Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Vurgu; dil biliminde, bazı hecelere veya sözcüklere daha fazla önem yüklemektir. Sözlü anlatımlarda vurgulanan hece ya da sözcük diğerlerinden farklı tonlanır.
Türkçede Vurgu
Vurgunun konumu
Cins isimlerde vurgu
Çoğu cins isimde vurgu son hecede olur:
- Okul, Kapı, Ödev, Örümcek, Mücadele
Bazı yabancı kelimeler, bu kurala istisnadır:
- Abluka, Penaltı, Lokanta, Tarhana
Ancak çoğu yabancı kelime, istisna değildir:
- Kitap, İstasyon, Fotokopi, Kalem
Bazı zarflar, bağlaçlar ve soru kelimeleri de bu kurala istisnadır:
- Nerede? Nasıl? Niçin?
- Şimdi, Sonra, Ancak, Fakat
Yer isimlerinde vurgu
Yer isimleri, "Sezer vurgusu" diye adlandırılan özel bir vurgu düzenini takip ederler. Bu kurala göre sondan üçüncü hecesi kapalı (Ünsüzle biten) ve sondan ikinci hecesi açık (Ünlüyle biten) olan yer isimleri, sondan üçüncü hecesinde vurgulanırlar:
- Marmaris, İskenderun, Sirkeci, Ankara
Diğer yer isimleri ise sondan ikinci hecelerinde vurgulanırlar:
- İstanbul, Adana, Antalya
Bu kural, yer isimlerini cins isimlerinden ayırmamıza olanak tanır:
- Ordu - ordu, Sirkeci - sirkeci, Mercimek - mercimek
Bu kurala da bazı istisnalar vardır:
- Bazı yabancı asıllı yer isimleri sondan üçüncü hecesi kapalı olup sondan ikinci hecesi açık olsa da sondan ikinci hecede vurgulanırlar:
- Afrika, İngiltere, Üsküdar
- -iye ile biten yer isimleri sondan üçüncü hecede vurgulanır:
- Süleymaniye, Ahmediye, Sultaniye
- -hane, -istan, -ler ve -mez ile biten yer isimleri ve birkaç istisnai yer daha; cins isimleri gibi son hecelerinde vurgulanırlar:
- Bulgaristan, Hindistan, Macaristan
- Kâğıthane, Gümüşhane
- Işıklar, Söylemez
- Anadolu
- Vurgusu son hecede olmayan cins isimlerinden türemiş yer isimleri de türediği isimler gibi vurgulanırlar:
- Sütlüce
- Birleşik isimlerden gelen yerlerde, bileşen kelimelerin ilki vurgulanır:
- Çanakkale, Eminönü, Sultanbeyli
- Az sayıda düzensiz yer ismi sondan üçüncü hecede vurgulanır:
- Rumeli, Kınalı, Kuleli
Kişi isimlerinde vurgu
Kişi isimleri de cins isimleri gibi son hecede vurgulanır:
- Hüseyin, Ahmet, Necati
Seslenirken cins isimleri ve özel isimlerde vurgu kayabilir:
- Ahmet! Öğretmenim!
Bazı soy adların vurgusu son hecede değildir:
- Erbakan, Erdoğan, İnönü, Atatürk
Eklerde vurgu
Çoğu ek vurgulu olduğundan son hecesi vurgulu bir kelimeye gelince vurguyu kendi üzerine çeker:
- Karar
- Kararlı
- Kararlılık
- Kararlılığı
- Kararlılığından
Son hecesi vurgulu olmayan kelimeye gelen ekler ise vurguyu çekmezler:
- Avrupa'da
- Lokantada
Çok heceli olan şu ekler, son hecesinde vurgulu olmadığından vurgunun sonraki eklere çekilmesini engeller:
- Bakıyorum
- Gidiversene
- Düşününce
- Bakarak
Bazı heceli ekler ise vurgusuzdur ve bu sebeple vurgunun daha ileriye aktarılmasını engeller:
- Bakmamalıyız
- Annemleyim
- Arapça
- Benimki
Bu kural aynı zamanda -me/ma olumsuzluk ekini -me/ma fiilimsi ekinden ayırmamıza imkân tanır:
- Gitmeyin
- Gitme zamanı
-me/ma eki, ilk hecesi vurgulanmayan kelimelerde bile vurguyu bir önceki heceye çeker:
- Avrupalılaşmadık
Ayrı yazılsa da ek gibi davranan de/da bağlacı ve mı/mi/mu/mü soru edatı da vurgusuzdur:
- Sen de mi?
- Sende mi?
Bu kural -de/da bulunma ekini de/da bağlacından ayırmamıza olanak tanır.
Ek fiiller isimlere geldiği zaman vurgusuz olurlar:
- Sendeydim
- Çocukmuşsunuz
- Okulluysanız
Ek fiiller fiillere geldiği zaman da vurguyu bir önceki heceye çekerler, ancak cümle içinde fiiller çoğu zaman vurgusunu yitirdiğinden bu kural o kadar ortaya çıkmaz:
- Gitmiştim
- Düşündüysen
İsime gelen şahıs ekleri de aynı zamanda vurgusuzdur, bu kural da iyelik eklerini ve çoğul ekini şahıs eklerinden ayırmamıza olanak tanır:
- O kalem benim!
- Vazoyu kıran benim.
Birleşik kelimeler ve tamlamalar
Birleşik isimlerde ve tamlamalarda ikinci öğe vurgusunu yitirir:
- Başbakan, Ayakkabı, Çoban salatası, Mavi kuş
Pekiştirmeli sıfatlar da ilk hecede vurgulanır
- Dümdüz, Sapsarı, Masmavi
Fiil içeren birleşik kelimelerde ise ikinci kelime vurgulanır:
- Hünkârbeğendi, Uyurgezer
-ma/me eki tamlamalarda ve birleşik fiillerde bile vurguyu bir önceki heceye çeker:
- Ali iskambil oynadı.
- Ali iskambil oynamadı.
 | Dilbilim ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- ^ Sezer (1981), s. ?.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vurgu dil biliminde bazi hecelere veya sozcuklere daha fazla onem yuklemektir Sozlu anlatimlarda vurgulanan hece ya da sozcuk digerlerinden farkli tonlanir Turkcede VurguVurgunun konumu Cins isimlerde vurgu Cogu cins isimde vurgu son hecede olur Okul Kapi Odev Orumcek Mucadele Bazi yabanci kelimeler bu kurala istisnadir Abluka Penalti Lokanta Tarhana Ancak cogu yabanci kelime istisna degildir Kitap Istasyon Fotokopi Kalem Bazi zarflar baglaclar ve soru kelimeleri de bu kurala istisnadir Nerede Nasil Nicin Simdi Sonra Ancak FakatYer isimlerinde vurgu Yer isimleri Sezer vurgusu diye adlandirilan ozel bir vurgu duzenini takip ederler Bu kurala gore sondan ucuncu hecesi kapali Unsuzle biten ve sondan ikinci hecesi acik Unluyle biten olan yer isimleri sondan ucuncu hecesinde vurgulanirlar Marmaris Iskenderun Sirkeci Ankara Diger yer isimleri ise sondan ikinci hecelerinde vurgulanirlar Istanbul Adana Antalya Bu kural yer isimlerini cins isimlerinden ayirmamiza olanak tanir Ordu ordu Sirkeci sirkeci Mercimek mercimek Bu kurala da bazi istisnalar vardir Bazi yabanci asilli yer isimleri sondan ucuncu hecesi kapali olup sondan ikinci hecesi acik olsa da sondan ikinci hecede vurgulanirlar Afrika Ingiltere Uskudar iye ile biten yer isimleri sondan ucuncu hecede vurgulanir Suleymaniye Ahmediye Sultaniye hane istan ler ve mez ile biten yer isimleri ve birkac istisnai yer daha cins isimleri gibi son hecelerinde vurgulanirlar Bulgaristan Hindistan Macaristan Kagithane Gumushane Isiklar Soylemez Anadolu Vurgusu son hecede olmayan cins isimlerinden turemis yer isimleri de turedigi isimler gibi vurgulanirlar Sutluce Birlesik isimlerden gelen yerlerde bilesen kelimelerin ilki vurgulanir Canakkale Eminonu Sultanbeyli Az sayida duzensiz yer ismi sondan ucuncu hecede vurgulanir Rumeli Kinali KuleliKisi isimlerinde vurgu Kisi isimleri de cins isimleri gibi son hecede vurgulanir Huseyin Ahmet Necati Seslenirken cins isimleri ve ozel isimlerde vurgu kayabilir Ahmet Ogretmenim Bazi soy adlarin vurgusu son hecede degildir Erbakan Erdogan Inonu AtaturkEklerde vurgu Cogu ek vurgulu oldugundan son hecesi vurgulu bir kelimeye gelince vurguyu kendi uzerine ceker Karar Kararli Kararlilik Kararliligi Kararliligindan Son hecesi vurgulu olmayan kelimeye gelen ekler ise vurguyu cekmezler Avrupa da Lokantada Cok heceli olan su ekler son hecesinde vurgulu olmadigindan vurgunun sonraki eklere cekilmesini engeller Bakiyorum Gidiversene Dusununce Bakarak Bazi heceli ekler ise vurgusuzdur ve bu sebeple vurgunun daha ileriye aktarilmasini engeller Bakmamaliyiz Annemleyim Arapca Benimki Bu kural ayni zamanda me ma olumsuzluk ekini me ma fiilimsi ekinden ayirmamiza imkan tanir Gitmeyin Gitme zamani me ma eki ilk hecesi vurgulanmayan kelimelerde bile vurguyu bir onceki heceye ceker Avrupalilasmadik Ayri yazilsa da ek gibi davranan de da baglaci ve mi mi mu mu soru edati da vurgusuzdur Sen de mi Sende mi Bu kural de da bulunma ekini de da baglacindan ayirmamiza olanak tanir Ek fiiller isimlere geldigi zaman vurgusuz olurlar Sendeydim Cocukmussunuz Okulluysaniz Ek fiiller fiillere geldigi zaman da vurguyu bir onceki heceye cekerler ancak cumle icinde fiiller cogu zaman vurgusunu yitirdiginden bu kural o kadar ortaya cikmaz Gitmistim Dusunduysen Isime gelen sahis ekleri de ayni zamanda vurgusuzdur bu kural da iyelik eklerini ve cogul ekini sahis eklerinden ayirmamiza olanak tanir O kalem benim Vazoyu kiran benim Birlesik kelimeler ve tamlamalar Birlesik isimlerde ve tamlamalarda ikinci oge vurgusunu yitirir Basbakan Ayakkabi Coban salatasi Mavi kus Pekistirmeli sifatlar da ilk hecede vurgulanir Dumduz Sapsari Masmavi Fiil iceren birlesik kelimelerde ise ikinci kelime vurgulanir Hunkarbegendi Uyurgezer ma me eki tamlamalarda ve birlesik fiillerde bile vurguyu bir onceki heceye ceker Ali iskambil oynadi Ali iskambil oynamadi Dilbilim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Sezer 1981 s