Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Atlı otobüs veya omnibüs, motorlu taşıtların kullanılmasından önce yolcu taşımacılığı amacıyla kullanılan, büyük, kapalı ve yaylı bir at arabasıydı. 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve atlı taşımanın yaygın olduğu diğer ülkelerde yaygın biçimde kullanılmış ve şehir içi toplu taşımanın en yaygın araçlarından biri olmuştur. Tipik bir düzende, yolcu kabininin yanlarına yerleştirilmiş iki ahşap bankta yolcular birbirlerine dönük şekilde otururdu. Sürücü ise genellikle yolcuların kapalı kabininin dışında, önde ve yüksekçe konumlanmış ayrı bir bankta otururdu. Atlı otobüslerin yaygın olduğu dönemde, bunların birçoğu çift katlıydı. Üst kat açıktı ve burada boyuna yerleştirilmiş banklar sırt sırta olacak şekilde düzenlenmişti.
Benzer ama daha küçük araçlar, kırsal konaklarda (ve bazı oteller ya da demiryolu şirketleri tarafından) hizmetçileri ve bagajları tren istasyonlarına götürüp getirmek amacıyla kullanılırdı. Özellikle 1870–1900 yılları arasında popüler olan bu araçlara özel omnibüs ya da station bus (istasyon otobüsü) denirdi. Bir arabacı tarafından sürülen bu araçlar genellikle içeride dört ila altı yolcu alabilir, çatısında ise bagaj ve bazen ilave oturma alanı bulunabilirdi.
Üstü açık veya kapalı olabilen, ancak oturma düzeni atlı otobüslere benzer şekilde tasarlanmış küçük açık bir araba türüne ise vagonet denirdi.
Etimoloji
“Bus” (otobüs) kelimesi, Latince omnibus kelimesinin kısaltılmış halidir. ’nin web sitesinde aktarılan bir efsaneye göre, bu isim 1823 yılında tarafından Nantes'te açılan ilk istasyonun karşısında bulunan Omnes ailesine ait bir şapkacı dükkânından türemiştir. “Omnes Omnibus”, Latin kökenli gibi duran bu soyad (Omnès) üzerinden yapılan bir kelime oyunuydu: Latince omnes (çoğul yalın hali) “herkes”, omnibus (çoğul datif hali) ise “herkes için” anlamına gelir. Efsaneye göre, Nantes halkı bu kelime oyununu benimseyerek araca Omnibus lakabını vermiştir.
Ancak bu terimin Stanislas Baudry'nin şirketiyle ortaya çıktığı kabul edilse de, o sokakta yaşamış bir Omnès soyadlı şapkacıya dair hiçbir kayıt bulunmamaktadır. 1892 yılında, Baudry'nin muhasebecisinin oğlu, Bulletin de la Société archéologique de Nantes adlı yayında omnibus kelimesinin daha basit bir kökene sahip olduğunu yazmıştır. Baudry, at arabalarına başlangıçta “Dames blanches” (Beyaz Hanımlar) adını vermekteydi, fakat bu isim eleştirildi ve anlamlı bulunmadı. Bunun üzerine Baudry Latince bir ifadeyle cevap verdi: “Öyleyse bunlar omnibus arabalarıdır!” (yani "herkes için arabalar"). Bu ad hemen halk arasında yaygınlaştı. Daha sonra ismin kökeniyle ilgili başka hikâyeler de hızla dolaşıma girdi.
Omnibus terimi motorlu taşıtlara da geçmiştir. Christopher William Terry’nin 1914 tarihli Motor Body-building in all its Branches (Tüm Yönleriyle Motorlu Araç Karoseri Yapımı) adlı kitabında, bir omnibus, uzunlamasına oturma düzenine sahip ve arka ya da yan kapıları olan bir araç olarak tanımlanmıştır.
Tarihçe
Bilinen ilk toplu taşıma hizmeti, 1662 yılında Blaise Pascal tarafından Paris’te başlatılan carrosses à cinq sols (beş sou'luk arabalar) hizmetiydi. Başlangıçta oldukça popülerdi; ancak ücretlerin artırılması ve sıradan halkın bu hizmeti kullanmasının kısıtlanmasıyla birlikte ilgisi azaldı. Bu hizmet 15 yıl sonra sona erdi.
Britanya’da ise, , 1824 yılında Manchester’da Britanya’daki ilk otobüs hattını açtı. Bu öncü fikir, düzenli sefer yapan bir hizmet sunmak üzerineydi ve bu sayede, geleneksel posta arabalarının aksine, önceden rezervasyon yapılmasına gerek kalmadan yolcular istek üzerine herhangi bir noktadan alınabiliyor ya da bırakılabiliyordu. Londra’da ilk omnibüs 1831 yılında hizmete girdi ve 1838’de çıkarılan bir yasayla düzenlemeye tabi tutuldu. Bu düzenleme kapsamında sürücülerin ve biletçilerin lisans alması ve üzerinde lisans numarası bulunan bir rozet takmaları zorunlu hale geldi.
Paris’teki omnibüs hizmeti, 1828 yılında iş insanı Stanislas Baudry tarafından başlatıldı. Baudry, 1825 yılında Nantes'te Fransa’nın ilk omnibüs hattını kurmuştu. Nantes’teki başarının ardından Paris’e taşınarak rue de Lancre'de Entreprise des Omnibus adlı şirketi kurdu ve quai de Jemmapes üzerinde atölyeler açtı. 1827’de İngiliz bir otobüs yapımcısı olan ’e, çok sayıda yolcu taşıyabilen ama aynı zamanda dengeli olabilecek bir araç tasarlaması için sipariş verdi. Shillibeer’in tasarımı başarılı oldu.
28 Nisan 1828 tarihinde ilk Paris omnibüsü hizmete girdi ve La Madeleine ile arasında her on beş dakikada bir sefer yaptı. Kısa süre içinde, Paris sokaklarında yüz omnibüs çalışır hale geldi ve on sekiz farklı güzergâh oluşturuldu. Yolculuk ücreti yirmi beş santimdi. Omnibüsler sabah yedi ile akşam yedi arasında çalışıyordu; her bir araç on iki ila on sekiz yolcu taşıyabiliyordu. En yoğun hat, boyunca çalışan ve sabah sekizden gece yarısına kadar hizmet veren hat oldu.
Paris omnibüs hizmeti, ilk altı ay içinde iki buçuk milyondan fazla yolcu taşıyarak büyük bir başarı elde etti. Ancak yolculardan para toplamanın güvenilir bir yöntemi yoktu ya da ücret toplayıcılar paranın büyük kısmını kendilerine saklıyordu. Şirket, ilk yıllarında sürekli iflasın eşiğindeydi ve sonunda Stanislas Baudry, Şubat 1830'da intihar etti. Baudry’nin ortakları şirketi yeniden organize etti ve hizmetin devam etmesini sağladı.
Eylül 1828'de rakip bir şirket olan Les Dames-Blanches, kendi araçlarını çalıştırmaya başladı. 1829 yılında ve sonrasında, daha birçok şiirsel isimlere sahip şirket sektöre katıldı: Les Citadines, Les Tricycles, Les Orléanises, Les Diligentes, Les Écossaises, Les Béarnaises, Les Carolines, Les Batignollaises, Les Parisiennes, Les Hirondelles, Les Joséphines, Les Excellentes, Les Sylphides, Les Constantines, Les Dames-Françaises, Les Algériennes, Les Dames-Réunies ve Les Gazelles.
Omnibüs, Paris yaşamı üzerinde derin bir etki yarattı; Paris halkının kendi mahalleleri dışında çalışmasına ve sosyal bir hayat kurmasına olanak sağladı.
1845 yılına gelindiğinde, Paris’te 13 şirket, 20 ila 23 arasında değişen omnibüs hattı işletiyordu. 1855 yılında Napolyon III, bu şirketleri birleştirerek Compagnie générale des omnibus (Genel Omnibüs Şirketi) adlı tek bir şirket kurdu ve bu şirkete Paris'teki toplu taşıma üzerinde tekel verdi.
1873 yılından itibaren, atlı omnibüsler kademeli olarak tramvaylarla, 1906'dan itibaren ise motorlu otobüslerle (otomobil omnibüsleri) değiştirilmeye başlandı. Son atlı Paris omnibüsü, 11 Ocak 1913 tarihinde Saint-Sulpice’ten La Villette’e yaptığı seferle hizmet dışı kaldı.
Atlı otobüsler, 1829 yılından itibaren Londra sokaklarında kullanılmaya başlandı. George Shillibeer, Paris’teki omnibüs hizmetinin başarısını gördü ve benzer araçların Londra’da da ticari olarak başarılı olacağı sonucuna vardı. İlk Londra omnibüsü, Paris’teki araçla aynı tasarımı ve ismi kullanarak, 4 Temmuz 1829 tarihinde Paddington, Yorkshire Stingo ve Bank arasında, New Road (günümüzde Marylebone Road), Somers Town ve City Road güzergâhında hizmete başladı. Her yönde günde dört sefer düzenleniyordu. Shillibeer’in başarısı çok sayıda rakibin piyasaya girmesine yol açtı ve bir süreliğine otobüslere halk arasında "Shillibeer’ler" denilmeye başlandı.
Shillibeer ayrıca Londra yakınlarındaki Newington Academy for Girls (Kızlar için Quaker Akademisi) için toplam 25 koltuklu bir başka otobüs inşa etti. Bu araç, tarihe geçen ilk okul otobüsü oldu. 1847 yılında Londra’daki omnibüslerde, iç kısmın tavan yüksekliğini artırmak için clerestory roof (yükseltilmiş tavan) uygulaması başlatıldı. Bu sayede üst kat için boyuna bir oturma sırası yerleştirilebildi. Tıpkı posta arabalarında olduğu gibi, dışarıda seyahat etmek, içeride seyahatten daha ucuzdu.
Britanyalı yazar Leigh Hunt, “Bir Omnibüsün İçinde” (The Inside of an Omnibus) adlı bir deneme yazdı. Bu yazı, 1847 yılında yayımlanan bir deneme koleksiyonu içinde kitap olarak da yer aldı. Hunt, yazısında omnibüsün toplu taşımada ne denli bir devrim olduğunu vurguladı. Eskiden yalnızca zenginler bir fayton edinme ya da kiralama imkânına sahipti ve bunun sağladığı rahatlık ile konfordan yararlanabiliyordu.
“Omnibüsün icadıyla birlikte, artık herkesin bir arabası var! – Hem ne kadar da ucuz! Ne kadar çok sosyal fayda! … Ne livreli uşak masrafı, ne araba yapımcısına ne de at veterinerine ödeme var… Sabah seferlerinde katipler ve tüccarlar, öğlen seferlerinde rastgele yolcular, akşam seferlerinde evlerine dönen yurttaşlar ve aile babaları, gece yarısı seferlerinde ise tiyatrodan dönenler ve birkaç kadeh brendi içmiş beyefendiler bulunur.”
İngiliz yasaları, bir omnibüsün içinde en fazla on iki yolcu taşınmasına izin veriyordu,: 20 ancak üst katta da ek oturma alanı bulunuyordu. Londra’daki standart ücret altı peni idi.: 30, 50
Hunt’a göre avantajlar arasında ucuzluk, konfor, sıcaklık ve yolculuk sırasında okuma imkânı bulunuyordu. Öte yandan dezavantajlar şunlardı: sık duruşlar nedeniyle yavaş ilerleme, huysuz biletçiler, yağmurlu günlerde su geçiren kırık camlar, diğer yolcuların çamurlu botları ve ıslak şemsiyeleri, kalabalık olduğunda yaşanan bacak krampları, ve at hareket ettiğinde düşmemek için hızla oturmak zorunda kalmak.
1850 yılında Thomas Tilling atlı otobüs seferlerine başladı. 1855 yılında ise London General Omnibus Company (LGOC) kurularak, Londra’daki atlı otobüs hizmetlerini bir araya getirmek ve düzenlemek amacıyla faaliyet göstermeye başladı.
Berlin'de Atlı Otobüs
Berlin’in toplu taşıma sistemi, Almanya’daki en eski sistemdir. 1825 yılında Brandenburger Tor ile Charlottenburg arasında, Simon Kremser tarafından ilk otobüs hattı açıldı ve belirli bir zaman çizelgesine göre çalıştı.[4] Şehir içindeki ilk otobüs hizmeti ise 1840 yılında Alexanderplatz ile Potsdamer Bahnhof arasında başladı. Bu hattı, 1815 yılından beri taksi hizmeti de yürüten Israel Moses Henoch işletiyordu.
1 Ocak 1847'de Concessionierte Berliner Omnibus Compagnie (Berlin Ruhsatlı Otobüs Şirketi), ilk atlı otobüs hattını başlattı. Artan talep nedeniyle çok sayıda yeni şirket faaliyete geçti ve 1864 yılına gelindiğinde Berlin’de toplam 36 otobüs şirketi bulunuyordu.
New York’ta Atlı Otobüs
1820’li yılların sonundan itibaren, New York City sokaklarında da ilk atlı omnibüsler çalışmaya başladı. Bu gelişme, kentin kuzeyine doğru yayılmasını kolaylaştırdı.
Kopenhag’da Atlı Otobüs (1907)
Kopenhag’da 1857 yılında kullanılan bir atlı otobüs, günümüzde 1986 yılına ait bir restorasyonla korunmuştur.
At Gücünün Sınırları ve Raylı Dönüşüm
Atlar bir otobüsü günde genellikle sadece 4–5 saat boyunca, yaklaşık birkaç kilometre (yaklaşık 20 km) çekebiliyordu. Bu nedenle, her otobüs için genellikle 10’dan fazla at gerekmekteydi. Bu atlar her gün barındırılmalı, bakımı yapılmalı, beslenmeli ve ürettikleri büyük miktarda gübre toplanarak uygun şekilde bertaraf edilmeliydi.
Yaklaşık 1860 yılından itibaren, seri üretim çelik sayesinde atlı otobüsler raylara alınmaya başlandı. Bu sayede aynı at, 3 ila 10 kat daha fazla yolcu taşıyabiliyordu. Bu sistem, sadece daha verimli değil, aynı zamanda daha hızlı ve o dönemin asfaltlanmamış yollarında daha konforlu bir sürüş sağlıyordu. Bazı büyük şehirlerde bu raylı sistemler daha sonra kabloyla çekilen araçlara dönüştü; örneğin San Francisco’da bu sistem hâlâ mevcuttur ve yer altındaki kabloyu sabit buhar makineleri çalıştırmaktadır.
Elektriğin Gelişi ve Motorlu Otobüslere Geçiş
1890 civarında, elektrikli çekiş uygulanabilir hâle geldi ve hem atlı hem de kablolu sistemlerin yerini almaya başladı. Bu gelişme, kent içi ulaşımda büyük bir sıçrama olarak görüldü ve o dönemde akıllı bir yatırım olarak kabul edildi. Bu araçlar tramvay, troleybüs veya streetcar olarak tanındı ve pek çok şehirde hâlâ kullanılmaktadır. Ancak bazı yerlerde bu sistemlerin yerini, daha az altyapı gerektiren motorlu otobüsler aldı.
Atlı Otobüslerin Sonu
20. yüzyılın başlarından itibaren, hâlâ raylı sisteme dönüştürülmemiş olan atlı otobüsler, benzinle çalışan motorlu otobüsler (ya da otobüsler) ile değiştirilmeye başlandı. Londra’daki son atlı otobüs, 4 Ağustos 1914 tarihinde Peckham ile Honor Oak Tavern arasında çalışan bir Tilling otobüsüydü. Berlin’deki son atlı otobüs ise 25 Ağustos 1923 tarihinde hizmet dışı kaldı. Günümüzde bazı atlı otobüsler, hâlâ turistik amaçlarla kullanılmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b c "Musée des Transports - Histoire générale des transports". amtuir.org. Erişim tarihi: 28 Haziran 2025.
- ^ a b c Terry, Christopher William (1914). Motor Body-building in All Its Branches (İngilizce). Spon.
- ^ a b "The London Omnibus". knowledgeoflondon.com. Erişim tarihi: 28 Haziran 2025.
- ^ a b c d "Thomas Tilling 1825-1893 and Thomas Tilling Ltd. 1897-1969 - Local Transport History" (İngilizce). Erişim tarihi: 28 Haziran 2025.
- ^ a b c www.et-tu.com, Accolade,. "From omnibus to ecobus, 1829-1850". www.ltmuseum.co.uk. Erişim tarihi: 28 Haziran 2025.
- ^ a b Grimm, TextAgentur. "Simon Kremser". www.textagentur-grimm.de. Erişim tarihi: 28 Haziran 2025.
- ^ a b c Bendikat, Elfi (1999). Öffentliche Nahverkehrspolitik in Berlin und Paris 1890-1914 (Almanca). Walter de Gruyter. ISBN .
- ^ Héron de Villefosse, René (1959). Histoire de Paris. Bernard Grasset. syf. 317.
- ^ a b c "Riding on a knifeboard". London Museum (İngilizce). Erişim tarihi: 28 Haziran 2025.
- ^ "10 août 1826 - Premiers omnibus à Nantes - Herodote.net". www.herodote.net. Erişim tarihi: 28 Haziran 2025.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Atli otobus veya omnibus motorlu tasitlarin kullanilmasindan once yolcu tasimaciligi amaciyla kullanilan buyuk kapali ve yayli bir at arabasiydi 19 yuzyilda Amerika Birlesik Devletleri Avrupa ve atli tasimanin yaygin oldugu diger ulkelerde yaygin bicimde kullanilmis ve sehir ici toplu tasimanin en yaygin araclarindan biri olmustur Tipik bir duzende yolcu kabininin yanlarina yerlestirilmis iki ahsap bankta yolcular birbirlerine donuk sekilde otururdu Surucu ise genellikle yolcularin kapali kabininin disinda onde ve yuksekce konumlanmis ayri bir bankta otururdu Atli otobuslerin yaygin oldugu donemde bunlarin bircogu cift katliydi Ust kat acikti ve burada boyuna yerlestirilmis banklar sirt sirta olacak sekilde duzenlenmisti 1902 yilinda Londra da atli omnibusOzel bir omnibus Benzer ama daha kucuk araclar kirsal konaklarda ve bazi oteller ya da demiryolu sirketleri tarafindan hizmetcileri ve bagajlari tren istasyonlarina goturup getirmek amaciyla kullanilirdi Ozellikle 1870 1900 yillari arasinda populer olan bu araclara ozel omnibus ya da station bus istasyon otobusu denirdi Bir arabaci tarafindan surulen bu araclar genellikle iceride dort ila alti yolcu alabilir catisinda ise bagaj ve bazen ilave oturma alani bulunabilirdi Ustu acik veya kapali olabilen ancak oturma duzeni atli otobuslere benzer sekilde tasarlanmis kucuk acik bir araba turune ise vagonet denirdi Etimoloji Bus otobus kelimesi Latince omnibus kelimesinin kisaltilmis halidir nin web sitesinde aktarilan bir efsaneye gore bu isim 1823 yilinda tarafindan Nantes te acilan ilk istasyonun karsisinda bulunan Omnes ailesine ait bir sapkaci dukkanindan turemistir Omnes Omnibus Latin kokenli gibi duran bu soyad Omnes uzerinden yapilan bir kelime oyunuydu Latince omnes cogul yalin hali herkes omnibus cogul datif hali ise herkes icin anlamina gelir Efsaneye gore Nantes halki bu kelime oyununu benimseyerek araca Omnibus lakabini vermistir Ancak bu terimin Stanislas Baudry nin sirketiyle ortaya ciktigi kabul edilse de o sokakta yasamis bir Omnes soyadli sapkaciya dair hicbir kayit bulunmamaktadir 1892 yilinda Baudry nin muhasebecisinin oglu Bulletin de la Societe archeologique de Nantes adli yayinda omnibus kelimesinin daha basit bir kokene sahip oldugunu yazmistir Baudry at arabalarina baslangicta Dames blanches Beyaz Hanimlar adini vermekteydi fakat bu isim elestirildi ve anlamli bulunmadi Bunun uzerine Baudry Latince bir ifadeyle cevap verdi Oyleyse bunlar omnibus arabalaridir yani herkes icin arabalar Bu ad hemen halk arasinda yayginlasti Daha sonra ismin kokeniyle ilgili baska hikayeler de hizla dolasima girdi Omnibus terimi motorlu tasitlara da gecmistir Christopher William Terry nin 1914 tarihli Motor Body building in all its Branches Tum Yonleriyle Motorlu Arac Karoseri Yapimi adli kitabinda bir omnibus uzunlamasina oturma duzenine sahip ve arka ya da yan kapilari olan bir arac olarak tanimlanmistir TarihceBilinen ilk toplu tasima hizmeti 1662 yilinda Blaise Pascal tarafindan Paris te baslatilan carrosses a cinq sols bes sou luk arabalar hizmetiydi Baslangicta oldukca populerdi ancak ucretlerin artirilmasi ve siradan halkin bu hizmeti kullanmasinin kisitlanmasiyla birlikte ilgisi azaldi Bu hizmet 15 yil sonra sona erdi Britanya da ise 1824 yilinda Manchester da Britanya daki ilk otobus hattini acti Bu oncu fikir duzenli sefer yapan bir hizmet sunmak uzerineydi ve bu sayede geleneksel posta arabalarinin aksine onceden rezervasyon yapilmasina gerek kalmadan yolcular istek uzerine herhangi bir noktadan alinabiliyor ya da birakilabiliyordu Londra da ilk omnibus 1831 yilinda hizmete girdi ve 1838 de cikarilan bir yasayla duzenlemeye tabi tutuldu Bu duzenleme kapsaminda suruculerin ve biletcilerin lisans almasi ve uzerinde lisans numarasi bulunan bir rozet takmalari zorunlu hale geldi 1828 yilinda Paris te bir omnibus cizimi Paris teki omnibus hizmeti 1828 yilinda is insani Stanislas Baudry tarafindan baslatildi Baudry 1825 yilinda Nantes te Fransa nin ilk omnibus hattini kurmustu Nantes teki basarinin ardindan Paris e tasinarak rue de Lancre de Entreprise des Omnibus adli sirketi kurdu ve quai de Jemmapes uzerinde atolyeler acti 1827 de Ingiliz bir otobus yapimcisi olan e cok sayida yolcu tasiyabilen ama ayni zamanda dengeli olabilecek bir arac tasarlamasi icin siparis verdi Shillibeer in tasarimi basarili oldu 28 Nisan 1828 tarihinde ilk Paris omnibusu hizmete girdi ve La Madeleine ile arasinda her on bes dakikada bir sefer yapti Kisa sure icinde Paris sokaklarinda yuz omnibus calisir hale geldi ve on sekiz farkli guzergah olusturuldu Yolculuk ucreti yirmi bes santimdi Omnibusler sabah yedi ile aksam yedi arasinda calisiyordu her bir arac on iki ila on sekiz yolcu tasiyabiliyordu En yogun hat boyunca calisan ve sabah sekizden gece yarisina kadar hizmet veren hat oldu Paris omnibus hizmeti ilk alti ay icinde iki bucuk milyondan fazla yolcu tasiyarak buyuk bir basari elde etti Ancak yolculardan para toplamanin guvenilir bir yontemi yoktu ya da ucret toplayicilar paranin buyuk kismini kendilerine sakliyordu Sirket ilk yillarinda surekli iflasin esigindeydi ve sonunda Stanislas Baudry Subat 1830 da intihar etti Baudry nin ortaklari sirketi yeniden organize etti ve hizmetin devam etmesini sagladi Eylul 1828 de rakip bir sirket olan Les Dames Blanches kendi araclarini calistirmaya basladi 1829 yilinda ve sonrasinda daha bircok siirsel isimlere sahip sirket sektore katildi Les Citadines Les Tricycles Les Orleanises Les Diligentes Les Ecossaises Les Bearnaises Les Carolines Les Batignollaises Les Parisiennes Les Hirondelles Les Josephines Les Excellentes Les Sylphides Les Constantines Les Dames Francaises Les Algeriennes Les Dames Reunies ve Les Gazelles Omnibus Paris yasami uzerinde derin bir etki yaratti Paris halkinin kendi mahalleleri disinda calismasina ve sosyal bir hayat kurmasina olanak sagladi Compagnie generale des omnibus sirketine ait bir omnibus 1845 yilina gelindiginde Paris te 13 sirket 20 ila 23 arasinda degisen omnibus hatti isletiyordu 1855 yilinda Napolyon III bu sirketleri birlestirerek Compagnie generale des omnibus Genel Omnibus Sirketi adli tek bir sirket kurdu ve bu sirkete Paris teki toplu tasima uzerinde tekel verdi 1873 yilindan itibaren atli omnibusler kademeli olarak tramvaylarla 1906 dan itibaren ise motorlu otobuslerle otomobil omnibusleri degistirilmeye baslandi Son atli Paris omnibusu 11 Ocak 1913 tarihinde Saint Sulpice ten La Villette e yaptigi seferle hizmet disi kaldi Atli otobusler 1829 yilindan itibaren Londra sokaklarinda kullanilmaya baslandi George Shillibeer Paris teki omnibus hizmetinin basarisini gordu ve benzer araclarin Londra da da ticari olarak basarili olacagi sonucuna vardi Ilk Londra omnibusu Paris teki aracla ayni tasarimi ve ismi kullanarak 4 Temmuz 1829 tarihinde Paddington Yorkshire Stingo ve Bank arasinda New Road gunumuzde Marylebone Road Somers Town ve City Road guzergahinda hizmete basladi Her yonde gunde dort sefer duzenleniyordu Shillibeer in basarisi cok sayida rakibin piyasaya girmesine yol acti ve bir sureligine otobuslere halk arasinda Shillibeer ler denilmeye baslandi Shillibeer ayrica Londra yakinlarindaki Newington Academy for Girls Kizlar icin Quaker Akademisi icin toplam 25 koltuklu bir baska otobus insa etti Bu arac tarihe gecen ilk okul otobusu oldu 1847 yilinda Londra daki omnibuslerde ic kismin tavan yuksekligini artirmak icin clerestory roof yukseltilmis tavan uygulamasi baslatildi Bu sayede ust kat icin boyuna bir oturma sirasi yerlestirilebildi Tipki posta arabalarinda oldugu gibi disarida seyahat etmek iceride seyahatten daha ucuzdu Britanyali yazar Leigh Hunt Bir Omnibusun Icinde The Inside of an Omnibus adli bir deneme yazdi Bu yazi 1847 yilinda yayimlanan bir deneme koleksiyonu icinde kitap olarak da yer aldi Hunt yazisinda omnibusun toplu tasimada ne denli bir devrim oldugunu vurguladi Eskiden yalnizca zenginler bir fayton edinme ya da kiralama imkanina sahipti ve bunun sagladigi rahatlik ile konfordan yararlanabiliyordu Omnibusun icadiyla birlikte artik herkesin bir arabasi var Hem ne kadar da ucuz Ne kadar cok sosyal fayda Ne livreli usak masrafi ne araba yapimcisina ne de at veterinerine odeme var Sabah seferlerinde katipler ve tuccarlar oglen seferlerinde rastgele yolcular aksam seferlerinde evlerine donen yurttaslar ve aile babalari gece yarisi seferlerinde ise tiyatrodan donenler ve birkac kadeh brendi icmis beyefendiler bulunur Ingiliz yasalari bir omnibusun icinde en fazla on iki yolcu tasinmasina izin veriyordu 20 ancak ust katta da ek oturma alani bulunuyordu Londra daki standart ucret alti peni idi 30 50 Hunt a gore avantajlar arasinda ucuzluk konfor sicaklik ve yolculuk sirasinda okuma imkani bulunuyordu Ote yandan dezavantajlar sunlardi sik duruslar nedeniyle yavas ilerleme huysuz biletciler yagmurlu gunlerde su geciren kirik camlar diger yolcularin camurlu botlari ve islak semsiyeleri kalabalik oldugunda yasanan bacak kramplari ve at hareket ettiginde dusmemek icin hizla oturmak zorunda kalmak 1850 yilinda Thomas Tilling atli otobus seferlerine basladi 1855 yilinda ise London General Omnibus Company LGOC kurularak Londra daki atli otobus hizmetlerini bir araya getirmek ve duzenlemek amaciyla faaliyet gostermeye basladi Berlin de Atli Otobus Berlin in toplu tasima sistemi Almanya daki en eski sistemdir 1825 yilinda Brandenburger Tor ile Charlottenburg arasinda Simon Kremser tarafindan ilk otobus hatti acildi ve belirli bir zaman cizelgesine gore calisti 4 Sehir icindeki ilk otobus hizmeti ise 1840 yilinda Alexanderplatz ile Potsdamer Bahnhof arasinda basladi Bu hatti 1815 yilindan beri taksi hizmeti de yuruten Israel Moses Henoch isletiyordu 1 Ocak 1847 de Concessionierte Berliner Omnibus Compagnie Berlin Ruhsatli Otobus Sirketi ilk atli otobus hattini baslatti Artan talep nedeniyle cok sayida yeni sirket faaliyete gecti ve 1864 yilina gelindiginde Berlin de toplam 36 otobus sirketi bulunuyordu New York ta Atli Otobus 1820 li yillarin sonundan itibaren New York City sokaklarinda da ilk atli omnibusler calismaya basladi Bu gelisme kentin kuzeyine dogru yayilmasini kolaylastirdi Kopenhag da Atli Otobus 1907 Kopenhag da 1857 yilinda kullanilan bir atli otobus gunumuzde 1986 yilina ait bir restorasyonla korunmustur At Gucunun Sinirlari ve Rayli Donusum Atlar bir otobusu gunde genellikle sadece 4 5 saat boyunca yaklasik birkac kilometre yaklasik 20 km cekebiliyordu Bu nedenle her otobus icin genellikle 10 dan fazla at gerekmekteydi Bu atlar her gun barindirilmali bakimi yapilmali beslenmeli ve urettikleri buyuk miktarda gubre toplanarak uygun sekilde bertaraf edilmeliydi Yaklasik 1860 yilindan itibaren seri uretim celik sayesinde atli otobusler raylara alinmaya baslandi Bu sayede ayni at 3 ila 10 kat daha fazla yolcu tasiyabiliyordu Bu sistem sadece daha verimli degil ayni zamanda daha hizli ve o donemin asfaltlanmamis yollarinda daha konforlu bir surus sagliyordu Bazi buyuk sehirlerde bu rayli sistemler daha sonra kabloyla cekilen araclara donustu ornegin San Francisco da bu sistem hala mevcuttur ve yer altindaki kabloyu sabit buhar makineleri calistirmaktadir Elektrigin Gelisi ve Motorlu Otobuslere Gecis 1890 civarinda elektrikli cekis uygulanabilir hale geldi ve hem atli hem de kablolu sistemlerin yerini almaya basladi Bu gelisme kent ici ulasimda buyuk bir sicrama olarak goruldu ve o donemde akilli bir yatirim olarak kabul edildi Bu araclar tramvay troleybus veya streetcar olarak tanindi ve pek cok sehirde hala kullanilmaktadir Ancak bazi yerlerde bu sistemlerin yerini daha az altyapi gerektiren motorlu otobusler aldi Atli Otobuslerin Sonu 20 yuzyilin baslarindan itibaren hala rayli sisteme donusturulmemis olan atli otobusler benzinle calisan motorlu otobusler ya da otobusler ile degistirilmeye baslandi Londra daki son atli otobus 4 Agustos 1914 tarihinde Peckham ile Honor Oak Tavern arasinda calisan bir Tilling otobusuydu Berlin deki son atli otobus ise 25 Agustos 1923 tarihinde hizmet disi kaldi Gunumuzde bazi atli otobusler hala turistik amaclarla kullanilmaktadir Kaynakca a b c Musee des Transports Histoire generale des transports amtuir org Erisim tarihi 28 Haziran 2025 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b c Terry Christopher William 1914 Motor Body building in All Its Branches Ingilizce Spon a b The London Omnibus knowledgeoflondon com Erisim tarihi 28 Haziran 2025 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b c d Thomas Tilling 1825 1893 and Thomas Tilling Ltd 1897 1969 Local Transport History Ingilizce Erisim tarihi 28 Haziran 2025 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b c www et tu com Accolade From omnibus to ecobus 1829 1850 www ltmuseum co uk Erisim tarihi 28 Haziran 2025 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b Grimm TextAgentur Simon Kremser www textagentur grimm de Erisim tarihi 28 Haziran 2025 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b c Bendikat Elfi 1999 Offentliche Nahverkehrspolitik in Berlin und Paris 1890 1914 Almanca Walter de Gruyter ISBN 978 3 11 015383 5 Heron de Villefosse Rene 1959 Histoire de Paris Bernard Grasset syf 317 a b c Riding on a knifeboard London Museum Ingilizce Erisim tarihi 28 Haziran 2025 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link 10 aout 1826 Premiers omnibus a Nantes Herodote net www herodote net Erisim tarihi 28 Haziran 2025 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link