Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Batı Kanada İnuitçesi (kendilerince Siglit şivesinde Inuvialuktun, Uummarmiut şivesinde Iñuvialuktun; İngilizce Inuvialuktun, Western Canadian Inuktitut, West Inuktitun, Western Canadian Inuit), Kanada'da Batı Kanada İnuitleri tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili.
| Batı Kanada İnuitçesi | |
|---|---|
| Inuvialuktun | |
| Ana dili olanlar | Kanada (Kuzeybatı Toprakları ve Nunavut) |
| Konuşan sayısı | 400 – 700 (Nunavut: 300) (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Eskimo–Aleut
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | iu |
| ISO 639-2 | iku |
| ISO 639-3 | ikt |
Kuzeybatı Topraklarında 11 resmî dilden iki şivesi Inuvialuktun ve Inuinnaqtun adlarıyla yer alır.
Nunavut'ta 4 resmî dilden biri olarak Inuinnaqtun adıyla yer alır.
Eskimo dilleri içindeki yeri
- Eskimo - Aleut dilleri
- Aleut dilleri
- Eskimo dilleri
- Yupik dilleri
- Sirenik Yupikçesi
- Öz Yupik dilleri
- Sibirya Yupikçesi
- Naukan Yupikçesi
- Alaska Yupikçesi (Yupikçe & Çupikçe)
- Supikçe
- İnuit dilleri
- İnyupikçe
- Batı Kanada İnuitçesi
- Doğu Kanada İnuitçesi
- Grönland İnuitçesi
- Yupik dilleri
Diyalekt ve kabileleri
- Siglit İnuitçesi (İngilizce Siglitun, Siglit, Inuvialuktun proper). Kuzeybatı Topraklarında Tuktuyaaqtuuq (Tuktoyaktuk), Paulatuuq (Paulatuk), Ikaasuk (Sachs harbour) ve Inuuvik (Inuvik) şehirlerinde konuşulur. Konuşan kabileler: Qikiqtaruqmiut, Kupugmiut, Kittegaryumiut, Nuvuraqmiut, Avvagmiut, Nuunatahmiut
- İnuinnaq İnuitçesi (kendilerince ᐃᓄᐃᓐᓇᖅᑐᓐ; İngilizce Inuinnaqtun, Inuinnaq, Copper Inuktitut)
- Kangiryuarmiut İnuitçesi (İngilizce Kangiryuarmiutun subdialect). Kuzeybatı Topraklarında Ulukhaqtuuq (Ulukhaktok, Kangiryuaq, Holman) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Kanghiryuatjagmiut, Kanghirjuarmiut, (?) Haneragmiut, (?) Puivlirmiut, (?) Nagyuktomiut
- (İngilizce Cambridge subdialect). Nunavut'da Iqaluktuuttiaq (ᐃᖃᓗᒃᑑᑦᑎᐊᖅ, Cambridge Bay) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Ekaluktomiut, Kiglinirmiut
- (İngilizce Coppermine subdialect, Kugluktuk dialect). Kanada Nunavut'da Qurluqtuq (ᖁᕐᓗᖅᑐᖅ, Kugluktuk, Coppermine) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Akkuliakattangmiut, Noahognirmiut, Kogluktomiut, Wallirmiut, Asiagmiut, Pingangnaktomiut
- (İngilizce Bathurst subdialect). Nunavut'da Umingmaktuuq (Umingmaktok, Bathurst) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Nennitagmiut, Kilusiktomiut
- Natsilik İnuitçesi (kendilerince Inuktitun; İngilizce Natsilingmiutut, Natsilik dialect)
- Nattilik İnuitçesi (kendilerince Nattilingmiutut (dil); İngilizce Natsilik subdialect, Natsilik proper). Nunavut'da ᑕᓗᕐᔪᐊᑦ (Talurjuat/Spence Bay) ile ᓇᐅᔭᑦ (Naujat/Repulse Bay) şehirlerinde konuşulur. Konuşan kabileler: Arvertormiut, Netsilingmiut, Kuungmiut
- Arviligjuaq İnuitçesi (İngilizce Arviligjuaq subdialect). Kanada Nunavut'da ᐊᕐᕕᓕᒡᔪᐊᖅ (Arviligjuaq/Pelly Bay) şehrinde konuşulur. Konuşan kabileler: Arviligjuarmiut, Sinimiut
- Utkuhiksalik İnuitçesi (kendilerince Utkuhiksalingmiutitut (dil); İngilizce Utkuhiksalik subdialect, Utkuhikhalik, Gjoa Haven dialect). Nunavut'da ᐅᖅᓱᖅᑑᖅ (Uqsuqtuuq/Gjoa Haven) ile ᖃᒪᓂ‛ᑐᐊᖅ Qamani'tuaq (Baker Lake) şehirlerinde konuşulur. Konuşan kabileler: (?) Ahagmiut, (?) Hanningařuqmiut, (?) Ilivilermiut, Ugyulingmiut, Qeqertarmiut, Utkuhiksalingmiut (İngilizce Utkuhiksalik proper)
Linguist List'e göre 8 child dialects olarak alt bölümlere ayrılır:
- ikt-sig → Siglit; Sigluit
- ikt-hol → Holman Island; Ulukhaqtuuq
- ikt-cop → Copper; Copper Inuktitut; "Copper Eskimo"; Copper Inuit; Kangiryuarmiut; Iqaluktuuttiaq; Kangormiut
- ikt-cpm → Coppermine; Qurluqtuq
- ikt-net → Netsilik; Arviligjuaq
- ikt-gjo → Gjoa Haven; Uqsuqtuuq
- ikt-spe → Spence Bay; Talurjuaq
- ikt-car → Caribou; Caribou Eskimo; Keewatin; Kivalliq
Kivalliq İnuitçesi (ikt-car) daha çok Doğu Kanada İnuitçesi içinde sınıflandırılır.
NOT: Kuzeybatı Topraklarında Inuvialuktun adı altında geçen Uummarmiutun şivesi, Batı Kanada İnuitçesine değil, Alaska'daki İnyupikçeye aittir. Kanada'nın idari ve politik kaygılarıyla Inuvialuktun şivesi olarak verilmektedir.
Alfabe
Kuzeybatı Topraklarında (Siglitun, Inuinnaqtun) Latin alfabesi kullanılır.
- Kısa ünlüler: a, i, u
- Uzun ünlüler: aa, ii, uu
- Diftonglar : ai, ia, iu, ui, ua, au
- Ünsüzler : b, ch, g, dj, k, l, ł, m, n, ng, p, q, r, s, t, v, y
Nunavut'da (Natsilingmiutut) hece yazısı kullanılır.
Bazı gramer özellikleri
Batı Kanada İnuitçesi, Eskimo - Aleut dillerinin tipik görünümünü sergiler:
- Kelimelerde üç sayı vardır: tekil, ikil, çoğul
Siglitun şivesinden örnekler:
| tekil | ikil | çoğul | anlamı |
| Inuvialuk | Inuvialuuk | Inuvialuit | Batı Kanada İnuitleri |
| kigiaq | kigiak | kigiat | kunduz |
| kanguq | kanguk | kangut | kar kazı |
| tatidjgaq | tatidjgaaq | tatidjgat | turna |
| ivugaqpak | ivugaqpaak | ivugaqpait | yaban ördeği |
| ukaliq | ukallik | ukallit | tavşan |
| ugyuk | ugyuuk | ugyuit | sakallı fok |
| tuulik | tuuliik | tuuliit | dalgıç kuşu |
| iggarlik | iggarliik | iggarliit | mavi tilki |
| nanuq | nannuk | nannut | kutup ayısı |
| apqun | apqutik | apqutit | yol |
- Kelimeler yalın halde çoğu zaman nominatif eki alırlar : daha çok -q ya da -k, daha az olarak da -n
- Kelimeler (ya da cümleler) 4 bölümden oluşur:
- kök (İng. stem)
- yapım eki (İng. postbase)
- çekim eki (İng. ending)
- bağlaç (İng. enclitic)
- Tamlama (isim ya da sıfat) bulunmaz
- Türkçede iyelik tamlaması (genitive + possessive) ile ifade edilen (örn: adamın evi) yapılar, Batı Kanada İnuitçesinde iyelik tamlaması olmadığı için ona yakın başka bir yapıyla kurulur: relative + absolutive:
- tuktum niqaa : Ren geyiğinin besini (bir liken adı)
- tuktum niaqua : Ren geyiğinin kafası
- qimmim niaqua : Köpeğin kafası
- tarium sikua : Denizin buzu
Her ikisi de sayı ile uyumludur:
- tuktut nurait : Ren geyiğinin yavruları
Örnekler
- akłaq boz ayı
- kuuk ırmak
- tasiq (sg) / tatchiit (pl) göl
- tariuq deniz
- anuri rüzgâr
- nuvuya bulut
- sila hava
- kalluk şimşek
- qilak gök
- siku buz
- apun kar
Dipnotlar
- ^ Anna Berge and Lawrence Kaplan (2005), Contact-induced lexical development in Yupik and Inuit languages 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Études/Inuit/Studies, vol. 29, n° 1-2, 2005, p. 285-305
- ^ . 10 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ekim 2010.
Kaynakça
- Inuvialuit Settlement Region – TK Study, August 2006 (1)[]
- Inuvialuit Settlement Region – TK Study, August 2006 (2)[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bati Kanada Inuitcesi kendilerince Siglit sivesinde Inuvialuktun Uummarmiut sivesinde Inuvialuktun Ingilizce Inuvialuktun Western Canadian Inuktitut West Inuktitun Western Canadian Inuit Kanada da Bati Kanada Inuitleri tarafindan konusulan Inuit dilleri kolundan bir Eskimo dili Bati Kanada InuitcesiInuvialuktunAna dili olanlarKanada Kuzeybati Topraklari ve Nunavut Konusan sayisi400 700 Nunavut 300 tarih gerekli Dil ailesiEskimo Aleut Bati Kanada InuitcesiYazi sistemiLatinDil kodlariISO 639 1iuISO 639 2ikuISO 639 3iktInuit dilleri cografyasi Kuzeybati Topraklarinda 11 resmi dilden iki sivesi Inuvialuktun ve Inuinnaqtun adlariyla yer alir Nunavut ta 4 resmi dilden biri olarak Inuinnaqtun adiyla yer alir Eskimo dilleri icindeki yeriEskimo Aleut dilleri Aleut dilleri Eskimo dilleri Yupik dilleri Sirenik Yupikcesi Oz Yupik dilleri Sibirya Yupikcesi Naukan Yupikcesi Alaska Yupikcesi Yupikce amp Cupikce Supikce Inuit dilleri Inyupikce Bati Kanada Inuitcesi Dogu Kanada Inuitcesi Gronland InuitcesiDiyalekt ve kabileleriSiglit Inuitcesi Ingilizce Siglitun Siglit Inuvialuktun proper Kuzeybati Topraklarinda Tuktuyaaqtuuq Tuktoyaktuk Paulatuuq Paulatuk Ikaasuk Sachs harbour ve Inuuvik Inuvik sehirlerinde konusulur Konusan kabileler Qikiqtaruqmiut Kupugmiut Kittegaryumiut Nuvuraqmiut Avvagmiut Nuunatahmiut Inuinnaq Inuitcesi kendilerince ᐃᓄᐃᓐᓇᖅᑐᓐ Ingilizce Inuinnaqtun Inuinnaq Copper Inuktitut Kangiryuarmiut Inuitcesi Ingilizce Kangiryuarmiutun subdialect Kuzeybati Topraklarinda Ulukhaqtuuq Ulukhaktok Kangiryuaq Holman sehrinde konusulur Konusan kabileler Kanghiryuatjagmiut Kanghirjuarmiut Haneragmiut Puivlirmiut Nagyuktomiut Ingilizce Cambridge subdialect Nunavut da Iqaluktuuttiaq ᐃᖃᓗᒃᑑᑦᑎᐊᖅ Cambridge Bay sehrinde konusulur Konusan kabileler Ekaluktomiut Kiglinirmiut Ingilizce Coppermine subdialect Kugluktuk dialect Kanada Nunavut da Qurluqtuq ᖁᕐᓗᖅᑐᖅ Kugluktuk Coppermine sehrinde konusulur Konusan kabileler Akkuliakattangmiut Noahognirmiut Kogluktomiut Wallirmiut Asiagmiut Pingangnaktomiut Ingilizce Bathurst subdialect Nunavut da Umingmaktuuq Umingmaktok Bathurst sehrinde konusulur Konusan kabileler Nennitagmiut Kilusiktomiut Natsilik Inuitcesi kendilerince Inuktitun Ingilizce Natsilingmiutut Natsilik dialect Nattilik Inuitcesi kendilerince Nattilingmiutut dil Ingilizce Natsilik subdialect Natsilik proper Nunavut da ᑕᓗᕐᔪᐊᑦ Talurjuat Spence Bay ile ᓇᐅᔭᑦ Naujat Repulse Bay sehirlerinde konusulur Konusan kabileler Arvertormiut Netsilingmiut Kuungmiut Arviligjuaq Inuitcesi Ingilizce Arviligjuaq subdialect Kanada Nunavut da ᐊᕐᕕᓕᒡᔪᐊᖅ Arviligjuaq Pelly Bay sehrinde konusulur Konusan kabileler Arviligjuarmiut Sinimiut Utkuhiksalik Inuitcesi kendilerince Utkuhiksalingmiutitut dil Ingilizce Utkuhiksalik subdialect Utkuhikhalik Gjoa Haven dialect Nunavut da ᐅᖅᓱᖅᑑᖅ Uqsuqtuuq Gjoa Haven ile ᖃᒪᓂ ᑐᐊᖅ Qamani tuaq Baker Lake sehirlerinde konusulur Konusan kabileler Ahagmiut Hanningaruqmiut Ilivilermiut Ugyulingmiut Qeqertarmiut Utkuhiksalingmiut Ingilizce Utkuhiksalik proper Linguist List e gore 8 child dialects olarak alt bolumlere ayrilir ikt sig Siglit Sigluit ikt hol Holman Island Ulukhaqtuuq ikt cop Copper Copper Inuktitut Copper Eskimo Copper Inuit Kangiryuarmiut Iqaluktuuttiaq Kangormiut ikt cpm Coppermine Qurluqtuq ikt net Netsilik Arviligjuaq ikt gjo Gjoa Haven Uqsuqtuuq ikt spe Spence Bay Talurjuaq ikt car Caribou Caribou Eskimo Keewatin Kivalliq Kivalliq Inuitcesi ikt car daha cok Dogu Kanada Inuitcesi icinde siniflandirilir NOT Kuzeybati Topraklarinda Inuvialuktun adi altinda gecen Uummarmiutun sivesi Bati Kanada Inuitcesine degil Alaska daki Inyupikceye aittir Kanada nin idari ve politik kaygilariyla Inuvialuktun sivesi olarak verilmektedir AlfabeKuzeybati Topraklarinda Siglitun Inuinnaqtun Latin alfabesi kullanilir Kisa unluler a i u Uzun unluler aa ii uu Diftonglar ai ia iu ui ua au Unsuzler b ch g dj k l l m n ng p q r s t v y Nunavut da Natsilingmiutut hece yazisi kullanilir Bazi gramer ozellikleriBati Kanada Inuitcesi Eskimo Aleut dillerinin tipik gorunumunu sergiler Kelimelerde uc sayi vardir tekil ikil cogul Siglitun sivesinden ornekler tekil ikil cogul anlamiInuvialuk Inuvialuuk Inuvialuit Bati Kanada Inuitlerikigiaq kigiak kigiat kunduzkanguq kanguk kangut kar kazitatidjgaq tatidjgaaq tatidjgat turnaivugaqpak ivugaqpaak ivugaqpait yaban ordegiukaliq ukallik ukallit tavsanugyuk ugyuuk ugyuit sakalli foktuulik tuuliik tuuliit dalgic kusuiggarlik iggarliik iggarliit mavi tilkinanuq nannuk nannut kutup ayisiapqun apqutik apqutit yolKelimeler yalin halde cogu zaman nominatif eki alirlar daha cok q ya da k daha az olarak da n Kelimeler ya da cumleler 4 bolumden olusur kok Ing stem yapim eki Ing postbase cekim eki Ing ending baglac Ing enclitic Tamlama isim ya da sifat bulunmaz Turkcede iyelik tamlamasi genitive possessive ile ifade edilen orn adamin evi yapilar Bati Kanada Inuitcesinde iyelik tamlamasi olmadigi icin ona yakin baska bir yapiyla kurulur relative absolutive tuktum niqaa Ren geyiginin besini bir liken adi tuktum niaqua Ren geyiginin kafasi qimmim niaqua Kopegin kafasi tarium sikua Denizin buzu Her ikisi de sayi ile uyumludur tuktut nurait Ren geyiginin yavrulariOrnekleraklaq boz ayi kuuk irmak tasiq sg tatchiit pl gol tariuq deniz anuri ruzgar nuvuya bulut sila hava kalluk simsek qilak gok siku buz apun karDipnotlar Anna Berge and Lawrence Kaplan 2005 Contact induced lexical development in Yupik and Inuit languages 24 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Etudes Inuit Studies vol 29 n 1 2 2005 p 285 305 10 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Aralik 2012 Arsivlenmis kopya 11 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ekim 2010 KaynakcaInuvialuit Settlement Region TK Study August 2006 1 olu kirik baglanti Inuvialuit Settlement Region TK Study August 2006 2 olu kirik baglanti