Bu salnamede yer alan bilgilere gore Lazistan sancaginin erkek nufusu 67 972 si Musluman olmak uzere 71 681 kisiden olusuyordu Sancagin toplam nufusunun erkek nufusunun iki kati oldugu yani 143 362 kisiden olustugu soylenebilir Soz konusu salnamey gore Batum kasabasi Batum ve Curuksu kazasi bir mutasarrif tarafindan yonetiliyordu Diger kazalar ise kendilerine bagli nahiyelerle birlikte kaymakam tarafindan idare ediliyordu Acara i Sufla ve Acara i Ulya kazalari Acarateyn kazasi olarak aniliyor ve Macahel nahiyesini de icine alacak bicimde Acarateyn kaymakami tarafindan yonetiliyordu Doksanuc Harbi nin ardindan imzalanan Berlin Antlasmasi yla 1878 yilinda Lazistan sancaginin onemli bir bolumu Rus Imparatorlugu na birakildi Batum kazasi Livana kazasi Acarateyn kazasi Gonye Macahel ve Heba Klaskur nahiyeleri Rusya Imparatorulugu sinirlari icinde kaldi Osmanli Devleti ile Rusya arasindaki sinir Hopa kasabasindan geciyordu Sancagin merkezi Rize kasabasina tasindi Sinirlari degismis olan Lazistan sancagi Rize Atina ve Hopa kazalarindan olusuyordu Rize kazasi daha once Trabzon sancagina bagliydi Hemsin nahiyesi Atina kazasina Arhavi nahiyesi Hopa kazasina bagliydi 1900 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi ne gore ise Lazistan sancagi Rize kazasi ve bu kazaya bagli Mapavri Karadere ve Kurayiseba nahiyeleri Atina kazasi ve bu kazaya bagli Hemsin nahiyesi Hopa kazasi ve bu kazaya bagli Arhavi ve Vice nahiyelerinden olusuyordu DemografiLazistan Sancagi nin nufusunun cogunlugu Sunni Muslumanlar Lazlar Turkler Gurculer ve Hemsinliler kucuk bir kismi ise Hristiyanlardan Pontus Rumlari ve Ermeniler olusuyordu Lazistan Sancagi nin 1914 nufusuKaza Musluman Rum Ermeni ToplamRize 122 055 1 507 5 123 567Pazar 50 297 171 28 50 496Hopa 38 156 44 2 38 202Toplam 210 508 1 722 35 212 265MutasarriflarIsim DonemOsman Pasa 1878 1879Huseyin Rustu Pasa 1880 1881Mehmet Ataullah Efendi 1888 1892Behram Pasa 1894Ahmet Cevdet Pasa 1898 1901Salih Rifat Pasa 1902Abdullah Lutfi Pasa 1903Ali Muhiddin Bey 1904Dr Mehmed Resid 1911 1913Belediye baskanlariIsim DonemIsmail Efendi 1869 1870Tevrizade Resit Aga 1871 1872Mehmet Sadik Efendi 1873Haci Huseyin Sabri Efendi 1874 1878Mehmet Efendi 1879 1880Tuzcuzade Mahmut Aga 1881Haci Huseyin Efendi 1888Haci Huseyin Sabri Efendi 1892 1894Abdulhamit Efendi 1896Haci Rauf Efendi 1900 1903Haci Saban Efendi 1904 1905Ismailzade Tevfik Efendi 1917II Mesrutiyet Donemi milletvekilleriSuleyman Sudi BeyIbrahim Ferid EfendiIsim Parti DonemIbrahim Ferid Efendi Bagimsiz 1908 1912 Nisan 1912 Agustos 1912Ahmed Pasa Bagimsiz 1908 1912 Nisan 1912 Agustos 1912Suleyman Sudi Bey Ittihat ve Terakki 1914 1918Ziya Molla Bey Ittihat ve Terakki 1914 1918Ayrica bakinizLazistanKaynakca Tahir Tezer Osmanli Yer Adlari Ankara 2007 s 510 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 975 19 6682 7 Tahir Tezer Osmanli Yer Adlari Ankara 2007 s 510 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 975 19 6682 7 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt I cilt s 74 ISBN 978 7871 00 1 a b Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt VII cilt s 259 ISBN 978 7871 00 1 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt XII cilt s 271 ISBN 978 7871 00 1 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt XVIII cilt s 433 455 ISBN 978 7871 00 1 Karpat Kemal 1985 Ottoman Population 1830 1914 Demographic and Social Characteristics University of Wisconsin Press ss 180 184 ISBN 9780299091606 a b c Kamil Semih Kalyoncu 11 Haziran 2019 PDF katalog marmara edu tr 21 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 17 Ocak 2021