Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
آذربایجان میلی حوکومتی (Azərbaycan Milli Hökuməti) Azerbaycan Millî Hükûmeti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1945-1946 | |||||||||
 Arma | |||||||||
| Başkent | Tebriz | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Azerbaycan Türkçesi | ||||||||
| Hükûmet | Sosyalist cumhuriyet | ||||||||
| Cumhurbaşkanı | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu |  İran | ||||||||
| Azerbaycan tarihi |
|---|
 |
Azerbaycan Millî Hükûmeti (Azerbaycan Türkçesi: Azərbaycan Milli Hökuməti;Farsça: حکومت ملی آذربایجان) ya da Azerbaycan Halk Hükûmeti (Rusça: Азербайджанское народное правительство), Kasım 1945'te Sovyetler Birliği'nin desteğiyle İran yönetiminde olan Güney Azerbaycan bölgesinde kurulan ve Sovyetler Birliği'nin çekilişiyle Kasım 1946'da Amerika ve İngiltere'nin destek verdiği İran hükûmeti tarafından yıkılan Sosyalist bir Azerbaycan devletidir.
Sınırlar
| ]Devletin sınırları çeşitli kaynaklara göre değişiklik göstermektedir.
-
Bruce R. Kuniholm'a göre sınırlar -
Robert Rossow'a göre sınırlar
Tarih
| ]1941 yılında Nazi Almanyası ile savaşan Sovyetler Birliği'ne yardım etmek isteyen Müttefik Devletler, İran'a girdiler. Müttefiklerin girişiyle birlikte bastırılmış siyasi istekler daha açık bir biçimde ortaya çıktı. Bu şartlar altında Azerbaycan Türkleri kültürel ve siyasi baskıdan kurtulma çabasıyla Azerbaycan Millî Hükûmeti'ni 1945 yılında Seyid Cafer Pişevari liderliğinde kurdu. Başta özerk bir hükûmet olarak kendini tanıtmasına rağmen bağımsızlık ilân etmeye çalıştı. Kuzey Azerbaycan'da yer alan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin lideri Mircafer Bağırov, Stalin'den kuzey ve güney Azerbaycan bölgelerini birleştirip, tek bir Azerbaycan devleti kurmasını istemişti. Stalin başta teklife sıcak yaklaşmış olsa da daha sonra bu fikrinden vazgeçmiştir. Devletin Kültür ve Eğitim Bakanlığına ünlü Türk şair Muhammed Biriya, ordu komutanlığına ise Mahmud Penahiyan getirilmiştir. Başkenti Tebriz'de Azerbaycan Üniversitesi adında bir üniversite kurmuş ve ülkenin birçok yerinde okul açıp Türkçe eğitim vermeye başlamıştır. Habib Sahir, Hamid Memmedzadeh, Mir Mehdi Etimad, İsmail Caferpur, Medine Gülgün gibi Güney Azerbaycanlı önde gelen edebiyatçılar da bu devletin kuruluşuna destek vermişlerdi.
3 Mayıs 1946 tarihinde Mahabad Cumhuriyeti ile bir antlaşma imzalandı. Bu antlaşmaya göre:
- İki tarafın topraklarından her birine, tarafların her birinin temsilcileri gönderilecek.
- Kürtlerin çoğunlukta olduğu Azerbaycan topraklarında Kürt yönetimi temsilcileri, Azerilerin çoğunlukta olduğu Kürt topraklarında ise Azeriler arasında temsilciler bulunduracak.
- İki hükûmet, ekonomik sorunlarla uğraşacak olan bir Birleşik Ekonomi Komitesi oluşturacak.
- Gerekli olduğu zaman karşılıklı askerî yardım yapılacak.
- İran hükûmetiyle her türlü görüşmeler, iki hükûmetin onayı alındıktan sonra yürütülecek.
- Azerbaycan hükûmeti, kendi topraklarında yaşayan Kürtler için eğitim alanında girişimler örgütlemek amacıyla gerekli olan önlemleri almayı üstlendi. Kürt hükûmeti de kendi tarafından, İran Kürdistan topraklarında yaşayan Azerbaycanlılar için aynı girişimleri gerçekleştirme vaadinde bulundu.
- İki halk arasında tarih içinde yerleşmiş olan dostluk ve iş birliği ilişkilerini bozma denemesinde bulunan ya da onların ulusal birliğine el uzatan, kim olursa olsun, iki halk tarafından cezalandırılacaktır.
Fakat Soğuk Savaş'ın başlangıç tarihlerine denk gelen bu olayda diğer ülkelerden destek alınamadı ve merkezî hükûmetle anlaşmaya gidildi. Sovyetler Birliği ile anlaşarak İran'ı terk ederken fedai gruplarını silahsızlandırdı. Böylece 1946 yılında İran, bu toprakları yeniden kontrolü altına aldı.
Resmi Dil: Azerbaycan Millî Hükûmeti zamanında Azerbaycan'ın resmi dili Azerbaycan Türkçesiydi.
Reformlar
| ]- Azerbaycan Türkçesi resmî dil olarak okullarda okutuldu.
- İlk üniversite Tebriz'de kuruldu.
- Kadınlara oy hakkı verildi.
- Ağaların toprakları köylüler arasında paylaştırıldı.
Galeri
| ]-
Azerbaycan Halk Hükûmeti'ne ait resmî belge -
Azerbaycan Halk hükûmeti Maarif Bakanlığı'nın hazırladığı ders karnesi -
Azerbaycan Halk hükûmeti tarafından damgalanmış pul
Dış bağlantılar
| ]- William Aegleton, 1946 Mehabad Kürt Cumhuriyeti, Koral Yayınları, Ekim 1990.
- Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü ile Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü Kürt Komisyonu (Çev. M. Aras), Yeni ve Yakın Çağda Kürt Siyaset Tarihi, Pêrî yayınları, İstanbul, Temmuz 1998, .
Kaynakça
| ]- ^ "DAK Milli Hökumətin 63-cü ildönümü münasibətilə Azərbaycan türklərini təbrik edir". Dünya Azərbaycanlıları Konqresi. 12 Aralık 2008. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sadık Sarısaman (2018). "Güney Azerbaycan'da Kurulan Azerbaycan Milli Hükümeti ve Türk Kamuoyu". Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 8 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ Rossow, Robert (1956). "The Battle of Azerbaijan, 1946". Middle East Journal. 10 (1): 17–32. ISSN 0026-3141. 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Haziran 2025.
- ^ Sonay ÜNAL. "Azerbaycan Milli Hükümeti 1945-1946". 17 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2025.
- ^ Fuat Hacısalihoğlu (19 Mayıs 2024). "Azerbaycan Milli Hükümeti 1945-1946". Türk Dünyası Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2025.
- ^ Kenan Demirel (2023). "Sovyetler Birliği'nin 1945 Yılı Güney Azerbaycan Siyaseti ve Tebriz'de Özerkliğin İlanı". Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. Erişim tarihi: 17 Mart 2025.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vikipedi ozgur ansiklopedi sayfasindan yonlendirildi آذربایجان میلی حوکومتی Azerbaycan Milli Hokumeti Azerbaycan Milli Hukumeti1945 1946Bayrak ArmaBaskentTebrizResmi dil ler Azerbaycan TurkcesiHukumetSosyalist cumhuriyetCumhurbaskani 1945 1946Seyid Cafer PisevariTarihce Kurulusu1945 Kurulus Gunu20 Kasim 1945 Yikilis Gunu12 Aralik 1946 Dagilisi1946Onculler ArdillarIran IranGunumuzdeki durumu IranAzerbaycan tarihiAntik CaglarKaraz kulturu Albanya Devleti Ahameniler Imparatorlugu Seleukos Imparatorlugu Atropatena Sasani ImparatorluguOrta CagEmeviler Abbasiler Sirvansahlar Devleti Selcuklu Hanedani Ildenizliler KarakoyunlularYeni CagAkkoyunlular Safevi Devleti Afsar Hanedani HanliklarBaku Hanligi Karabag Hanligi Nahcivan Hanligi Revan Hanligi Gence Hanligi Kuba Hanligi dd Kacar Hanedani Rus egemenligi20 YuzyilAzerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Transkafkasya SFSC Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Azerbaycan Milli Hukumeti SSCB nin dagilmasi Azerbaycan CumhuriyetiKarabag Savasi dd Diger Konulargtd Azerbaycan Milli Hukumeti Azerbaycan Turkcesi Azerbaycan Milli Hokumeti Farsca حکومت ملی آذربایجان ya da Azerbaycan Halk Hukumeti Rusca Azerbajdzhanskoe narodnoe pravitelstvo Kasim 1945 te Sovyetler Birligi nin destegiyle Iran yonetiminde olan Guney Azerbaycan bolgesinde kurulan ve Sovyetler Birligi nin cekilisiyle Kasim 1946 da Amerika ve Ingiltere nin destek verdigi Iran hukumeti tarafindan yikilan Sosyalist bir Azerbaycan devletidir Sinirlar span Devletin sinirlari cesitli kaynaklara gore degisiklik gostermektedir Bruce R Kuniholm a gore sinirlar Robert Rossow a gore sinirlarTarih span 1941 yilinda Nazi Almanyasi ile savasan Sovyetler Birligi ne yardim etmek isteyen Muttefik Devletler Iran a girdiler Muttefiklerin girisiyle birlikte bastirilmis siyasi istekler daha acik bir bicimde ortaya cikti Bu sartlar altinda Azerbaycan Turkleri kulturel ve siyasi baskidan kurtulma cabasiyla Azerbaycan Milli Hukumeti ni 1945 yilinda Seyid Cafer Pisevari liderliginde kurdu Basta ozerk bir hukumet olarak kendini tanitmasina ragmen bagimsizlik ilan etmeye calisti Kuzey Azerbaycan da yer alan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nin lideri Mircafer Bagirov Stalin den kuzey ve guney Azerbaycan bolgelerini birlestirip tek bir Azerbaycan devleti kurmasini istemisti Stalin basta teklife sicak yaklasmis olsa da daha sonra bu fikrinden vazgecmistir Devletin Kultur ve Egitim Bakanligina unlu Turk sair Muhammed Biriya ordu komutanligina ise Mahmud Penahiyan getirilmistir Baskenti Tebriz de Azerbaycan Universitesi adinda bir universite kurmus ve ulkenin bircok yerinde okul acip Turkce egitim vermeye baslamistir Habib Sahir Hamid Memmedzadeh Mir Mehdi Etimad Ismail Caferpur Medine Gulgun gibi Guney Azerbaycanli onde gelen edebiyatcilar da bu devletin kurulusuna destek vermislerdi 3 Mayis 1946 tarihinde Mahabad Cumhuriyeti ile bir antlasma imzalandi Bu antlasmaya gore Iki tarafin topraklarindan her birine taraflarin her birinin temsilcileri gonderilecek Kurtlerin cogunlukta oldugu Azerbaycan topraklarinda Kurt yonetimi temsilcileri Azerilerin cogunlukta oldugu Kurt topraklarinda ise Azeriler arasinda temsilciler bulunduracak Iki hukumet ekonomik sorunlarla ugrasacak olan bir Birlesik Ekonomi Komitesi olusturacak Gerekli oldugu zaman karsilikli askeri yardim yapilacak Iran hukumetiyle her turlu gorusmeler iki hukumetin onayi alindiktan sonra yurutulecek Azerbaycan hukumeti kendi topraklarinda yasayan Kurtler icin egitim alaninda girisimler orgutlemek amaciyla gerekli olan onlemleri almayi ustlendi Kurt hukumeti de kendi tarafindan Iran Kurdistan topraklarinda yasayan Azerbaycanlilar icin ayni girisimleri gerceklestirme vaadinde bulundu Iki halk arasinda tarih icinde yerlesmis olan dostluk ve is birligi iliskilerini bozma denemesinde bulunan ya da onlarin ulusal birligine el uzatan kim olursa olsun iki halk tarafindan cezalandirilacaktir Fakat Soguk Savas in baslangic tarihlerine denk gelen bu olayda diger ulkelerden destek alinamadi ve merkezi hukumetle anlasmaya gidildi Sovyetler Birligi ile anlasarak Iran i terk ederken fedai gruplarini silahsizlandirdi Boylece 1946 yilinda Iran bu topraklari yeniden kontrolu altina aldi Resmi Dil Azerbaycan Milli Hukumeti zamaninda Azerbaycan in resmi dili Azerbaycan Turkcesiydi Reformlar span Azerbaycan Turkcesi resmi dil olarak okullarda okutuldu Ilk universite Tebriz de kuruldu Kadinlara oy hakki verildi Agalarin topraklari koyluler arasinda paylastirildi Galeri span Azerbaycan Halk Hukumeti ne ait resmi belge Azerbaycan Halk hukumeti Maarif Bakanligi nin hazirladigi ders karnesi Azerbaycan Halk hukumeti tarafindan damgalanmis pulDis baglantilar span William Aegleton 1946 Mehabad Kurt Cumhuriyeti Koral Yayinlari Ekim 1990 Sovyetler Birligi Bilimler Akademisi Dogu Bilimleri Enstitusu ile Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Dogu Bilimleri Enstitusu Kurt Komisyonu Cev M Aras Yeni ve Yakin Cagda Kurt Siyaset Tarihi Peri yayinlari Istanbul Temmuz 1998 ISBN 975 8245 06 6 Kaynakca span DAK Milli Hokumetin 63 cu ildonumu munasibetile Azerbaycan turklerini tebrik edir Dunya Azerbaycanlilari Konqresi 12 Aralik 2008 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sadik Sarisaman 2018 Guney Azerbaycan da Kurulan Azerbaycan Milli Hukumeti ve Turk Kamuoyu Karadeniz Incelemeleri Dergisi 8 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2025 Arsivlenmis kopya 26 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Haziran 2025 Rossow Robert 1956 The Battle of Azerbaijan 1946 Middle East Journal 10 1 17 32 ISSN 0026 3141 4 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi14 Haziran 2025 Sonay UNAL Azerbaycan Milli Hukumeti 1945 1946 17 Mart 2025 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2025 Fuat Hacisalihoglu 19 Mayis 2024 Azerbaycan Milli Hukumeti 1945 1946 Turk Dunyasi Ansiklopedisi Erisim tarihi 26 Subat 2025 Kenan Demirel 2023 Sovyetler Birligi nin 1945 Yili Guney Azerbaycan Siyaseti ve Tebriz de Ozerkligin Ilani Genel Turk Tarihi Arastirmalari Dergisi Erisim tarihi 17 Mart 2025 gtdAzerbaycan da komunizmSiyasi parti ve orgutlerGecmisteMusluman Sosyal Demokrat Parti Azerbaycan Komunist Partisi Azerbaycan Demokrat FirkasiGunumuzdeAzerbaycan Birlesik Komunist Partisi Azerbaycan Komunist Partisi 1993 Onemli kisilerNeriman Nerimanov Mesedi Azizbeyov Abbaskulu Bey Sadlinski Gazanfer Musabeyov Seyid Cafer Pisevari Ruhullah Ahundov Sultan Mecid Efendiyev Ayna Sultanova Samed Aga Agamalioglu Hamid Sultanov Memmed Memmediyarov Mir Besir Kasimov Alihaydar Karayev Mirza Davud Huseyinov Mir Cafer Bagirov Cengiz Yildirim Dadas Bunyadzade Mir Hasan Vezirov Veli Ahundov Abdurrahman Vezirov Tahire TahirovaAna basliklarBaku Komunu Mugan Sovyet Cumhuriyeti Azerbaycan Milli Hukumeti Baku Muharebesi 1918 Sovyetlestirme Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 11 Ordu SSCB Yildirimiyye Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi Kars Antlasmasi TSFSC ASSC milli marsi ASSC bayragi II Dunya Savasi nda Azerbaycan Ermenistan dan surgun Kara OcakKomunist basinHimmet Yoldas Bakinskiy Rabociy Bauer und Arbeiter Lenins Weg PravdaEdebi sahsiyetlerMemmed Said Ordubadi Samed Vurgun Mikail Musfik Mirza Ibrahimov Suleyman Rustem Mehdi Huseyin Mirvarid Dilbazi Resul Riza Nigar Refibeyli Medine Gulgun Mir Celal PasayevSinema26 Komiser Son Gecit Alevler Icinde Yedi Ogul Isterim Seher Yildizlar Sonmuyor Kategoriler Azerbaycan Milli Hukumeti1945 te kurulan bolgeler ve ulkelerGizli kategoriler Tanimlanmamis parametreler iceren ulke bilgi kutusu kullanan sayfalarISBN sihirli baglantisini kullanan sayfalar