Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Alevî nüfusu, Türkiye'de üçte biri İstanbul bölgesinde yaşayan Alevîler’in daha sonra en yoğun olarak bulundukları yöreler arasında Ankara, Adana, Bursa, Antalya, Aydın Damal ve Zile şehirleriyle, Orta ve Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan, Sivas, Malatya, Tunceli illeri gelmektedir. Türkiye'de en çok Alevî köyü ise 60'ı karışık olmak üzere toplam yaklaşık 460 adet köy olup Sivas ilinde yer almaktadır. Bunların ardından sırasıyla, Tunceli, Erzincan, Tokat, Çorum, Kahramanmaraş, Bingöl, Amasya, Erzurum, Malatya, Adıyaman, Yozgat, Hatay, Elazığ, Muş, Balıkesir, Mersin, Kars, Adana, Ankara, Eskişehir, Gaziantep, İzmir, Kırıkkale, Kütahya ve Ordu illeri gelmektedir.
Anadolu dışında ise Rumeli, Balkanlar ve Arnavutluk'ta yaşayan Bektâşîler'in yanı sıra, Batı İran, Luristan ve Kuzey Irak'ta ise Yâresânîlik (Ehl-i Hak), Kakai ve Ali İlâhîlik gibi isimlerle anılan ve kendilerini "-Kürtler" olarak tanımlayan gruplar da bulunmaktadır. Bugün İran'ın doğusunda Horasan'da da küçük bir Alevî topluluğu vardır. Alevîler daha ziyâde dağlık olan merkezî otoritenin baskısının ulaşamadığı bölgelerde yaşamlarını sürdürmektedirler.
Cem Vakfı başkanı İzzettin Doğan'ın iddiasına göre 2022 yılı itibari ile 25-30 milyon arası alevi vardır. Buna rağmen Konda Araştırma'ya göre kendini Alevi olarak tanımlayanların nüfusa oranı %5 civarındadır.
Ve hatta 'ün araştırmalarına göre Avusturya, İsrail, Lübnan gibi ülkelerde dahi Aleviler vardır. Suriye'de ise 4-5 milyon Nusayri (Arap Alevisi) vardır. Ancak Suriye'de nüfus oranları az olarak Türk ve Kürt kökenli Aleviler de vardır
Anadolu Aleviliği
Tahtacılar Antep Adanadan Akdeniz Ege kıyılarıyla Trakya'ya kadar uzanan bir alanda eskiden genellikle ağaç ve orman işleri yapan Türkmen Alevileri'dir. Bu coğrafyadaki Adana, Antalya, Muğla, İzmir Balıkesir, Çanakkale ve Kırklareli gibi illerde en az 4 ya da 5 alevi köyü bulunmaktadır. İç Ege'de Denizli,Isparta, Burdur ve Manisa'da da tahtacı köyleri vardır.
Tokat Alevîleri
Tamamına yakını Türkmen (Oğuz) soylu olan Alevîler'dir. Öyle ki Tokat'ta -Dodurga'dan, Salur'a; Afşar'dan Kınık'a- neredeyse 24 Oğuz boyunun tamamından Alevîler yaşamaktadır. Bunların içinde Türkmen Alevîliği'ni en orijinal haliyle yaşayan Sıraçlar'dır. Sıraçlar Beğdilli boyuna mensuptur ve kat'iyen bozulmamış bir topluluktur. Sıraçlar'ın önderi Hubyarlu oymağından Beydili Türkmeni olan Hubyar Sultan'dır.
Tokat'ın belirli bölgelerinde, özellikle Zile ve Almus ilçesinde Tunceli kökenli (Zaza) Dersim Alevileri de vardır.
Sivas Alevîleri
Sivas, Türkiye'nin en çok Alevî köyü bulunan ilidir. Sivas Alevîler'nin önemli bölümü Türkmenler'den oluşmaktadır.
Sivas'ın belirli bölgelerinde, özellikle Zara ve İmranlı ilçesinde ise 500 senedir bölgenin yerlisi Koçgiri Alevileri oturur. Sivas Alevilerinin çoğu Avşar, Beydilli, Çepni gibi farklı boylar ile Koçgiri Alevilerinden oluşur. Yaklaşık 600 Alevi köyünün 30 kadarında Zaza kökenli Aleviler vardır.
Erzurum Alevîleri
Bir bölümü köken olarak yerli Türkmen olup, bir bölümü Tunceli'den gelen Zaza ve Kürt kökenli Aleviler'dir. Merkezde pek olmamalarına karşı güney ilçe ve köylerinde yaşamaktadırlar.
Erzurum'un, Tekman, Hınıs, Aşkale, Şenkaya, Pasinler ve Çat ilçelerinde orta yoğunlukta bulunmakla beraber Erzurum merkez ve diğer ilçelerinde de azımsanamayacak ölçüde Alevî nüfusu mevcuttur.
Maraş Alevîleri
Maraş Alevîleri genellikle Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde ve köylerinde çoktur. 82 köyü olan Pazarcık'ın 56 Alevi köyü ve 1 tane Alevî kasabası bulunmaktadır. Elbistan'da da 41 Alevî köyü vardır. Yine Kahramanmaraş'ın diğer ilçelerinde birçok Alevî köyleri vardır. Kürt olanlar Kürtçenin Kurmanci lehçesini konuşurlar.[] Yine azınlıkta sayıları 20-21 arası Alevî-Türkmen köyü de vardır. Maraş Alevîleri'nde en büyük aşiret aynı zamanda yöredeki dedelerin bağlı bulunduğu 'dir. Bu aşîreti Atmalı, Alhas, Bugan, Kılıçlı, Doğanlı gibi aşiretler takip eder Maraş Katliamı'ndan sonra Alevîler'in büyük çoğunluğu şehri terk etmek zorunda kalmıştır. Olaylardan önce %35'e yakın olan Alevî nüfus şu anda ancak %10'dur. Geriye kalan Alevîler de genellikle Pazarcık,Nurhak, Elbistan ilçelerinde yoğundur.
Diyarbakır Alevîleri
Ağırlıklı olarak Bismil ilçesinin köylerinde (, Ulutürk (eski adı Darlı), Türkmenhacı, ) ve Diyarbakır merkez köylerinde (Kadıköy, Şarabi) yaşayan öz Türkmen'lerdir. Bu Alevîler kendilerini Türkmen Kızılbaş olarak adlandırırlar. Ana dilleri Türkçedir. Horasan'dan geldikleri bilinir. Kimi köylerin bugün bile Irak'ta (Musul) akrabaları vardır. 1990'lı yıllarda birçokları batı illerine (İzmir, Antalya, Mersin...) göçmüştür. Yakın dönemde asimile olan köyler de vardır. Bismil ilçesindeki Köseli köyü aslen Alevî-Türkmen iken bugün Şafiî-Kürt bir kimlik taşımaktadır.
Balkan Alevîleri
Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan önce Deliorman ve Dobruca bölgelerine Seyyid Sarı Saltuk önderliğinde Alevî-Türkmenler yerleşmişlerdir, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan sonra da yine aynı bölgelere gönüllü Alevî yerleşimleri ve isyana katılan Alevîler'in sürgünleri gerçekleşmiştir. Deliorman ve Dobruca’da II. Mahmud’dan önce hemen hemen tüm Türk köyleri Alevî-Bektaşî ve Bedreddinî iken, II. Mahmud’un Bektâşî tekkelerine Nakşibendi şeyhleri atamasıyla ve kuzeyden gelen Sünnî-Tatar göçleriyle Sünnîlik yayılmıştır. Günümüzde Bulgaristan’ın bu iki bölgesinde Alevîler halen oldukça etkindirler. Kırcaali,Dobruca ve Deliorman'da yaşayan ve kendilerini Kızılbaş olarak tanımlayan insanların tamamı Türkçe konuşur. Bugün resmi rakamlara göre Bulgaristan'da yaşayan Türklerin %13'ü kendini Alevî olarak nitelendirmektedir. (1992), gayriresmî araştırmalarda oran %18 civarında çıkmaktadır. Şeyh Bedreddin isyanının merkezi olan Deliorman yöresinde çok yoğundurlar. Bulgaristan’da yaşayan Türkmen-Alevîler, Bektâşîliğin Çelebi kolunu sürdürürmektedir. Bir kısmı da Hacı Bektaş-ı Veli'ye saygı duymakla birlikte Bâbâîliği sürdürmektedir. Bunlar deyişlerinde Demir Baba, Akyazılı Baba gibi uluların isimlerini okurlar, onları anarlar. Güney ve orta Bulgaristanda Alevî yoğunluğu çok seyrek olup, tamamı tekkesine bağlı olan Bektaşilerdir. Kuzeydeki Deliorman yöresinde çok yoğundurlar bunlarında bir kısmı 'a bağlıdır bunlar Bektâşî olduklarını söylerler ama çoğu Bektâşîliğe bağlı değildir, kendilerinin Kızılbaş olduklarını söylerler.[]
Ayrıca Makedonya ve Kosova taraflarında da Arnavut kökenli Bektaşî inancına ait gruplar bulunmaktadır. Bu gruplar Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya’daki Alevîler'le aynı geçmişe sahip değildirler, Arnavut, Sırp ve Makedon devşirmesi olan yeniçeriler Hristiyan ailelerinden toplanıp Bektaşî tekkelerinde yetişiyorlardı, emekli olup memleketlerine döndüklerinde ise buralarda Bektâşîliği yaydılar ve tekkelerin başında bulundular. Arnavut ve Boşnak Bektaşîleri, Türkmen kökenli olmadıklarından Alevî-Bektâşî değil yalnızca Bektâşîdir. Yani Beloğlu diye tarif edilmezler, Bektâşîliğin Dedebabacı (Babagan) kolunu sürdürürler. Bosna-Hersek, Balagay Şehrinde Buna Irmağı'nın Gözesinde Bulunan Sarı Saltuk dergahı halen ziyaret ve ibadete açıktır.
Çepniler
Alevîliği seçen Türkmen boylarından biridir. Eski bir Çepni yerleşimi olan Görele’nin eski adı ise Eleviye'dir. Günümüzde ise Karadeniz Çepniler'nin önemli bir bölümü Sünnîdir. Çepniler Trabzon, Ordu ve Giresun'dan başlayarak bu bölge ve çevresinde yerleşiktirler. Ordu ve Giresun'da yeni açılmış Cemevleri mevcuttur.
Alevî Çepniler ise daha çok Ordu, Giresun, Balıkesir, Manisa, İzmir, Çanakkale, Burdur, Gaziantep gibi illerde yerleşiktirler. Çepniler Hacı Bektaş-ı Veli'nin ilk müritliğini yapan Türkmen Aşireti’dir. Balkanlara İslâmı ve Alevîliği ilk götüren Oğuz boyudur, Hacı Bektaş-ı Veli'nin halifesi Sarı Saltuk on iki bin Çepni ile birlikte Dobruca ve Deliorman yörelerine gitmiştir.[] Buradaki Çepnilerin bir kısmı Osmanlılar’ın ilk dönemlerinde Balıkesir yöresine yerleşerek, burada Balıkesir Alevîlerini oluşturmuşlardır. Diğer bir kısmı da Hristiyan olup Gagavuz adıyla anılmıştır. Geri kalanları ise bugün hala Deliorman yöresinde Alevî olarak hayatlarını sürdürmektedirler. Fakat bunlar Çepniliklerini yitirmişlerdir, özellikle 16. yüzyılda sürgün olarak gelen Alevî Avşar boylarıyla karışarak günümüz Kuzey Bulgaristan Alevîlerini oluşturmuşlardır.[]
Vilayeti Çepni Alevîleri
Ordu-Giresun-Gümüşhane-Bayburt-Vakfıkebir arasındaki bölgede genellikle yüksek köylerde yaşayan Türkmen/Çepni kökenli Güvenç Abdal Ocağına bağlı Alevîler’dir. Son yıllarda bazı köylere yeni Cemevleri kurulmuştur.
Tunceli(Dersim) Aleviliği
Tunceli Alevileri
Tunceli, %80-%85 oranla Türkiye'nin diğer illerine nazaran en çok Alevi nüfusunu barındıran şehirdir. Tunceli ve çevre illerinde yaşayan Zaza (özellikle), Türk ve Kürt Aleviler, yörenin tarihsel isminden gelen bir tabirle olarak adlandırılır. Türkmen Alevileri'nden farklı şekilde adlandırılmalarının sebebi, Türkmen Alevileri ile arasında gelenek, kültür, ibadet şekilleri gibi pek çok fark ve görüş ayrılığının olmasıdır.
Tunceli dışında da Dersim Alevilerinin yaşadığı il ve ilçeler bulunmaktadır: Tokat'ın Almus ve Zile ilçeleri, doğuda Sivas, Bingöl, Erzurum'un Hınıs, Aşkale, Tekman, Çat, Pasinler ilçeleri, Adıyaman, Gümüşhane, Kayseri, Kars (birkaç köy), Bayburt, Erzincan (Hemen hemen her kesiminde), Muş'un Varto ilçesinde Kahramanmaraş, Çorum (bir kısmı), Elazığ, Kayseri, Göle (Ardahan) ve daha birçok ilde Türkmen veya Zaza kökenli Aleviler bulunur. Bunun yanında Türkiye'nin pek çok ilinde Dersim İsyanı ve Koçgiri İsyanı sonrası zorunlu göçe tabi tutulan Dersim Alevileri de vardır. Alevi olan Zaza ve Türkmenler bulundukları hemen her il ve ilçede Dersimli olduklarına dair izler göstermektedir ve zamanında Dersim'den göç ettiklerini söylemektedirler.
Dersimli Zaza ve Türkmenlerin genellikle Zazaca ibadetleri vardır onlara göre dil önemli değil, ibadet önemlidir.
Dersim Aleviliğinde, Türkmen (Anadolu) Aleviliği'ne göre farklılıklar vardır, bu inançta yılın farklı günleri farklı bayramlar ve farklı inanışlar vardır. Hawtemal bayramı (Dersim Yöresi, Mart ayında, bir tür bahar bayramı)
Hawtemalo Pil (Büyük Hawtemal)
Hawtemalo Qız (Küçük Hawtemal)
Qereçarseme: Bir bahar bayramı, yine Mart ayında kutlanır.
Newê Marti (Yeni mart): Mart dokuzu, Nevruz, 22 Mart'a denk gelir, normal Nevruz'dan bir gün sonradır.
Gağand: Yeni yıl bayramı, daha çok Tunceli-Koçgiri-Varto ve Gerger dolaylarında yılbaşı olarak 13 Ocak'a yakın tarihlerde kutlanır. Bu bayramda Rumi takvim esas alınır. Dersim'de ve Gerger'de halen kutlanmaya devam etmektedir.
Rocê Xızıri (Xızır günü): Hızır orucu
Rocê İmamu (İmam günü): Muharrem orucu.
Erzincan Alevileri
Erzincan Alevilerinin neredeyse yarısı Zaza kökenli Dersim Alevileri'dir. Genellikle Tercan ilçesi ve çevre ilçelerde bulunurlar. Kemaliye ve İliç ilçelerinde Türkmen olan Aleviler daha fazladır.
Kayseri Alevîleri
Kayseri Alevîleri genellikle Sarız, Develi ve Sarıoğlan ilçelerinde yaşarlar; ancak Tomarza ve Pınarbaşı ilçelerinde de yoğundur. Kayseri genelinde toplamda 53 adet Alevî köyü vardır. Bunların çoğu ve Koçgiri aşiretlerinden Kürtler olmakla beraber Sarıoğlan ve Tomarza'da Türkler yoğun görülür.
Sivas (Koçgiri) Aleviliği
Sivas'ın İmranlı-Zara ilçelerine Koçgiri bölgesi denir. Koçgiri aşiretinin yaşadığı köyler ve ayrıca başta Zara olmak üzere diğer ilçelerle başka illerin sınırları içerisinde kalmakla birlikte bu bölgenin etrafındaki bulunan köylerden oluşan ve kültürel bütünlüğe sahip olan bir yöredir.Kültür, akrabalık olarak diğer Dersim Alevileri ile ortak hareket ederler.Koçgiri adı Kürtçe "Büyük göç" kelimesinden gelmektedir. Bu kelime Dersim bölgesinde büyük boynuz anlamına da gelmektedir. Koça Gir büyük göçün Kürtçe deki karşılığıdır. Aşiretler bu isim altında toplanmışlar ve Koçgiri Aşireti Federasyonunu oluşturmuşlardır.
Kaynakça
- ^ . 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016.
- ^ . 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016.
- ^ Elahi, Bahram (1987). The path of perfection, the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi. .
- ^ . Independent Türkçe. 8 Nisan 2021. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.
- ^ "TR100". interaktif.konda.com.tr. 25 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2022.
- ^ Kızık, Ovacık
- ^ Sarı Saltık
- ^ a b Takvim Gazetesi,Türkler'in soyağacı
- ^ a b c d "TÜRKMEN İNANÇ ÖNDERİ : ŞEYH HASAN (SULTAN ONAR, OCAKLARI ve AŞİRETLERİ)". www.alevibektasi.eu.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2015.
- ^ . 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.
- ^ . 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.
- ^ https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6le
- ^ . 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2015.
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2015.
- ^ . Erzincan Köyleri. uMap. 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alevi nufusu Turkiye de ucte biri Istanbul bolgesinde yasayan Aleviler in daha sonra en yogun olarak bulunduklari yoreler arasinda Ankara Adana Bursa Antalya Aydin Damal ve Zile sehirleriyle Orta ve Dogu Anadolu da yer alan Erzincan Sivas Malatya Tunceli illeri gelmektedir Turkiye de en cok Alevi koyu ise 60 i karisik olmak uzere toplam yaklasik 460 adet koy olup Sivas ilinde yer almaktadir Bunlarin ardindan sirasiyla Tunceli Erzincan Tokat Corum Kahramanmaras Bingol Amasya Erzurum Malatya Adiyaman Yozgat Hatay Elazig Mus Balikesir Mersin Kars Adana Ankara Eskisehir Gaziantep Izmir Kirikkale Kutahya ve Ordu illeri gelmektedir Anadolu disinda ise Rumeli Balkanlar ve Arnavutluk ta yasayan Bektasiler in yani sira Bati Iran Luristan ve Kuzey Irak ta ise Yaresanilik Ehl i Hak Kakai ve Ali Ilahilik gibi isimlerle anilan ve kendilerini Kurtler olarak tanimlayan gruplar da bulunmaktadir Bugun Iran in dogusunda Horasan da da kucuk bir Alevi toplulugu vardir Aleviler daha ziyade daglik olan merkezi otoritenin baskisinin ulasamadigi bolgelerde yasamlarini surdurmektedirler Cem Vakfi baskani Izzettin Dogan in iddiasina gore 2022 yili itibari ile 25 30 milyon arasi alevi vardir Buna ragmen Konda Arastirma ya gore kendini Alevi olarak tanimlayanlarin nufusa orani 5 civarindadir Ve hatta un arastirmalarina gore Avusturya Israil Lubnan gibi ulkelerde dahi Aleviler vardir Suriye de ise 4 5 milyon Nusayri Arap Alevisi vardir Ancak Suriye de nufus oranlari az olarak Turk ve Kurt kokenli Aleviler de vardirAnadolu AleviligiTahtacilar Antep Adanadan Akdeniz Ege kiyilariyla Trakya ya kadar uzanan bir alanda eskiden genellikle agac ve orman isleri yapan Turkmen Alevileri dir Bu cografyadaki Adana Antalya Mugla Izmir Balikesir Canakkale ve Kirklareli gibi illerde en az 4 ya da 5 alevi koyu bulunmaktadir Ic Ege de Denizli Isparta Burdur ve Manisa da da tahtaci koyleri vardir Tokat Alevileri Tamamina yakini Turkmen Oguz soylu olan Aleviler dir Oyle ki Tokat ta Dodurga dan Salur a Afsar dan Kinik a neredeyse 24 Oguz boyunun tamamindan Aleviler yasamaktadir Bunlarin icinde Turkmen Aleviligi ni en orijinal haliyle yasayan Siraclar dir Siraclar Begdilli boyuna mensuptur ve kat iyen bozulmamis bir topluluktur Siraclar in onderi Hubyarlu oymagindan Beydili Turkmeni olan Hubyar Sultan dir Tokat in belirli bolgelerinde ozellikle Zile ve Almus ilcesinde Tunceli kokenli Zaza Dersim Alevileri de vardir Turkiye deki AlevilerSivas Alevileri Sivas Turkiye nin en cok Alevi koyu bulunan ilidir Sivas Aleviler nin onemli bolumu Turkmenler den olusmaktadir Sivas in belirli bolgelerinde ozellikle Zara ve Imranli ilcesinde ise 500 senedir bolgenin yerlisi Kocgiri Alevileri oturur Sivas Alevilerinin cogu Avsar Beydilli Cepni gibi farkli boylar ile Kocgiri Alevilerinden olusur Yaklasik 600 Alevi koyunun 30 kadarinda Zaza kokenli Aleviler vardir Erzurum Alevileri Bir bolumu koken olarak yerli Turkmen olup bir bolumu Tunceli den gelen Zaza ve Kurt kokenli Aleviler dir Merkezde pek olmamalarina karsi guney ilce ve koylerinde yasamaktadirlar Erzurum un Tekman Hinis Askale Senkaya Pasinler ve Cat ilcelerinde orta yogunlukta bulunmakla beraber Erzurum merkez ve diger ilcelerinde de azimsanamayacak olcude Alevi nufusu mevcuttur Maras Alevileri Maras Alevileri genellikle Pazarcik ve Elbistan ilcelerinde ve koylerinde coktur 82 koyu olan Pazarcik in 56 Alevi koyu ve 1 tane Alevi kasabasi bulunmaktadir Elbistan da da 41 Alevi koyu vardir Yine Kahramanmaras in diger ilcelerinde bircok Alevi koyleri vardir Kurt olanlar Kurtcenin Kurmanci lehcesini konusurlar kaynak belirtilmeli Yine azinlikta sayilari 20 21 arasi Alevi Turkmen koyu de vardir Maras Alevileri nde en buyuk asiret ayni zamanda yoredeki dedelerin bagli bulundugu dir Bu asireti Atmali Alhas Bugan Kilicli Doganli gibi asiretler takip eder Maras Katliami ndan sonra Aleviler in buyuk cogunlugu sehri terk etmek zorunda kalmistir Olaylardan once 35 e yakin olan Alevi nufus su anda ancak 10 dur Geriye kalan Aleviler de genellikle Pazarcik Nurhak Elbistan ilcelerinde yogundur Diyarbakir Alevileri Agirlikli olarak Bismil ilcesinin koylerinde Uluturk eski adi Darli Turkmenhaci ve Diyarbakir merkez koylerinde Kadikoy Sarabi yasayan oz Turkmen lerdir Bu Aleviler kendilerini Turkmen Kizilbas olarak adlandirirlar Ana dilleri Turkcedir Horasan dan geldikleri bilinir Kimi koylerin bugun bile Irak ta Musul akrabalari vardir 1990 li yillarda bircoklari bati illerine Izmir Antalya Mersin gocmustur Yakin donemde asimile olan koyler de vardir Bismil ilcesindeki Koseli koyu aslen Alevi Turkmen iken bugun Safii Kurt bir kimlik tasimaktadir Balkan AlevileriOsmanli Devleti nin kurulusundan once Deliorman ve Dobruca bolgelerine Seyyid Sari Saltuk onderliginde Alevi Turkmenler yerlesmislerdir Osmanli Devleti nin kurulusundan sonra da yine ayni bolgelere gonullu Alevi yerlesimleri ve isyana katilan Aleviler in surgunleri gerceklesmistir Deliorman ve Dobruca da II Mahmud dan once hemen hemen tum Turk koyleri Alevi Bektasi ve Bedreddini iken II Mahmud un Bektasi tekkelerine Naksibendi seyhleri atamasiyla ve kuzeyden gelen Sunni Tatar gocleriyle Sunnilik yayilmistir Gunumuzde Bulgaristan in bu iki bolgesinde Aleviler halen oldukca etkindirler Kircaali Dobruca ve Deliorman da yasayan ve kendilerini Kizilbas olarak tanimlayan insanlarin tamami Turkce konusur Bugun resmi rakamlara gore Bulgaristan da yasayan Turklerin 13 u kendini Alevi olarak nitelendirmektedir 1992 gayriresmi arastirmalarda oran 18 civarinda cikmaktadir Seyh Bedreddin isyaninin merkezi olan Deliorman yoresinde cok yogundurlar Bulgaristan da yasayan Turkmen Aleviler Bektasiligin Celebi kolunu surdururmektedir Bir kismi da Haci Bektas i Veli ye saygi duymakla birlikte Babailigi surdurmektedir Bunlar deyislerinde Demir Baba Akyazili Baba gibi ulularin isimlerini okurlar onlari anarlar Guney ve orta Bulgaristanda Alevi yogunlugu cok seyrek olup tamami tekkesine bagli olan Bektasilerdir Kuzeydeki Deliorman yoresinde cok yogundurlar bunlarinda bir kismi a baglidir bunlar Bektasi olduklarini soylerler ama cogu Bektasilige bagli degildir kendilerinin Kizilbas olduklarini soylerler kaynak belirtilmeli Bulgaristan daki Alevi koyler Ayrica Makedonya ve Kosova taraflarinda da Arnavut kokenli Bektasi inancina ait gruplar bulunmaktadir Bu gruplar Bulgaristan Yunanistan ve Romanya daki Aleviler le ayni gecmise sahip degildirler Arnavut Sirp ve Makedon devsirmesi olan yeniceriler Hristiyan ailelerinden toplanip Bektasi tekkelerinde yetisiyorlardi emekli olup memleketlerine donduklerinde ise buralarda Bektasiligi yaydilar ve tekkelerin basinda bulundular Arnavut ve Bosnak Bektasileri Turkmen kokenli olmadiklarindan Alevi Bektasi degil yalnizca Bektasidir Yani Beloglu diye tarif edilmezler Bektasiligin Dedebabaci Babagan kolunu surdururler Bosna Hersek Balagay Sehrinde Buna Irmagi nin Gozesinde Bulunan Sari Saltuk dergahi halen ziyaret ve ibadete aciktir Cepniler Aleviligi secen Turkmen boylarindan biridir Eski bir Cepni yerlesimi olan Gorele nin eski adi ise Eleviye dir Gunumuzde ise Karadeniz Cepniler nin onemli bir bolumu Sunnidir Cepniler Trabzon Ordu ve Giresun dan baslayarak bu bolge ve cevresinde yerlesiktirler Ordu ve Giresun da yeni acilmis Cemevleri mevcuttur Alevi Cepniler ise daha cok Ordu Giresun Balikesir Manisa Izmir Canakkale Burdur Gaziantep gibi illerde yerlesiktirler Cepniler Haci Bektas i Veli nin ilk muritligini yapan Turkmen Asireti dir Balkanlara Islami ve Aleviligi ilk goturen Oguz boyudur Haci Bektas i Veli nin halifesi Sari Saltuk on iki bin Cepni ile birlikte Dobruca ve Deliorman yorelerine gitmistir kaynak belirtilmeli Buradaki Cepnilerin bir kismi Osmanlilar in ilk donemlerinde Balikesir yoresine yerleserek burada Balikesir Alevilerini olusturmuslardir Diger bir kismi da Hristiyan olup Gagavuz adiyla anilmistir Geri kalanlari ise bugun hala Deliorman yoresinde Alevi olarak hayatlarini surdurmektedirler Fakat bunlar Cepniliklerini yitirmislerdir ozellikle 16 yuzyilda surgun olarak gelen Alevi Avsar boylariyla karisarak gunumuz Kuzey Bulgaristan Alevilerini olusturmuslardir kaynak belirtilmeli Vilayeti Cepni Alevileri Ordu Giresun Gumushane Bayburt Vakfikebir arasindaki bolgede genellikle yuksek koylerde yasayan Turkmen Cepni kokenli Guvenc Abdal Ocagina bagli Aleviler dir Son yillarda bazi koylere yeni Cemevleri kurulmustur Tunceli Dersim AleviligiTunceli Alevileri Tunceli 80 85 oranla Turkiye nin diger illerine nazaran en cok Alevi nufusunu barindiran sehirdir Tunceli ve cevre illerinde yasayan Zaza ozellikle Turk ve Kurt Aleviler yorenin tarihsel isminden gelen bir tabirle olarak adlandirilir Turkmen Alevileri nden farkli sekilde adlandirilmalarinin sebebi Turkmen Alevileri ile arasinda gelenek kultur ibadet sekilleri gibi pek cok fark ve gorus ayriliginin olmasidir Tunceli disinda da Dersim Alevilerinin yasadigi il ve ilceler bulunmaktadir Tokat in Almus ve Zile ilceleri doguda Sivas Bingol Erzurum un Hinis Askale Tekman Cat Pasinler ilceleri Adiyaman Gumushane Kayseri Kars birkac koy Bayburt Erzincan Hemen hemen her kesiminde Mus un Varto ilcesinde Kahramanmaras Corum bir kismi Elazig Kayseri Gole Ardahan ve daha bircok ilde Turkmen veya Zaza kokenli Aleviler bulunur Bunun yaninda Turkiye nin pek cok ilinde Dersim Isyani ve Kocgiri Isyani sonrasi zorunlu goce tabi tutulan Dersim Alevileri de vardir Alevi olan Zaza ve Turkmenler bulunduklari hemen her il ve ilcede Dersimli olduklarina dair izler gostermektedir ve zamaninda Dersim den goc ettiklerini soylemektedirler Dersimli Zaza ve Turkmenlerin genellikle Zazaca ibadetleri vardir onlara gore dil onemli degil ibadet onemlidir Dersim Aleviliginde Turkmen Anadolu Aleviligi ne gore farkliliklar vardir bu inancta yilin farkli gunleri farkli bayramlar ve farkli inanislar vardir Hawtemal bayrami Dersim Yoresi Mart ayinda bir tur bahar bayrami Hawtemalo Pil Buyuk Hawtemal Hawtemalo Qiz Kucuk Hawtemal Qerecarseme Bir bahar bayrami yine Mart ayinda kutlanir Newe Marti Yeni mart Mart dokuzu Nevruz 22 Mart a denk gelir normal Nevruz dan bir gun sonradir Gagand Yeni yil bayrami daha cok Tunceli Kocgiri Varto ve Gerger dolaylarinda yilbasi olarak 13 Ocak a yakin tarihlerde kutlanir Bu bayramda Rumi takvim esas alinir Dersim de ve Gerger de halen kutlanmaya devam etmektedir Roce Xiziri Xizir gunu Hizir orucu Roce Imamu Imam gunu Muharrem orucu Erzincan Alevileri Erzincan Alevilerinin neredeyse yarisi Zaza kokenli Dersim Alevileri dir Genellikle Tercan ilcesi ve cevre ilcelerde bulunurlar Kemaliye ve Ilic ilcelerinde Turkmen olan Aleviler daha fazladir Kayseri Alevileri Kayseri Alevileri genellikle Sariz Develi ve Sarioglan ilcelerinde yasarlar ancak Tomarza ve Pinarbasi ilcelerinde de yogundur Kayseri genelinde toplamda 53 adet Alevi koyu vardir Bunlarin cogu ve Kocgiri asiretlerinden Kurtler olmakla beraber Sarioglan ve Tomarza da Turkler yogun gorulur Sivas Kocgiri Aleviligi Sivas in Imranli Zara ilcelerine Kocgiri bolgesi denir Kocgiri asiretinin yasadigi koyler ve ayrica basta Zara olmak uzere diger ilcelerle baska illerin sinirlari icerisinde kalmakla birlikte bu bolgenin etrafindaki bulunan koylerden olusan ve kulturel butunluge sahip olan bir yoredir Kultur akrabalik olarak diger Dersim Alevileri ile ortak hareket ederler Kocgiri adi Kurtce Buyuk goc kelimesinden gelmektedir Bu kelime Dersim bolgesinde buyuk boynuz anlamina da gelmektedir Koca Gir buyuk gocun Kurtce deki karsiligidir Asiretler bu isim altinda toplanmislar ve Kocgiri Asireti Federasyonunu olusturmuslardir Kaynakca 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mart 2016 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mart 2016 Elahi Bahram 1987 The path of perfection the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi ISBN 0 7126 0200 3 Independent Turkce 8 Nisan 2021 15 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2022 TR100 interaktif konda com tr 25 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2022 Kizik Ovacik Sari Saltik a b Takvim Gazetesi Turkler in soyagaci a b c d TURKMEN INANC ONDERI SEYH HASAN SULTAN ONAR OCAKLARI ve ASIRETLERI www alevibektasi eu Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Arsivlenmis kopya 22 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2015 5 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2015 Arsivlenmis kopya 20 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Kasim 2015 20 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2015 https tr wikipedia org wiki G C3 B6le 20 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2015 Arsivlenmis kopya 20 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Kasim 2015 Arsivlenmis kopya 16 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2015 Arsivlenmis kopya 15 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2015 Arsivlenmis kopya 20 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2015 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Eylul 2015 Erzincan Koyleri uMap 2020 10 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi