Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Reşit Paşa (Mehmet Reşit Paşa; 1868, Şam - 14 Nisan 1924), Türk siyasetçi.
| Reşit Paşa | |
|---|---|
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 1. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 23 Nisan 1920 - 16 Nisan 1923 | |
| Seçim bölgesi | 1920 – Kozan |
| Sivas Valisi | |
| Görev süresi 12 Mayıs 1919 - 16 Ekim 1920 | |
| Meclis-i Mebûsan 5. Dönem Mebusu | |
| Görev süresi 14 Mayıs 1914 - 21 Aralık 1918 | |
| Seçim bölgesi | 1914 – Ergani |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1868 Şam, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 14 Nisan 1924 |
| Evlilik(ler) | Emine Semiye Hanım, Melek Reşit Hanım |
| Bitirdiği okul | Mekteb-i Mülkiye-i Şahane |
| Mesleği | Bürokrat, siyasetçi |
Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında eğitimci, idareci, siyasetçi olarak önemli devlet hizmetlerinde bulundu. Özellikle Sivas valiliği sırasında Mustafa Kemal Paşa'nın Anadolu Hareketini başlatması ve Sivas Kongresi'ni toplaması sırasında önemli görevler üstlendi.
5. dönem Meclis-i Mebusan Ergani ve I. dönem TBMM Kozan milletvekilliği yapmıştır.
Yaşamı
1868 yılında Şam'da doğdu. Babası Mahkeme-i Temyiz (Yargıtay) Ceza Dairesi üyesi İzzet Molla, annesi Dürriye Hanım'dır. Ailesi "Mektubizâdeler" olarak tanınır. Amcası Baha Molla, Dr. Adnan'ın babasıdır.
İlk ve orta öğrenimini İstanbul'da tamamladıktan sonra Mekteb-i Mülkiye-i Şahane'nin "İdadi" ve "Âli" kısımlarına devam etti. 1888 yılında mezun oldu.
1889 yılında devlet hizmetine girdi. 1891'de Maarif Nezareti'nde görev yapmaya başladı. Sırayla Siroz (Serez), Yanya Vilayeti ve Selanik İdadilerinde idarecilik ve öğretmenlik yaptıktan sonra 1893'te Trabzon İdadisi müdürü; 1894'te Selanik Vilayeti Maarif Müdürü oldu.
Meslek hayatına mülki idareci olarak devam etmeye karar verdi ve bir süre vekaleten Siroz Mutasarrıflığı yaptı. Selanik'teki asıl görev yerine döndüğü sırada sonradan İttihat ve Terakki ismini alacak gizli İttihad-i Osmani Cemiyeti'nin Selanik şubesine girdi.
1904 yılında Maarif Müdürlüğünden ayrıldı ve Siroz Mutasarraflığına asaleten atandı. Bu görevdeki başarıları nedeniyle 16 Eylül 1905 tarihinde rütbesi yükseltilen Reşit Bey, "Paşa" unvanı ile anılmaya başlandı.
II. Meşrutiyet'in İlanı
Meşrutiyet'in İlanı için Rumeli'de başlayan ve İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin körüklediği halk hareketleri sırasında 23 Temmuz 1908'de telgraf idaresini basan Siroz halkı tarafından "M. Reşit Paşa" imzasıyla çekilen telgraf, padişah II. Abdülhamit'i Meşrutiyet'i ilan etmeye zorlayan birçok telgrafın ilki kabul edilir. Reşit Paşa, yurdun değişik yerlerinden art arda çekilen bu telgraflarla meşhur oldu.
Telgraflarda özetle Siroz'da tüm halk temsilcilerinin bu telgrafın padişaha çekilmesini istedikleri ve olumlu cevap alıncaya kadar dağılmayacakları ifade ediliyor; Kanun-i Esasi'yi yürürlüğe koymazsa, padişaha dahi baş kaldırılacağı bildiriliyordu. Telgrafa cevap gelmeyince Siroz halkı ayaklanarak telgraf binası etrafında toplanmış; yurdun her tarafından padişaha aynı içerikte telgraf gönderilmiştir. Olayların yatışmayacağını anlayan padişah Abdülhamid ertesi gün meşrutiyeti ilan etti. Reşit Paşa, meşrutiyetin ilanından hemen sonra Edirne valiliğine terfi etti.
Valilikleri
Reşit Paşa, 10 Ağustos 1908'de Edirne valisi olduktan sonra 10 Eylül 1909'da Cezayir-i Bahr-i Sefid(Ege Adaları), 10 Aralık 1910'da Manastır, 13 Haziran 1911'de Ankara valiliğine tayin edildi.
14 Ağustos 1913'te Kastamonu Vilayet valisi oldu. Kastamonu ve çevresi için tehdit oluşturdukları gerekçesi ile vilayet dışına sevk edilmeleri uygun görülen azınlıkların sürülmelerinin gereksiz olduğunu belirten Reşit Paşa, emri yerine getirmediği gerekçesi ile 25 Ağustos 1915'te görevinden azledildi.
Kastamonu valiliğinden azledildikten bir süre sonra Meclis-i Mebusan seçimlerine katıldı. Meclis-i Mebusan'a Diyarbekir Vilayetine bağlı Ergani Sancağından mebus seçildi. Mebusan Meclisinin dağıtılmasından sonra 12 Mayıs 1919'da Sivas Vilayetine vali olarak atandı.
Sivas Kongresi
Reşit Paşa Sivas valisi olarak atandığı sırada, III. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa Anadolu'da işgallere karşı kurtuluş mücadelesine girişmiş bulunuyordu. Göreve başladığında hükûmetin emirleri ile Mustafa Kemal Paşa taraftarı olanlar arasında kalan Reşit Paşa, uzun zaman iki taraf arasında denge politikası izlemeye gayret etti.Sivas Kongresi'nin hazırlık çalışmaları sırasında çalışmalara bizzat katılmasa da üzerindeki yetkiyi Millî Hareket adına toleranslı kullandı. Kongrenin hemen öncesinde çift taraflı idareden vazgeçmeyi seçerek vatana zararlı bir harekete yönlendirilmektense istifasına istedi.
Tüm engellemelere rağmen zamanında toplanan Sivas Kongresi'nin ardından, Reşit Paşa'ya emirleri yerine getirmeyip Sivas'ta kongre toplanmasına müsaade ettiği için görevden alındığı bildirildi. Ancak o, azli hakkındaki iradenin güvenilir bir Nazır tarafından kendisine gönderilmesini isteyerek hiçbir şey olmamış gibi görevine devam etmeye karar verdi. 14 Eylül 1919'da Musatafa Kemal Paşa'nın İstanbul ile her türlü haberleşmenin kesildiğini ilan etmesinden sonra Vali Reşit Paşa'nın Mustafa Kemal Paşa ilişkileri tam bir güven ortamına kavuştu. İstanbul'la haberleşmenin kesilmesinin ardından Reşit Paşa, Mustafa Kemal Paşa'nın emirlerini harfiyen uygulayarak Millî Mücadele safında hizmet verdi.
Bütün bu gelişmeler sonucunda Damat Ferit Paşa hükûmetinin istifa edip Ali Rıza Paşa hükûmetinin kurulmasının ardından bütün kolordu komutanları ve valiler, Mustafa Kemal Paşa'nın emri ile Dahiliye ve Harbiye Nezaretlerine topluca telgraf göndererek, Sivas Valisi Reşit Paşa'nın eski görevine iadesini istediler. Zaten görevine devam etmekte olan Reşit Paşa Ekim 1919'da görevine iade edildi.
Vali Reşit Paşa'nın da fikrini alarak Ankara'ya taşınma kararı alan Heyet-i Temsiliye, 18 Aralık 1919'da Sivas'tan Ankara'ya doğru yola çıktı. Vali Reşit Paşa ile Mustafa Kemal Paşa, düzenli olarak haberleşmeye devam ettiler.
Bu dönemde Valinin eşi Melek Reşit Hanım, "Anadaolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti" adıyla bir dernek kurarak Millî mücadeleye katkı verdi.
Ankara'da 23 Nisan 1920'de açılan Büyük Millet Meclisinde R3şit Paşa Adana vilayetine bağlı Kozan ilçesinden mebus olarak seçtirildi. Ancak milletvekilliği ile memurluğun bir arada yürütülmesini yasaklayan kanunun çıkması üzerine henüz çalışmalara başlamadan milletvekilliğinden istifa etti. Sivas Valiliğine bir buçuk yıl kadar daha devam ettikten sonra sağlık sorunları nedeniyle iklimi daha yumuşak bir yere nakledilmesine karar verilen Reşit Paşa, 16 Ekim 1920'de ikinci kez Kastamonu valisi oldu.
Sivas Kongresi'nden sonra
Onun valiliği döneminde Kastamonu Yunanlara karşı verilen mücadelede lojistik bir üs görevi yaptı. Reşit Paşa özellikle eğitim alanında çalışmalara önem verdi. Göreve başlamasından beş ay sonra hastalığının şiddetlenmesi üzerine İnebolu'ya yerleşti. Sağlık sorunları nedeniyle görevine geri dönemedi ve emekli olana kadar İnebolu'da istirahate devam etti. 3 Ağustos 1921'de emekli oldu ve İstanbul'un işgalden kurtarılmasından sonra ailesi ile İstanbul'a yerleşti. 14 Nisan 1924'te İstanbul'da öldü. Mezarı İstanbul Beyazıt Camii avlusundaki mezarlıktadır.
Ölümünden sonra Soyadı Kanunu çıktığında ailesi "Ronabar" soyadını almıştır. Ailenin soyadı daha sonra "Yularkıran" olmuş, son olarak "Lağaş" adında karar kılınmıştır. Sivas valiliği dönemine ait hatıraları 1939 yılında kitap olarak yayımlanmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Şahin, Enis; Gemici, Filiz. . Akademik İncelemeler, Cilt: 2, Sayı:2, Yıl:2007. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
- ^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 31 Ekim 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Aralık 2012.
- ^ "Yularkıran, Cevdet R". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
Notlar
- ^ Nüfus kaydında ve mecliste sadece Reşit, Sicil kaydında Mehmet Reşit olarak kayıtlıdır. Kaynaklarda ismin yaygın kullanımı "Reşit Paşa" şeklindedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Resit Pasa Mehmet Resit Pasa 1868 Sam 14 Nisan 1924 Turk siyasetci Resit PasaTurkiye Buyuk Millet Meclisi 1 Donem MilletvekiliGorev suresi 23 Nisan 1920 16 Nisan 1923Secim bolgesi 1920 KozanSivas ValisiGorev suresi 12 Mayis 1919 16 Ekim 1920Meclis i Mebusan 5 Donem MebusuGorev suresi 14 Mayis 1914 21 Aralik 1918Secim bolgesi 1914 ErganiKisisel bilgilerDogum 1868 Sam Osmanli DevletiOlum 14 Nisan 1924Evlilik ler Emine Semiye Hanim Melek Resit HanimBitirdigi okul Mekteb i Mulkiye i SahaneMeslegi Burokrat siyasetci Osmanli Devleti nin son donemlerinde Turkiye Cumhuriyeti nin kurulus yillarinda egitimci idareci siyasetci olarak onemli devlet hizmetlerinde bulundu Ozellikle Sivas valiligi sirasinda Mustafa Kemal Pasa nin Anadolu Hareketini baslatmasi ve Sivas Kongresi ni toplamasi sirasinda onemli gorevler ustlendi 5 donem Meclis i Mebusan Ergani ve I donem TBMM Kozan milletvekilligi yapmistir Yasami1868 yilinda Sam da dogdu Babasi Mahkeme i Temyiz Yargitay Ceza Dairesi uyesi Izzet Molla annesi Durriye Hanim dir Ailesi Mektubizadeler olarak taninir Amcasi Baha Molla Dr Adnan in babasidir Ilk ve orta ogrenimini Istanbul da tamamladiktan sonra Mekteb i Mulkiye i Sahane nin Idadi ve Ali kisimlarina devam etti 1888 yilinda mezun oldu 1889 yilinda devlet hizmetine girdi 1891 de Maarif Nezareti nde gorev yapmaya basladi Sirayla Siroz Serez Yanya Vilayeti ve Selanik Idadilerinde idarecilik ve ogretmenlik yaptiktan sonra 1893 te Trabzon Idadisi muduru 1894 te Selanik Vilayeti Maarif Muduru oldu Meslek hayatina mulki idareci olarak devam etmeye karar verdi ve bir sure vekaleten Siroz Mutasarrifligi yapti Selanik teki asil gorev yerine dondugu sirada sonradan Ittihat ve Terakki ismini alacak gizli Ittihad i Osmani Cemiyeti nin Selanik subesine girdi 1904 yilinda Maarif Mudurlugunden ayrildi ve Siroz Mutasarrafligina asaleten atandi Bu gorevdeki basarilari nedeniyle 16 Eylul 1905 tarihinde rutbesi yukseltilen Resit Bey Pasa unvani ile anilmaya baslandi II Mesrutiyet in Ilani Mesrutiyet in Ilani icin Rumeli de baslayan ve Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin korukledigi halk hareketleri sirasinda 23 Temmuz 1908 de telgraf idaresini basan Siroz halki tarafindan M Resit Pasa imzasiyla cekilen telgraf padisah II Abdulhamit i Mesrutiyet i ilan etmeye zorlayan bircok telgrafin ilki kabul edilir Resit Pasa yurdun degisik yerlerinden art arda cekilen bu telgraflarla meshur oldu Telgraflarda ozetle Siroz da tum halk temsilcilerinin bu telgrafin padisaha cekilmesini istedikleri ve olumlu cevap alincaya kadar dagilmayacaklari ifade ediliyor Kanun i Esasi yi yururluge koymazsa padisaha dahi bas kaldirilacagi bildiriliyordu Telgrafa cevap gelmeyince Siroz halki ayaklanarak telgraf binasi etrafinda toplanmis yurdun her tarafindan padisaha ayni icerikte telgraf gonderilmistir Olaylarin yatismayacagini anlayan padisah Abdulhamid ertesi gun mesrutiyeti ilan etti Resit Pasa mesrutiyetin ilanindan hemen sonra Edirne valiligine terfi etti Valilikleri Resit Pasa 10 Agustos 1908 de Edirne valisi olduktan sonra 10 Eylul 1909 da Cezayir i Bahr i Sefid Ege Adalari 10 Aralik 1910 da Manastir 13 Haziran 1911 de Ankara valiligine tayin edildi 14 Agustos 1913 te Kastamonu Vilayet valisi oldu Kastamonu ve cevresi icin tehdit olusturduklari gerekcesi ile vilayet disina sevk edilmeleri uygun gorulen azinliklarin surulmelerinin gereksiz oldugunu belirten Resit Pasa emri yerine getirmedigi gerekcesi ile 25 Agustos 1915 te gorevinden azledildi Kastamonu valiliginden azledildikten bir sure sonra Meclis i Mebusan secimlerine katildi Meclis i Mebusan a Diyarbekir Vilayetine bagli Ergani Sancagindan mebus secildi Mebusan Meclisinin dagitilmasindan sonra 12 Mayis 1919 da Sivas Vilayetine vali olarak atandi Sivas Kongresi Resit Pasa Sivas valisi olarak atandigi sirada III Ordu Mufettisi Mustafa Kemal Pasa Anadolu da isgallere karsi kurtulus mucadelesine girismis bulunuyordu Goreve basladiginda hukumetin emirleri ile Mustafa Kemal Pasa taraftari olanlar arasinda kalan Resit Pasa uzun zaman iki taraf arasinda denge politikasi izlemeye gayret etti Sivas Kongresi nin hazirlik calismalari sirasinda calismalara bizzat katilmasa da uzerindeki yetkiyi Milli Hareket adina toleransli kullandi Kongrenin hemen oncesinde cift tarafli idareden vazgecmeyi secerek vatana zararli bir harekete yonlendirilmektense istifasina istedi Tum engellemelere ragmen zamaninda toplanan Sivas Kongresi nin ardindan Resit Pasa ya emirleri yerine getirmeyip Sivas ta kongre toplanmasina musaade ettigi icin gorevden alindigi bildirildi Ancak o azli hakkindaki iradenin guvenilir bir Nazir tarafindan kendisine gonderilmesini isteyerek hicbir sey olmamis gibi gorevine devam etmeye karar verdi 14 Eylul 1919 da Musatafa Kemal Pasa nin Istanbul ile her turlu haberlesmenin kesildigini ilan etmesinden sonra Vali Resit Pasa nin Mustafa Kemal Pasa iliskileri tam bir guven ortamina kavustu Istanbul la haberlesmenin kesilmesinin ardindan Resit Pasa Mustafa Kemal Pasa nin emirlerini harfiyen uygulayarak Milli Mucadele safinda hizmet verdi Butun bu gelismeler sonucunda Damat Ferit Pasa hukumetinin istifa edip Ali Riza Pasa hukumetinin kurulmasinin ardindan butun kolordu komutanlari ve valiler Mustafa Kemal Pasa nin emri ile Dahiliye ve Harbiye Nezaretlerine topluca telgraf gondererek Sivas Valisi Resit Pasa nin eski gorevine iadesini istediler Zaten gorevine devam etmekte olan Resit Pasa Ekim 1919 da gorevine iade edildi Vali Resit Pasa nin da fikrini alarak Ankara ya tasinma karari alan Heyet i Temsiliye 18 Aralik 1919 da Sivas tan Ankara ya dogru yola cikti Vali Resit Pasa ile Mustafa Kemal Pasa duzenli olarak haberlesmeye devam ettiler Bu donemde Valinin esi Melek Resit Hanim Anadaolu Kadinlari Mudafaa i Vatan Cemiyeti adiyla bir dernek kurarak Milli mucadeleye katki verdi Ankara da 23 Nisan 1920 de acilan Buyuk Millet Meclisinde R3sit Pasa Adana vilayetine bagli Kozan ilcesinden mebus olarak sectirildi Ancak milletvekilligi ile memurlugun bir arada yurutulmesini yasaklayan kanunun cikmasi uzerine henuz calismalara baslamadan milletvekilliginden istifa etti Sivas Valiligine bir bucuk yil kadar daha devam ettikten sonra saglik sorunlari nedeniyle iklimi daha yumusak bir yere nakledilmesine karar verilen Resit Pasa 16 Ekim 1920 de ikinci kez Kastamonu valisi oldu Sivas Kongresi nden sonra Onun valiligi doneminde Kastamonu Yunanlara karsi verilen mucadelede lojistik bir us gorevi yapti Resit Pasa ozellikle egitim alaninda calismalara onem verdi Goreve baslamasindan bes ay sonra hastaliginin siddetlenmesi uzerine Inebolu ya yerlesti Saglik sorunlari nedeniyle gorevine geri donemedi ve emekli olana kadar Inebolu da istirahate devam etti 3 Agustos 1921 de emekli oldu ve Istanbul un isgalden kurtarilmasindan sonra ailesi ile Istanbul a yerlesti 14 Nisan 1924 te Istanbul da oldu Mezari Istanbul Beyazit Camii avlusundaki mezarliktadir Olumunden sonra Soyadi Kanunu ciktiginda ailesi Ronabar soyadini almistir Ailenin soyadi daha sonra Yularkiran olmus son olarak Lagas adinda karar kilinmistir Sivas valiligi donemine ait hatiralari 1939 yilinda kitap olarak yayimlanmistir Kaynakca a b c d e f g h Sahin Enis Gemici Filiz Akademik Incelemeler Cilt 2 Sayi 2 Yil 2007 10 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Kasim 2017 TBMM Albumu tbmm gov tr 31 Ekim 2012 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Aralik 2012 Yularkiran Cevdet R 1 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Kasim 2017 Notlar Nufus kaydinda ve mecliste sadece Resit Sicil kaydinda Mehmet Resit olarak kayitlidir Kaynaklarda ismin yaygin kullanimi Resit Pasa seklindedir