Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bu madde, uygun değildir. (Mart 2012) |
Ebu Bekir Muhammed bin Abdal Malik bin Muhammed bin Tufail el Kaisi el-Endülüsi (1106-1186), Endülüslü hekim, hukukçu ve filozof. Latin dünyasında Abentofail olarak da bilinir. Tanınmış İslam filozoflarındandır.
| İbn-i Tufeyl ابن طفيل | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Ebu Bekir Muhammed bin Abdal Malik bin Muhammed bin Tufail el Kaisi el-Endülüsi |
| Doğumu | 1106 Granada, İspanya |
| Ölümü | 1186 Marakeş |
| Çağı | İslam'ın Altın Çağı |
| İlgi alanları | Tıp, Felsefe ve Gökbilim |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri | |
| Diğer ad(lar)ı | Batı'da "Abentofail" |
İbn Tufeyl, 1106’da Gırnata yakınlarında Vadi'l-Aş’ta doğdu, 1186’da Marakeş’te öldü. felsefesinin Endülüs’teki en önemli temsilcilerinden biridir. İbn-i Bacce tarafından eğitilmiştir. Uğraştığı ve önemli eserler verdiği başlıca konular tıp, felsefe ve gökbilimdi. Günümüze ulaşan ve bütün dünyada tanınmasını sağlayan eseri ise Hayy bin Yakzan ya da diğer adıyla Esrarü’l-Hikmeti’l-Meşrikiye’dir. Dünyada felsefi romanın ilk örneği ve ilk “robinsonad” olan Hayy bin Yakzan, 14. yüzyıldan başlayarak dünyanın bütün belli başlı dillerine çevrilmiş, başta ’nun yazarı Daniel Defoe olmak üzere birçok Batılı sanatçı ve düşünürü etkilemiştir. İbn Tufeyl’in yaşadığı dönemde (12. yy) özellikle Endülüs’te pozitif bilimlerin yanında beşeri bilimler oldukça ilerlemişti.
Filozofların temel kaynağı olan Kur’an'a göre Allah’ın ilk yaratığı, yaratığın tohumu olan “akl-ı evvel” veya tasavvufî ifadesiyle, "Nur-u Muhammedî"; son yaratığı ise bu tohumun sahibi olan “Hazreti İnsan”dır. Yaratığın amacı insandır ve insan da kendisinde olan nefhay-ı İlâhi, ilahi nefes, nedeniyle en şerefli mahlûktur. İnsan, vücuduyla maddi dünyaya, ruhu ile de manevi dünyaya bağlıdır. İnsan, yeryüzünde Allah’ın temsilcisidir ve yaratılmış her şey insanın kullanımına tabii kılınmıştır. Bu temsilciliğin sorumluluğu da bütün insanlığa aittir. Bütün insanlık; her insanın kendisinde mevcut potansiyele ve olanakları harekete geçirmek ve onarlı gerçekleştirmek fırsatına sahip olduğunu göstermek gibi bir kolektif sorumluluk altındadır.
Hayy bin Yakzan
İbn Tufeyl'in epistemolojisinde bilgini imkânı insan ve tabiat ilişkisinden hareketle temellendirilmiştir. Hayy bin Yakzan eserindeki Hay tipi, esasen fizikî varlığıyla tabiatın bir parçası olmakla birlikte algılama ve bilme İmkânlarıyla tabiatı müşahede eden, tabii varlık alanındaki temel düzen ve işleyiş hakkında düşünen, akıllı bir canlı olarak yeryüzündeki mevcudiyetini anlamlandıran, gözlem alanı ötesindeki metafizik varlık fikrine varan ve nihayet manevî tecrübeler sayesinde birtakım metafizik bilgilere ulaşan ideal özneyi temsil eder. Tabii varlık alanı ise kendisine şuurlu bir bilme etkinliğiyle yönelebilen bu özneye, dayandığı düzen ve sürdürdüğü işleyişin fizik ve metafizik yasaları hakkında bilgi sağlayan ontolojik imkândır. İnsanın bilgi imkânı ve yeteneklerine gelince ondaki idrakin ilkesi nefistir. İbn Tufeyl'in nefis ve onun bilgi yeteneklerine dair fikirleri İbn Sînâ'nın görüşleriyle büyük bir benzerlik taşımaktadır. Filozofun eserindeki kahraman daima kendi varlığı ile tabii çevresi hakkında sorular soran, araştırmacı ruha sahip bir tiptir. Hay, tabiatla münasebetinden dolayı ortaya çıkan teorik ve pratik her problemi tamamen şuurlu bir etkinlikle çözmeye çalışırken gelişme psikolojisi çerçevesinde açıklanabilecek aşamalar kaydeder. Duyular, gözlem ve deneyle akıl, Hayy'in teorik gelişiminde vazgeçilmez rolleri olan bilgi vasıtalarıdır. Duyularla algılanan varlık ve olguların süreklilik arzeden özellikleri gözlem ve deney yoluyla adım adım keşfedilir. Bu arada pratik aklın icapları olan teknik bilgiye ve hatta -Hay'de utanma duygusunun gelişmesi olgusunda olduğu gibi ahlâkî bilince ulaşılır. Tabiatın bağrında hayatını devam ettirebilmek için çeşitli aletler yapma çabasının yanında varlığı anlamlandırma gayreti içine giren Hay mantıkî çıkarım yoluyla tabiattaki işleyiş, bütünlük, düzen ve gayenin akledilir ve soyut gerçekliğine, bütün bu kozmolojik delillerle de yaratıc ilah fikrine ulaşacaktır.
İbn Tufeyl, sosyokültürel yönden herhangi bir şartlandırmaya mâruz kalmadan tamamıyla el değmemiş tabii çevrede her şeyi kendi kendine öğrenen bir kahramanı kurgulamak suretiyle düşünce sistemini fıtrat kavramına dayandırmak istemiştir. Ancak İbn Tufeyl, insanın bu ortam ve şartlardaki entelektüel gelişimini ele alırken kaçınılmaz olarak insanlığın katettiği antropolojik gelişim evrelerine de atıfta bulunmaktadır. Nitekim İslâm kültüründe zaman zaman derece, aşama ve katmanları ifade etmek üzere kullanılan yedi rakamının sembolizmi İbn Tufeyl tarafından Hayy'in gelişim aşamalarını belirtmek için de kullanılmış, her aşamanın yedi ve katlarıyla ifade edilen yaşlarda kaydedildiği bir gelişim anlayışı ortaya konmuştur. Yedi yaşına kadar süren ilk aşama bedensel ve psikolojik gelişimin başlangıç safhasıdır. Yedi-yirmi bir yaş arası, pratik ihtiyaçların karşılanması için amelî aklın sayesinde araçların imal edildiği çağdır. Merak döneminin başladığı yirmi bir yaşla birlikte insan ruhu varlık ve oluşun sırlarını keşfe yönelir. Fizikten metafiziğe geçiş bu aşamanın belirgin özelliğidir. Daha sonraki safhalarda tam bir aydınlanma ile bilgeliği yakalayabilen insan, en sonunda gerçek mutluluğun hakikatine ereceği manevî tecrübelere ulaşır. İnsanın tabii çevresiyle girdiği etkileşim, fıtratındaki bilme ve yapma kapasitelerini aşama aşama geliştirir. Bu epistemolojide gözlem ve deney, fıtratta var olan akıl yürütme kapasitesini harekete geçirmekte, dolayısıyla bilginin oluşumu için akıl da devreye sokulmaktadır. Çünkü gözlem ve deney verilerini karşılaştırma ve böylece henüz gözlenmeyen hakkında bir teorik sonuca ulaşma, her şeyden önce tümevarım denilen akıl yürütme biçimine ihtiyaç hissettirecektir. Tüme varmak için sonsuz ölçüde deney ve gözlem yapılamayacağına göre olması gereken zihnî sıçramada sezgi de kaçınılmaz olarak rol oynayacaktır. Nihayet bir defa tümel kavrama ulaşıldığında bu teorik bilginin tek tek olgulara uygulanması da tümdengelim yöntemini gerektirecektir.
Dış bağlantılar
- Islamic Philosophy16 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Tufail İngilizce Vikipedi'nin İbn Tufeyl maddesi26 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Improvement of Human Reason9 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hayy bin Yaqzan - Ibn Tufayl16 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mart 2012 Ebu Bekir Muhammed bin Abdal Malik bin Muhammed bin Tufail el Kaisi el Endulusi 1106 1186 Enduluslu hekim hukukcu ve filozof Latin dunyasinda Abentofail olarak da bilinir Taninmis Islam filozoflarindandir Ibn i Tufeyl ابن طفيلTam adiEbu Bekir Muhammed bin Abdal Malik bin Muhammed bin Tufail el Kaisi el EndulusiDogumu1106 Granada IspanyaOlumu1186 MarakesCagiIslam in Altin CagiIlgi alanlariTip Felsefe ve GokbilimEtkilendikleri Platon AristotelesEtkiledikleri Nureddin Batruci Isaac NewtonDiger ad lar iBati da Abentofail Ibn Tufeyl 1106 da Girnata yakinlarinda Vadi l As ta dogdu 1186 da Marakes te oldu felsefesinin Endulus teki en onemli temsilcilerinden biridir Ibn i Bacce tarafindan egitilmistir Ugrastigi ve onemli eserler verdigi baslica konular tip felsefe ve gokbilimdi Gunumuze ulasan ve butun dunyada taninmasini saglayan eseri ise Hayy bin Yakzan ya da diger adiyla Esraru l Hikmeti l Mesrikiye dir Dunyada felsefi romanin ilk ornegi ve ilk robinsonad olan Hayy bin Yakzan 14 yuzyildan baslayarak dunyanin butun belli basli dillerine cevrilmis basta nun yazari Daniel Defoe olmak uzere bircok Batili sanatci ve dusunuru etkilemistir Ibn Tufeyl in yasadigi donemde 12 yy ozellikle Endulus te pozitif bilimlerin yaninda beseri bilimler oldukca ilerlemisti Filozoflarin temel kaynagi olan Kur an a gore Allah in ilk yaratigi yaratigin tohumu olan akl i evvel veya tasavvufi ifadesiyle Nur u Muhammedi son yaratigi ise bu tohumun sahibi olan Hazreti Insan dir Yaratigin amaci insandir ve insan da kendisinde olan nefhay i Ilahi ilahi nefes nedeniyle en serefli mahluktur Insan vucuduyla maddi dunyaya ruhu ile de manevi dunyaya baglidir Insan yeryuzunde Allah in temsilcisidir ve yaratilmis her sey insanin kullanimina tabii kilinmistir Bu temsilciligin sorumlulugu da butun insanliga aittir Butun insanlik her insanin kendisinde mevcut potansiyele ve olanaklari harekete gecirmek ve onarli gerceklestirmek firsatina sahip oldugunu gostermek gibi bir kolektif sorumluluk altindadir Hayy bin YakzanIbn Tufeyl in epistemolo jisinde bilgini imkani insan ve tabiat iliskisinden hareketle temellendirilmistir Hayy bin Yakzan eserindeki Hay tipi esasen fiziki varligiyla tabiatin bir parcasi olmak la birlikte algilama ve bilme Imkanlariyla tabiati musahede eden tabii varlik ala nindaki temel duzen ve isleyis hakkinda dusunen akilli bir canli olarak yeryuzun deki mevcudiyetini anlamlandiran goz lem alani otesindeki metafizik varlik fikrine varan ve nihayet manevi tecrubeler sayesinde birtakim metafizik bilgilere ulasan ideal ozneyi temsil eder Tabii var lik alani ise kendisine suurlu bir bilme et kinligiyle yonelebilen bu ozneye dayandi gi duzen ve surdurdugu isleyisin fizik ve metafizik yasalari hakkinda bilgi saglayan ontolojik imkandir Insanin bilgi imkani ve yeteneklerine gelince ondaki idrakin ilke si nefistir Ibn Tufeyl in nefis ve onun bilgi yeteneklerine dair fikirleri Ibn Sina nin gorusleriyle buyuk bir benzerlik tasimak tadir Filozofun eserindeki kahraman da ima kendi varligi ile tabii cevresi hakkin da sorular soran arastirmaci ruha sahip bir tiptir Hay tabiatla munasebetinden dolayi ortaya cikan teorik ve pratik her problemi tamamen suurlu bir etkinlikle cozmeye calisirken gelisme psikolojisi cer cevesinde aciklanabilecek asamalar kay deder Duyular gozlem ve deneyle akil Hayy in teorik gelisiminde vazgecilmez rolleri olan bilgi vasitalaridir Duyularla al gilanan varlik ve olgularin sureklilik arzeden ozellikleri gozlem ve deney yoluyla adim adim kesfedilir Bu arada pratik aklin icaplari olan teknik bilgiye ve hatta Hay de utanma duygusunun gelismesi olgusunda oldugu gibi ahlaki bilince ula silir Tabiatin bagrinda hayatini devam ettirebilmek icin cesitli aletler yapma ca basinin yaninda varligi anlamlandirma gayreti icine giren Hay mantiki cikarim yoluyla tabiattaki isleyis butunluk du zen ve gayenin akledilir ve soyut gercek ligine butun bu kozmolojik delillerle de yaratic ilah fikrine ulasacaktir Ibn Tufeyl sosyokulturel yonden her hangi bir sartlandirmaya maruz kalma dan tamamiyla el degmemis tabii cevrede her seyi kendi kendine ogrenen bir kahra mani kurgulamak suretiyle dusunce sis temini fitrat kavramina dayandirmak is temistir Ancak Ibn Tufeyl insanin bu or tam ve sartlardaki entelektuel gelisimini ele alirken kacinilmaz olarak insanligin katettigi antropolojik gelisim evrelerine de atifta bulunmaktadir Nitekim Islam kulturunde zaman zaman derece asama ve katmanlari ifade etmek uzere kullani lan yedi rakaminin sembolizmi Ibn Tu feyl tarafindan Hayy in gelisim asamala rini belirtmek icin de kullanilmis her asa manin yedi ve katlariyla ifade edilen yas larda kaydedildigi bir gelisim anlayisi or taya konmustur Yedi yasina kadar suren ilk asama bedensel ve psikolojik gelisimin baslangic safhasidir Yedi yirmi bir yas arasi pratik ihtiyaclarin karsilanmasi icin ameli aklin sayesinde araclarin imal edil digi cagdir Merak doneminin basladigi yirmi bir yasla birlikte insan ruhu varlik ve olusun sirlarini kesfe yonelir Fizikten metafizige gecis bu asamanin belirgin ozelligidir Daha sonraki safhalarda tam bir aydinlanma ile bilgeligi yakalayabilen insan en sonunda gercek mutlulugun hakikatine erecegi manevi tecrubelere ulasir Insanin tabii cevresiyle girdigi etkilesim fitratindaki bilme ve yapma kapasitelerini asama asama gelis tirir Bu epistemolojide gozlem ve deney fitratta var olan akil yurutme kapasitesini harekete gecirmekte dolayisiyla bilginin olusumu icin akil da devreye sokulmak tadir Cunku gozlem ve deney verilerini karsilastirma ve boylece henuz gozlen meyen hakkinda bir teorik sonuca ulas ma her seyden once tumevarim denilen akil yurutme bicimine ihtiyac hissettire cektir Tume varmak icin sonsuz olcude deney ve gozlem yapilamayacagina gore olmasi gereken zihni sicramada sezgi de kacinilmaz olarak rol oynayacaktir Niha yet bir defa tumel kavrama ulasildiginda bu teorik bilginin tek tek olgulara uygu lanmasi da tumdengelim yontemini ge rektirecektir Dis baglantilarIslamic Philosophy16 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tufail Ingilizce Vikipedi nin Ibn Tufeyl maddesi26 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi The Improvement of Human Reason9 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hayy bin Yaqzan Ibn Tufayl16 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde