Bu madde, ; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Kırım Tatar folkloru (Kırım Türkçesi; Qırımtatar folklorı ) Kırım Tatarlarının, milli kültürün ayrılmaz bir parçası olan söz sanatlarını, halk geleneklerini ve Kırım Tatar dilini içeren bir kavramdır.
Kırım Tatarlarının folklorunda, Orta Çağın karakteristik özelliklerini taşıyan Türk destanlarının ortak karakterleri, olay örgüsü ve kahramanları vardır. Ayrıca, Kırım Tatar folklor geleneğinin bölgesel özellikleri de vardır. Bunlar özellikle Tatar-bozkır sakinlerinin (Nogaylar), Kırım yaylalarının ve sahil kesimindeki Kırım topluluklarının farklılıklarını yansıtmaktadır.
Türler
| ]Kırım Tatar folkloru, düzyazı ve şiir türleri tarafından temsil edilmektedir. Bazen bu folklor içerikleri, özellikle destanlar başta olmak üzere müzik eşliğinde de icra edilmektedir.
Kırım Tatarlarının folklorunun, pagan (İslam öncesi) dönemleri ile ilişkilendirilen en eski kavramları iyi niyet (algiş) ve lanetlerdir (kargaş) ki bunlar aslında halk dilinin ilk örnekleridir. Antik mitolojik anlatılar, gelenekler ve ritüeller aslında bu ilk dönem kavramlarıyla ilişkilendirilmektedir (folklorun pratik yönü).
Tarihsel olarak, Kırım Tatarlarının Orta Çağ'a ilişkilendirilen folklorunun ana türü destanlar (destan) ve kahramanlık efsaneleridir. Çorabatır, Ker oğlu, Tair ve Zore bu duruma örnek verilebilecek yapıtlardır. Özellikle Kırım Tatar destanı Ker oğlu ile diğer Türk halklarının güncel sözlü çalışmaları arasında benzerlikler bulunmaktadır.
Kırım Tatarlarının sözlü nesir türleri ise masallar (masallar), efsaneler (efsane) ve halk deyişleridir (latifeler) .
Dünyanın diğer halklarına ait folklor yapılarında olduğu gibi, Kırım Tatar halk masalları da kısmen şu şekilde ayrılabilir:
- hayvan destanı (aivanlar akkında)
- peri masalları (tılsımlı masallar)
- sosyal ve günlük hikâyeler (ictimai-turmuş)
- karışık masallar (kümülatif masallar).
Kırımda popüler olan efsaneler genellikle Kırım'ın zengin ve pitoresk doğasını (dağlar, kayalar, uçurum, boğazlar, nehirler) arka planda göstermektedir. Geçmişteki olaylardan veya kişilerden bahseden, halkın hafızasına kazınan tarihi efsaneler yaygın olarak bilinmektedir (bu efsaneler arasında yer alan Alim Aydamak efsaneleri Kırım halklarının intikamcısı ve sıradan insanların koruyucusu temalarını içermektedir).
Kırım Tatar şakaları hem Türkçedir hem de halkın günlük yaşamına ve tarihi gerçeklerine dayanmaktadır. Genellikle anekdotların çoğu, tipik folklor karakterleri etrafında dönmektedir. Dünyanın en popülerlerine örnek ise Nasreddin Hoca ve Kırımlı Akhmet Akay'dır.
Kırım Tatar folklorünün diğer türleri arasında atasözleri (atalar sozleri ve aytımlar, kelimenin tam anlamıyla "ebeveynlerin sözleri"), bilmeceler (tapmacalar) ve tekerlemeler (aytuvlar tezleri) vardır. Çoğu zaman bu türler, halk söyleyişleri, komik şarkılar ve sözler ile birlikte Kırımlıların mizah anlayışını (halk mizahı) yansıtmaktadır.
Kırım Tatarlarının özellikleri:
- Bozkır Kırımları arasında - müzik eşliğinde gençler tarafından gerçekleştirilen "çin";
- Kırım dağ yerleşimleri arasında; yelesi. Bu gösteriler tek başına veya bir grup halinde, genellikle refakatçi eşliğinde icra edilirdi.
Nogai beits (nogay beyitleri); şiirsel form, beyitler; çoğu zaman lirik, yaşamın çeşitli yönlerini ve insanların günlük yaşamını yansıtan; en çok göçebe Kırım bozkır sakinleri (Nogais) arasında yaygın olan bir türdü.
Kırım Tatar şarkıları (halk yırları) gruplara ayrılabilir:
- Ev yaşamı - en fazla içerik bu türdedir. İçerisinde günlük işlere ait konular da bulunur (özellikle ayrı çoban, balık tutma vb.).
- Bayramlar - Yıldönemi melodileri, düğün şarkıları, şanlı şarkılar, özellikle çocuk şarkıları (balalar yırarı) ve ninniler (ainens, beşik yırları) .
- tarihi olaylara ve askeri zaferlere adanmış tarihi ve askeri şarkılar.
Ayrıca bakınız
| ]- Kırım efsaneleri
Kaynakça
| ]Edebiyat
| ]- V. V. Radlov V.V. Radlov tarafından 1886 Kırım seferinde toplanan masallar, efsaneler ve anekdotlar. A. Zherdeva tarafından çevrildi. Simferopol: N. Oranda, 2021. .
- Kyrymtatar khalk agyz yaratydzhylygyy (Kırım Tatar halkının sözlü yaratıcılığı): Okuyucu. Taşkent, 1991
- Kurtiev R.I. Kırım Tatarlarının takvim ritüelleri. Sf., 1996
- Krishtof E.G. Kırım Efsaneleri. Sf., 2001
- Atalar sozleri ve aytymlar (Kırım Tatarlarının atasözleri ve atasözleri). Sf., 2002
- Kyrymtatarlarnyn atalar sozleri (Kırım Tatar atasözleri ve atasözleri). Sf., 2007
- Krimskotatarskі folk kazki ve efsaneler. K., 2007.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vikipedi ozgur ansiklopedi Bu madde oksuz maddedir zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmis bir baglanti yoktur Lutfen ilgili maddelerden bu sayfaya baglanti vermeye calisin Eylul 2022 Nasreddin Hoca ve Ahmet Akay Kirim Tatar halk sakalari derlemesi 1937 Kirim Tatar folkloru Kirim Turkcesi Qirimtatar folklori Kirim Tatarlarinin milli kulturun ayrilmaz bir parcasi olan soz sanatlarini halk geleneklerini ve Kirim Tatar dilini iceren bir kavramdir Kirim Tatarlarinin folklorunda Orta Cagin karakteristik ozelliklerini tasiyan Turk destanlarinin ortak karakterleri olay orgusu ve kahramanlari vardir Ayrica Kirim Tatar folklor geleneginin bolgesel ozellikleri de vardir Bunlar ozellikle Tatar bozkir sakinlerinin Nogaylar Kirim yaylalarinin ve sahil kesimindeki Kirim topluluklarinin farkliliklarini yansitmaktadir Turler span Kirim Tatar folkloru duzyazi ve siir turleri tarafindan temsil edilmektedir Bazen bu folklor icerikleri ozellikle destanlar basta olmak uzere muzik esliginde de icra edilmektedir Kirim Tatarlarinin folklorunun pagan Islam oncesi donemleri ile iliskilendirilen en eski kavramlari iyi niyet algis ve lanetlerdir kargas ki bunlar aslinda halk dilinin ilk ornekleridir Antik mitolojik anlatilar gelenekler ve ritueller aslinda bu ilk donem kavramlariyla iliskilendirilmektedir folklorun pratik yonu Tarihsel olarak Kirim Tatarlarinin Orta Cag a iliskilendirilen folklorunun ana turu destanlar destan ve kahramanlik efsaneleridir Corabatir Ker oglu Tair ve Zore bu duruma ornek verilebilecek yapitlardir Ozellikle Kirim Tatar destani Ker oglu ile diger Turk halklarinin guncel sozlu calismalari arasinda benzerlikler bulunmaktadir Kirim Tatarlarinin sozlu nesir turleri ise masallar masallar efsaneler efsane ve halk deyisleridir latifeler Dunyanin diger halklarina ait folklor yapilarinda oldugu gibi Kirim Tatar halk masallari da kismen su sekilde ayrilabilir hayvan destani aivanlar akkinda peri masallari tilsimli masallar sosyal ve gunluk hikayeler ictimai turmus karisik masallar kumulatif masallar Kirimda populer olan efsaneler genellikle Kirim in zengin ve pitoresk dogasini daglar kayalar ucurum bogazlar nehirler arka planda gostermektedir Gecmisteki olaylardan veya kisilerden bahseden halkin hafizasina kazinan tarihi efsaneler yaygin olarak bilinmektedir bu efsaneler arasinda yer alan Alim Aydamak efsaneleri Kirim halklarinin intikamcisi ve siradan insanlarin koruyucusu temalarini icermektedir Kirim Tatar sakalari hem Turkcedir hem de halkin gunluk yasamina ve tarihi gerceklerine dayanmaktadir Genellikle anekdotlarin cogu tipik folklor karakterleri etrafinda donmektedir Dunyanin en populerlerine ornek ise Nasreddin Hoca ve Kirimli Akhmet Akay dir Kirim Tatar folklorunun diger turleri arasinda atasozleri atalar sozleri ve aytimlar kelimenin tam anlamiyla ebeveynlerin sozleri bilmeceler tapmacalar ve tekerlemeler aytuvlar tezleri vardir Cogu zaman bu turler halk soyleyisleri komik sarkilar ve sozler ile birlikte Kirimlilarin mizah anlayisini halk mizahi yansitmaktadir Kirim Tatarlarinin ozellikleri Bozkir Kirimlari arasinda muzik esliginde gencler tarafindan gerceklestirilen cin Kirim dag yerlesimleri arasinda yelesi Bu gosteriler tek basina veya bir grup halinde genellikle refakatci esliginde icra edilirdi Nogai beits nogay beyitleri siirsel form beyitler cogu zaman lirik yasamin cesitli yonlerini ve insanlarin gunluk yasamini yansitan en cok gocebe Kirim bozkir sakinleri Nogais arasinda yaygin olan bir turdu Kirim Tatar sarkilari halk yirlari gruplara ayrilabilir Ev yasami en fazla icerik bu turdedir Icerisinde gunluk islere ait konular da bulunur ozellikle ayri coban balik tutma vb Bayramlar Yildonemi melodileri dugun sarkilari sanli sarkilar ozellikle cocuk sarkilari balalar yirari ve ninniler ainens besik yirlari tarihi olaylara ve askeri zaferlere adanmis tarihi ve askeri sarkilar Ayrica bakiniz span Kirim efsaneleriKaynakca span KRY MSKIE TATA RY 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Haziran 2021 Krymskotatarskij folklor kak sredstvo vospitaniya podrastayushego pokoleniya 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 Edebiyat span V V Radlov V V Radlov tarafindan 1886 Kirim seferinde toplanan masallar efsaneler ve anekdotlar A Zherdeva tarafindan cevrildi Simferopol N Oranda 2021 Mayis ISBN 9785604550786 Kyrymtatar khalk agyz yaratydzhylygyy Kirim Tatar halkinin sozlu yaraticiligi Okuyucu Taskent 1991 Kurtiev R I Kirim Tatarlarinin takvim rituelleri Sf 1996 Krishtof E G Kirim Efsaneleri Sf 2001 Atalar sozleri ve aytymlar Kirim Tatarlarinin atasozleri ve atasozleri Sf 2002 Kyrymtatarlarnyn atalar sozleri Kirim Tatar atasozleri ve atasozleri Sf 2007 Krimskotatarski folk kazki ve efsaneler K 2007 Kategoriler Kirim da kulturEtnik gruplara gore folklorKirim TatarlariGizli kategori Oksuz maddeler Eylul 2022
