Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
İnuitler ya da Kanada İnuitleri (kendilerince ᐃᓄᒃ Inuk tekil ᐃᓅᒃ Inuuk ikil ᐃᓄᐃᑦ Inuit çoğul; harfiyen 'insan'), Kanada'nın Kuzey Kanada denen bölümünde yaşayan İnuit kolundan Eskimo halklarının ortak adı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 30.500 kişilik nüfustan 24.500 kadarı anadillerini konuşabiliyor.
 Aivilingmiut kadını, Kanada, 1926 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Kanada | 50.480 (2006 sayımı) |
| Diller | |
| Din | |
| |
Diline göre:
İdari bölgelerine göre:
Adlandırma
İnuit kelimesi Doğu Kanada İnuitçesinde insan anlamına gelen inuk kelimesinin çoğulu olan inuit («insanlar») sözüne dayanır.
Kültür grupları
- (İngilizce Mackenzie Delta Inuit; eskiden Mackenzie Eskimo)
- (Banks Island Inuit)
- Merkezî Kanada İnuitleri (Central Inuit; eskiden Central Eskimo)
- Bakır İnuitleri (Copper Inuit; eskiden Copper Eskimo)
- (Netsilik)
- Rengeyiği İnuitleri (Caribou Inuit; eskiden Caribou Eskimo)
- ? Sallirmiut İnuitleri (Dorset kültüründen olması muhtemeldir)
- (Iglulik Eskimo)
- (Baffinland Eskimo)
- (Labrador Eskimo) (sensu lato)
- (Inuit of Quebec, Quebec Inuit, Quebec Eskimo, Ungava Inuit)
- (Labrador Coast Inuit; eskiden Labrador Eskimo) (sensu stricto)
Kabileler ve Şiveler
- Batı Kanada İnuitçesi (Inuvialuktun) ve Batı Kanada İnuitleri (Inuvialuit)
- Siglit İnuitçesi (Siglitun) ve Siglitler : Qikiqtaruqmiut, Kupugmiut, Kittegaryumiut, Nuvuraqmiut, Avvagmiut, Nuunatahmiut
- İnuinnaq İnuitçesi (ᐃᓄᐃᓐᓇᖅᑐᓐ)
- Kangiryuarmiut İnuitçesi ve konuşan kabileler (Kangiryuarmiut) : Kanghiryuatjagmiut, Kanghirjuarmiut, ?Haneragmiut, ?Puivlirmiut, ?Nagyuktomiut
- İqaluktuuttiaq şivesi ve konuşan kabileler: Ekaluktomiut, Kiglinirmiut
- Qurluqtuq şivesi ve konuşan kabileler: Akkuliakattangmiut, Noahognirmiut, Kogluktomiut, Wallirmiut, Asiagmiut, Pingangnaktomiut
- Umingmaktuuq şivesi ve konuşan kabileler: Nennitagmiut, Kilusiktomiut
- Natsilik İnuitçesi (Inuktitun)
- Nattilik İnuitçesi (Nattilingmiutut) ve konuşan kabileler: # Arvertormiut, Netsilingmiut, Kuungmiut
- Arviligjuaq İnuitçesi ve konuşan kabileler: Arviligjuarmiut
- Sinimiut
- Utkuhiksalik İnuitçesi (Utkuhiksalingmiutitut) ve konuşan kabileler: ?Ahagmiut, ?Hanningařuqmiut, ?Ilivilermiut, Ugyulingmiut, Qeqertarmiut, Utkuhiksalingmiut
- Doğu Kanada İnuitçesi (ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ Inuktitut) ve (Inuit)
- Kivalliq İnuitçesi (Kivallirmiutut, Kivallirmiutun, Inuktitun) ve Kivalliq İnuitleri (ᑭᕙᓪᓕᕐᒥᐅᑦ Kivallirmiut)
- Qaernermiut şivesi ve konuşan kabileler: Qaernermiut, ?Harvaqtormiut
- Hauneqtormiut ya da Kangiqliniqmiut şivesi
- Padlermiut şivesi
- Ahiarmiut şivesi ve Ahiarmiutlar
- Aivilik İnuitçesi (Aivilingmiutut, Inuktitut) ve Aivilik İnuitleri
- Sallirmiut şivesi
- Rankin şivesi ve konuşan kabileler: Aivilingmiut, ?Amitormiut
- (Qikiqtaaluk uannangani, Inuktitut)
- Tununirmiut şivesi ve konuşan kabileler: Nedlungmiut, Tununirusirmiut, Tununermiut, Mittimatalingmiut, Aggomiut, ?Pilingmiut
- Iglulirmiut şivesi
- (Qikiqtaaluk nigiani, Inuttitut)
- Güneydoğu şivesi ve konuşan kabileler: Akudnirmiut, Padlimiut, Qinguamiut, Saumingmiut, Kingnaitmiut, Qinguamiut, Okomiut, Talirpingmiut
- Güneybatı şivesi ve konuşan kabileler: Kingarmiut ya da Sikosuilarmiut, Akuliarmiut, Nugumiut, Qaumauangmiut
- Nunavik İnuitçesi (Inuttitut, Nunavimmiutitut) ve
- Tarramiutut ya da Taqramiutut şivesi ve konuşan kabileler (Tahagmiut ya da Tarramiut) : Nuvugmiut, Ungavamiut, Tahagmiut
- Siqinirmiut : Koksoakmiut, Kangiqsualujjuamiut, Kidlinungmiut
- Itivimiut
- Qikirtamiut
- Nunatsiavut İnuitçesi (Inuttut, Inuttitut, Nunatsiavummiutut, Labradorimiutut)
- Kuzey Nunatsiavut şivesi ve konuşan kabileler: Kongithlushuamiut, Chuckbuckmiut, Nunenumiut, Avitumniut
- Rigolet şivesi ve konuşan kabileler: Aivitumiut, ?Netcetumiut, ?Puthlavamiut
- Kivalliq İnuitçesi (Kivallirmiutut, Kivallirmiutun, Inuktitun) ve Kivalliq İnuitleri (ᑭᕙᓪᓕᕐᒥᐅᑦ Kivallirmiut)
İnuit Toprakları
Kanada'da İnuit Toprakları (Inuit Nunaat) birbirinden bağımsız 4 idari bölgeden oluşur ve Inuit Tapiriit Kanatami tarafından temsil edilir:
- Nunatsiavut («güzel topraklarımız»): Kanada İnuit topraklarının en doğusunu içerir. Labrador'un kuzeyinde 2005 yılında gereği kurulmuştur. Yaklaşık 72,500 kilometre kare alanı kapsar. Doğu Kanada İnuitçesi dilinin Latin alfabesi sistemini kullanan Nunatsiavut İnuitçesi lehçesini konuşan («Nunatsiavut ahalisi») halkının topraklarıdır.
- Nunavik («büyük toprak»): Kanada İnuit topraklarının en güneyini içerir. Québec'in kuzeyinde 1975 yılında gereği kurulmuştur. Yakın zamanlarda ise Nunavik Inuit Land Claims Agreement gereği kıyıdaki birçok adanın yönetimini de devralmıştır. Yaklaşık 660,000 kilometre kare alanı kapsar. Doğu Kanada İnuitçesi dilinin sistemini kullanan Nunavik İnuitçesi lehçesini konuşan («Nunavik ahalisi») halkının topraklarıdır.
- Nunavut («toprağımız»): Kanada İnuit topraklarının en orta ve kuzeyini içerir. Kuzeybatı Toprakları'nın doğusundaki toprakların 1993 yılında imzalanan gereği ayrılmasıyla 1999 yılında kurulmuştur. Bu anlaşma dünyadaki devlet ile yerliler arasındaki müzareke sonucu elde edilen en büyük toprak talebidir. Yaklaşık 2 milyon kilometre kare alanı kapsar. , ve olmak üzere üç alt bölgeye ayrılır. Doğu Kanada İnuitçesi ile Batı Kanada İnuitçesi dillerinin sistemini kullanan değişik lehçelerini konuşan Nunavummiut («Nunavut ahalisi») halkının topraklarıdır.
- Inuvialuit Nunangit Sannaiqtuaq («Inuvialuit Settlement Region»): Kanada İnuit topraklarının en batısını içerir. Kuzeybatı Toprakları'nın kuzeyindeki topraklarda 1984 yılında gereği kurulmuştur. Yaklaşık 90,650 kilometre kare alanı kapsar. Batı Kanada İnuitçesi dilinin Latin alfabesi sistemini kullanan iki resmî lehçesini (Inuvialuktun ile Inuinnaqtun) konuşan İnuvialuit halkının topraklarıdır.
Nüfus
| Dil ve lehçeler | Konuşanların sayısı | Ana dili | |
|---|---|---|---|
| Doğu Kanada İnuitçesi | 35,690 | 32,010 | 25,290 |
| İnuinnaq İnuitçesi | 580 | 370 | 70 |
2006 sayımında Kanada İnuitlerinin yerleşim yerlerine göre nüfusu :
| Kanada | . | 50.480 |
| Newfoundland ve Labrador | . | 4.715 |
| Nunatsiavut | . | 2.160 |
| . | Nain | 935 |
| . | 475 | |
| . | 215 | |
| . | 315 | |
| . | 240 | |
| . | 1.275 | |
| . | 75 | |
| . | 90 | |
| . | St. John's | 280 |
| Québec | . | 10.950 |
| Nunavik | . | 9.565 |
| . | 705 | |
| . | Kuujjuaq | 1.635 |
| . | 250 | |
| . | 175 | |
| . | 425 | |
| . | 300 | |
| . | 560 | |
| . | 1.155 | |
| . | 340 | |
| . | 500 | |
| . | 1.385 | |
| . | 1.335 | |
| . | 375 | |
| . | 465 | |
| . | 40 | |
| . | 20 | |
| . | Montreal | 570 |
| Nunavut | . | 24.640 |
| . | 385 | |
| . | Iqaluit | 3.535 |
| . | 1.240 | |
| . | 445 | |
| . | 790 | |
| . | 1.210 | |
| . | 640 | |
| . | 1.130 | |
| . | 385 | |
| . | 705 | |
| . | Arviat | 1.905 |
| . | 335 | |
| . | 1.925 | |
| . | 1.545 | |
| . | 290 | |
| . | 735 | |
| . | 710 | |
| . | 625 | |
| . | Igloolik | 1.440 |
| . | Kugaaruk | 630 |
| . | Taloyoak | 745 |
| . | Gjoa Haven | 990 |
| . | Cambridge Bay | 1.160 |
| . | Kugluktuk | 1.190 |
| . | 230 | |
| . | 140 | |
| Kuzeybatı Toprakları | . | 4.160 |
| Inuvialuit Settlement Region | . | 3.120 |
| . | Inuvik | 1.340 |
| . | Aklavik | 350 |
| . | Tuktoyaktuk | 705 |
| . | Paulatuk | 255 |
| . | Sachs Harbour | 120 |
| . | Ulukhaktok | 365 |
| . | Yellowknife | 640 |
| . | 125 | |
| Yukon | . | 255 |
| . | Whitehorse | 230 |
| Ontario | . | 2.040 |
| . | 725 | |
| . | Toronto | 315 |
| Alberta | . | 1.605 |
| . | Calgary | 250 |
| . | Edmonton | 590 |
| Prens Edward Adası | . | 30 |
| Nova Scotia | . | 320 |
| . | Halifax | 150 |
| New Brunswick | . | 185 |
| Manitoba | . | 565 |
| . | Winnipeg | 280 |
| Saskatchewan | . | 220 |
| Britanya Kolumbiyası | . | 795 |
| . | Vancouver | 215 |
| . | 135 |
Tarih
Sosyal yaşam
Aile
Köy odası
Şenlik ve Törenler
Dil ve Eğitim
Avcılık ve toplayıcılık
Din
Şamanizm
Hıristiyanlık
Giyim Kuşam
Giyecek
Takı ve beden süslemesi
Dövme
Mutfak
Igunaq (Inuktitut: ᐃᒍᓇᖅ) Yazın yakalanan mors gibi hayvanların avuç büyüklüğünde etleri toprağa gömülerek, sonbahar boyunca fermente olması sağlanır ve kış bitince eşilerek çıkartılır ve tüketime sunulur. Bir yılda tüketilen İgunaq'lar oldukça değerlidir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (PDF). 10 Ekim 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2010.
- ^ . 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.
- ^ a b c d e Petra Volaříková (2009), The Canadian Inuit – past and present Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "refVolaříková" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Inuitler ya da Kanada Inuitleri kendilerince ᐃᓄᒃ Inuk tekil ᐃᓅᒃ Inuuk ikil ᐃᓄᐃᑦ Inuit cogul harfiyen insan Kanada nin Kuzey Kanada denen bolumunde yasayan Inuit kolundan Eskimo halklarinin ortak adi Alaska Yerli Dil Merkezine gore 30 500 kisilik nufustan 24 500 kadari anadillerini konusabiliyor Inuitler ya da Kanada Inuitleri ᐃᓄᒃ Inuk tekil ᐃᓅᒃ Inuuk ikil ᐃᓄᐃᑦ Inuit cogulAivilingmiut kadini Kanada 1926Onemli nufusa sahip bolgelerKanada50 480 2006 sayimi DillerBati Kanada Inuitcesi Dogu Kanada Inuitcesi Labrador InuitcesiDinHristiyanlik Samanizm Inuit Ukiungat olu kirik baglanti Kanada agac cizgisi siniri yesil alanin disinda agac yetismez buralar Inuit cografyasidir Diline gore Bati Kanada Inuitleri Idari bolgelerine gore Nunavut InuitleriAdlandirmaInuit kelimesi Dogu Kanada Inuitcesinde insan anlamina gelen inuk kelimesinin cogulu olan inuit insanlar sozune dayanir Kultur gruplari Ingilizce Mackenzie Delta Inuit eskiden Mackenzie Eskimo Banks Island Inuit Merkezi Kanada Inuitleri Central Inuit eskiden Central Eskimo Bakir Inuitleri Copper Inuit eskiden Copper Eskimo Netsilik Rengeyigi Inuitleri Caribou Inuit eskiden Caribou Eskimo Sallirmiut Inuitleri Dorset kulturunden olmasi muhtemeldir Iglulik Eskimo Baffinland Eskimo Labrador Eskimo sensu lato Inuit of Quebec Quebec Inuit Quebec Eskimo Ungava Inuit Labrador Coast Inuit eskiden Labrador Eskimo sensu stricto Kabileler ve SivelerBati Kanada Inuitcesi Inuvialuktun ve Bati Kanada Inuitleri Inuvialuit Siglit Inuitcesi Siglitun ve Siglitler Qikiqtaruqmiut Kupugmiut Kittegaryumiut Nuvuraqmiut Avvagmiut Nuunatahmiut Inuinnaq Inuitcesi ᐃᓄᐃᓐᓇᖅᑐᓐ Kangiryuarmiut Inuitcesi ve konusan kabileler Kangiryuarmiut Kanghiryuatjagmiut Kanghirjuarmiut Haneragmiut Puivlirmiut Nagyuktomiut Iqaluktuuttiaq sivesi ve konusan kabileler Ekaluktomiut Kiglinirmiut Qurluqtuq sivesi ve konusan kabileler Akkuliakattangmiut Noahognirmiut Kogluktomiut Wallirmiut Asiagmiut Pingangnaktomiut Umingmaktuuq sivesi ve konusan kabileler Nennitagmiut Kilusiktomiut Natsilik Inuitcesi Inuktitun Nattilik Inuitcesi Nattilingmiutut ve konusan kabileler Arvertormiut Netsilingmiut Kuungmiut Arviligjuaq Inuitcesi ve konusan kabileler Arviligjuarmiut Sinimiut Utkuhiksalik Inuitcesi Utkuhiksalingmiutitut ve konusan kabileler Ahagmiut Hanningaruqmiut Ilivilermiut Ugyulingmiut Qeqertarmiut Utkuhiksalingmiut Dogu Kanada Inuitcesi ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ Inuktitut ve Inuit Kivalliq Inuitcesi Kivallirmiutut Kivallirmiutun Inuktitun ve Kivalliq Inuitleri ᑭᕙᓪᓕᕐᒥᐅᑦ Kivallirmiut Qaernermiut sivesi ve konusan kabileler Qaernermiut Harvaqtormiut Hauneqtormiut ya da Kangiqliniqmiut sivesi Padlermiut sivesi Ahiarmiut sivesi ve Ahiarmiutlar Aivilik Inuitcesi Aivilingmiutut Inuktitut ve Aivilik Inuitleri Sallirmiut sivesi Rankin sivesi ve konusan kabileler Aivilingmiut Amitormiut Qikiqtaaluk uannangani Inuktitut Tununirmiut sivesi ve konusan kabileler Nedlungmiut Tununirusirmiut Tununermiut Mittimatalingmiut Aggomiut Pilingmiut Iglulirmiut sivesi Qikiqtaaluk nigiani Inuttitut Guneydogu sivesi ve konusan kabileler Akudnirmiut Padlimiut Qinguamiut Saumingmiut Kingnaitmiut Qinguamiut Okomiut Talirpingmiut Guneybati sivesi ve konusan kabileler Kingarmiut ya da Sikosuilarmiut Akuliarmiut Nugumiut Qaumauangmiut Nunavik Inuitcesi Inuttitut Nunavimmiutitut ve Tarramiutut ya da Taqramiutut sivesi ve konusan kabileler Tahagmiut ya da Tarramiut Nuvugmiut Ungavamiut Tahagmiut Siqinirmiut Koksoakmiut Kangiqsualujjuamiut Kidlinungmiut Itivimiut Qikirtamiut Nunatsiavut Inuitcesi Inuttut Inuttitut Nunatsiavummiutut Labradorimiutut Kuzey Nunatsiavut sivesi ve konusan kabileler Kongithlushuamiut Chuckbuckmiut Nunenumiut Avitumniut Rigolet sivesi ve konusan kabileler Aivitumiut Netcetumiut PuthlavamiutInuit TopraklariKanada da Inuit Topraklari Inuit Nunaat birbirinden bagimsiz 4 idari bolgeden olusur ve Inuit Tapiriit Kanatami tarafindan temsil edilir Nunatsiavut guzel topraklarimiz Kanada Inuit topraklarinin en dogusunu icerir Labrador un kuzeyinde 2005 yilinda geregi kurulmustur Yaklasik 72 500 kilometre kare alani kapsar Dogu Kanada Inuitcesi dilinin Latin alfabesi sistemini kullanan Nunatsiavut Inuitcesi lehcesini konusan Nunatsiavut ahalisi halkinin topraklaridir Nunavik buyuk toprak Kanada Inuit topraklarinin en guneyini icerir Quebec in kuzeyinde 1975 yilinda geregi kurulmustur Yakin zamanlarda ise Nunavik Inuit Land Claims Agreement geregi kiyidaki bircok adanin yonetimini de devralmistir Yaklasik 660 000 kilometre kare alani kapsar Dogu Kanada Inuitcesi dilinin sistemini kullanan Nunavik Inuitcesi lehcesini konusan Nunavik ahalisi halkinin topraklaridir Nunavut topragimiz Kanada Inuit topraklarinin en orta ve kuzeyini icerir Kuzeybati Topraklari nin dogusundaki topraklarin 1993 yilinda imzalanan geregi ayrilmasiyla 1999 yilinda kurulmustur Bu anlasma dunyadaki devlet ile yerliler arasindaki muzareke sonucu elde edilen en buyuk toprak talebidir Yaklasik 2 milyon kilometre kare alani kapsar ve olmak uzere uc alt bolgeye ayrilir Dogu Kanada Inuitcesi ile Bati Kanada Inuitcesi dillerinin sistemini kullanan degisik lehcelerini konusan Nunavummiut Nunavut ahalisi halkinin topraklaridir Inuvialuit Nunangit Sannaiqtuaq Inuvialuit Settlement Region Kanada Inuit topraklarinin en batisini icerir Kuzeybati Topraklari nin kuzeyindeki topraklarda 1984 yilinda geregi kurulmustur Yaklasik 90 650 kilometre kare alani kapsar Bati Kanada Inuitcesi dilinin Latin alfabesi sistemini kullanan iki resmi lehcesini Inuvialuktun ile Inuinnaqtun konusan Inuvialuit halkinin topraklaridir NufusDil ve lehceler Konusanlarin sayisi Ana diliDogu Kanada Inuitcesi 35 690 32 010 25 290Inuinnaq Inuitcesi 580 370 70Source Statistics Canada 2006 Census Profile of Federal Electoral Districts 2003 Representation Order Language Mobility and Migration and Immigration and Citizenship Ottawa 2007 pp 2 6 10 2006 sayiminda Kanada Inuitlerinin yerlesim yerlerine gore nufusu Kanada 50 480Newfoundland ve Labrador 4 715Nunatsiavut 2 160 Nain 935 475 215 315 240 1 275 75 90 St John s 280Quebec 10 950Nunavik 9 565 705 Kuujjuaq 1 635 250 175 425 300 560 1 155 340 500 1 385 1 335 375 465 40 20 Montreal 570Nunavut 24 640 385 Iqaluit 3 535 1 240 445 790 1 210 640 1 130 385 705 Arviat 1 905 335 1 925 1 545 290 735 710 625 Igloolik 1 440 Kugaaruk 630 Taloyoak 745 Gjoa Haven 990 Cambridge Bay 1 160 Kugluktuk 1 190 230 140Kuzeybati Topraklari 4 160Inuvialuit Settlement Region 3 120 Inuvik 1 340 Aklavik 350 Tuktoyaktuk 705 Paulatuk 255 Sachs Harbour 120 Ulukhaktok 365 Yellowknife 640 125Yukon 255 Whitehorse 230Ontario 2 040 725 Toronto 315Alberta 1 605 Calgary 250 Edmonton 590Prens Edward Adasi 30Nova Scotia 320 Halifax 150New Brunswick 185Manitoba 565 Winnipeg 280Saskatchewan 220Britanya Kolumbiyasi 795 Vancouver 215 135TarihSosyal yasamIglulardan olusmus koy Frobisher Bay yakinlari Baffin Adasi 1865Aile Koy odasi Senlik ve TorenlerDil ve EgitimKanada Inuit hece yazisiAvcilik ve toplayicilikDinSamanizm HiristiyanlikGiyim KusamAmautiqAmautiqGiyecek Taki ve beden suslemesi DovmeMutfakMors etini Igunaq ᐃᒍᓇᖅ yontemiyle terbiye eden aileler Subat 1999 Igunaq Inuktitut ᐃᒍᓇᖅ Yazin yakalanan mors gibi hayvanlarin avuc buyuklugunde etleri topraga gomulerek sonbahar boyunca fermente olmasi saglanir ve kis bitince esilerek cikartilir ve tuketime sunulur Bir yilda tuketilen Igunaq lar oldukca degerlidir Ayrica bakinizInuit Tapiriit Kanatami Inuit Circumpolar Council Iglo Skraeling Kolomb oncesi Amerika Martin Frobisher Kanada da insan haklari Yuksek Arktik tehciriKaynakca PDF 10 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2010 9 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Kasim 2012 a b c d e Petra Volarikova 2009 The Canadian Inuit past and present Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi refVolarikova adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme