Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Arkeolojik kazılarda ele geçen buluntuların bir kısmı, içinde karbon elementi bulunan çeşitli organik buluntulardır. Karbon içeren organik buluntularda eser olarak bulunan radyoaktif 14C (radyokarbon) izotopunun yoğunluğu ya da radyoaktivitesi ölçülerek söz konusu buluntular ve bu buluntuların ele geçtiği tabakalar ve kontekstler tarihlenebilir. Radyokarbon tarihleme yöntemi, bulunduğu 1950 yılından günümüze, yaklaşık son 50 bin yılda yeryüzünde meydana gelen arkeolojik, paleobotanik ve yerbilimsel olayların mutlak tarihlenmesi için kullanılan ana yöntem durumuna gelmiştir. Arkeolojik kazılarda ele geçen ve karbon içeren her organik buluntu radyokarbon yöntemiyle tarihlenebilir. Tarihlenmek üzere toplanan buluntulara örnek adı verilir. Tarihlenecek örnekler olarak ağaç parçaları, odun kömürü, kurumuş bitkiler, tahıl taneleri, dokuma parçaları, deri, hayvan kabukları, kemik, yemek artıkları sayılabilir.
Uzaydan atmosferin üst tabakalarına gelen kozmik ışınların her yönden eşit miktarda geldiği gözlenir. Bu nedenle 14C izotopunun oluşma hızı ile canlılardaki yoğunluğunun eski zamanlardan günümüze aynı olması beklenir ve böyle olduğu varsayılır. Fakat 14C hemen parçalanmaya başlar ve atmosferde bir denge derişimine erişir: 1 g karbon için 1 dakikada 15.3 parçalanmadır. 14C karbondioksidin yapısına girer ve fotosentez ile bitkilerin ve dolayısıyla hayvanların yapısına girer. Bitki ve hayvanlar canlıyken yapılarında 14C denge derişiminde bulunur. Fakat öldükten sonra dışarıdan karbon alınması duracağından zamanla 14C miktarı azalır. 5730 yıl geçtiğinde ise yarı yarıya azalmış olur.
Bu tarihleme yöntemi için, atmosferdeki 14C yoğunluğu eski zamanlardan günümüze değişmediği varsayılır. Temel varsayımı doğrulamak üzere ağaç halkaları sayımı (dendrokronoloji) yöntemiyle gerçek halka yaşları belirlenen yüzlerce örneğin radyokarbon yaşları da bulunarak karşılaştırılmıştır. Gerçek yaş deyimi yerine aynı zamanda takvim yaşı deyimi de kullanılır. Bu karşılaştırmalar temel varsayımın doğru olmadığını, yeryüzündeki 14C yoğunluğunun eski yıllarda önemli miktarlarda değiştiğini, bazı zamanlarda arttığını bazı zamanlarda ise azaldığını göstermiştir. Özellikle 20. yüzyılda yapılan nükleer denemeler hakkında yapılan gözlemler, karbon izotopları konusundaki ölçümlerin yanıltıcı olabileceğini göstermektedir. Nükleer denemeler sonucunda, izotop miktarında ciddi artışlar gözlenmiştir. Bu fark, kozmik ışınlardaki doğal değişim sonucunda da oluşmaktadır. Sonuçta radyokarbon tarihleme yöntemiyle elde edilen verilere dikkatli yaklaşmak ve sonuçların belirli bir hata payına sahip olduğunu unutmamak gereklidir.
Türkiye Radyokarbon Analiz Laboratuvarı
Türkiye'de radyokarbon ile tarihleme yöntemi için Ulusal bir laboratuvar kurulmaktadır. Kömürleşen bitkiler, ağaçlar, kemik ve diğer örneklerden, radyokarbon tarihleme yapılacak laboratuvar tam teşekküllü olacaktır. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde 2015 yılı Sonbaharında denemelere başlanması planlanan tesisin 2016 yılı içinde Türkiye ile birlikte Ortadoğu, Balkanlar'a hizmet verebilecektir.
Dr. Turhan Doğan yöneticiliğinde yürütülen proje ile hayata geçecek tesiste ABD, Japonya ve İsviçre'den getirilen en modern sistemler ile Türkiye'nin ve Bölgenin ilk tesisi olarak faaliyete geçecektir.
Radyokarbon (Karbon 14) ile tarihlemenin yapılacağı tesise Arkeoloji, Yer Bilimleri, Çevre Bilimleri ve Nükleer örnekler kabul edilecektir.
Tarihleme Yöntemleri
| Yöntemin Adı | Örnek Türleri | Tarihleme Sınırları (yıl) |
|---|---|---|
| Radyokarbon | Karbon içeren buluntular | 0 - 50 bin |
| Dendrokronoloji | Ağaç, odun kömürü | 0 - 10 bin |
| TL (Thermoluminescence) ve OSL (Optically Stimulated Luminescence) | Seramik, pişmiş toprak kaplar, tuğla, fırın buluntusu, çökeltiler | bin -300 bin |
| (Electron Spin Resonance) | Kireçtaşı, mercan, hayvan kabukları, diş | bin -300 bin |
| Fizyon İzleri | Apatit, mika, zirkon, volkanik cam | 30 bin - 20 milyon |
| çakmak taşı, volkanik cam, glasiyer taşları, volkan külü | yüz - 1 milyon | |
| Potasyum-Argon (K/Ar) | ısıtılmış kaya, volkanik kaya | 20 bin – 4,3 milyar |
| Seramik, pişmiş toprak kaplar, tuğla, fırın buluntusu | 0 - 5 bin | |
| Amino Asit | Organik maddeler | 2 bin - 2 milyon |
Kaynakça
- ^ . 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
Dış bağlantılar
- TAY Projesi: Radyokarbon Tarihleme Yöntemi 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://ydbe.mam.tubitak.gov.tr/tr/haber/ulusal-1mv-hizlandirilmis-kutle-spektroskopisi-laboratuvari17 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arkeolojik kazilarda ele gecen buluntularin bir kismi icinde karbon elementi bulunan cesitli organik buluntulardir Karbon iceren organik buluntularda eser olarak bulunan radyoaktif 14C radyokarbon izotopunun yogunlugu ya da radyoaktivitesi olculerek soz konusu buluntular ve bu buluntularin ele gectigi tabakalar ve kontekstler tarihlenebilir Radyokarbon tarihleme yontemi bulundugu 1950 yilindan gunumuze yaklasik son 50 bin yilda yeryuzunde meydana gelen arkeolojik paleobotanik ve yerbilimsel olaylarin mutlak tarihlenmesi icin kullanilan ana yontem durumuna gelmistir Arkeolojik kazilarda ele gecen ve karbon iceren her organik buluntu radyokarbon yontemiyle tarihlenebilir Tarihlenmek uzere toplanan buluntulara ornek adi verilir Tarihlenecek ornekler olarak agac parcalari odun komuru kurumus bitkiler tahil taneleri dokuma parcalari deri hayvan kabuklari kemik yemek artiklari sayilabilir Uzaydan atmosferin ust tabakalarina gelen kozmik isinlarin her yonden esit miktarda geldigi gozlenir Bu nedenle 14C izotopunun olusma hizi ile canlilardaki yogunlugunun eski zamanlardan gunumuze ayni olmasi beklenir ve boyle oldugu varsayilir Fakat 14C hemen parcalanmaya baslar ve atmosferde bir denge derisimine erisir 1 g karbon icin 1 dakikada 15 3 parcalanmadir 14C karbondioksidin yapisina girer ve fotosentez ile bitkilerin ve dolayisiyla hayvanlarin yapisina girer Bitki ve hayvanlar canliyken yapilarinda 14C denge derisiminde bulunur Fakat oldukten sonra disaridan karbon alinmasi duracagindan zamanla 14C miktari azalir 5730 yil gectiginde ise yari yariya azalmis olur Bu tarihleme yontemi icin atmosferdeki 14C yogunlugu eski zamanlardan gunumuze degismedigi varsayilir Temel varsayimi dogrulamak uzere agac halkalari sayimi dendrokronoloji yontemiyle gercek halka yaslari belirlenen yuzlerce ornegin radyokarbon yaslari da bulunarak karsilastirilmistir Gercek yas deyimi yerine ayni zamanda takvim yasi deyimi de kullanilir Bu karsilastirmalar temel varsayimin dogru olmadigini yeryuzundeki 14C yogunlugunun eski yillarda onemli miktarlarda degistigini bazi zamanlarda arttigini bazi zamanlarda ise azaldigini gostermistir Ozellikle 20 yuzyilda yapilan nukleer denemeler hakkinda yapilan gozlemler karbon izotoplari konusundaki olcumlerin yaniltici olabilecegini gostermektedir Nukleer denemeler sonucunda izotop miktarinda ciddi artislar gozlenmistir Bu fark kozmik isinlardaki dogal degisim sonucunda da olusmaktadir Sonucta radyokarbon tarihleme yontemiyle elde edilen verilere dikkatli yaklasmak ve sonuclarin belirli bir hata payina sahip oldugunu unutmamak gereklidir Turkiye Radyokarbon Analiz Laboratuvari Turkiye de radyokarbon ile tarihleme yontemi icin Ulusal bir laboratuvar kurulmaktadir Komurlesen bitkiler agaclar kemik ve diger orneklerden radyokarbon tarihleme yapilacak laboratuvar tam tesekkullu olacaktir TUBITAK Marmara Arastirma Merkezi nde 2015 yili Sonbaharinda denemelere baslanmasi planlanan tesisin 2016 yili icinde Turkiye ile birlikte Ortadogu Balkanlar a hizmet verebilecektir Dr Turhan Dogan yoneticiliginde yurutulen proje ile hayata gececek tesiste ABD Japonya ve Isvicre den getirilen en modern sistemler ile Turkiye nin ve Bolgenin ilk tesisi olarak faaliyete gececektir Radyokarbon Karbon 14 ile tarihlemenin yapilacagi tesise Arkeoloji Yer Bilimleri Cevre Bilimleri ve Nukleer ornekler kabul edilecektir Tarihleme YontemleriYontemin Adi Ornek Turleri Tarihleme Sinirlari yil Radyokarbon Karbon iceren buluntular 0 50 binDendrokronoloji Agac odun komuru 0 10 binTL Thermoluminescence ve OSL Optically Stimulated Luminescence Seramik pismis toprak kaplar tugla firin buluntusu cokeltiler bin 300 bin Electron Spin Resonance Kirectasi mercan hayvan kabuklari dis bin 300 binFizyon Izleri Apatit mika zirkon volkanik cam 30 bin 20 milyoncakmak tasi volkanik cam glasiyer taslari volkan kulu yuz 1 milyonPotasyum Argon K Ar isitilmis kaya volkanik kaya 20 bin 4 3 milyarSeramik pismis toprak kaplar tugla firin buluntusu 0 5 binAmino Asit Organik maddeler 2 bin 2 milyonKaynakca 17 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Subat 2015 Dis baglantilarTAY Projesi Radyokarbon Tarihleme Yontemi 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde http ydbe mam tubitak gov tr tr haber ulusal 1mv hizlandirilmis kutle spektroskopisi laboratuvari17 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde