Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Mimarlık alanında selyaran veya mahmuz,köprü gibi yapıların ayaklarını (payandalarını) çevrelemek üzere kazıklar, tuğlalar ya da taş bloklar kullanılarak inşa edilen savunma niteliğindeki bir dalgakıran türüdür.
Selyaranlar, köprü çevresindeki su akışını kolaylaştıracak biçimde tasarlanarak sel sularının taşıdığı enkaz veya nehir trafiğinden kaynaklanan çarpmalar ile erozyonun neden olduğu zararları azaltabilir. Ayrıca, köprü ayaklarının ağırlığını daha geniş bir alana yayarak köprünün taşıyıcı yapısında önemli bir rol üstlenebilirler.
Mahmuz terimi, su akışını dikkate alacak şekilde tasarlanan ve elmas biçimli bir payanda ya da selyaran yapısı için kullanılmaktadır. “Starkwater” (buz siperi) tabiri ise deniz buzlarına karşı koruyucu bir dalgakıran niteliği taşımaktadır.
Şekil ve konumlarına bağlı olarak bazı selyaranlar, nehir artıkları, çamur ve diğer malzemeleri biriktirebilir ve bu durum akış yönünde suyun ilerlemesini zorlaştırabileceği gibi, seyrüsefer güvenliği açısından da tehlike oluşturabilir.
Şekil
Selyaranlar, köprü ayaklarının düşey yükünü taşıyan payandaların bir parçasını meydana getirebilir ve bu nedenle genellikle simetrik bir tasarıma sahip olurlar. Çift yönlü akışın söz konusu olduğu gelgit etkisine açık nehir kesimlerinde iki tarafta da mahmuz yapıları gerektiğinden yine simetrik selyaranlar tercih edilmektedir. Örneğin, Galler sınırındaki Chepstow’da bulunan Old Wye Köprüsü’nün ayaklarında ve bu ayakların temel kısımlarında, suyun çekildiği dönemde her iki uçta da mahmuz kullanıldığı görülebilmektedir. Ayrıca, nehir tabanının aşınmasını azaltmak amacıyla akış yönünde de mahmuz yerleştirilebilir. Bazı selyaranlar ise yalnızca akıntı yönünde bir mahmuz barındırmakta, aşağı akış yönünde ise düz veya yuvarlak bir bitiş sergilemektedir.
Selyaranların kimi zaman burun olarak adlandırılan uç kısmı keskinleştirilmiş veya kavisli biçimde tasarlanır. Mahmuz ise beton ya da moloz-taş benzeri malzemelerden meydana gelebilir, ancak çoğu zaman aşınmayı önlemek amacıyla çelik bir açı profiliyle kaplanır. Bu sayede deniz buzları köprü ayağına çarptığında, darbe tek bir noktada yoğunlaşarak kütlenin kırılması sağlanır. Soğuk iklim koşullarında, selyaran genellikle düşeyden yaklaşık 20 ila 45° açılı bir eğime sahip olur ve bu sayede su akıntısı kısmen suya batmış buz kütlelerini yukarı doğru kaldırarak kesme etkisi oluşturur. Bu özelliğe sahip selyaranlar starkwater (buz siperi) diye de anılabilir.
Dar köprülerde, yaya sığınma alanı sağlamak amacıyla mahmuz formu köprü korkuluğunun (parapetin) üst kısmına kadar devam ettirilebilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "KÖPRÜ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 23 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2025.
- ^ Doğan Hasol (1979). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. s. 333.
- ^ "cutwater". Encyclopaedia Britannia. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Urquhart, Leonard Church (1959). Civil Engineering Handbook. 4th. New York: McGraw-Hill Book Company. ss. 8-75.
- ^ Raymond, William G.; Riggs, Henry E.; Sadler, Walter C. (1937). The Elements of Railroad Engineering. 5th. New York: John Wiley & Sons. s. 163.
- ^ Fowler, Charles Evan (1929). The Ideals of Engineering Architecture. 1st. Chicago: Chicago Gillette Pub. Co. ss. 179-195. 26 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2025.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mimarlik alaninda selyaran veya mahmuz kopru gibi yapilarin ayaklarini payandalarini cevrelemek uzere kaziklar tuglalar ya da tas bloklar kullanilarak insa edilen savunma niteligindeki bir dalgakiran turudur Londra daki Tower Bridge in selyaranlari yolun altinda acikca gorulmektedir Selyaranlar kopru cevresindeki su akisini kolaylastiracak bicimde tasarlanarak sel sularinin tasidigi enkaz veya nehir trafiginden kaynaklanan carpmalar ile erozyonun neden oldugu zararlari azaltabilir Ayrica kopru ayaklarinin agirligini daha genis bir alana yayarak koprunun tasiyici yapisinda onemli bir rol ustlenebilirler Mahmuz terimi su akisini dikkate alacak sekilde tasarlanan ve elmas bicimli bir payanda ya da selyaran yapisi icin kullanilmaktadir Starkwater buz siperi tabiri ise deniz buzlarina karsi koruyucu bir dalgakiran niteligi tasimaktadir Sekil ve konumlarina bagli olarak bazi selyaranlar nehir artiklari camur ve diger malzemeleri biriktirebilir ve bu durum akis yonunde suyun ilerlemesini zorlastirabilecegi gibi seyrusefer guvenligi acisindan da tehlike olusturabilir SekilOld Wye Koprusu Chepstow gelgit akintiya karsi bakis Selyaranlar kopru ayaklarinin dusey yukunu tasiyan payandalarin bir parcasini meydana getirebilir ve bu nedenle genellikle simetrik bir tasarima sahip olurlar Cift yonlu akisin soz konusu oldugu gelgit etkisine acik nehir kesimlerinde iki tarafta da mahmuz yapilari gerektiginden yine simetrik selyaranlar tercih edilmektedir Ornegin Galler sinirindaki Chepstow da bulunan Old Wye Koprusu nun ayaklarinda ve bu ayaklarin temel kisimlarinda suyun cekildigi donemde her iki ucta da mahmuz kullanildigi gorulebilmektedir Ayrica nehir tabaninin asinmasini azaltmak amaciyla akis yonunde de mahmuz yerlestirilebilir Bazi selyaranlar ise yalnizca akinti yonunde bir mahmuz barindirmakta asagi akis yonunde ise duz veya yuvarlak bir bitis sergilemektedir Selyaranlarin kimi zaman burun olarak adlandirilan uc kismi keskinlestirilmis veya kavisli bicimde tasarlanir Mahmuz ise beton ya da moloz tas benzeri malzemelerden meydana gelebilir ancak cogu zaman asinmayi onlemek amaciyla celik bir aci profiliyle kaplanir Bu sayede deniz buzlari kopru ayagina carptiginda darbe tek bir noktada yogunlasarak kutlenin kirilmasi saglanir Soguk iklim kosullarinda selyaran genellikle duseyden yaklasik 20 ila 45 acili bir egime sahip olur ve bu sayede su akintisi kismen suya batmis buz kutlelerini yukari dogru kaldirarak kesme etkisi olusturur Bu ozellige sahip selyaranlar starkwater buz siperi diye de anilabilir Dar koprulerde yaya siginma alani saglamak amaciyla mahmuz formu kopru korkulugunun parapetin ust kismina kadar devam ettirilebilir Connecticut taki Middletown Portland demiryolu koprusunde kopru ayaklarinin uzerinde ve koprunun doner acikliginin her iki ucunda selyaranlar bulunmaktadir ayaklarin etrafindaki cit benzeri yapilar kaziklarla desteklenen kopru tamponlaridir Baslow Koprusu DerbyshireAyrica bakinizDalgakiran BuzkiranKaynakca KOPRU TDV Islam Ansiklopedisi 23 Ocak 2025 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2025 Dogan Hasol 1979 Ansiklopedik Mimarlik Sozlugu Yapi Endustri Merkezi Yayinlari s 333 cutwater Encyclopaedia Britannia 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2024 Urquhart Leonard Church 1959 Civil Engineering Handbook 4th New York McGraw Hill Book Company ss 8 75 Raymond William G Riggs Henry E Sadler Walter C 1937 The Elements of Railroad Engineering 5th New York John Wiley amp Sons s 163 Fowler Charles Evan 1929 The Ideals of Engineering Architecture 1st Chicago Chicago Gillette Pub Co ss 179 195 26 Subat 2025 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2025