Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2021) () |
Askeri cunta () askeri liderler komitesi tarafından yönetilen bir hükûmettir. Cunta terimi "toplantı" veya "komite" anlamına gelir ve köken olarak 1808'de Napolyon'un İspanya'yı işgaline dayanır. Günümüzde bu terim oligarşik askeri diktatörlük tipine sahip otoriter hükûmetler için kullanılır. Bu hükûmetler (otokratik askeri diktatörlük), makine (oligarşik parti diktatörlüğü) ve patronculuk (otokratik parti diktatörlüğü) tipinde olabilir.
Bir cunta, genellikle bir darbenin sonucu olarak iktidara gelir. Cunta, resmi olarak, kararname ile yönetme yetkisine sahip olarak ulusun yönetim organı olarak iktidarı alabilir veya sözde sivil bir hükûmet üzerinde bağlayıcı (ancak gayri resmi) bir kontrol uygulayarak iktidarı kullanabilir. Bu iki farklı cunta yönetim biçimi bazen açık yönetim ve örtülü yönetim olarak adlandırılır. Örtülü yönetim sivilleşme veya dolaylı yönetim şeklinde olabilir. Sivilleşme, bir cunta açıkça askeri özelliklerini alenen sona erdirdiğinde, ancak hakimiyetini sürdürdüğünde ortaya çıkar. Örneğin, cunta sıkıyönetimi sona erdirebilir, askeri üniformaları sivil kıyafetler lehine bırakabilir, hükûmeti eski subaylarla "sömürgeleştirebilir" ve siyasi partiler veya kitle örgütlerinden faydalanabilir. "Dolaylı yönetim", cuntanın sivil bir kukla üzerinde gizli, perde arkasındaki kontrolünü içerir. Ordunun dolaylı yönetimi, ya hükûmet üzerinde geniş kontrolü ya da askeri veya milli güvenlik konuları gibi daha dar bir dizi politika alanı üzerinde kontrolünü içerebilir.
1920'lerin ortalarından beri, Latin Amerika'da, tipik olarak farklı askeri branşların (ordu, donanma ve hava kuvvetleri) komutanlarının başkanlık ettiği ve bazen ulusal polisin veya diğer kilit organların da liderlerinin katıldığı "kurumsallaşmış, oldukça kurumsal/profesyonel cunta" biçiminde askeri cuntalar sıklıkla görülmüştür. 1988'de siyaset bilimci , Latin Amerika'daki cuntaların başka yerlerdeki cuntalardan daha küçük olma eğiliminde olduğunu belirtti; orta cuntaların 11 üyesi varken, Latin Amerika cuntalarının tipik olarak üç veya dört üyesi vardı. "Kurumsal" askeri darbeler, "hizipçi" askeri darbelerden farklıdır. İlki, askeri hiyerarşinin tepesindeki kıdemli komutanlar tarafından yönetilen bir kurum olarak silahlı kuvvetler tarafından yürütülürken, ikincisi silahlı kuvvetlerin bir bölümü tarafından yürütülür ve genellikle orta rütbeli subaylar tarafından yönetilir.
dergisinde yayınlanan 2014 tarihli bir araştırma, askeri rejimlerin hem sivil diktatörlüklerden hem de otokratik askerî güçlü adamlardan farklı davrandığını ortaya koydu. Çalışma, (1) "güçlü adamlar ve askeri rejimlerin sivil diktatörlüklere göre insan hakları ihlalleri gerçekleştirme ve iç savaşlara bulaşma olasılıklarının daha yüksek olduğunu"; (2) "askerî güçlü adamların belki de yönetim sonrası sürgün, hapishane veya suikastten korkmaları için daha fazla nedenleri olması sebebiyle askeri rejimlerden veya sivil diktatörlerden daha fazla uluslararası savaş başlattığını ve (3) askeri rejimler ile sivil diktatörlüklerin daha çok isyan, halk ayaklanması veya istilalarla sona eren askerî güçlü adamların yönetiminin aksine demokratikleşmeyle sona ermesinin daha olası olduğunu ortaya koydu.
Örnekler
Aşağıdakiler, kıtaya göre askeri cunta örnekleridir. Kalın yazılanlar, şu anda iktidarda olan cuntalara sahip ülkeleri göstermektedir.
Afrika
![image]()
Burkina Faso - Koruma ve Restorasyon için Yurtsever Hareket (2022-günümüz)![image]()
Cezayir - (1965-1976)![image]()
Çad - Askerî Geçiş Konseyi (2021-2022), (2022-günümüz)![image]()
Etiyopya - Derg (1974-1987)![image]()
Gabon - Kurumların Geçişi ve Restorasyonu Komitesi (2023-günümüz)![image]()
Gambiya - (1994-1996)![image]()
Gine - (2008-2010) ve (2021-günümüz)![image]()
Liberya - (1980-1984)![image]()
![image]()
Libya - Devrimci Komuta Konseyi (1969-1977)![image]()
Mali - Halkın Kurtuluşu Ulusal Komitesi (2020-günümüz)![image]()
Mısır - Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi (2011-2012)![image]()
Moritanya - (1978–1979), (1979-1992), (2005-2007), (2008-2009)![image]()
Nijer - Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (2023-günümüz)![image]()
Nijerya - (1966-1979 ve 1983-1998)![image]()
Sierra Leone - (1967-1968), (1997-2002)![image]()
Somali - (1969-1976, 1980-1981)![image]()
Sudan - (1989-1993), (2019) ve Geçici Egemenlik Konseyi (2021-günümüz)
Amerika
![image]()
Arjantin - (1966-1973) ve Ulusal Yeniden Yapılanma Süreci (1976–1983)![image]()
Bolivya - (1970-1971 ve 1980-1982)![image]()
Brezilya - (1930-1945) ve 1969 (1964-1985) Brezilya askeri cuntaları![image]()
El Salvador - (1931), (1960-1961), (1961-1962) (1979-1982)![image]()
Guatemala - 1954 Guatemala Darbesi cuntası![image]()
Haiti - kontrolü ele alan ve cunta (1991-1994)![image]()
Nikaragua - (1979-1985)![image]()
Peru - (1968-1980)![image]()
Şili - (1973-1990)![image]()
Uruguay - (1973-1985)![image]()
Venezuela - Marcos Pérez Jiménez dönemi (1948-1958)
Avrupa
![image]()
Polonya - (1981-1983)![image]()
Portekiz - (1926-1933), (1974-1975)![image]()
Türkiye - Milli Birlik Komitesi (1960-1961) ve Milli Güvenlik Konseyi (1980-1983)![image]()
Yunanistan - Albaylar Cuntası, resmi adıyla "Devrimci Komite" (1967-1974)
Asya
![image]()
Bangladeş - Ziyaur Rahman (1975-1981) ve 'ın (1982-1990) askeri hükûmetleri
![image]()
![image]()
Çin - Beiyang askeri hükûmetleri ve (1927-1946), Anakara Çin'in Komünistlere düşmesinden sonra Kuomintang tarafından kullanılan (1948-1991)![image]()
Endonezya - (1967-1998)![image]()
Güney Kore - (1961-1963)![image]()
Gürcistan - (საქართველოს რესპუბლიკის სამხედრო საბჭო) - 6 Ocak 1992'den o yılın 10 Mart'ına kadar ülkeyi yönetti. Eduard Şevardnadze liderliğindeki devlet konseyi ile değiştirildi.![image]()
![image]()
Myanmar - (1988-2011), 1988'den 1997'ye Devlet Hukuku ve Düzeni Restorasyon Konseyi olarak bilinir. Devlet İdare Konseyi (2021-günümüz)![image]()
Pakistan - Eyüb Han (1958-1969), Yahya Han (1969-1971), Muhammed Ziyâ ül Hak (1977-1988) ve Pervez Müşerref'in (1999-2008) askeri hükûmetleri![image]()
Tayland - (2006-2008) ve (2014-2019)
Okyanusya
![image]()
Fiji - Frank Bainimarama'nın askeri hükûmeti (2006–2014)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b . www.britannica.com (İngilizce). 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023.
- ^ Lai, Brian; Slater, Dan (2006). "Institutions of the Offensive: Domestic Sources of Dispute Initiation in Authoritarian Regimes, 1950–1992". American Journal of Political Science. 50 (1): 113-126. doi:10.1111/j.1540-5907.2006.00173.x. JSTOR 3694260.
- ^ a b c Paul Brooker, Non-Democratic Regimes (Palgrave Macmillan: 2d ed. 2009), pp. 148-150.
- ^ a b Paul Brooker, Comparative Politics (ed. Daniele Caramani: Oxford University Press, 2014), pp. 101-102.
- ^ Brooker, Non-Democratic Regimes (2d ed.), p. 153.
- ^ David Kuehn, "Democratic Control of the Military" in Handbook of the Sociology of the Military (eds. Giuseppe Caforio & Marina Nuciari: Springer, 2nd ed.), p. 164.
- ^ a b Geddes (2014). "Military Rule". Annual Review of Political Science. 17: 147-162. doi:10.1146/annurev-polisci-032211-213418.
- ^ Ramadane, Mahamat (2 Ekim 2022). "Junta set to stay in power after Chad delays elections by two years". Reuters. N'Djamena. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.
- ^ . DW.com. Deutsche Welle. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Askeri cunta haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Askeri cunta ˈ h ʊ n t e ˈ dʒ ʌ n askeri liderler komitesi tarafindan yonetilen bir hukumettir Cunta terimi toplanti veya komite anlamina gelir ve koken olarak 1808 de Napolyon un Ispanya yi isgaline dayanir Gunumuzde bu terim oligarsik askeri diktatorluk tipine sahip otoriter hukumetler icin kullanilir Bu hukumetler otokratik askeri diktatorluk makine oligarsik parti diktatorlugu ve patronculuk otokratik parti diktatorlugu tipinde olabilir Mart 1986 da Augusto Pinochet liderligindeki Sili Askeri Cuntasi Bir cunta genellikle bir darbenin sonucu olarak iktidara gelir Cunta resmi olarak kararname ile yonetme yetkisine sahip olarak ulusun yonetim organi olarak iktidari alabilir veya sozde sivil bir hukumet uzerinde baglayici ancak gayri resmi bir kontrol uygulayarak iktidari kullanabilir Bu iki farkli cunta yonetim bicimi bazen acik yonetim ve ortulu yonetim olarak adlandirilir Ortulu yonetim sivillesme veya dolayli yonetim seklinde olabilir Sivillesme bir cunta acikca askeri ozelliklerini alenen sona erdirdiginde ancak hakimiyetini surdurdugunde ortaya cikar Ornegin cunta sikiyonetimi sona erdirebilir askeri uniformalari sivil kiyafetler lehine birakabilir hukumeti eski subaylarla somurgelestirebilir ve siyasi partiler veya kitle orgutlerinden faydalanabilir Dolayli yonetim cuntanin sivil bir kukla uzerinde gizli perde arkasindaki kontrolunu icerir Ordunun dolayli yonetimi ya hukumet uzerinde genis kontrolu ya da askeri veya milli guvenlik konulari gibi daha dar bir dizi politika alani uzerinde kontrolunu icerebilir 1920 lerin ortalarindan beri Latin Amerika da tipik olarak farkli askeri branslarin ordu donanma ve hava kuvvetleri komutanlarinin baskanlik ettigi ve bazen ulusal polisin veya diger kilit organlarin da liderlerinin katildigi kurumsallasmis oldukca kurumsal profesyonel cunta biciminde askeri cuntalar siklikla gorulmustur 1988 de siyaset bilimci Latin Amerika daki cuntalarin baska yerlerdeki cuntalardan daha kucuk olma egiliminde oldugunu belirtti orta cuntalarin 11 uyesi varken Latin Amerika cuntalarinin tipik olarak uc veya dort uyesi vardi Kurumsal askeri darbeler hizipci askeri darbelerden farklidir Ilki askeri hiyerarsinin tepesindeki kidemli komutanlar tarafindan yonetilen bir kurum olarak silahli kuvvetler tarafindan yurutulurken ikincisi silahli kuvvetlerin bir bolumu tarafindan yurutulur ve genellikle orta rutbeli subaylar tarafindan yonetilir dergisinde yayinlanan 2014 tarihli bir arastirma askeri rejimlerin hem sivil diktatorluklerden hem de otokratik askeri guclu adamlardan farkli davrandigini ortaya koydu Calisma 1 guclu adamlar ve askeri rejimlerin sivil diktatorluklere gore insan haklari ihlalleri gerceklestirme ve ic savaslara bulasma olasiliklarinin daha yuksek oldugunu 2 askeri guclu adamlarin belki de yonetim sonrasi surgun hapishane veya suikastten korkmalari icin daha fazla nedenleri olmasi sebebiyle askeri rejimlerden veya sivil diktatorlerden daha fazla uluslararasi savas baslattigini ve 3 askeri rejimler ile sivil diktatorluklerin daha cok isyan halk ayaklanmasi veya istilalarla sona eren askeri guclu adamlarin yonetiminin aksine demokratiklesmeyle sona ermesinin daha olasi oldugunu ortaya koydu OrneklerAsagidakiler kitaya gore askeri cunta ornekleridir Kalin yazilanlar su anda iktidarda olan cuntalara sahip ulkeleri gostermektedir Afrika Burkina Faso Koruma ve Restorasyon icin Yurtsever Hareket 2022 gunumuz Cezayir 1965 1976 Cad Askeri Gecis Konseyi 2021 2022 2022 gunumuz Etiyopya Derg 1974 1987 Gabon Kurumlarin Gecisi ve Restorasyonu Komitesi 2023 gunumuz Gambiya 1994 1996 Gine 2008 2010 ve 2021 gunumuz Liberya 1980 1984 Libya Devrimci Komuta Konseyi 1969 1977 Mali Halkin Kurtulusu Ulusal Komitesi 2020 gunumuz Misir Silahli Kuvvetler Yuksek Konseyi 2011 2012 Moritanya 1978 1979 1979 1992 2005 2007 2008 2009 Nijer Vatani Koruma Ulusal Konseyi 2023 gunumuz Nijerya 1966 1979 ve 1983 1998 Sierra Leone 1967 1968 1997 2002 Somali 1969 1976 1980 1981 Sudan 1989 1993 2019 ve Gecici Egemenlik Konseyi 2021 gunumuz Amerika Arjantin 1966 1973 ve Ulusal Yeniden Yapilanma Sureci 1976 1983 Bolivya 1970 1971 ve 1980 1982 Brezilya 1930 1945 ve 1969 1964 1985 Brezilya askeri cuntalari El Salvador 1931 1960 1961 1961 1962 1979 1982 Guatemala 1954 Guatemala Darbesi cuntasi Haiti kontrolu ele alan ve cunta 1991 1994 Nikaragua 1979 1985 Peru 1968 1980 Sili 1973 1990 Uruguay 1973 1985 Venezuela Marcos Perez Jimenez donemi 1948 1958 Avrupa Polonya 1981 1983 Portekiz 1926 1933 1974 1975 Turkiye Milli Birlik Komitesi 1960 1961 ve Milli Guvenlik Konseyi 1980 1983 Yunanistan Albaylar Cuntasi resmi adiyla Devrimci Komite 1967 1974 Asya Banglades Ziyaur Rahman 1975 1981 ve in 1982 1990 askeri hukumetleri Cin Beiyang askeri hukumetleri ve 1927 1946 Anakara Cin in Komunistlere dusmesinden sonra Kuomintang tarafindan kullanilan 1948 1991 Endonezya 1967 1998 Guney Kore 1961 1963 Gurcistan საქართველოს რესპუბლიკის სამხედრო საბჭო 6 Ocak 1992 den o yilin 10 Mart ina kadar ulkeyi yonetti Eduard Sevardnadze liderligindeki devlet konseyi ile degistirildi Myanmar 1988 2011 1988 den 1997 ye Devlet Hukuku ve Duzeni Restorasyon Konseyi olarak bilinir Devlet Idare Konseyi 2021 gunumuz Pakistan Eyub Han 1958 1969 Yahya Han 1969 1971 Muhammed Ziya ul Hak 1977 1988 ve Pervez Muserref in 1999 2008 askeri hukumetleri Tayland 2006 2008 ve 2014 2019 Okyanusya Fiji Frank Bainimarama nin askeri hukumeti 2006 2014 Ayrica bakinizKaynakca a b www britannica com Ingilizce 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2023 Lai Brian Slater Dan 2006 Institutions of the Offensive Domestic Sources of Dispute Initiation in Authoritarian Regimes 1950 1992 American Journal of Political Science 50 1 113 126 doi 10 1111 j 1540 5907 2006 00173 x JSTOR 3694260 a b c Paul Brooker Non Democratic Regimes Palgrave Macmillan 2d ed 2009 pp 148 150 a b Paul Brooker Comparative Politics ed Daniele Caramani Oxford University Press 2014 pp 101 102 Brooker Non Democratic Regimes 2d ed p 153 David Kuehn Democratic Control of the Military in Handbook of the Sociology of the Military eds Giuseppe Caforio amp Marina Nuciari Springer 2nd ed p 164 a b Geddes 2014 Military Rule Annual Review of Political Science 17 147 162 doi 10 1146 annurev polisci 032211 213418 Ramadane Mahamat 2 Ekim 2022 Junta set to stay in power after Chad delays elections by two years Reuters N Djamena 20 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ekim 2022 DW com Deutsche Welle 3 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi