Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için bakınız. |
Hatukaylar, (Adigece: Хьатыкъуай, Hatıquay) tarihsel olarak Çerkesya'nın Hatukay vilayetinde yaşayan Çerkes boyu. Savaşçı kimlikli bir boy olarak biliniyorlardı. Günümüzde sayıları az olup çoğunlukla Türkiye'de yaşarlar. Çerkes bayrağında yer alan ve 12 Çerkes boyunu temsil eden yıldızlardan biri de Hatukayları ifade eder. Rus-Çerkes Savaşı döneminde Kafkasya'daki varlıkları Çerkes soykırımı sırasında yok edildi. Günümüzde Kafkasya'da kalmadıkları için Çerkes diyalektolojisinde adları geçmez.Şapsığlar, Hakuçlar, Abzehler gibi Batı Çerkeslerinde soylu sınıfı bulunmaz iken, Bjeduğ ve Çemguylarda olduğu gibi Hatukaylarda da bu sınıf görülür.
 Hatukay aşiret tamgaları | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Türkiye | 5.000+ |
 Suriye | 200+ |
 Almanya | 200+ |
 İsrail | 200+ |
 Ürdün | 100+ |
 ABD | 100+ |
| Diller | |
| Din | |
Tarih ve etimoloji
Tarih
Hatukaylar Batı Çerkes boy prensliklerinden olmakla beraber tarihsel anayurtları Kuban Nehri çevresindedir. Hatukaylar küçük bir topluluk oldukları için bazen Çemguy boyunun bir alt grubu oldukları düşünülmüştür, fakat tarihsel olarak Janelere daha yakındırlar. Komşuları: Bjeduğlar (Batı), Abdzahlar (Güney) ve Çemguylar (Doğu). 18. yüzyılın sonlarında Bjeduğların batısında ve Kuban Nehri'nin sol tarafı ile 'nin sağ tarafında oturuyorlardı. Ancak 19. yüzyılın ilk yarısında daha doğuya kayarak Bjeduğlar ve Çemguyların arasına yerleşmişlerdir.
Rus işgalinden önce Hatukaylar diğer Çerkes boylarına ve Kırım Tatarlarına karşı birçok savaş veren savaşçı bir boy olarak bilinirdi. Hatukay prenslerinden en bilineni olarak geçer. Fiziksel olarak güçlü olmasa da, yetenekli bir konuşmacı ve lider olarak benimsenmişti. Onun hükmünde Hatukaylar gücünün zirvesine ulaştılar. Ölümünden sonra prenslik iç savaşa girdi ve eski gücünü kaybetti.
Türk kaşif Evliya Çelebi, Hatukayların en eski ayrıntılı tanımını derledi ve şöyle yazdı:
Büyük Hatukay vilayeti. Beyinin ismi Cangirey'dir, yani Canbe Giray'dır. Canbe Giray Sultan bunda konuk iken o gece beyinin bir çocuğu dünyaya gelince Canbe Giray Sultan'm ismini koyup Cangirey derler. Hâlâ Çerkes gelenekleri öyledir ki evinde bir konuğu olduğunda bir oğlu doğarsa ona evdeki konuğun ismini korlar ve o an oğlanı bir günden bir başka süt ana alıp götürür. Anasından ve babasından iyi besleyip büyütür. Hâlâ yine öyle gördük. Eğer evlerinde konuk yok ise komşusunun adını oğlana korlar, eski gelenekleri budur. Bu Hatukay beyi zengin, çok hayvan ile 8 bin adet pür-silâh askere maliktir. Bu vilâyet bir geniş, verimli ve güzel yurt olduğundan Moskov kralı oğlunu katledip Kalmık keferesi içlerinden cenk ede ede Edil Nehri'ni geçip Heyhat Sahrası'm geçip gelen Nevruz İmirza Tatarları bu Hatukay Çerkesi toprağında Kuban Nehri kıyısında yerleşip Çerkes'den kız alıp kardaş olmuşlardır. Hepsi 10 bin asker ve 6 bin obadır. Gayet sadaklı, savatlı, silâhlı ve yiğit askerdir.
...
Bu Çerkez kavmine kâfir desen o an aman ve zaman vermeyip adamı katlederler. Ve dahi "La ilahe illallah" derler, ama semiz domuzları kuyruğundan yerler, oruç tutmayıp namaz kılmazlar ve domuzu olmayanı köye koymazlar. Asla kiliseleri, çarşı pazarları, han ve hamamları yoktur. Bütün gelen geçen konuklar evlere konarlar. Bir evde konuk olsan malını mülkünü şöyle açığa koysan asla bir çöpüne zarar gelmez. Her ne kadar düşmanın olsa o konakbanın kıranında olan komşular ile senin uğuruna ölürler. Sana bir zarar getirtmezler.
...
Hâlâ Çerkes dili kaleme gelmez, dinlemeye dayalı, boğazdan, avurttan ve dil altından çıkan, serçe sesi gibi kaleme gelmez bir dildir. Bu kemter kul, âlem seyyahı ve insan nedimi gösterişsiz ve hasır sahibi Evliyâ 51 senedir yedi iklimde 18 padişahlık yere ayak basıp her diyarın insanıyla konuşmak için fesahatları, belâğatları ve şiirleri ile 147 lisanı cevher saçan kalemimle yazmışım, ama bu Çerkes dili gibi saksağan kuşu sesli dili yazamadım. İnşaâllah o dili de gücümüzün yettiği kadarıyla yazarız. Bir özel lehçeleri var, zira kitabî değillerdir. Onun için kaleme gelmez, kuş dilidir, vesselam.
— Evliya Çelebi, günümüz Türkçesine çevrilmiştir
Rus-Çerkes Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu tarafından Hatukay toprakları işgal edildi. Bunun ardından çoğu köy ve kasaba yok edilmekle beraber, halkın büyük kısmı diğer kabilelere göç etmek zorunda kaldı ve Hatukayların Kafkasya'daki varlığı Çerkes soykırımı sırasında yok edildi. Günümüzde Kafkasya'da hiç kalmadıkları için Çerkes diyalektolojisinde adları geçmez. Günümüzde Hatukayların çeşitli diasporalarda birkaç köyü vardır. Hatukay lehçesi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan Çerkes dillerindendir.
İsim Etimolojisi
Hatukay isminin kökeni ile ilgili bir iddia ismin Хьаты ("Hatti") ve Къуэ ("Oğul") kelimelerin birleşiminden "Hattilerin Evladı" gibi bir anlama geldiğidir. "Hatti" antik bir isimdir ve Anadoludaki Hatti uygarlığından gelir. Bu isim, Nart Destanlarında Peterez'in konuştuğu dil Hattice olarak geçmektedir. Diğer bir iddia ise, ismin Prens Büyük İnal'ın oğlu Prens Temruk'un oğlu 'dan geldiğidir. , Taman Yarımadası'nın prensi olmakla beraber prensliğinin adı Хьатыкъуай (Hatko'nun yeri) idi.
Dil ve kültür
Kültür
Geleneksel Hatukay kültürü, Çerkes kültürünün parçasıdır. Hatukaylar, tarım, sığır ve at yetiştiriciliğiyle uğraşırlardı. İslam öncesinde Hatukaylar, Çerkeslerin tanrıları olan Şıble (şimşek ve yıldırım tanrısı), Sozereş (bereket tanrısı), Yemiş, Ahin ve Hakustaş gibi tanrılara tapıyorlardı.
Dil
Hatukaylar, Kuzeybatı Kafkas Dilleri'nin Çerkes dilleri kolunda yer alan Adigecenin Hatukay lehçesini konuşur. Günümüzde bu değişkenin konuşucu sayısı büyük ölçüde azalmış, Kafkasya'da Hatukay kalmadığı için edebiyat dilinde de yer bulamamıştır.
Köy ve sülaleler
Türkiye Hatukay köyleri
| İl | Adigece | Transkripsiyon | Türkçe | Kaynak |
| Kayseri | Хэусай | Xewsay | İnliören | |
| Kayseri | Къэйнэр | Qeyner | Kaynar | |
| Kayseri | Чэчэнэй | Çeçeney | Çeçenay | |
| Kayseri | Лакхьэблэ | Lakheble | Tersakan | |
| Kayseri | Лыбыйхьэблэ | Lıbıyheble | Kavak/Kavakkköy | |
| Kayseri | Мэлак | Melak | Malak/Malakköy | |
| Kayseri | Пэдысэй | Pedısey | Akören | |
| Kayseri | Ныбэрынхьэблэ | Nıberınhable | Cinliören | |
| Kayseri | Хаджыисхьакъ | Xacıyishaq | Demirciören | |
| Bilecik | Хьатыкъуае | Hatıquaye | Poyra | |
| Bilecik | Адыгэчэпни | Adığeçepni | Çerkesçepni/Yeniçepni | |
| Bolu | Пэциехьэблэ | Petsiyeheble | Elmalık |
Hatukay aşiretleri
Hatukaylar da her Çerkes boyu gibi alt aşiretlere (Adigece: лъакӀо) bölünmüştür.
| Adigece | Türkçe | İngilizce | Rusça |
| Бзадж (Bzadj) | Bzac | Bzaj | Бзаджов (Bzadzhov) |
| Джэндар (Djəndar) | Candar | Jandar | Джандаров (Jandarov) |
| Иуаныкъу (Yiwanıqu) | Yivanuk | Yiwaneqo | Иваников (Ivanikov) |
| Къокӏасэ (Qok'asə) | Koçase | Kochase | Кочесеко (Kocheseko) |
| ЛӀымафэкъо (L'ımafəqo) | Lımafko | Lmafqo | Тлимафов (Tlimafov) |
| МэфэшIукъо (Məfəṩ'uqo) | Mafeşuko | Mafeshuqo | Мафошов (Mafoshov) |
| Пэдыс (Pədıs) | Pedıs | Padis | Падисов (Padisov) |
| Такъырыкъо (Taqırıqo) | Takırıko | Taqereqo | Такириков (Takirikov) |
| Шэджэрыкъо (Ṩəcərıqo) | Şacerıko | Shajereqo | Шегероков (Shegerokov) |
| Жьанэ (Janə) | Jane | Zhaney | Жанев (Žanev) |
| Мастыр (Mastır) | Mastır | Mastir | Мастиров (Mastirov) |
| Шъобае (Ş̂obaye) | Şobaye | Shobaye | Собаев (Sobaev) |
| Хьатыкъо (Hatıqo) | Hatıko | Khateqo | Хатиков (Khatikov) |
| Хьапае (Hapaye) | Hapaye | Khapaye | Хапаев (Khapaev) |
| ӀутӀыж (Utıj) | Utıj | Utij | ӀутӀыжов (Utijov) |
| Еутых (Yewtıx) | Yevtıh | Yewtekh | Еутыхов (Eutykhov) |
| Брыдж (Brıdj) | Brıc | Brej | Бриджов (Bridzhov) |
| Чыназыр (Çınazır) | Çınazır | Chinazir | Чиназиров (Chinazirov) |
| Нэжъ (Nəĵ) | Nej | Nazh | Нажев (Nazhev) |
| ЛIышъхьакъо (L'ış̂haqo) | Lışhako | Lshaqo | Тлишхаков (Tlishkhakov) |
| ЦIэгъош (Ts'əğoṩ) | Tseğoş | Tsaghosh | Цегошов (Tsegoshov) |
| Дэбракъыкъо (Dəbraqıqo) | Debrakıko | Dabraqiqo | Дебракиков (Debrakikov) |
| Бэрзэдж (Bərzədj) | Berzec | Barzej | Берзеков (Berzekov) |
| Иуныхь (Yiwnıh) | Yivnıh | Yiwnih | Юнихов (Yunikhov) |
| Къалэбатэ (Qaləbatə) | Kalebate | Qalebate | Калибатов (Kalibatov) |
| Хьэбатыр (Həbatır) | Hebatır | Khabatir | Хабатыров (Khabatirov) |
Ek Bağlantılar
Kaynakça
- ^ . 10 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2013.
- ^ a b Papşu, Murat (2003). Çerkes dillerine genel bir bakış Kafkasya ve Türkiye 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nart Dergisi, Mart-Nisan 2003, Sayı:35
- ^ Hapi Cevdet Yılmaz. Adige dili ve edebiyatı 12 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 8 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.
- ^ Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi (PDF). 7. 2. s. 622. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mart 2023.
- ^ a b . 22 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020.
- ^ "İnliören". 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2023.
- ^ . Nart Ajans. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2018.
- ^ "Kaynar, Pınarbaşı", Vikipedi, 2 Mayıs 2020, erişim tarihi: 3 Ekim 2020
- ^ "Beserek". Nisanyanmap. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ "Tersakan, Pınarbaşı", Vikipedi, 12 Eylül 2020, 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Ekim 2020
- ^ "Kavak". Nisanyanmap. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ "Akören". Nisanyanmap. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ "Akören, Pınarbaşı", Vikipedi, 21 Haziran 2020, erişim tarihi: 3 Ekim 2020
- ^ "Cinliören Köyü". 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023.
- ^ "Demirciören, Pınarbaşı", Vikipedi, 12 Eylül 2020, 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Ekim 2020
- ^ "Poyra, Bozüyük", Vikipedi, 31 Ağustos 2020, 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Ekim 2020
- ^ "Yeniçepni, Bozüyük", Vikipedi, 18 Nisan 2020, 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Ekim 2020
- ^ "TÜRKİYE'DEKİ ÇERKES KÖYLERİ". www.circassiancenter.com. 24 Eylül 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2020.
- ^ "Elmalık, Bolu", Vikipedi, 4 Nisan 2020, 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Ekim 2020
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin daha dogru ve guvenilir bilgi sunmasi icin guncellenmesi gerekmektedir Daha fazla bilgi icin tartisma sayfasina bakiniz Hatukaylar Adigece Hatykuaj Hatiquay tarihsel olarak Cerkesya nin Hatukay vilayetinde yasayan Cerkes boyu Savasci kimlikli bir boy olarak biliniyorlardi Gunumuzde sayilari az olup cogunlukla Turkiye de yasarlar Cerkes bayraginda yer alan ve 12 Cerkes boyunu temsil eden yildizlardan biri de Hatukaylari ifade eder Rus Cerkes Savasi doneminde Kafkasya daki varliklari Cerkes soykirimi sirasinda yok edildi Gunumuzde Kafkasya da kalmadiklari icin Cerkes diyalektolojisinde adlari gecmez Sapsiglar Hakuclar Abzehler gibi Bati Cerkeslerinde soylu sinifi bulunmaz iken Bjedug ve Cemguylarda oldugu gibi Hatukaylarda da bu sinif gorulur Hatukaylar Hatykoeher HatykuajherHatukay asiret tamgalariOnemli nufusa sahip bolgeler Turkiye5 000 Suriye200 Almanya200 Israil200 Urdun100 ABD100 DillerAdigece Turkce Ingilizce Arapca IbraniceDinIslam Hatukaj Hatikuaj Adigey CumhuriyetiTarih ve etimolojiTarih Hatukaylar Bati Cerkes boy prensliklerinden olmakla beraber tarihsel anayurtlari Kuban Nehri cevresindedir Hatukaylar kucuk bir topluluk olduklari icin bazen Cemguy boyunun bir alt grubu olduklari dusunulmustur fakat tarihsel olarak Janelere daha yakindirlar Komsulari Bjeduglar Bati Abdzahlar Guney ve Cemguylar Dogu 18 yuzyilin sonlarinda Bjeduglarin batisinda ve Kuban Nehri nin sol tarafi ile nin sag tarafinda oturuyorlardi Ancak 19 yuzyilin ilk yarisinda daha doguya kayarak Bjeduglar ve Cemguylarin arasina yerlesmislerdir Rus isgalinden once Hatukaylar diger Cerkes boylarina ve Kirim Tatarlarina karsi bircok savas veren savasci bir boy olarak bilinirdi Hatukay prenslerinden en bilineni olarak gecer Fiziksel olarak guclu olmasa da yetenekli bir konusmaci ve lider olarak benimsenmisti Onun hukmunde Hatukaylar gucunun zirvesine ulastilar Olumunden sonra prenslik ic savasa girdi ve eski gucunu kaybetti Turk kasif Evliya Celebi Hatukaylarin en eski ayrintili tanimini derledi ve soyle yazdi Buyuk Hatukay vilayeti Beyinin ismi Cangirey dir yani Canbe Giray dir Canbe Giray Sultan bunda konuk iken o gece beyinin bir cocugu dunyaya gelince Canbe Giray Sultan m ismini koyup Cangirey derler Hala Cerkes gelenekleri oyledir ki evinde bir konugu oldugunda bir oglu dogarsa ona evdeki konugun ismini korlar ve o an oglani bir gunden bir baska sut ana alip goturur Anasindan ve babasindan iyi besleyip buyutur Hala yine oyle gorduk Eger evlerinde konuk yok ise komsusunun adini oglana korlar eski gelenekleri budur Bu Hatukay beyi zengin cok hayvan ile 8 bin adet pur silah askere maliktir Bu vilayet bir genis verimli ve guzel yurt oldugundan Moskov krali oglunu katledip Kalmik keferesi iclerinden cenk ede ede Edil Nehri ni gecip Heyhat Sahrasi m gecip gelen Nevruz Imirza Tatarlari bu Hatukay Cerkesi topraginda Kuban Nehri kiyisinda yerlesip Cerkes den kiz alip kardas olmuslardir Hepsi 10 bin asker ve 6 bin obadir Gayet sadakli savatli silahli ve yigit askerdir Bu Cerkez kavmine kafir desen o an aman ve zaman vermeyip adami katlederler Ve dahi La ilahe illallah derler ama semiz domuzlari kuyrugundan yerler oruc tutmayip namaz kilmazlar ve domuzu olmayani koye koymazlar Asla kiliseleri carsi pazarlari han ve hamamlari yoktur Butun gelen gecen konuklar evlere konarlar Bir evde konuk olsan malini mulkunu soyle aciga koysan asla bir copune zarar gelmez Her ne kadar dusmanin olsa o konakbanin kiraninda olan komsular ile senin uguruna olurler Sana bir zarar getirtmezler Hala Cerkes dili kaleme gelmez dinlemeye dayali bogazdan avurttan ve dil altindan cikan serce sesi gibi kaleme gelmez bir dildir Bu kemter kul alem seyyahi ve insan nedimi gosterissiz ve hasir sahibi Evliya 51 senedir yedi iklimde 18 padisahlik yere ayak basip her diyarin insaniyla konusmak icin fesahatlari belagatlari ve siirleri ile 147 lisani cevher sacan kalemimle yazmisim ama bu Cerkes dili gibi saksagan kusu sesli dili yazamadim Insaallah o dili de gucumuzun yettigi kadariyla yazariz Bir ozel lehceleri var zira kitabi degillerdir Onun icin kaleme gelmez kus dilidir vesselam Evliya Celebi gunumuz Turkcesine cevrilmistir Rus Cerkes Savasi sirasinda Rus Imparatorlugu tarafindan Hatukay topraklari isgal edildi Bunun ardindan cogu koy ve kasaba yok edilmekle beraber halkin buyuk kismi diger kabilelere goc etmek zorunda kaldi ve Hatukaylarin Kafkasya daki varligi Cerkes soykirimi sirasinda yok edildi Gunumuzde Kafkasya da hic kalmadiklari icin Cerkes diyalektolojisinde adlari gecmez Gunumuzde Hatukaylarin cesitli diasporalarda birkac koyu vardir Hatukay lehcesi yok olma tehlikesiyle karsi karsiya olan Cerkes dillerindendir Isim Etimolojisi Hatukay isminin kokeni ile ilgili bir iddia ismin Haty Hatti ve Kue Ogul kelimelerin birlesiminden Hattilerin Evladi gibi bir anlama geldigidir Hatti antik bir isimdir ve Anadoludaki Hatti uygarligindan gelir Bu isim Nart Destanlarinda Peterez in konustugu dil Hattice olarak gecmektedir Diger bir iddia ise ismin Prens Buyuk Inal in oglu Prens Temruk un oglu dan geldigidir Taman Yarimadasi nin prensi olmakla beraber prensliginin adi Hatykuaj Hatko nun yeri idi Dil ve kulturKultur Geleneksel Hatukay kulturu Cerkes kulturunun parcasidir Hatukaylar tarim sigir ve at yetistiriciligiyle ugrasirlardi Islam oncesinde Hatukaylar Cerkeslerin tanrilari olan Sible simsek ve yildirim tanrisi Sozeres bereket tanrisi Yemis Ahin ve Hakustas gibi tanrilara tapiyorlardi Dil Hatukaylar Kuzeybati Kafkas Dilleri nin Cerkes dilleri kolunda yer alan Adigecenin Hatukay lehcesini konusur Gunumuzde bu degiskenin konusucu sayisi buyuk olcude azalmis Kafkasya da Hatukay kalmadigi icin edebiyat dilinde de yer bulamamistir Koy ve sulalelerTurkiye Hatukay koyleri Il Adigece Transkripsiyon Turkce KaynakKayseri Heusaj Xewsay InliorenKayseri Kejner Qeyner KaynarKayseri Chechenej Ceceney CecenayKayseri Lakheble Lakheble TersakanKayseri Lybyjheble Libiyheble Kavak KavakkkoyKayseri Melak Melak Malak MalakkoyKayseri Pedysej Pedisey AkorenKayseri Nyberynheble Niberinhable CinliorenKayseri Hadzhyishak Xaciyishaq DemirciorenBilecik Hatykuae Hatiquaye PoyraBilecik Adygechepni Adigecepni Cerkescepni YenicepniBolu Pecieheble Petsiyeheble ElmalikHatukay asiretleriHatukaylar da her Cerkes boyu gibi alt asiretlere Adigece lakӀo bolunmustur Adigece Turkce Ingilizce RuscaBzadzh Bzadj Bzac Bzaj Bzadzhov Bzadzhov Dzhendar Djendar Candar Jandar Dzhandarov Jandarov Iuanyku Yiwaniqu Yivanuk Yiwaneqo Ivanikov Ivanikov Kokӏase Qok ase Kocase Kochase Kocheseko Kocheseko LӀymafeko L imafeqo Limafko Lmafqo Tlimafov Tlimafov MefeshIuko Mefeṩ uqo Mafesuko Mafeshuqo Mafoshov Mafoshov Pedys Pedis Pedis Padis Padisov Padisov Takyryko Taqiriqo Takiriko Taqereqo Takirikov Takirikov Shedzheryko Ṩeceriqo Saceriko Shajereqo Shegerokov Shegerokov Zhane Jane Jane Zhaney Zhanev Zanev Mastyr Mastir Mastir Mastir Mastirov Mastirov Shobae S obaye Sobaye Shobaye Sobaev Sobaev Hatyko Hatiqo Hatiko Khateqo Hatikov Khatikov Hapae Hapaye Hapaye Khapaye Hapaev Khapaev ӀutӀyzh Utij Utij Utij ӀutӀyzhov Utijov Eutyh Yewtix Yevtih Yewtekh Eutyhov Eutykhov Brydzh Bridj Bric Brej Bridzhov Bridzhov Chynazyr Cinazir Cinazir Chinazir Chinazirov Chinazirov Nezh Neĵ Nej Nazh Nazhev Nazhev LIyshhako L is haqo Lishako Lshaqo Tlishhakov Tlishkhakov CIegosh Ts egoṩ Tsegos Tsaghosh Cegoshov Tsegoshov Debrakyko Debraqiqo Debrakiko Dabraqiqo Debrakikov Debrakikov Berzedzh Berzedj Berzec Barzej Berzekov Berzekov Iunyh Yiwnih Yivnih Yiwnih Yunihov Yunikhov Kalebate Qalebate Kalebate Qalebate Kalibatov Kalibatov Hebatyr Hebatir Hebatir Khabatir Habatyrov Khabatirov Ek BaglantilarKaynakca 10 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Nisan 2013 a b Papsu Murat 2003 Cerkes dillerine genel bir bakis Kafkasya ve Turkiye 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nart Dergisi Mart Nisan 2003 Sayi 35 Hapi Cevdet Yilmaz Adige dili ve edebiyati 12 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde 8 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2013 Gunumuz Turkcesiyle Evliya Celebi Seyahatnamesi PDF 7 2 s 622 20 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mart 2023 a b 22 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Agustos 2020 Inlioren 15 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Eylul 2023 Nart Ajans 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ekim 2018 Kaynar Pinarbasi Vikipedi 2 Mayis 2020 erisim tarihi 3 Ekim 2020 Beserek Nisanyanmap 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Tersakan Pinarbasi Vikipedi 12 Eylul 2020 22 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 3 Ekim 2020 Kavak Nisanyanmap 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Akoren Nisanyanmap 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Akoren Pinarbasi Vikipedi 21 Haziran 2020 erisim tarihi 3 Ekim 2020 Cinlioren Koyu 11 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Eylul 2023 Demircioren Pinarbasi Vikipedi 12 Eylul 2020 22 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 3 Ekim 2020 Poyra Bozuyuk Vikipedi 31 Agustos 2020 22 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 3 Ekim 2020 Yenicepni Bozuyuk Vikipedi 18 Nisan 2020 23 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 3 Ekim 2020 TURKIYE DEKI CERKES KOYLERI www circassiancenter com 24 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ekim 2020 Elmalik Bolu Vikipedi 4 Nisan 2020 22 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 3 Ekim 2020