Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Uzayzaman, uzay ile zamanı "uzay-zaman sürekliliği" adı verilen yapıda birleştiren matematik modeli. Öklitçi yaklaşıma göre evren uzayın üç boyutu ve dördüncü boyutu oluşturan zamandan oluşur. Fizikçiler, uzay ve zaman kavramlarını tek bir çatı altında birleştirmek yoluyla, karmaşık fizik teorilerini önemli ölçüde basitleştirmeyi ve evrenin işleyişini süpergalaktik (fiziksel kozmoloji) ve altatomik (atom altı, bkz. kuantum fiziği) seviyelerde daha basit ve ortak bir dilde açıklamayı başarmışlardır.
Klasik mekanikte, Öklid uzayı kullanımı, uzayzamanı kendine mal etmek yerine, zamanı gözlemcinin hareket durumundan bağımsız olarak evrensel ve değişmez gibi kabul edip ele alır. Göreliliğe dayalı bağlamda ise zaman, uzayın üç boyutundan ayrı olarak düşünülemez; çünkü bir cismin vektörel hızı, ışığın hızı ve bir de güçlü kütle çekimsel alanların gücü ile ilişkilidir. Bu kütle çekimsel alanlar zamanın ilerleyişini yavaşlatabilir ve bir o kadar da gözlemcinin hareket durumuna bağlıdır. Bu nedenle de evrensel değildir.
Evrensel dediğimiz, bir olgunun evrenin her köşesinde doğru ve değişmez olmasıdır. Ancak Albert Einstein'ın kurduğu Görelilik Kuramı'na göre zaman evrenin her köşesinde aynı değildir ve gözlemciye göre değişir, görecelidir. Örneğin, kütle uzayzamanda eğrilikler yaratır. Burada zaman bükülür ve zaman bu eğride bulunan bir gözlemciye göre, dışarıda duran bir başka gözlemciye olandan daha yavaş akar. İşte burada zaman evrensel değildir.
Bu bükülmeyi şu şekilde açıklayabiliriz: Düz bir yatak düşünün. Bu yatağın üzerine gergin bir çarşaf serin ve hiç kırışıklık olmasın. İşte bu dümdüz çarşaf iki boyutla tanımladığımız uzay-zaman düzlemi olsun. Şimdi bu düzleme bir gezegeni simgeleyen demir bir bilye koyun. Bilye yatağa biraz gömülüp bir göçük yaratarak çarşafı da bükecektir. İşte zaman da bu şekilde demir bilye ile simgelediğimiz kütle yardımıyla bükülebilir. Kütlenin artışı, bu kütlenin uzay-zaman düzlemini büküşünü arttırır. Kütle arttıkça göçük de artar. Eğer kütle ölçülemeyecek boyutlarda aşırı büyük olursa uzay-zaman düzlemi ışığı bile hapsedecek kadar göçecektir. İşte bu göçük kara delik olarak adlandırılır. Eğim çok olduğu için ışık karadelikten girer ama geri çıkmaz. Bazı teorilere göre bu içeri giren ışık evrenin başka bir noktasından geri çıkar. Bu teorilerde karadelikler dipsiz kuyular değillerdir, iki ucu açık bir boru gibi düşünülebilir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- (.webm)
 | Fizik ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Zaman ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uzayzaman uzay ile zamani uzay zaman surekliligi adi verilen yapida birlestiren matematik modeli Oklitci yaklasima gore evren uzayin uc boyutu ve dorduncu boyutu olusturan zamandan olusur Fizikciler uzay ve zaman kavramlarini tek bir cati altinda birlestirmek yoluyla karmasik fizik teorilerini onemli olcude basitlestirmeyi ve evrenin isleyisini supergalaktik fiziksel kozmoloji ve altatomik atom alti bkz kuantum fizigi seviyelerde daha basit ve ortak bir dilde aciklamayi basarmislardir Uzay zaman bukulmesinin iki boyutlu cizimi Maddenin varligi uzayzamanin geometrisini degistirir Bu bukulmus geometri yercekimi olarak tanimlanir Sunu goz ardi etmemek gerekir ki sekildeki beyaz cizgiler uzayin bukulmesini degil bukulmus uzayzamana uyarlanmis koordinat sistemini temsil eder Zira duz bir uzayzamanda beyaz cizgiler de dogrusal olurlardi Klasik mekanikte Oklid uzayi kullanimi uzayzamani kendine mal etmek yerine zamani gozlemcinin hareket durumundan bagimsiz olarak evrensel ve degismez gibi kabul edip ele alir Gorelilige dayali baglamda ise zaman uzayin uc boyutundan ayri olarak dusunulemez cunku bir cismin vektorel hizi isigin hizi ve bir de guclu kutle cekimsel alanlarin gucu ile iliskilidir Bu kutle cekimsel alanlar zamanin ilerleyisini yavaslatabilir ve bir o kadar da gozlemcinin hareket durumuna baglidir Bu nedenle de evrensel degildir Evrensel dedigimiz bir olgunun evrenin her kosesinde dogru ve degismez olmasidir Ancak Albert Einstein in kurdugu Gorelilik Kurami na gore zaman evrenin her kosesinde ayni degildir ve gozlemciye gore degisir gorecelidir Ornegin kutle uzayzamanda egrilikler yaratir Burada zaman bukulur ve zaman bu egride bulunan bir gozlemciye gore disarida duran bir baska gozlemciye olandan daha yavas akar Iste burada zaman evrensel degildir Bu bukulmeyi su sekilde aciklayabiliriz Duz bir yatak dusunun Bu yatagin uzerine gergin bir carsaf serin ve hic kirisiklik olmasin Iste bu dumduz carsaf iki boyutla tanimladigimiz uzay zaman duzlemi olsun Simdi bu duzleme bir gezegeni simgeleyen demir bir bilye koyun Bilye yataga biraz gomulup bir gocuk yaratarak carsafi da bukecektir Iste zaman da bu sekilde demir bilye ile simgeledigimiz kutle yardimiyla bukulebilir Kutlenin artisi bu kutlenin uzay zaman duzlemini bukusunu arttirir Kutle arttikca gocuk de artar Eger kutle olculemeyecek boyutlarda asiri buyuk olursa uzay zaman duzlemi isigi bile hapsedecek kadar gocecektir Iste bu gocuk kara delik olarak adlandirilir Egim cok oldugu icin isik karadelikten girer ama geri cikmaz Bazi teorilere gore bu iceri giren isik evrenin baska bir noktasindan geri cikar Bu teorilerde karadelikler dipsiz kuyular degillerdir iki ucu acik bir boru gibi dusunulebilir Ayrica bakinizZaman fizik Dis baglantilar webm Fizik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Zaman ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz