Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Tekerleme, genellikle ölçülü ve kafiyeli, basmakalıp sözdür. Masal, hikâye, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde ve çocuk oyunlarında tekerlemelere rastlanır.
Türk edebiyatında ilk yazılı tekerleme örneklerine 11. yüzyıldan itibaren rastlanır. Divanü Lügati’t Türk’te bazı tekerlemeler yer alır.
Çocuk edebiyatı
Çocuk folklorunda hoşça vakit geçirmek, konuşma kabiliyetini geliştirmek, oyunlarda eş ve ebe seçmek için tekerlemelere sıklıkla başvurulur. Kullanıldığı yere bağlı olarak masal tekerlemesi, oyun tekerlemesi gibi farklı adlar alabilir. Tekerlemeler çocuk oyunlarında ve masalların baş, orta ve sonunda söylenir. Yöreye göre değişik isimler alabilir. Örneğin Doğu Anadolu’da döşeme, Güney Anadolu’da sayışma sözcükleri tekerleme anlamında kullanılır.
Masallar
Masalların başında ve bazen de sonunda tekerlemeler yer alabilir. Bunlar genellikle fazla anlam taşımaz ancak dinleyiciyi gerçek dünyadan koparıp masala hazırlar. Örnek:
- Evvel zaman içinde
- Kalbur saman içinde
- Develer tellal iken
- Pireler berber iken
- Ben anamın beşiğini
- Tıngır mıngır sallar iken
- (...)
Oyunlar
Bazı sözlü çocuk oyunlarının tamamı tekerleme söyleyerek oynanır. Örnek:
- Kutu kutu pense
- Elmamı yerse
- Arkadaşım (...)
- Arkasını dönse
Zor tekerlemeler
Benzer seslerin sıkça kullanıldığı, dilin zor döndüğü (söylenmesi zor) tekerlemelere çocuk oyunlarında rastlanır. Bunlar genellikle karşılıklı yarışma veya oyunda ebe seçme amacıyla kullanılır. Örnek:
- Şu yoğurdu sarımsaklasak da mı saklasak, sarımsaklamasak da mı saklasak?
- Şemsi Paşa pasajında sesi büzüşesiceler.
- Bu kara kantar kırk kilo kara katran tartar.
- Bir berber bir berbere bire berber gel beraber bir berber dükkânı açalım demiş.
- Dal sarkar kartal kalkar, kartal kalkar dal sarkar.
Sayışma
Sayışma tekerlemeleri genellikle oyunlarda ebe seçmek veya bir takıma oyuncu seçmek için kullanılır. Sayan kişi, sayışma boyunca parmağı ile oyuncuları, sıra ile tek tek işaret eder. Sayışma bittiğinde parmağı hangi oyuncuyu gösteriyorsa o oyuncu seçilmiş olur. Örnek:
- Oooo...
- Portakalı soydum
- Başucuma koydum
- Ben bir yalan uydurdum
- Duma duma dum
- Kırmızı mum
- Dolapta pekmez
- Yala yala bitmez
- Ayşecik cik cik cik
- Fatmacık cık cık cık
- Sen bu oyundan çık
Bilmeceler
Bazı bilmeceler tekerleme hâlinde sorulur:
- Pazardan aldım bir tane
- Eve geldim bin tane
- (Cevap: nar)
Halk edebiyatı
Âşık fasıllarında, saz şairlerinin yaptıkları şiir yarışmaları. Halk dilinde tekerleme, âşıklar arasında tekellüm olarak adlandırılır. Bu tür şiirler ya söylenmesi zor sözcüklerden meydana getirilir ya da darayak şeklindedir. Ayak daraldıkça kafiye bulmak zorlaşır. Âşıklardan biri fasal aralarında tekerlemeye başlar ve yeni bir ayak açar.
Karagöz ve ortaoyunundaki tekerlemeler muhavere olarak bilinir.
Kaynakça
- ^ "tekerleme." 4 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TDK Sözlük
- ^ Okuma Kitabı VI 15 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sevin Alil
- ^ Sayışma Tekerlemeleri 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 1001kitap.com. Erişim: 8 Ocak 2015
| Wikimedia Commons'ta Tekerleme ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tekerleme genellikle olculu ve kafiyeli basmakalip sozdur Masal hikaye bilmece halk tiyatrosu gibi bazi edebi turler icinde ve cocuk oyunlarinda tekerlemelere rastlanir Turk edebiyatinda ilk yazili tekerleme orneklerine 11 yuzyildan itibaren rastlanir Divanu Lugati t Turk te bazi tekerlemeler yer alir Cocuk edebiyatiCocuk folklorunda hosca vakit gecirmek konusma kabiliyetini gelistirmek oyunlarda es ve ebe secmek icin tekerlemelere siklikla basvurulur Kullanildigi yere bagli olarak masal tekerlemesi oyun tekerlemesi gibi farkli adlar alabilir Tekerlemeler cocuk oyunlarinda ve masallarin bas orta ve sonunda soylenir Yoreye gore degisik isimler alabilir Ornegin Dogu Anadolu da doseme Guney Anadolu da sayisma sozcukleri tekerleme anlaminda kullanilir Masallar Masallarin basinda ve bazen de sonunda tekerlemeler yer alabilir Bunlar genellikle fazla anlam tasimaz ancak dinleyiciyi gercek dunyadan koparip masala hazirlar Ornek Evvel zaman icinde Kalbur saman icinde Develer tellal iken Pireler berber iken Ben anamin besigini Tingir mingir sallar iken Oyunlar Bazi sozlu cocuk oyunlarinin tamami tekerleme soyleyerek oynanir Ornek Kutu kutu pense Elmami yerse Arkadasim Arkasini donseZor tekerlemeler Benzer seslerin sikca kullanildigi dilin zor dondugu soylenmesi zor tekerlemelere cocuk oyunlarinda rastlanir Bunlar genellikle karsilikli yarisma veya oyunda ebe secme amaciyla kullanilir Ornek Su yogurdu sarimsaklasak da mi saklasak sarimsaklamasak da mi saklasak Semsi Pasa pasajinda sesi buzusesiceler Bu kara kantar kirk kilo kara katran tartar Bir berber bir berbere bire berber gel beraber bir berber dukkani acalim demis Dal sarkar kartal kalkar kartal kalkar dal sarkar Sayisma Sayisma tekerlemeleri genellikle oyunlarda ebe secmek veya bir takima oyuncu secmek icin kullanilir Sayan kisi sayisma boyunca parmagi ile oyunculari sira ile tek tek isaret eder Sayisma bittiginde parmagi hangi oyuncuyu gosteriyorsa o oyuncu secilmis olur Ornek Oooo Portakali soydum Basucuma koydum Ben bir yalan uydurdum Duma duma dum Kirmizi mum Dolapta pekmez Yala yala bitmez Aysecik cik cik cik Fatmacik cik cik cik Sen bu oyundan cikBilmeceler Bazi bilmeceler tekerleme halinde sorulur Pazardan aldim bir tane Eve geldim bin tane Cevap nar Halk edebiyatiAsik fasillarinda saz sairlerinin yaptiklari siir yarismalari Halk dilinde tekerleme asiklar arasinda tekellum olarak adlandirilir Bu tur siirler ya soylenmesi zor sozcuklerden meydana getirilir ya da darayak seklindedir Ayak daraldikca kafiye bulmak zorlasir Asiklardan biri fasal aralarinda tekerlemeye baslar ve yeni bir ayak acar Karagoz ve ortaoyunundaki tekerlemeler muhavere olarak bilinir Kaynakca tekerleme 4 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde TDK Sozluk Okuma Kitabi VI 15 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sevin Alil Sayisma Tekerlemeleri 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1001kitap com Erisim 8 Ocak 2015 Wikimedia Commons ta Tekerleme ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir