Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Türkiye Cumhuriyeti başbakanı, Türkiye'de 1920-2018 yılları arasında hükûmetin başı ve Bakanlar Kurulunun başkanı olarak görev yapan makamdı. Başbakan, cumhurbaşkanınca Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından seçilir ve görev süresi boyunca Çankaya Köşkü'nde ikâmet ederdi. Başbakanlık, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun ardından yapılan 2018 Türkiye genel seçimleri ile birlikte kaldırıldı.
| Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı | |
|---|---|
 | |
| Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık | |
| Statü | Hükûmet başkanı |
| Resmî ikamet | Başvekâlet Binası (1925-1937) Başbakanlık Merkez Binası (1937-2014) Çankaya Köşkü (2014-2018) |
| Atayan | Cumhurbaşkanı (TBMM üyeleri arasından) |
| Önceli | Osmanlı İmparatorluğu Sadrazamı |
| Oluşum | 2 Mayıs 1920 (TBMM Hükümeti) 29 Ekim 1923 (T.C. Hükümeti) |
| Açılışı yapan | Mustafa Kemal Atatürk (TBMM Hükümeti) İsmet İnönü (T.C. Hükümeti) |
| Kaldırılma | 9 Temmuz 2018 |
| Son sahibi | Binali Yıldırım |
| Ardılı | Makam lağvedildi |
| Websitesi | basbakanlik.gov.tr (arşiv) |
Tarihçe
Osmanlı Dönemi
1. Dönem
Sultan II. Mahmud devlet teşkilâtında giriştiği ıslahat sırasında Sadrazam Rauf Paşa'nın unvanını 30 Mart 1838 tarihli bir hatt-i hümâyunla "başvekil" olarak değiştirdi. Bu unvan padişahın ölümünden sonra 3 Temmuz 1839'da Hüsrev Paşa'nın sadrazam tayin edilmesiyle sona erdi.
2. Dönem
Sultan II. Abdülhamid'in 4 Şubat 1878'de Ahmed Vefik Paşa'yı "başvekil" tayin etmesi ise Osmanlı Devleti'nde 1876'dan beri yürürlükte bulunan Meşrutiyetin bir gereği sayılabilir. Gerçekten Ahmed Vefik Paşa bu makamı "mes'ûliyyet-i vükelâ" usulünün memlekette yerleşmesi için sadâretin başvekâlete değişmesi şartıyla kabul etmişti. Ancak padişah 14 Şubat 1878'de Meclis-i Meb'ûsan'ı dağıttığı halde "başvekil"liği kaldırmadı.
3. Dönem
18 Nisan 1878'de Ahmed Vefik Paşa'nın yerine tayin ettiği Sâdık Paşa da aynı unvanı kullandı. 28 Mayıs 1878'de Mütercim Rüşdü Paşa sadrazam tayin edildiği zaman başvekiilik unvanı kaldırıldı. Sultan Abdülhamid, Tunuslu Hayreddin Paşa'yı "mes'ûliyyet-i vükelâ" usulüne taraftarlığı yüzünden sadâretten uzaklaştırdığı halde halefi Ârifî Paşa'yı 29 Temmuz 1879'da "başvekil" sıfatıyla tayin etti. Ondan sonra tayin edilen Said, Kadri, Abdurrahman ve Ahmed Vefik paşalar da "başvekil" unvanını kullandılar. "Başvekil" unvanının kullanılması bu üçüncü dönemde öncekilere nisbetle daha uzun sürmüş ve Küçük Said Paşa'nın 3 Aralık 1882'de sadrazamlığa tayinine kadar üç buçuk yıl devam etmiştir.
Kurtuluş Savaşı Dönemi
I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin yenilmesi üzerine İstanbul hükümetinin ülke bütünlüğünü korumada âciz kalması, Anadolu'da Mustafa Kemal Paşa'nın öncülüğünde Millî Mücadele'nin başlamasına sebep olmuştur. 23 Nisan 1920'de Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmış ve işleri yürütmek için üyeleri meclis tarafından seçilen İcra Vekilleri Heyeti kurulmuştur. Meclis reisi İcra Vekilleri Heyeti'nin de başıydı. Bu hükûmet tarzı, 10 Ocak 1921 tarihli Teşkilât-ı Esâsiyye kanunu ile düzenlendi.
Cumhuriyet Dönemi
Millî Mücadele zaferle neticelendikten sonra 29 Ekim 1923'te Cumhuriyetin ilan edildiği gün, Türkiye Büyük Millet Meclisi Teşkilât-ı Esâsiyye kanununun bazı maddelerini değiştirdi. 12. maddeye göre reisicumhur tarafından atanan ve İcra Vekilleri Heyetine başkanlık eden Başvekalet makamı kurulmuştur. 10 Ocak 1945 tarihinde, 20 Nisan 1924 tarihli Teşkilâtı Esasiye Kanunu'nun anlamda değişiklik yapılmaksızın Türkçeleştirilmiş hali olan 4695 sayılı Anayasa kabul edilerek İcra Vekilleri Heyetinin adı Bakanlar Kurulu, Başvekaletin adıysa Başbakanlık olarak değiştirilmiştir. Ancak 1952 yılında, 4695 sayılı Anayasa ilga edilerek 1924 Anayasası'nın ilk hali tekrar yürürlüğe konulmuş; Başbakanlık makamının adı yeniden Başvekalet olmuştur. 1924 Anayasası'nı yürürlükten kaldıran 1961 Anayasası'nın kabulünden 2018'e kadar Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu kavramları kullanılmıştır. 2018'de başbakanlık ve bakanlar kurulu kaldırılarak yürütme yetkisi tamamen cumhurbaşkanına verilmiştir.
Başbakanlar
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "88 Yıl Aradan Sonra Tekrar Restore Ediliyor". haberler.com. 28 Kasım 2013. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020.
- ^ . 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2017.
- ^ . 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
- ^ 5997 sayılı 491 sayılı Teşkilâtı Esasiye Kanununun tekrar meriyete konulması hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 8297, 31 Ağustos 1952
- ^ . 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye Cumhuriyeti basbakani Turkiye de 1920 2018 yillari arasinda hukumetin basi ve Bakanlar Kurulunun baskani olarak gorev yapan makamdi Basbakan cumhurbaskaninca Turkiye Buyuk Millet Meclisi uyeleri arasindan secilir ve gorev suresi boyunca Cankaya Kosku nde ikamet ederdi Basbakanlik 2017 Turkiye anayasa degisikligi referandumunun ardindan yapilan 2018 Turkiye genel secimleri ile birlikte kaldirildi Turkiye Cumhuriyeti BasbakaniTurkiye Cumhuriyeti BasbakanlikStatuHukumet baskaniResmi ikametBasvekalet Binasi 1925 1937 Basbakanlik Merkez Binasi 1937 2014 Cankaya Kosku 2014 2018 AtayanCumhurbaskani TBMM uyeleri arasindan OnceliOsmanli Imparatorlugu SadrazamiOlusum2 Mayis 1920 TBMM Hukumeti 29 Ekim 1923 T C Hukumeti Acilisi yapanMustafa Kemal Ataturk TBMM Hukumeti Ismet Inonu T C Hukumeti Kaldirilma9 Temmuz 2018Son sahibiBinali YildirimArdiliMakam lagvedildiWebsitesibasbakanlik gov tr arsiv TarihceOsmanli Donemi 1 Donem Sultan II Mahmud devlet teskilatinda giristigi islahat sirasinda Sadrazam Ra uf Pasa nin unvanini 30 Mart 1838 ta rihli bir hatt i humayunla basvekil olarak degistirdi Bu unvan padisahin olumunden sonra 3 Temmuz 1839 da Husrev Pasa nin sadrazam tayin edilmesiyle sona erdi 2 Donem Sultan II Abdulhamid in 4 Subat 1878 de Ahmed Vefik Pasa yi bas vekil tayin etmesi ise Osmanli Devleti nde 1876 dan beri yururlukte bulunan Mesrutiyetin bir geregi sayilabilir Gercekten Ahmed Vefik Pasa bu makami mes uliyyet i vukela usulunun memlekette yerlesmesi icin sadaretin basve kalete degismesi sartiyla kabul etmisti Ancak padisah 14 Subat 1878 de Meclis i Meb usan i dagittigi halde basve kil ligi kaldirmadi 3 Donem 18 Nisan 1878 de Ahmed Vefik Pasa nin yerine tayin ettigi Sadik Pasa da ayni unvani kullandi 28 Mayis 1878 de Mutercim Rusdu Pasa sadrazam tayin edildigi zaman basvekiilik unvani kaldirildi Sultan Abdulhamid Tunuslu Hayreddin Pasa yi mes uliyyet i vukela usulune taraftarligi yuzunden sadaretten uzaklastirdigi halde halefi Arifi Pasa yi 29 Temmuz 1879 da bas vekil sifatiyla tayin etti Ondan sonra ta yin edilen Said Kadri Abdurrahman ve Ahmed Vefik pasalar da basvekil unva nini kullandilar Basvekil unvaninin kul lanilmasi bu ucuncu donemde oncekile re nisbetle daha uzun surmus ve Kucuk Said Pasa nin 3 Aralik 1882 de sadra zamliga tayinine kadar uc bucuk yil de vam etmistir Kurtulus Savasi Donemi I Dunya Savasi nda Osmanli Devleti nin yenilmesi uzerine Istanbul hukume tinin ulke butunlugunu korumada aciz kalmasi Anadolu da Mustafa Kemal Pasa nin onculugunde Milli Mucadele nin baslamasina sebep olmustur 23 Nisan 1920 de Ankara da Turkiye Buyuk Millet Meclisi acilmis ve isleri yurutmek icin uyeleri meclis tarafindan secilen Icra Ve killeri Heyeti kurulmustur Meclis reisi Icra Vekilleri Heyeti nin de basiydi Bu hukumet tarzi 10 Ocak 1921 tarihli Teskilat i Esasiyye kanunu ile duzenlendi Cumhuriyet Donemi Milli Mucadele zaferle neticelendikten sonra 29 Ekim 1923 te Cumhuriyetin ilan edildigi gun Turkiye Buyuk Millet Meclisi Teskilat i Esasiyye kanununun bazi maddelerini degistirdi 12 maddeye go re reisicumhur tarafindan atanan ve Icra Vekilleri Heyetine baskanlik eden Basvekalet makami kurulmustur 10 Ocak 1945 tarihinde 20 Nisan 1924 tarihli Teskilati Esasiye Kanunu nun anlamda degisiklik yapilmaksizin Turkcelestirilmis hali olan 4695 sayili Anayasa kabul edilerek Icra Vekilleri Heyetinin adi Bakanlar Kurulu Basvekaletin adiysa Basbakanlik olarak degistirilmistir Ancak 1952 yilinda 4695 sayili Anayasa ilga edilerek 1924 Anayasasi nin ilk hali tekrar yururluge konulmus Basbakanlik makaminin adi yeniden Basvekalet olmustur 1924 Anayasasi ni yururlukten kaldiran 1961 Anayasasi nin kabulunden 2018 e kadar Basbakanlik ve Bakanlar Kurulu kavramlari kullanilmistir 2018 de basbakanlik ve bakanlar kurulu kaldirilarak yurutme yetkisi tamamen cumhurbaskanina verilmistir Basbakanligin eski armasiBasbakanlar Cumhuriyet Halk Partisi CHP Demokrat Parti DP Bagimsiz Adalet Partisi AP Cumhuriyetci Guven Partisi CGP Anavatan Partisi ANAP Dogru Yol Partisi DYP Refah Partisi RP Demokratik Sol Parti DSP Adalet ve Kalkinma Partisi AK Parti Ayrica bakinizTurkiye cumhurbaskani Turkiye cumhurbaskani yardimcisi Turkiye basbakan yardimcisi Turkiye Basbakanlik mustesarlari listesi Cankaya Kosku Cengelkoy KoskuKaynakca 88 Yil Aradan Sonra Tekrar Restore Ediliyor haberler com 28 Kasim 2013 25 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2020 9 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi 15 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Haziran 2017 7 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Eylul 2016 5997 sayili 491 sayili Teskilati Esasiye Kanununun tekrar meriyete konulmasi hakkinda Kanun T C Resmi Gazete 8297 31 Agustos 1952 7 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Eylul 2016