Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Yeni Dünya maymunları veya yassı burunlu maymunlar (Platyrrhini), bir maymun grubudur. Bu grup Amerika kıtasında yaşayan insan hariç tüm primatları kapsar. Eski Dünya maymunları ve cadı makigiller ile birlikte kuru burunlu maymunlar grubunu oluştururlar.
| Yeni Dünya maymunları | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Beyaz omuzlu kapuçin (Cebus capucinus) | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| Cebus capucinus Linnaeus, 1758 | |||||||||||||||
| Sınıflandırma | |||||||||||||||
| Metne bakınız. | |||||||||||||||
Yeni Dünya maymunları, yaklaşık 40 milyon yıl önce Güney Amerika'yı kolonileştiren Afrika maymunlarının soyundan gelirler.
Özellikleri
Yeni Dünya maymunları genelde Eski Dünya maymunlarından biraz küçük olur. Ağırlıkları 100 Gram ile 15 Kg arası değişir. Bilimsel adlarının sebebi (Platyrrhini = Yassı burunlular veya geniş burunlular) bu gruba ait türlerin burun delikleri arasındaki mesafenin diğer maymunlarda olduğundan daha büyük olmasıdır. Grubun çoğu türleri ağaçta yaşar ve bacakları kollarından biraz uzun olur. cinsinin dışında tüm türlerin kuyruğu uzundur. Bütün maymunların arasında tutunmak için kullanılan kuyruk geliştirmiş türler sırf bu grupta bulunur.
Yayılım
Yeni Dünya maymunlarına Meksiko'nun güneyinden Arjantin'in kuzeyine kadar varan bir coğrafyada raslanılır. En fazla tür çeşitliliği Güney Amerika'nın orta ve kuzey kısmında özellikle Amazonas ormanlarındadır. adalarında yaşamış 'nın soyu ise tükenmiştir.
Yaşam şekli
Yeni Dünya maymunlarının yaşam şeklinde fazla bir ekolojik çeşitlilik yoktur; bütün türler ormanda yaşar, çoğu zamanı ağaçlarda geçirip çok nadir yere inerler. Gece maymunları dışında hepsi gündüz faaldir.
Sosyal yaşamları farklıdır. Bazıları ömürlük çiftler oluşturur, bazıları kompleks bir grup içinde yaşar, başkaları ise dişiler tarafından yönetilen gruplar kurarken yine başka cinsler çok eşli bir yaşam sürdürür.
Beslenme
Büyük türler genelde sırf otoburdur, küçük türler böcek ve diğer küçük hayvanlar da yer.
Sınıflandırma
Eski Dünya maymunları, Yeni Dünya maymunlarının kardeş taksonudur. İlk atalarının nasıl Amerika'ya ulaştıkları henüz tamamen aydınlatılamadı. Büyük bir olasılıkla bazen karadan koparak denize sürüklenen bir Yüzen ada ile Oligosen devrinde henüz daha dar olan Atlantik okyanusunu aştılar. Daha önce bulunan en eski fosil 26 milyon yıl önce yaşamış Branisella cinsine aitti. Şu anda, en eski yeni dünya maymununun, 35 milyon yıl önce yaşamış Perupithecus olduğu kabul ediliyor. Ayrıca, 'a ait, yaşları 35 ila 32 milyon yıl arasında olan Peru'nun Amazon ovalarındaki Santa Rosa'dan gelen bireysel dişler, Yeni Dünya'dan en eski antropoid kalıntılarındandır. Ancak Ucayalipithecus'un yeni dünya maymunlarıyla aynı dönemde Amerika'ya göçen bir olduğu düşünülüyor.
Eski sınıflandırmalarda pençeli maymunlar (Callitrichidae) ve „pençesiz maymunlar“ (Cebidae) olarak ikiye ayırılmıştılar. Ama bazı pençesizlerin kendi grubundan daha çok diğer gruptan bazı türlerle yakın akraba olduğu tespit edilince bu sınıflandırma kaldırıldı. Bugün 5 familyaya ayrılırlar:
- Marmosetgiller (Callitrichidae)
- Tamarin (Saguinus)
- (Leontopithecus)
- (Callimico)
- (Callithrix)
- Kapuçingiller (Cebidae)
- Kapuçin maymunu (Cebus)
- Sincap maymunu (Saimiri)
- Gece maymunugiller (Aotidae)
- (Aotus)
- Örümcek maymunugiller (Atelidae)
- Örümcek maymunu (Ateles)
- (Brachyteles)
- (Lagothrix)
- (Oreonax)
- (Alouatta)
- Sakigiller (Pitheciidae)
- (Callicebus)
- (Cacajao)
- (Chiropotes)
- (Pithecia)
- (Xenotrichini) †
Kitaplar
- Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer, Berlin 2003.
- D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005,
Kaynakça
- ^ a b Bond, Mariano; Tejedor, Marcelo F.; Campbell, Kenneth E.; Chornogubsky, Laura; Novo, Nelson; Goin, Francisco (Nisan 2015). "Eocene primates of South America and the African origins of New World monkeys". Nature (İngilizce). 520 (7548): 538-541. doi:10.1038/nature14120. ISSN 1476-4687. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021.
- ^ "Platyrrhini". paleobiodb.org. 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021.
- ^ "Platyrrhini". fossilworks.org.
- ^ Liverpool, Layal. . New Scientist (İngilizce). 9 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ (PDF) Primate evolution 18 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Seiffert, Erik R.; Tejedor, Marcelo F.; Fleagle, John G.; Novo, Nelson M.; Cornejo, Fanny M.; Bond, Mariano; Vries, Dorien de; Campbell, Kenneth E. (10 Nisan 2020). "A parapithecid stem anthropoid of African origin in the Paleogene of South America". Science (İngilizce). 368 (6487): 194-197. doi:10.1126/science.aba1135. ISSN 0036-8075. (PMID) 32273470. 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Yeni Dünya maymunları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yeni Dunya maymunlari veya yassi burunlu maymunlar Platyrrhini bir maymun grubudur Bu grup Amerika kitasinda yasayan insan haric tum primatlari kapsar Eski Dunya maymunlari ve cadi makigiller ile birlikte kuru burunlu maymunlar grubunu olustururlar Yeni Dunya maymunlari Yasadigi donem araligi 35 0 myo Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNBeyaz omuzlu kapucin Cebus capucinus Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim PrimatesAlt takim HaplorhiniInfra takim SimiiformesParvo takim Platyrrhini E Geoffroy 1812Tip turCebus capucinusLinnaeus 1758SiniflandirmaMetne bakiniz Geoffroy orumcek maymunu Ateles geoffroyi Tutunmak icin kullanilabilen kuyruk gelistiren tek maymun turleri bu grupta bulunur Yeni Dunya maymunlari yaklasik 40 milyon yil once Guney Amerika yi kolonilestiren Afrika maymunlarinin soyundan gelirler OzellikleriYeni Dunya maymunlari genelde Eski Dunya maymunlarindan biraz kucuk olur Agirliklari 100 Gram ile 15 Kg arasi degisir Bilimsel adlarinin sebebi Platyrrhini Yassi burunlular veya genis burunlular bu gruba ait turlerin burun delikleri arasindaki mesafenin diger maymunlarda oldugundan daha buyuk olmasidir Grubun cogu turleri agacta yasar ve bacaklari kollarindan biraz uzun olur cinsinin disinda tum turlerin kuyrugu uzundur Butun maymunlarin arasinda tutunmak icin kullanilan kuyruk gelistirmis turler sirf bu grupta bulunur YayilimYeni Dunya maymunlarina Meksiko nun guneyinden Arjantin in kuzeyine kadar varan bir cografyada raslanilir En fazla tur cesitliligi Guney Amerika nin orta ve kuzey kisminda ozellikle Amazonas ormanlarindadir adalarinda yasamis nin soyu ise tukenmistir Yasam sekliYeni Dunya maymunlarinin yasam seklinde fazla bir ekolojik cesitlilik yoktur butun turler ormanda yasar cogu zamani agaclarda gecirip cok nadir yere inerler Gece maymunlari disinda hepsi gunduz faaldir Sosyal yasamlari farklidir Bazilari omurluk ciftler olusturur bazilari kompleks bir grup icinde yasar baskalari ise disiler tarafindan yonetilen gruplar kurarken yine baska cinsler cok esli bir yasam surdurur BeslenmeBuyuk turler genelde sirf otoburdur kucuk turler bocek ve diger kucuk hayvanlar da yer SiniflandirmaMarmosetgiller familyasindan bir tur Eski Dunya maymunlari Yeni Dunya maymunlarinin kardes taksonudur Ilk atalarinin nasil Amerika ya ulastiklari henuz tamamen aydinlatilamadi Buyuk bir olasilikla bazen karadan koparak denize suruklenen bir Yuzen ada ile Oligosen devrinde henuz daha dar olan Atlantik okyanusunu astilar Daha once bulunan en eski fosil 26 milyon yil once yasamis Branisella cinsine aitti Su anda en eski yeni dunya maymununun 35 milyon yil once yasamis Perupithecus oldugu kabul ediliyor Ayrica a ait yaslari 35 ila 32 milyon yil arasinda olan Peru nun Amazon ovalarindaki Santa Rosa dan gelen bireysel disler Yeni Dunya dan en eski antropoid kalintilarindandir Ancak Ucayalipithecus un yeni dunya maymunlariyla ayni donemde Amerika ya gocen bir oldugu dusunuluyor Eski siniflandirmalarda penceli maymunlar Callitrichidae ve pencesiz maymunlar Cebidae olarak ikiye ayirilmistilar Ama bazi pencesizlerin kendi grubundan daha cok diger gruptan bazi turlerle yakin akraba oldugu tespit edilince bu siniflandirma kaldirildi Bugun 5 familyaya ayrilirlar Marmosetgiller Callitrichidae Tamarin Saguinus Leontopithecus Callimico Callithrix Kapucingiller Cebidae Kapucin maymunu Cebus Sincap maymunu Saimiri Gece maymunugiller Aotidae Aotus Orumcek maymunugiller Atelidae Orumcek maymunu Ateles Brachyteles Lagothrix Oreonax Alouatta Sakigiller Pitheciidae Callicebus Cacajao Chiropotes Pithecia Xenotrichini KitaplarThomas Geissmann Vergleichende Primatologie Springer Berlin 2003 ISBN 3 540 43645 6 D E Wilson amp D M Reeder Mammal Species of the World Johns Hopkins University Press 2005 ISBN 0 8018 8221 4Kaynakca a b Bond Mariano Tejedor Marcelo F Campbell Kenneth E Chornogubsky Laura Novo Nelson Goin Francisco Nisan 2015 Eocene primates of South America and the African origins of New World monkeys Nature Ingilizce 520 7548 538 541 doi 10 1038 nature14120 ISSN 1476 4687 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2021 Platyrrhini paleobiodb org 19 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2021 Platyrrhini fossilworks org Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Liverpool Layal New Scientist Ingilizce 9 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 PDF Primate evolution 18 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Seiffert Erik R Tejedor Marcelo F Fleagle John G Novo Nelson M Cornejo Fanny M Bond Mariano Vries Dorien de Campbell Kenneth E 10 Nisan 2020 A parapithecid stem anthropoid of African origin in the Paleogene of South America Science Ingilizce 368 6487 194 197 doi 10 1126 science aba1135 ISSN 0036 8075 PMID 32273470 19 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2021 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Yeni Dunya maymunlari ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir