Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Tokta (aynı zamanda Tokhta, Toktu, Tokhtai, Tochtu veya Tokhtogha olarak da yazılır; ö. y. 1312) 1291'den 1312'ye kadar Altın Orda Hanı'dır . Mengü Timur'un oğlu ve Batu Han'ın torunudur.
| Tokta | |
|---|---|
 Tokhta ve kuzenleri Timur, Çabar ve Olcaytu'nun 14. yüzyıldan kalma Fransız çizimi | |
| Altın Orda hanı | |
| Hüküm süresi | 1291–1312 |
| Önce gelen | Tula Buka |
| Sonra gelen | Özbek Han |
| Doğum | y. 1270 |
| Ölüm | y. 1312 |
| Eş(ler)i | Bulughan Khatun Tükünche Khongirad Maria Palaiologina |
| Çocuk(lar)ı | Tükel Buqa Ilbasarab (Marija) (muhtemel) |
| Hanedan | Altın Orda |
| Babası | Mengü Timur |
| Annesi | Olju Hatun |
| Dini | Şamanizm veya Budizm |
İsmi "Tokhtokh" Moğolca "tutmak/tutmak" anlamına gelir.
Nogaylar yönetiminde erken dönem
1288 yılında Tokta kuzenleri tarafından tahttan indirilmiştir. 1291 yılında Nogay Han'ın yardımıyla tahtını geri almıştır. Tokta daha sonra Kırım'ı Nogay'a hediye etmiştir. Nogay, daha sonra sözde yeni kukla hanı sayesinde Tulabuga'yı destekleyen Moğol soylularının çoğunun kafasını kesmiştir.
Tokta, Rus knezliklerinin yarı bağımsızlığını ortadan kaldırmak istiyordu. Bu amaçla, 1293 yılında Prens Dmitri'nin Nogay davasını desteklediği Vladimir-Suzdal'ı işgal etmesi için kardeşi Tudan'ı göndermişti. Tudan'ın ordusu on dört kasabayı harap etmeye devam etmiştir. Tokta'nın kendisi (burada Tokta-Timur olarak bilinir) Tver'e giderek Nogay'ın müttefiki Dmitri Aleksandroviç'i tahttan indirmiştir. Rus tarihçiler bu olayları "Batu'nun zor günleri geri dönüyor" şeklinde aktarmışlardır. Bazı kaynaklar Tokta ve Nogayların birlikte çalıştıklarını ileri sürmektedir.
Kısa bir süre sonra Tokta ve Nogay arasında ölümcül bir rekabet başlamıştır. Khunggirad Han'ın kayınpederi Saljiday, karısı Bekhlemiş,Tuluy'un torunu ve Orda'daki diğer Cengizliler de Nogay'ın kendisine karşı gelmesinden şikâyetçiydiler. Nogay Han'ın huzuruna çıkmayı reddetmişti. Venedikli ve Cenovalı tüccarların ticaret hakları konusunda da anlaşmazlıklar vardı.
Tokta Han'ın kuvvetleri 1296-1297'de Nogaylara karşı ilk savaşı kaybettiler. Nogay onu kovalamakla uğraşmadı ve topraklarına geri dönmeye karar verdi. Tokta, İlhan Gazan'dan yardım istedi. Gazan ise onların kavgasına karışmak istemediği için reddetti. 1300 yılında Tokta, Poltava kentinin güney-güneybatısında, Kagamlık Nehri kıyısındaki savaşta Nogay'ı yenerek, Volga'dan Don'a kadar olan toprakları kendi yönetimi altında birleştirdi. Nogay'ın oğlu Çaka önce Alanlar ülkesine, sonra da Bulgaristan'a kaçmış ve orada çar olarak hüküm sürmüştür. Bu durum Tokta'yı o kadar çileden çıkarmıştı ki, Çaka'nın kayınbiraderi Theodore Svetoslav da kısa bir süre sonra onu devirmek için bir komploya katılmıştır. Çaka boğulmuş halde bulundu ve başı Theodor Svetoslav ve Bulgar soylularının bağlılığını göstermek için Tokta Han'a gönderildi. Tokta, Kırım ve Rus prensliklerinden bugünkü Romanya'ya kadar uzanan Nogay topraklarını kardeşi Sareibugha ve oğulları arasında paylaştırmıştır.
Daha sonraki saltanatı
Tokta, Nogaylarla uğraşırken Bayan Han, Ak Orda isyancılarına karşı ondan yardım istemiştir. Ne yazık ki Tokta ona herhangi bir yardım gönderememiştir. 1301 yılında Bayan, Tokta'ya kaçmak zorunda kalmıştır. Tokta daha sonra, El Kaide'nin desteklediği Kuruichik'e saldırarak otoritesini yeniden tesis etmesine yardımcı olmuştur. Altın Orda kuvvetleri daha sonra Çağatay Han Duva ve Kaydu'nun oğlu Çapar ile yapılan mücadeleyi kazanmıştır.
Tokta, Rus beylikleri ve Kıpçak bozkırları üzerindeki hakimiyetini sağlamlaştırdıktan sonra, İlhanlı Gazan'dan Azerbaycan ve Arran bölgelerini geri vermesini istemiştir. Gazan bu isteği reddederek, "O topraklar atalarımızın Hint çelik kılıçlarıyla fethedildi!" cevabını verince, Tokta Mısır Memlükleri ile eski ittifakı yeniden tesis etmeye karar verdi ve onlara elçilerini göndermiştir. Olcaytu'nun hükümdarlığı sırasında Altın Orda ve İlhanlı orduları arasında küçük sınır çatışmaları yaşanmıştır, ancak bu uzun sürmemiştir.
1304 yılında Çağatay Hanlığı ve Yuan Hanedanı'ndan elçiler Saray'a gelmiştir. Efendilerinin planını ve barış fikrini ortaya koymuşlardır. Tokta, Kubilay Han'ın torunu Yuan İmparatoru Temür Olcaytu Han'ın (Chengzong)]] itibari üstünlüğünü kabul etmiş; aynı zamanda Olcaytu, İlhanlı İran'ını yönettiği Arran topraklarını Tokta'ya bırakmış ve Duwa, Çağatay Hanlığı'nın itibari egemenliğini kabul etmeye devam etmiştir. Posta sistemi ve ticaret yolları da yeniden canlandırılmıştır. Altın Orda, Yuan sınırını desteklemek için iki tümen (20.000) göndermiştir.
Tokta Han, Saray'daki İtalyan sakinlerini tutuklamış ve 1307 yılında Kefe şehrini kuşatmıştır. Bunun arkasındaki sebep Tokta'nın, çoğunluğu Mısır Memlûk Devleti'ne asker olarak satılan Türk kölelerin İtalyan ticaretine duyduğu hoşnutsuzluktu. Cenovalılar bir yıl kadar direndiler, ancak 1308 yılında kentlerini ateşe verip terk ettiler. İtalyanlar ile Altın Orda arasındaki ilişkiler, 1312 yılında Tokhta'nın Rus topraklarına karşı yeni bir askeri sefer hazırlığı sırasında ölmesine kadar gergin kalmıştır. Bazı kaynaklar onun erkek bir varis bırakmadan öldüğünü ileri sürmüştür. Ancak Yuan Şi ve bazı Müslüman kaynaklar onun en az üç oğlu olduğunu ve bunlardan birinin Han Özbek'in yandaşları tarafından öldürüldüğünü belirtmektedir.
Şamanist olmasına rağmen Budizm'e ilgi duyuyordu. Altın Orda Devleti'nin son gayrimüslim hanıdır.
1297 yılında Tokta Han, Bizans İmparatoru II. Andronikos'un gayri meşru kızı Maria Palaiologina ile evlenmiştir. Kızları Marija daha sonra Litvanya Büyük Dükü Narimantas ile evlenmiştir.
Soybilim
- Cengiz Han
- Cuci
- Batu Han
- Toqokan
- Mengü Timur
- Tokta
Soy Ağacı
| Cengiz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cuci | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Orda Han | 1.Batu Han | 4.Berke | Şiban | Boal | T.Temür | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. | 3. | Tatar | Ulung Temür | Kim Temür | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4. | 5.M.Timur | 6.T.Mengü | Bartu | Nogay | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 8.Tokta | Tugril | 7.Tula Buka | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 9.Özbeg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 10.Tinibeg | 11.Canibeg | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 12.Berdibeg | 13.Kildibeg | 14.Nurusbeg | 15.Çerkesbeg | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toktamış | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ebu Hayr | Kerei | I. Hacı Giray | Kasim | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sibir | Şeybânî | Kazan | Kazak | Kırım | Astrahan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Buhara | Kasım | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hive | Buhara | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Buhara | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Konuyla ilgili yayınlar
- (1986). The Mongols.
- Бор, Ж. Монгол хийгээд Евразийн дипломат шастир. боть II.
- Saunders, J. J. The history of Mongol conquests.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tokta ayni zamanda Tokhta Toktu Tokhtai Tochtu veya Tokhtogha olarak da yazilir o y 1312 1291 den 1312 ye kadar Altin Orda Hani dir Mengu Timur un oglu ve Batu Han in torunudur ToktaTokhta ve kuzenleri Timur Cabar ve Olcaytu nun 14 yuzyildan kalma Fransiz cizimiAltin Orda haniHukum suresi1291 1312Once gelenTula BukaSonra gelenOzbek HanDogumy 1270Olumy 1312Es ler iBulughan Khatun Tukunche Khongirad Maria PalaiologinaCocuk lar iTukel Buqa Ilbasarab Marija muhtemel HanedanAltin OrdaBabasiMengu TimurAnnesiOlju HatunDiniSamanizm veya Budizm Ismi Tokhtokh Mogolca tutmak tutmak anlamina gelir Nogaylar yonetiminde erken donem1288 yilinda Tokta kuzenleri tarafindan tahttan indirilmistir 1291 yilinda Nogay Han in yardimiyla tahtini geri almistir Tokta daha sonra Kirim i Nogay a hediye etmistir Nogay daha sonra sozde yeni kukla hani sayesinde Tulabuga yi destekleyen Mogol soylularinin cogunun kafasini kesmistir Tokta Rus knezliklerinin yari bagimsizligini ortadan kaldirmak istiyordu Bu amacla 1293 yilinda Prens Dmitri nin Nogay davasini destekledigi Vladimir Suzdal i isgal etmesi icin kardesi Tudan i gondermisti Tudan in ordusu on dort kasabayi harap etmeye devam etmistir Tokta nin kendisi burada Tokta Timur olarak bilinir Tver e giderek Nogay in muttefiki Dmitri Aleksandrovic i tahttan indirmistir Rus tarihciler bu olaylari Batu nun zor gunleri geri donuyor seklinde aktarmislardir Bazi kaynaklar Tokta ve Nogaylarin birlikte calistiklarini ileri surmektedir Tokta ve Nogay ordulari arasinda 698 1298 99 yilinda Don Nehri uzerinde gerceklesen ve Tokta nin yenildigi savas Camiu t Tevarih 14 yuzyilin sonlari Asya Toplulugu D 31 Folio 44 recto Kisa bir sure sonra Tokta ve Nogay arasinda olumcul bir rekabet baslamistir Khunggirad Han in kayinpederi Saljiday karisi Bekhlemis Tuluy un torunu ve Orda daki diger Cengizliler de Nogay in kendisine karsi gelmesinden sikayetciydiler Nogay Han in huzuruna cikmayi reddetmisti Venedikli ve Cenovali tuccarlarin ticaret haklari konusunda da anlasmazliklar vardi Tokta Han in kuvvetleri 1296 1297 de Nogaylara karsi ilk savasi kaybettiler Nogay onu kovalamakla ugrasmadi ve topraklarina geri donmeye karar verdi Tokta Ilhan Gazan dan yardim istedi Gazan ise onlarin kavgasina karismak istemedigi icin reddetti 1300 yilinda Tokta Poltava kentinin guney guneybatisinda Kagamlik Nehri kiyisindaki savasta Nogay i yenerek Volga dan Don a kadar olan topraklari kendi yonetimi altinda birlestirdi Nogay in oglu Caka once Alanlar ulkesine sonra da Bulgaristan a kacmis ve orada car olarak hukum surmustur Bu durum Tokta yi o kadar cileden cikarmisti ki Caka nin kayinbiraderi Theodore Svetoslav da kisa bir sure sonra onu devirmek icin bir komploya katilmistir Caka bogulmus halde bulundu ve basi Theodor Svetoslav ve Bulgar soylularinin bagliligini gostermek icin Tokta Han a gonderildi Tokta Kirim ve Rus prensliklerinden bugunku Romanya ya kadar uzanan Nogay topraklarini kardesi Sareibugha ve ogullari arasinda paylastirmistir Daha sonraki saltanatiMogol Imparatorlugu nun bolunmesi y 1300 Altin Orda nin sari renkle gosterildigi yer Tokta Nogaylarla ugrasirken Bayan Han Ak Orda isyancilarina karsi ondan yardim istemistir Ne yazik ki Tokta ona herhangi bir yardim gonderememistir 1301 yilinda Bayan Tokta ya kacmak zorunda kalmistir Tokta daha sonra El Kaide nin destekledigi Kuruichik e saldirarak otoritesini yeniden tesis etmesine yardimci olmustur Altin Orda kuvvetleri daha sonra Cagatay Han Duva ve Kaydu nun oglu Capar ile yapilan mucadeleyi kazanmistir Tokta Rus beylikleri ve Kipcak bozkirlari uzerindeki hakimiyetini saglamlastirdiktan sonra Ilhanli Gazan dan Azerbaycan ve Arran bolgelerini geri vermesini istemistir Gazan bu istegi reddederek O topraklar atalarimizin Hint celik kiliclariyla fethedildi cevabini verince Tokta Misir Memlukleri ile eski ittifaki yeniden tesis etmeye karar verdi ve onlara elcilerini gondermistir Olcaytu nun hukumdarligi sirasinda Altin Orda ve Ilhanli ordulari arasinda kucuk sinir catismalari yasanmistir ancak bu uzun surmemistir 1304 yilinda Cagatay Hanligi ve Yuan Hanedani ndan elciler Saray a gelmistir Efendilerinin planini ve baris fikrini ortaya koymuslardir Tokta Kubilay Han in torunu Yuan Imparatoru Temur Olcaytu Han in Chengzong itibari ustunlugunu kabul etmis ayni zamanda Olcaytu Ilhanli Iran ini yonettigi Arran topraklarini Tokta ya birakmis ve Duwa Cagatay Hanligi nin itibari egemenligini kabul etmeye devam etmistir Posta sistemi ve ticaret yollari da yeniden canlandirilmistir Altin Orda Yuan sinirini desteklemek icin iki tumen 20 000 gondermistir Tokta Han Saray daki Italyan sakinlerini tutuklamis ve 1307 yilinda Kefe sehrini kusatmistir Bunun arkasindaki sebep Tokta nin cogunlugu Misir Memluk Devleti ne asker olarak satilan Turk kolelerin Italyan ticaretine duydugu hosnutsuzluktu Cenovalilar bir yil kadar direndiler ancak 1308 yilinda kentlerini atese verip terk ettiler Italyanlar ile Altin Orda arasindaki iliskiler 1312 yilinda Tokhta nin Rus topraklarina karsi yeni bir askeri sefer hazirligi sirasinda olmesine kadar gergin kalmistir Bazi kaynaklar onun erkek bir varis birakmadan oldugunu ileri surmustur Ancak Yuan Si ve bazi Musluman kaynaklar onun en az uc oglu oldugunu ve bunlardan birinin Han Ozbek in yandaslari tarafindan olduruldugunu belirtmektedir Samanist olmasina ragmen Budizm e ilgi duyuyordu Altin Orda Devleti nin son gayrimuslim hanidir 1297 yilinda Tokta Han Bizans Imparatoru II Andronikos un gayri mesru kizi Maria Palaiologina ile evlenmistir Kizlari Marija daha sonra Litvanya Buyuk Duku Narimantas ile evlenmistir SoybilimCengiz Han Cuci Batu Han Toqokan Mengu Timur ToktaSoy Agaci Cengiz Cuci Orda Han 1 Batu Han 4 Berke Siban Boal T Temur 2 3 Tatar Ulung Temur Kim Temur 4 5 M Timur 6 T Mengu Bartu Nogay 8 Tokta Tugril 7 Tula Buka 9 Ozbeg 10 Tinibeg 11 Canibeg 12 Berdibeg 13 Kildibeg 14 Nurusbeg 15 Cerkesbeg Toktamis Ebu Hayr Kerei I Haci Giray Kasim Sibir Seybani Kazan Kazak Kirim Astrahan Buhara Kasim Hive Buhara Buhara Ayrica bakinizAltin Orda hanlari listesiKaynakca Meyendorff John 24 Haziran 2010 Byzantium and the Rise of Russia A Study of Byzantino Russian Relations in the Fourteenth Century Ingilizce Cambridge University Press s 68 ISBN 978 0 521 13533 7 Rashid al Din universal History Encyclopedia of Mongolia and Mongol Empire see Golden HordeKonuyla ilgili yayinlar 1986 The Mongols Bor Zh Mongol hijgeed Evrazijn diplomat shastir bot II Saunders J J The history of Mongol conquests