Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Asetik asit veya etanoik asit CH3COOH formüllü bir organik asittir, sirkeye ekşi tadını ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir. Bu yüzden halk arasında sirke ruhu veya sirke asidi şeklinde de adlandırılır. Karboksilik asitlerin en küçüklerindendir (en küçük olan formik asittir). Doğada karbonhidratların yükseltgenmesiyle oluşur. Sanayide asetik asit hem biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir. Tuz ve esterine asetat denir. Suda tamamen çözünür.
| |||
| |||
 | |||
| Adlandırmalar | |||
|---|---|---|---|
Asetik asit | |||
Etanoik asit | |||
Diğer adlar Sirke (seyrek olduğunda); Hidrojen asetat; Metankarboksilik asit | |||
| Tanımlayıcılar | |||
| |||
3D model (JSmol) |
| ||
| 3DMet |
| ||
| Kısaltmalar | AcOH | ||
| 506007 | |||
| ChEBI |
| ||
| ChemSpider |
| ||
| DrugBank |
| ||
| ECHA InfoCard | 100.000.528 | ||
| EC Numarası |
| ||
| E numaraları | E260 ((koruyucular)) | ||
| 1380 | |||
| KEGG |
| ||
| MeSH | Acetic+acid | ||
PubChem CID |
| ||
| RTECS numarası |
| ||
| UN numarası | 2789 | ||
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
| ||
| |||
| Özellikler | |||
| Kimyasal formül | C2H4O2 | ||
| Molekül kütlesi | 60,05 g mol−1 | ||
| Görünüm | Renksiz sıvı | ||
| Koku | Keskin, sirke gibi | ||
| Yoğunluk | 1.049 g cm−3 | ||
| Erime noktası | 16-17 °C; 61-62 °F; 289-290 K | ||
| Kaynama noktası | 118-119 °C; 244-246 °F; 391-392 K | ||
| Çözünürlük (su içinde) | Karışabilir. | ||
| log P | -0.322 | ||
| Asitlik (pKa) | 4.76 | ||
| (pKb) | 9.24 (Asetat iyonunun bazikliği) | ||
| Tehlikeler | |||
| NFPA 704 (yangın karosu) | | ||
| Parlama noktası | 40 °C (104 °F; 313 K) | ||
| 427 °C (801 °F; 700 K) | |||
| Patlama sınırları | 4–16% | ||
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |||
LD50 ((medyan doz)) | 3.31 g kg−1, oral (sıçan) | ||
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |||
| PEL (izin verilen) | TWA 10 ppm (25 mg/m³) | ||
| Hazchem C | |||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |||
Kullanımı
Sirke
Sirke genelde %4-5 oranında asetik asit içerir ama turşu kurmak için kullanılan sirkelerde bu oran %18'e varır. Sirkenin oluşturduğu asitli ortam gıdaların bozulmasına neden olacak çoğu mikroorganizmanın büyümesini engeller. Bu yüzden sebzelerin ömrünü uzatmak için turşu yapımında sirke tercih edilir.
Sanayi
Sanayide asetik asidin geniş bir kullanım alanı vardır, çoğu kimyasalın üretiminde hammadde olarak kullanılır. En önemli kullanımı vinil asetat üretimidir ve bundan elde edilen polivinil asetat tahta tutkalı olarak kullanılır. Bunu asetik anhidrit ve asetik ester üretimi izler. Sirke üretiminde kullanımı nispeten önemsizdir. Asetik asidin bir diğer önemli yanı çözücü olarak kullanılmasıdır. PET plastiklerin üretiminde kullanılan tereftalik asit üretiminde asetik asit çözücü olarak kullanılır, bu kullanım asetik asidin tüm kullanımının %5-10'unu oluşturur. Asetik asit gıda sanayisinden tampon özelliğinden dolayı E260 adıyla bir katkı maddesi olarak kullanılır.
Asetik asit türevlerinin de çeşitli kullanım alanları vardır. Örneğin, Sodyum asetat dokuma sanayinde ve gıda katkı maddesi olarak () kullanılır. fotoğraf filmi üretiminde kullanılır.
Asetik asidin zayıf bir asit olması onun özellikle ev içinde temizleme amacıyla kullanılmasının nedenidir. Seyreltik asetik asit (sirke) çaydanlıkların kireçten arındırılmasında, cam ve diğer parlak yüzeylerdeki madenî birikmelerin temizlenmesinde kullanılabilir.
Etkileri
Yoğun asetik asit cildi yakar, göze kalıcı zarar verir ve ciltte kabarcıklar oluşmasına neden olur. Etkileri birkaç saat sonra hissedilir. Bu etkilerden korunmak için nitril koruma eldivenleri giyilir. Asetik asit 39 °C üzerinde tutuşabilir, havayla patlayıcı karışımlar oluşturabilir.
%25'ten daha yoğun asetik asit laboratuvarlarda altında kullanılmalıdır. Seyreltik asetik asit zararsızdır ama, daha kuvvetli çözeltileri insan ve hayvanlar için zararlıdır. Sindirim sistemine ciddi hasar verebilir ve kan asitliğini ölümcül oranda değiştirebilir.
Asetik asit ilk yardım
Asetik asit yanlışlıkla yutulduğunda kusmaya izin verilmemeli, kişi bayılmış ise hiçbir şey verilmemeli, ayık ise yumurta ve süt karışımı bir içecek verilmeli, ağız bol su ile yıkanmalı ve içmesi için bol su verilmelidir.
Asetik asit cilde temas ettiğinde bol su ile yıkanmalı, asit bulaşan elbise çıkarılmalı, asidin temas ettiği yere karbonat veya sodyum karbonat (hamur kabartma tozu) uygulanmalıdır (ki, bu yöntem asidin etkisini azaltacaktır).
Asetik asit eğer göze temas ettiyse ılık suyla 15 dakika boyunca göz yıkanmalıdır.
Kaynakça
- ^ IUPAC, Commission on Nomenclature of Organic Chemistry (1993). "Table 28(a) Carboxylic acids and related groups. Unsubstituted parent structures". . Blackwell Scientific publications. ISBN . 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
- ^ "Acetic Acid – PubChem Public Chemical Database". The PubChem Project. ABD: National Center for Biotechnology Information. 14 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
- ^ Scientific literature reviews on generally recognised as safe (GRAS) food ingredients. National Technical Information Service. 1974. s. 1.
- ^ "Chemistry", volume 5, Encyclopedia Britannica, 1961, page 374
- ^ Ripin, D. H.; Evans, D. A. (4 Kasım 2005). (PDF). 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015.
- ^ . www.kimyaevi.org. 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asetik asit veya etanoik asit CH3COOH formullu bir organik asittir sirkeye eksi tadini ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir Bu yuzden halk arasinda sirke ruhu veya sirke asidi seklinde de adlandirilir Karboksilik asitlerin en kucuklerindendir en kucuk olan formik asittir Dogada karbonhidratlarin yukseltgenmesiyle olusur Sanayide asetik asit hem biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir Tuz ve esterine asetat denir Suda tamamen cozunur Asetik asit AdlandirmalarIUPAC adiAsetik asitSistematik IUPAC adiEtanoik asitDiger adlarSirke seyrek oldugunda Hidrojen asetat Metankarboksilik asitTanimlayicilarCAS numarasi 64 19 73D model JSmol Etkilesimli goruntu3DMet B00009Kisaltmalar AcOHBeilstein Referansi 506007ChEBI CHEBI 15366ChemSpider 171DrugBank DB03166ECHA InfoCard 100 000 528EC Numarasi 200 580 7E numaralari E260 koruyucular Gmelin Referansi 1380KEGG D00010MeSH Acetic acidPubChem CID 176RTECS numarasi AF1225000UN numarasi 2789CompTox Bilgi Panosu EPA DTXSID901022438 DTXSID5024394 DTXSID901022438SMILES CC O OOzelliklerKimyasal formul C2H4O2Molekul kutlesi 60 05 g mol 1Gorunum Renksiz siviKoku Keskin sirke gibiYogunluk 1 049 g cm 3Erime noktasi 16 17 C 61 62 F 289 290 KKaynama noktasi 118 119 C 244 246 F 391 392 KCozunurluk su icinde Karisabilir log P 0 322Asitlik pKa 4 76 pKb 9 24 Asetat iyonunun bazikligi TehlikelerNFPA 704 yangin karosu 320Parlama noktasi 40 C 104 F 313 K 427 C 801 F 700 K Patlama sinirlari 4 16 Oldurucu doz veya konsantrasyon LD LC LD50 medyan doz 3 31 g kg 1 oral sican NIOSH ABD maruz kalma limitleri PEL izin verilen TWA 10 ppm 25 mg m Hazchem CAksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklariKullanimiSirke Sirke genelde 4 5 oraninda asetik asit icerir ama tursu kurmak icin kullanilan sirkelerde bu oran 18 e varir Sirkenin olusturdugu asitli ortam gidalarin bozulmasina neden olacak cogu mikroorganizmanin buyumesini engeller Bu yuzden sebzelerin omrunu uzatmak icin tursu yapiminda sirke tercih edilir Sanayi Donmus asetik asit Sanayide asetik asidin genis bir kullanim alani vardir cogu kimyasalin uretiminde hammadde olarak kullanilir En onemli kullanimi vinil asetat uretimidir ve bundan elde edilen polivinil asetat tahta tutkali olarak kullanilir Bunu asetik anhidrit ve asetik ester uretimi izler Sirke uretiminde kullanimi nispeten onemsizdir Asetik asidin bir diger onemli yani cozucu olarak kullanilmasidir PET plastiklerin uretiminde kullanilan tereftalik asit uretiminde asetik asit cozucu olarak kullanilir bu kullanim asetik asidin tum kullaniminin 5 10 unu olusturur Asetik asit gida sanayisinden tampon ozelliginden dolayi E260 adiyla bir katki maddesi olarak kullanilir Asetik asit turevlerinin de cesitli kullanim alanlari vardir Ornegin Sodyum asetat dokuma sanayinde ve gida katki maddesi olarak kullanilir fotograf filmi uretiminde kullanilir Asetik asidin zayif bir asit olmasi onun ozellikle ev icinde temizleme amaciyla kullanilmasinin nedenidir Seyreltik asetik asit sirke caydanliklarin kirecten arindirilmasinda cam ve diger parlak yuzeylerdeki madeni birikmelerin temizlenmesinde kullanilabilir EtkileriEmniyet ikazi Yogun asetik asit cildi yakar goze kalici zarar verir ve ciltte kabarciklar olusmasina neden olur Etkileri birkac saat sonra hissedilir Bu etkilerden korunmak icin nitril koruma eldivenleri giyilir Asetik asit 39 C uzerinde tutusabilir havayla patlayici karisimlar olusturabilir 25 ten daha yogun asetik asit laboratuvarlarda altinda kullanilmalidir Seyreltik asetik asit zararsizdir ama daha kuvvetli cozeltileri insan ve hayvanlar icin zararlidir Sindirim sistemine ciddi hasar verebilir ve kan asitligini olumcul oranda degistirebilir Asetik asit ilk yardim Asetik asit yanlislikla yutuldugunda kusmaya izin verilmemeli kisi bayilmis ise hicbir sey verilmemeli ayik ise yumurta ve sut karisimi bir icecek verilmeli agiz bol su ile yikanmali ve icmesi icin bol su verilmelidir Asetik asit cilde temas ettiginde bol su ile yikanmali asit bulasan elbise cikarilmali asidin temas ettigi yere karbonat veya sodyum karbonat hamur kabartma tozu uygulanmalidir ki bu yontem asidin etkisini azaltacaktir Asetik asit eger goze temas ettiyse ilik suyla 15 dakika boyunca goz yikanmalidir Kaynakca IUPAC Commission on Nomenclature of Organic Chemistry 1993 Table 28 a Carboxylic acids and related groups Unsubstituted parent structures Blackwell Scientific publications ISBN 0 632 03488 2 25 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Nisan 2016 Acetic Acid PubChem Public Chemical Database The PubChem Project ABD National Center for Biotechnology Information 14 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Nisan 2016 Scientific literature reviews on generally recognised as safe GRAS food ingredients National Technical Information Service 1974 s 1 Chemistry volume 5 Encyclopedia Britannica 1961 page 374 Ripin D H Evans D A 4 Kasim 2005 PDF 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Temmuz 2015 www kimyaevi org 27 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Subat 2023