Ghulat i şîʿa ya da Galiyye şii teolojide Ehli beytten bazı kişilere ilahlık atfeden veya ana akım şiiler tarafından aşı

Ghulat-i Şîʿa ya da Galiyye, Şii teolojide Ehli beytten bazı kişilere ilahlık atfeden veya ana akım Şiiler tarafından "aşırı" olarak tanımlanan ekstremist grupları (fırka) tanımlamakta kullanılan bir tâbirdir. Müellihe de denir. Daha sonraki dönemlerde 12 imamcılar, Zeydiler veya bazen de mutedil İsmaililer tarafından kabul edilmeyen Şii gruplar için kullanılmıştır.İmâmet i'tikadı konusunda aşırı görüşler besleyerek Şîʿa'ya bağlanan gruplar ve Müslüman görünüp Ali ve onun soyundan gelen imâmlara ilâhlık veya peygamberlik isnâdında bulunanlar için kullanılmıştır.

Kelimenin kökeni

"Galiyye" itidal çizgisini aşanlara verilen isimdir. Haddi aşmak mânasına elen "güluv" kökünden çoğul anlamında bir nisbet ismi olup "İtidal çizgisini aşanlar" anlamına gelmektedir. Bu kökten üretilen "Ghulât, eh’ûl-gulüv, ashâb’ûl-gulüv" terkipleri de aynı anlama gelmektedir.

İnançları

İmamiye ekstremizm için üç özellik belirlemiştir: Hulul, tenasüh ve ibaha.

Galiyye fırkaları

Kurulan ilk Ghulat mezhep, "ʿAbd Allâh İbn-i Sebe" isimli Yemenli bir Yahudi tarafından inşâ edilen Sebe’îyye'dir.

Ghulat Şîʿî fırkalar

Ghulat-i Şîʿa
- Sebeiyye (ʿAbd Allâh İbn-i Sebe)
- Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî)
  - Bezîgiyye
  - Hattâbîyyet-ûl Mutlâka
- Keysâniyye
  - Muhtâriyye/Keysâniyyetû'l-Hullas
    - Harbiyye
    - Muâviyye/Cennâhiyye
      - Hârisiyye
    - Beyâniyye
  - Râvendiyye
    - Rizâmiyye
      - Bû' Müslimiyye
        Sinbâdiyye
        
        Berkûkiyye
        
        Havâliyye
      - Muhammira
        Mukannaiyye
        
        Hûrremdîniyye
        Bâbekiyye
        
        Mazyâriyye
        
        Kûliyye
      - İshâk et-Türkiyye
    - Riyâhiyye
  - Kebriyye
- Ghulat İmamiyye
  - Mûgıriyye
  - Mansûriyye
  - Azâfire
  - Albâiyeyye (Ulyâniyye)
  - Zemmiyye
  - Ayniyye
  - Mimiyye
  - Sîniyye
  - Muhammise
  - Şûrayiyye
  - Gurâbiyye
  - Zübâbiyye
  - Nusayriyye
- Ghulat Zeydîyye
  - Cârûdiyye
  - Nâimiyye
  - Ya'kûbiyye
- Ghulat Bâtıniyye (Bâtınîler)
  - Keyyâliyye
  - Hâkimiyye (Dürzîler)
  - Sabbahiyye (Elemûtlar)

Kaynakça

^ Not: Ali Allahilik (Ali Allahiyyun) adı verilen dinin mensupları da bazen Galiyye'den olarak sınıflandırılabilirler.
^ Hodgson, M. G. S. (1965). "GHULĀT". . 2 (2.2 yayıncı = Brill Academic Publishers bas.). ss. 1093-1095.
^ Şehristânî, El-Milel, Cilt 1, Sahife 173
^ "Encyclopedia Iranica, "ḠOLĀT"". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.
^ Diyânet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, Sahife 333, TDV 1996.
^ Halm, Heinz (21 Temmuz 2004). Shi'ism. Edinburgh University Press. s. 154. ISBN .
^ Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.

[1] Not: Ali Allahilik (Ali Allahiyyun) adı verilen dinin mensupları da bazen Galiyye'den olarak sınıflandırılabilirler.

[EI2-2] Hodgson, M. G. S. (1965). "GHULĀT". . 2 (2.2 yayıncı = Brill Academic Publishers bas.). ss. 1093-1095.

[3] Şehristânî, El-Milel, Cilt 1, Sahife 173

[4] "Encyclopedia Iranica, "ḠOLĀT"". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.

[5] Diyânet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, Sahife 333, TDV 1996.

[6] Halm, Heinz (21 Temmuz 2004). Shi'ism. Edinburgh University Press. s. 154. ISBN .

[7] Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.