Vikipedi özgür ansiklopedi nde Meksika dan balta parası Balta parası ispanyolca Tajaderos hem batı Mezoamerika hem de ku

Vikipedi ozgur ansiklopedi nde Meksika dan balta parasi Balta parasi Ispanyolca Tajaderos hem bati Mezoamerika hem de kuzey da bulunan bronz ezerleri ifade etmektedir arkeolojik kimyasal ve metalurjik analizlere dayanarak arastirmaci Hosler ve Holm bu nesnelerin binlerce kilometreyle ayrilan bu iki bolgede ticaret yoluyla kullanildigini ileri surmustur Sadece kuzey And kiyi bolgesinde arkeolojik kayitlarda gorulen iskambil karti seklindeki metal objeler olan naipes lerin aksine balta paralar hem Mezoamerika hem de And kultur bolgelerinde bulunmustur Daha spesifik olarak bu para sisteminin ilk olarak MS 2 binyilin baslarinda Peru ve Ekvador un kuzey kiyisinda ortaya ciktigi ileri surulmektedir Her iki bolgede de bronz muhtemelen aile birimleri tarafindan eritilmis ince balta seklinde dovulmus ve genellikle yirmiserlik besli gruplar halinde paketlenmistir Bu objelerin cogunlukla mezarlarda bulunmasi ekonomik islevlerinin yaninda torensel bir degeri de oldugunu dusundurmektedir Metalurji gelenekleri span Mezoamerika ile Andlar arasindaki tarih oncesi baglantilar cesitli zamanlarda one surulmustur Erken donem Mezoamerika ve Ekvador comlek tarzlari hem teknik hem de motif bakimindan bazi benzerlikler gostermektedir Benzer sekilde Ekvador ve bati Mezoamerika da bulunan erken donem gomu bicimleri sozde arasinda da benzerlikler oldugu belirtilmistir Hatta Michoacan daki halkinin kokenlerinin Guney Amerika ya dayandigi bile one surulmustur Ancak bu onerilerin hicbiri uzmanlar arasinda yaygin kabul gormemistir Uzmanlarca daha genis kabul goren Guney Amerika metal isciliginin Mezoamerika uzerindeki etkisi gorusudur Ekvador dan balta parasi Guney Amerika metal isciligi ise kendi icinde iki gelenege ayrilir Biri Peru guney Ekvador ve Bolivya da yer alan bakir kalay gumus altin ve arsenik gibi metallerin cesitli alasimlarda cok yonlu kullanimiyla karakterize edilen gelenektir digeri ise Kolombiya ve Orta Amerika nin guneyinde bulunan olarak da bilinen bolgede daha cok sanatsal ve sembolik amaclarla kullanilan altin ve bakir odakli gelenektir Bati Mezoamerika daki metal isciligi cografi olarak Ara Bolge ye daha yakin olmasina ragmen bicim ve islev acisindan guney Ekvador gelenegine daha yakindir Birbirine gecen metal halkalarin formu ve uretim yontemi iki gelenekte de aynidir ve arkeolojik baglamlari mezarlarda kafatasi cevresine yerlestirilmis dikkat cekici sekilde benzerdir Ayrica olta igneleri igneler ve cimbizlar da her iki gelenekte gorulmektedir Bununla birlikte Ara Bolge nin balmumu dokum gelenegi de diger Mezoamerika bolgelerine yayilarak bati Mezoamerika da da etkili olmus ornegin bakir altin alasimi canlarin uretiminde bu teknik kullanilmistir Ekvador Meksika ticareti span Erken donem Ispanyol kaynaklarindan yerli Ekvadorlularin kuzey And kiyisi boyunca ticaret yapmak icin yelkenli kullanarak seyahat ettikleri bilinmektedir Gercekten de balta paralarin uretildigi bilinen bolgesinin ilk kralinin etno tarihsel anlatimlara gore sehre bir sal ile geldigi soylenir Ozellikle Peru daki ve Ekvador daki halklari bu tuccarlarin kaynagi olarak guclu adaylardir Ayrica Ekvador daki ile Meksika Korfezi arasinda toplanabilen kabuklarinin And Daglari ndaki Chavin kulturu doneminde ticarete konu olduguna dair guclu arkeolojik kanitlar da mevcuttur Bunun yani sira Meksika nin batisindaki cevresindeki cagdas anlatimlar yoredeki erkeklerin baba ve dedelerinin kanoyla gelen tuccarlarla ticaret yaptiklarini ve bu tuccarlarin bazen bolgede yarim yil kadar kaldiklarini bildirmektedir Ancak su ana dek ne Meksika daki varligina ne de bunun tersine dair kesin bir arkeolojik kanit bulunmamaktadir Dolayisiyla bu ticaret sistemi oldukca eskiye dayanmaktadir Dewan ve Hosler a gore bu tuccarlar MO 100 gibi erken bir tarihten itibaren Kolombiya dan Sili ye kadar And kiyisi boyunca faaliyet gostermektedir Matematiksel modeller kullanarak balsa salin sadece kiyi boyunca degil ayni zamanda Ekvador ile Michoacan arasinda acik deniz rotasinda da seyredebilmesinin teorik olarak mumkun oldugunu gostermislerdir Coe nun daha onceki bir onerisi ise daha cok kiyiya paralel bir ticaret rotasini savunmaktadir Hosler a gore Guney Amerikali tuccarlar metalurji tekniklerini bati Meksika ya iki dalga halinde getirmistir Ilk olarak MS y 800 ile 1250 yillari arasinda ikinci olarak ise y 1250 ile Ispanyol fethine kadar olan donemde Balta paralar bati Meksika da ikinci donemde gorulmeye baslansa da oncul formlarina Ekvador da MS 800 kadar erken tarihlenen baglamlarda rastlanmaktadir Yine de her iki Guney Amerika gelenegi bati Meksika uzerinde etkili olmus olsa da bu bolgede disaridan gelen geleneklerden evrilen yerel usluplar ve karakteristik tarzlar da ortaya cikmistir Kaynakca span Smith M E 1993 Axe Monies and Their Relatives by Dorothy Hosler Heather Lechtman Olaf Holm Review 40 1 s 148 149 Wurtzburg S 1992 Axe Monies and Their Relatives by Dorothy Hosler Heather Lechtman Olaf Holm Review 57 2 s 378 Bruhns K O 1994 Ancient South America Cambridge University Press Cambridge s 178 179 297 Coe M D 1960 Archeological Linkages with North and South America at La Victoria Guatemala New Series 62 3 s 363 393 Evans S T 2004 Ancient Mexico and Central America Thames amp Hudson London s 106 156 362 Bruhns K O 1994 Ancient South America Cambridge University Press Cambridge s 367 Malmstrom V H 1995 Geographical Origins of the Tarascans 85 1 Hosler D 1988 Ancient West Mexican Metallurgy South and Central American Origins and West Mexican Transformations American Anthropologist New Series 90 4 p 832 855 a b c Hosler D 1988 Ancient West Mexican Metallurgy South and Central American Origins and West Mexican Transformations American Anthropologist New Series 90 4 s 832 855 Bruhns K O 1994 Ancient South America Cambridge University Press Cambridge s 293 367 Dewan L amp Hosler D 2008 Ancient Maritime Trade on Balsa Rafts An Engineering Analysis 64 1 s 19 40 Coe M D 1960 Archeological Linkages with North and South America at La Victoria Guatemala American Anthropologist New Series 62 3 s 363 393 Bruhns K O 1994 Ancient South America Cambridge University Press Cambridge s 293 Dis baglantilar span Wikimedia Commons ta Balta parasi ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurgtdDegisim araciBalta parasi Bati Orta Amerika ve K And Daglari Kakao cekirdegi Orta Amerika Koku sistemi pirinc B Afrika Degerli metal pamuklu kumas Ramen eristesi ABD hapishaneleri Tuz Roma dunyasi Sekel arpa Evcil hayvanlar Manda GD Asya Inek Hindu Deve Arabistan Yak Tibet Cin Bimetalizm larPara Fiat Kefalet Banknot Merkez bankasi dijital para birimi Siginma evi tasinabilir mulk Cek Takas Kil jetonu Madeni para Doviz Mevduat hesabi Yasal odeme araci Noter Zilyetlik Bono Geri odeme SandikGenelBarter Merkez bankasi Takas odasi bankasi Darphane y MO 2150 civari Hammurabi Kanunlari y MO 1750 Miktar teorisi Parasalcilik Elektronik para Kripto para Tamamlayici para birimi Zaman bankaciligi Kategoriler MezoamerikaAndlar uygarliklariEkonomik antropolojiPara tarihiMetalurji tarihiTicaret yollariMezoamerika da bilim ve teknolojiGuney Amerika da bilim ve teknolojiGizli kategori Commons kategori baglantisi Vikiveri de tanimli olan sayfalar