Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Gıda kaynaklı hastalık, içine yabancı etmen karışmış besin tüketimi sonucu meydana gelen herhangi bir hastalıktır. Genelde gıda zehirlenmesi de kullanılsa da bu genelde hatalıdır.
 | |
| Terimler | |
|---|---|
| Gıda kaynaklı hastalıklar | |
| HACCP | |
| HARPC | |
| Kritik kontrol noktası | |
| Kritik faktörler | |
| FAT TOM | |
| pH | |
| Su aktivitesi (aw) | |
| Önlemler | |
| El yıkama | |
| Pastörizasyon | |
| Pişirme/Kaynatma | |
| Bakteriyel etkenler | |
| Clostridium botulinum | |
| Escherichia coli | |
| Salmonella | |
| Listeria | |
| Vibrio cholerae | |
| Viral etkenler | |
| Hepatit A virüsü | |
| Rotavirus | |
| Norovirus | |
| Parazitik etkenler | |
| Entamoeba histolytica | |
| Cryptosporidiosis | |
| Giardia | |
| Trişinoz | |
| Toksoplazma gondii | |
| Echinococcus spp. | |
Gerçek gıda zehirlenmesi besinde bulunan yabancı bir kimyasal madde veya doğal toksini yemek yoluyla meydana gelir. Gıda kaynaklı hastalıkların çoğu aslında patojen bakteri, virüs, prion veya parazitlerin neden olduğu gıda yollu enfeksiyondur. Bu tür enfeksiyonlar genelde besinin hatalı depolanması, hazırlanması veya servisinin yapılmasından kaynaklanır. Yemek hazırlanması sırasında, öncesi ve sonrasında hijyen kurallarına uyulması bir hastalığın bulaşma olasılığını azaltır. Besinin hastalığa yol açmaması için onun takibine denir. Besin kaynaklı hastalıklar çevreye etki eden pek çok toksin tarafından da meydana gelebilir. Kimyasal maddeler tarafından neden olan besin kaynaklı hastalıklar için maddesine bakınız.
Başlıca etmenler
- Bakteriler
- Kimyasallar
- Alerji reaksiyonlar
Bakterilere bağlı gıda zehirlenmeleri
Gıdalarımızın çoğunda çeşitli bakteriler bulunmaktadır. Ancak bunlar doğal şekillerde ve belli bir oranda bulunur. Ancak bu bakteri sayısı ve türleri çeşitli etmenlere göre değişebilir. Aşırı bakteri çoğalması, farklı bakteri türleri gibi etmenlerden bir ya da birkaçı gıda maddesi üzerinde vuku bulursa. Bu olay sonucunda söz konusu besin vücuda alındığında gıda zehirlenmesine yol açabilmektedir. Isı ve zaman faktörleri gıda üzerlerindeki bakteri oluşumlarında doğrudan rol oynar.
Saat----Bakteri sayısı
- 01:00-----------1
- 01:20-----------2
- 01:40-----------4
- 03:00-----------512
- 05:00-----------32,768
- 07:00-----------2,097,152
Örnek; Saat başına X gıda maddesinde X bakterisinin ortalama çoğalma sayısı.
Ayrıca bakterilerinin çoğalmasında en önemli etmenlerden biri ortamın ısı seviyesidir. 5 ila 60 °C ısı seviyeleri arası bakterilerin üremesi açısından uygun ortamlardır. Bir başka etmen de ortamın nem seviyesidir. Nem'in yüksek oluşu bakterilere elverişli bir ortam hazırlar.
Çeşitli gıda maddelerinde bakteriler, daha rahat üreyebilmektedirler. Bunlar;
- Et
- Yumurta
- Süt ve süt ürünleri
- Kümes hayvanları eti
- İşlem görmüş etler
- Deniz ürünleri
Gıda zehirlenmelerine yol açan başlıca bakteriler ve genellikle bulunduğu yiyecekler
- Salmonella: Genellikle kümes hayvanlarından elde edilen ürünlerde. (Bkz.Salmonellosis)
- Bacillus cereus: Tahıllar,et ürünleri ve pirinç.(Bkz.Bacillus)
- Staphylococcus aureus: Et ve kümes hayvanlarının ürünlerinde, krema ve mayonez içeren çeşitli gıda maddelerinde.
Kimyasallar
Gıda maddelerine çeşitli kimyasallar eklendiği ya da karıştığında kimyasal maddenin özelliğine bağlı olarak gıda zehirleyici bir unsura sahip olabilir. Söz konusu kimyasalların başlıca zehirleme sebepleri toksik veya toksik etki meydana getirici oluşudur. Yani bir kimyasal maddenin vücudu zehirleyebilmesi için vücudun işleyişini, hücreleri, sinir sistemi gibi bir ya da birden fazla unsuru doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemesi gerekir.
Başlıca etkileri
- Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal
- Sinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk
- Solunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, morarma, solunum durması
- Dolaşım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, kalp durması
- Sarılık
Başlıca Semptomlar
- Halsizlik (mide bulantısı)
- Kusma,
- İshal,
- Mide krampları ve mide ağrısı,
- Enerjisizlik ve zayıflık eksikliği,
- İştah kaybı,
- Yüksek ateş,
- Kas ağrıları,
- Titreme.
Alerjik reaksiyonlar
Çeşitli maddelere karşı vücut tolerans seviyesi düşük ya da aşırı duyarlı olabilir. Bu durumda ortaya çıkan bazı durumlara alerjik reaksiyon denmektedir.
Kaynakça
- ^ . 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.
 | Bulaşıcı hastalık ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Toksikoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gida kaynakli hastalik icine yabanci etmen karismis besin tuketimi sonucu meydana gelen herhangi bir hastaliktir Genelde gida zehirlenmesi de kullanilsa da bu genelde hatalidir Gida guvenligiTerimlerGida kaynakli hastaliklarHACCPHARPCKritik kontrol noktasiKritik faktorlerFAT TOMpHSu aktivitesi aw OnlemlerEl yikamaPastorizasyonPisirme KaynatmaBakteriyel etkenlerClostridium botulinumEscherichia coliSalmonellaListeriaVibrio choleraeViral etkenlerHepatit A virusuRotavirusNorovirusParazitik etkenlerEntamoeba histolyticaCryptosporidiosisGiardiaTrisinozToksoplazma gondiiEchinococcus spp gtd Gercek gida zehirlenmesi besinde bulunan yabanci bir kimyasal madde veya dogal toksini yemek yoluyla meydana gelir Gida kaynakli hastaliklarin cogu aslinda patojen bakteri virus prion veya parazitlerin neden oldugu gida yollu enfeksiyondur Bu tur enfeksiyonlar genelde besinin hatali depolanmasi hazirlanmasi veya servisinin yapilmasindan kaynaklanir Yemek hazirlanmasi sirasinda oncesi ve sonrasinda hijyen kurallarina uyulmasi bir hastaligin bulasma olasiligini azaltir Besinin hastaliga yol acmamasi icin onun takibine denir Besin kaynakli hastaliklar cevreye etki eden pek cok toksin tarafindan da meydana gelebilir Kimyasal maddeler tarafindan neden olan besin kaynakli hastaliklar icin maddesine bakiniz Baslica etmenlerBakteriler Kimyasallar Alerji reaksiyonlarBakterilere bagli gida zehirlenmeleri Gidalarimizin cogunda cesitli bakteriler bulunmaktadir Ancak bunlar dogal sekillerde ve belli bir oranda bulunur Ancak bu bakteri sayisi ve turleri cesitli etmenlere gore degisebilir Asiri bakteri cogalmasi farkli bakteri turleri gibi etmenlerden bir ya da birkaci gida maddesi uzerinde vuku bulursa Bu olay sonucunda soz konusu besin vucuda alindiginda gida zehirlenmesine yol acabilmektedir Isi ve zaman faktorleri gida uzerlerindeki bakteri olusumlarinda dogrudan rol oynar Saat Bakteri sayisi 01 00 1 01 20 2 01 40 4 03 00 512 05 00 32 768 07 00 2 097 152 Ornek Saat basina X gida maddesinde X bakterisinin ortalama cogalma sayisi Ayrica bakterilerinin cogalmasinda en onemli etmenlerden biri ortamin isi seviyesidir 5 ila 60 C isi seviyeleri arasi bakterilerin uremesi acisindan uygun ortamlardir Bir baska etmen de ortamin nem seviyesidir Nem in yuksek olusu bakterilere elverisli bir ortam hazirlar Cesitli gida maddelerinde bakteriler daha rahat ureyebilmektedirler Bunlar Et Yumurta Sut ve sut urunleri Kumes hayvanlari eti Islem gormus etler Deniz urunleriGida zehirlenmelerine yol acan baslica bakteriler ve genellikle bulundugu yiyecekler Salmonella Genellikle kumes hayvanlarindan elde edilen urunlerde Bkz Salmonellosis Bacillus cereus Tahillar et urunleri ve pirinc Bkz Bacillus Staphylococcus aureus Et ve kumes hayvanlarinin urunlerinde krema ve mayonez iceren cesitli gida maddelerinde Kimyasallar Gida maddelerine cesitli kimyasallar eklendigi ya da karistiginda kimyasal maddenin ozelligine bagli olarak gida zehirleyici bir unsura sahip olabilir Soz konusu kimyasallarin baslica zehirleme sebepleri toksik veya toksik etki meydana getirici olusudur Yani bir kimyasal maddenin vucudu zehirleyebilmesi icin vucudun isleyisini hucreleri sinir sistemi gibi bir ya da birden fazla unsuru dogrudan ya da dolayli olarak etkilemesi gerekir Baslica etkileri Sindirim sistemi bozukluklari Bulanti kusma karin agrisi ishal Sinir sistemi bozukluklari Bilinc kaybi havale rahatsizlik hissi hareketlerde uyumsuzluk Solunum sistemi bozukluklari Nefes darligi morarma solunum durmasi Dolasim sistemi bozukluklari Nabiz bozuklugu kalp durmasi SarilikBaslica Semptomlar Halsizlik mide bulantisi Kusma Ishal Mide kramplari ve mide agrisi Enerjisizlik ve zayiflik eksikligi Istah kaybi Yuksek ates Kas agrilari Titreme Alerjik reaksiyonlar Cesitli maddelere karsi vucut tolerans seviyesi dusuk ya da asiri duyarli olabilir Bu durumda ortaya cikan bazi durumlara alerjik reaksiyon denmektedir Kaynakca 26 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Aralik 2016 Bulasici hastalik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Toksikoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz