Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Tahran (Farsça: تهران), İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.
| Tahran Farsça: تهران | |
|---|---|
         | |
 Bayrak  Arma | |
  Tahran Şehrin İran'daki konumu | |
| Ülke |  İran |
| Eyalet | Tahran Eyaleti |
| Şehristan | Tahran şehristanı |
| Bahş | |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | |
| Yüzölçümü | |
| • Başkent | 730 km² |
| Rakım | 1200 m |
| Nüfus | |
| • Başkent | 18.587.453 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| • Kent | 13,413,348 |
| Zaman dilimi | (IRST) |
| • Yaz (YSU) | (IRST) |
Resmî site http://www.tehran.ir | |
Tarihçe
Eskiden başkent Rey'in yakınlarında küçük bir köydü. Rey'in İS 1220'de Moğollar tarafından yıkılmasından sonra kent halkının büyük bölümü Tahran'a yerleşti ve Tahran bir kent olarak gelişmeye başladı; Rey'in kalıntıları günümüzde Tahran'ın güneyindedir.
Kaçar Hanedanı'nı (1779-1925) kuran Ağa Muhammed Han, 1785'te ele geçirdiği Tahran'ı 1788'de başkent ilan etti. Bu tarihten sonra hızla gelişen kent günümüze değin İran'ın başkenti olarak kaldı. Kaçar Hanedanı'nın 1925'te devrilmesinden sonra tahta çıkan Şah Rıza Pehlevi'nin (hükümdarlığı 1924-41) hükümdarlığı sırasında büyük ölçüde genişledi. II. Dünya Savaşı sırasında, kentte Tahran Konferansı olarak bilinen bir toplantı düzenlendi (1943). Muhammed Rıza Pehlevi'nin hükümdarlığı sırasında (1941-79), petrol sanayisindeki gelişmenin de etkisiyle kent hızla modernleşti. 1979'da Şah'ın devrilerek İran'nin kurulmasından sonra, ekonomik ve siyasal sorunlar nedeniyle kent bir duraklama dönemine girdi.
Tahran başkent olarak, İran'ın ekonomik ve sosyal yaşamına yön veren en çağdaş kentlerinden birisidir.
Nüfus
1979 İran İslam Devrimi'nden sonra ülke nüfusuna paralel olarak kentin nüfusu 2,5 kat artmış ve 13 milyona yaklaşmıştır.
Yapılar
Kentin kuzey kesimindeki gösterişli modern semtlerle güneydeki eski kent ve çarşı tam bir karşıtlık içindedir. Kentteki başlıca yapılar Sipahsalar Camisi, meclisin bulunduğu Baharistan Sarayı, Şemsü'l-İmare ve Niavaran Sarayı'dır. Ünlü tavuskuşu tahtının ve değerli taşlarla süslü Nadiri tahtının bulunduğu Gülistan Sarayı, Sadabad Sarayı ve Mermer Saray günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. Kentte ayrıca bir arkeoloji müzesi ve etnografya müzesi vardır. Tahran Üniversitesi, İran Ulusal Üniversitesi ve Şerif Vagefi Teknik Üniversitesi kentteki başlıca yükseköğretim kurumlarıdır.
Coğrafya
Kent, Elburz Dağları eteklerindeki bir yaylaya kurulmuş olduğundan ve çevresinde nehir, göl, deniz gibi bir su kaynağı bulunmadığından (başta hava kirliliği olmak üzere) ciddi çevre sorunlarıyla boğuşmaktadır. Kenti tehlikeli bir biçimde etkileyen hava kirliliğinin bir nedeni de Tahran'ın dünyaca ünlü trafik sorunudur. Çevre yollarının göreceli olarak geç yapılması ve yetersiz oluşu; kentteki toplu taşımacılığın tekerlekli taşıtlarla yapılması; kullanılan araçların eskiliği buna neden olmaktadır. Ama trafik sorunununa çözüm olarak Ortadoğu'daki en büyük metro ağlarından biri olan Tahran metrosu yapılmıştır ve hatları uzatılmaya devam edilmektedir.
İklim
Tipik bir bozkır ikliminin hüküm sürdüğü Tahran'da kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Yağışlar en çok kış mevsimindedir ve ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde de görülür. Kışın kar yağışı ve don çok şiddetli olabiliyor. Gece ile gündüz, yaz ile kış mevsimi arasında önemli sıcaklık farkları bulunur.
 Tahran iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 16,4 | 19,0 | 23,8 | 33,6 | 33,6 | 37,8 | 39,8 | 39,4 | 35,6 | 31,2 | 23,0 | 19,0 | 39,8 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 6,1 | 8,1 | 12,9 | 19,8 | 25,0 | 31,2 | 33,9 | 33,5 | 29,3 | 22,4 | 14,3 | 8,6 | 20,4 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −1,5 | −0,2 | 4,0 | 9,8 | 14 | 19,6 | 22,6 | 21,9 | 17,5 | 11,6 | 5,4 | 1,0 | 10,5 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −11,4 | −11 | −8 | −1,6 | 3,0 | 12,0 | 15,4 | 13,5 | 8,8 | 2,6 | −5,2 | −9,6 | −11,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 63,1 | 66,5 | 83,3 | 50,1 | 27,1 | 4,0 | 4,2 | 3,2 | 3,4 | 16,5 | 41,3 | 66,3 | 429 |
| Kaynak: Dünya Meteoroloji Örgütü | |||||||||||||
Kardeş kentler
![image]()
Pretoria, Güney Afrika Cumhuriyeti 2002![image]()
Moskova, Rusya![image]()
Karakas, Venezuela 2005![image]()
Pekin, Çin 2006![image]()
Minsk, Belarus 2006![image]()
Duşanbe, Tacikistan
![image]()
Londra, Birleşik Krallık 2006![image]()
İstanbul, Türkiye 2000![image]()
Bağdat, Irak![image]()
Erivan, Ermenistan![image]()
Brasília, Brezilya![image]()
Budapeşte, Macaristan![image]()
Havana, Küba
![image]()
Los Angeles, ABD![image]()
Manila, Filipinler![image]()
Tiflis, Gürcistan
Yönetim yapısı
Tahran şehri 22 alt ilçeye ayrılmıştır. Bu ilçeler ve büyük semtler aşağıdaki haritada gösterilmiştir.
Tahran'ın büyük semtleri şunlardır: , , , , , , Baharistan, Dereke, , , , , , , Ekbatan, , , , , , , , Gümrük, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , .
| Kuzey: İlçe 1: • Cizar • Darabad • Dereke • Derbend • Çamaran • İlahiye • Farmanije • Gejtarije • Nobonjad • Tecriş • Zaferaniye İlçe 2: • Farahzad • Gişa • Punak-e Bahtari • Sadat Abad • Sadegije • Šahrak-e Garb • Šahrak-e Žandarmeri • Tarast • Tevhid İlçe 3: • Darus • Davudiye • Ehtijarije • Gülhak • Venek • Zordan İlçe 5: • Bulvar-e Firdusi • Džanat Abad • Ekbatan • Punak İlçe 6: • Amirabad • Aržantin • Yusufabad • Park-e Lale | Doğu: İlçe 4: • Hak Sefid • Hakimije • Lavizan • Ozgol • Pasdaran • Resalat • Šams Abad • Şemiranat No • Tahranpars • Zargande İlçe 7: • Abas Abad • Behdžat Abad • Emam Hosein • Sabalan İlçe 8: • Mualim • Narmak • Samangan İlçe 13: • Dušan Tape • Niru Havaji • Teheran No İlçe 14: • Čaharsad Dastgah • Dulab • Esfahanak • Horasan • Sad Dastgah | Merkez: İlçe 10: • Berjanak • Haft Čenar • Salsabil İlçe 11: • Dohanijat • Laškar • Monirije • Šejh Hadi İlçe 12: • Baharistan • Tahran Çarşısı • Firdevsi • Gürgan • Park-e Šar • Pič-e Šemiran İlçe 17: • Emamzade Hasan • Hazane Falah • Kale Morgi | Güney: İlçe 15: • Afsarije • Bisim • Havaran • Kijanšar • Masudiye • Mosiriye İlçe 16: • Ali Abad • Bağ Azeri • Hazane Boharae • Cahciabad • Naziabad İlçe 19: • Abdulabad • Hava Niruz • Nimetabad İlçe 20: • Dovlat Abad • Džavanm.-e Kasab • Ebn-e Babavejh • Hazrat-e Abdol-Azim • Sizdah-e Aban | Batı: İlçe 9: • Džej • Sar-Asjab İlçe 18: • Čahar Bari • Jaft Abad • Šad Abad • Šahrak-e Vali-Asr • Tolid Daru İlçe 21: • Iran Hodro • Tahranser • Vardavard İlçe 22: • Bağ Hadž-Sejf • Kan • Kuj-e Sazman-e Barname • Parc Čitgar • Peckanşar • Stadyum Azadi • Şehrek Češme • Şehrek Rah-Ahan |
Kaynakça
- ^ Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
- ^ "Dünya Meteoroloji Örgütü". Birleşmiş Milletler. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Tahran ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tahran Farsca تهران Iran in baskenti Tahran Eyaleti nin merkezi ve 18 milyonu asan metropol nufusuyla Iran in en buyuk kentidir Hazar Denizine yaklasik 100 km uzaklikta Elburz Daglarinin guney yamaclarinda bulunur Tahran Farsca تهرانBaskentBayrakArmaTahranSehrin Iran daki konumuUlkeIranEyaletTahran EyaletiSehristanTahran sehristaniBahsIdare Belediye BaskaniYuzolcumu Baskent730 km Rakim1200 mNufus Baskent18 587 453 Yogunlukoto km Kent13 413 348Zaman dilimiUTC 03 30 IRST Yaz YSU UTC 04 30 IRST Resmi site http www tehran irTarihceGulistan Sarayi Eskiden baskent Rey in yakinlarinda kucuk bir koydu Rey in IS 1220 de Mogollar tarafindan yikilmasindan sonra kent halkinin buyuk bolumu Tahran a yerlesti ve Tahran bir kent olarak gelismeye basladi Rey in kalintilari gunumuzde Tahran in guneyindedir Kacar Hanedani ni 1779 1925 kuran Aga Muhammed Han 1785 te ele gecirdigi Tahran i 1788 de baskent ilan etti Bu tarihten sonra hizla gelisen kent gunumuze degin Iran in baskenti olarak kaldi Kacar Hanedani nin 1925 te devrilmesinden sonra tahta cikan Sah Riza Pehlevi nin hukumdarligi 1924 41 hukumdarligi sirasinda buyuk olcude genisledi II Dunya Savasi sirasinda kentte Tahran Konferansi olarak bilinen bir toplanti duzenlendi 1943 Muhammed Riza Pehlevi nin hukumdarligi sirasinda 1941 79 petrol sanayisindeki gelismenin de etkisiyle kent hizla modernlesti 1979 da Sah in devrilerek Iran nin kurulmasindan sonra ekonomik ve siyasal sorunlar nedeniyle kent bir duraklama donemine girdi Tahran baskent olarak Iran in ekonomik ve sosyal yasamina yon veren en cagdas kentlerinden birisidir Nufus1979 Iran Islam Devrimi nden sonra ulke nufusuna paralel olarak kentin nufusu 2 5 kat artmis ve 13 milyona yaklasmistir YapilarKentin kuzey kesimindeki gosterisli modern semtlerle guneydeki eski kent ve carsi tam bir karsitlik icindedir Kentteki baslica yapilar Sipahsalar Camisi meclisin bulundugu Baharistan Sarayi Semsu l Imare ve Niavaran Sarayi dir Unlu tavuskusu tahtinin ve degerli taslarla suslu Nadiri tahtinin bulundugu Gulistan Sarayi Sadabad Sarayi ve Mermer Saray gunumuzde muze olarak kullanilmaktadir Kentte ayrica bir arkeoloji muzesi ve etnografya muzesi vardir Tahran Universitesi Iran Ulusal Universitesi ve Serif Vagefi Teknik Universitesi kentteki baslica yuksekogretim kurumlaridir CografyaKent Elburz Daglari eteklerindeki bir yaylaya kurulmus oldugundan ve cevresinde nehir gol deniz gibi bir su kaynagi bulunmadigindan basta hava kirliligi olmak uzere ciddi cevre sorunlariyla bogusmaktadir Kenti tehlikeli bir bicimde etkileyen hava kirliliginin bir nedeni de Tahran in dunyaca unlu trafik sorunudur Cevre yollarinin goreceli olarak gec yapilmasi ve yetersiz olusu kentteki toplu tasimaciligin tekerlekli tasitlarla yapilmasi kullanilan araclarin eskiligi buna neden olmaktadir Ama trafik sorunununa cozum olarak Ortadogu daki en buyuk metro aglarindan biri olan Tahran metrosu yapilmistir ve hatlari uzatilmaya devam edilmektedir IklimTipik bir bozkir ikliminin hukum surdugu Tahran da kislar soguk ve kar yagisli yazlar ise sicak ve kuraktir Yagislar en cok kis mevsimindedir ve ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde de gorulur Kisin kar yagisi ve don cok siddetli olabiliyor Gece ile gunduz yaz ile kis mevsimi arasinda onemli sicaklik farklari bulunur Tahran iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilEn yuksek sicaklik C 16 4 19 0 23 8 33 6 33 6 37 8 39 8 39 4 35 6 31 2 23 0 19 0 39 8Ortalama en yuksek sicaklik C 6 1 8 1 12 9 19 8 25 0 31 2 33 9 33 5 29 3 22 4 14 3 8 6 20 4Ortalama en dusuk sicaklik C 1 5 0 2 4 0 9 8 14 19 6 22 6 21 9 17 5 11 6 5 4 1 0 10 5En dusuk sicaklik C 11 4 11 8 1 6 3 0 12 0 15 4 13 5 8 8 2 6 5 2 9 6 11 4Ortalama yagis mm 63 1 66 5 83 3 50 1 27 1 4 0 4 2 3 2 3 4 16 5 41 3 66 3 429Kaynak Dunya Meteoroloji OrgutuKardes kentlerPretoria Guney Afrika Cumhuriyeti 2002 Moskova Rusya Karakas Venezuela 2005 Pekin Cin 2006 Minsk Belarus 2006 Dusanbe Tacikistan Londra Birlesik Krallik 2006 Istanbul Turkiye 2000 Bagdat Irak Erivan Ermenistan Brasilia Brezilya Budapeste Macaristan Havana Kuba Los Angeles ABD Manila Filipinler Tiflis GurcistanYonetim yapisiTahran sehri 22 alt ilceye ayrilmistir Bu ilceler ve buyuk semtler asagidaki haritada gosterilmistir Tahran in buyuk semtleri sunlardir Baharistan Dereke Ekbatan Gumruk Kuzey Ilce 1 Cizar Darabad Dereke Derbend Camaran Ilahiye Farmanije Gejtarije Nobonjad Tecris Zaferaniye Ilce 2 Farahzad Gisa Punak e Bahtari Sadat Abad Sadegije Sahrak e Garb Sahrak e Zandarmeri Tarast Tevhid Ilce 3 Darus Davudiye Ehtijarije Gulhak Venek Zordan Ilce 5 Bulvar e Firdusi Dzanat Abad Ekbatan Punak Ilce 6 Amirabad Arzantin Yusufabad Park e Lale Dogu Ilce 4 Hak Sefid Hakimije Lavizan Ozgol Pasdaran Resalat Sams Abad Semiranat No Tahranpars Zargande Ilce 7 Abas Abad Behdzat Abad Emam Hosein Sabalan Ilce 8 Mualim Narmak Samangan Ilce 13 Dusan Tape Niru Havaji Teheran No Ilce 14 Caharsad Dastgah Dulab Esfahanak Horasan Sad Dastgah Merkez Ilce 10 Berjanak Haft Cenar Salsabil Ilce 11 Dohanijat Laskar Monirije Sejh Hadi Ilce 12 Baharistan Tahran Carsisi Firdevsi Gurgan Park e Sar Pic e Semiran Ilce 17 Emamzade Hasan Hazane Falah Kale Morgi Guney Ilce 15 Afsarije Bisim Havaran Kijansar Masudiye Mosiriye Ilce 16 Ali Abad Bag Azeri Hazane Boharae Cahciabad Naziabad Ilce 19 Abdulabad Hava Niruz Nimetabad Ilce 20 Dovlat Abad Dzavanm e Kasab Ebn e Babavejh Hazrat e Abdol Azim Sizdah e Aban Bati Ilce 9 Dzej Sar Asjab Ilce 18 Cahar Bari Jaft Abad Sad Abad Sahrak e Vali Asr Tolid Daru Ilce 21 Iran Hodro Tahranser Vardavard Ilce 22 Bag Hadz Sejf Kan Kuj e Sazman e Barname Parc Citgar Peckansar Stadyum Azadi Sehrek Cesme Sehrek Rah AhanKaynakca Encyclopaedia Britannica Fifteenth Edition Dunya Meteoroloji Orgutu Birlesmis Milletler Erisim tarihi 1 Ocak 2011 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Dis baglantilarWikimedia Commons ta Tahran ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir