Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bu madde, İngilizce Vikipedi'de yer alan aynı konulu maddeden Türkçeye çeviri yapılarak genişletilebilir. Başlıca çeviri yönergeleri için [genişlet] düğmesine tıklayınız.
|
Memeliler (Latince: Mammalia), hayvanlar aleminin insanların da dâhil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı sınıfıdır.
| Memeliler | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||
| |||||||
| Takımlar | |||||||
Liste
| |||||||
Dünya üzerinde yaklaşık 6500 memeli türü bulunur. Bunların 200 kadarı Avrupa’da görülebilir, Türkiye ise tek başına yaklaşık 170 memeli türü barındırmaktadır. Çift ve karmaşık dolaşım sistemine sahip, sabit vücut sıcaklıklı hayvanlardır. Vücutları genellikle kıllarla örtülüdür. Genç bireyler anne sütü ile beslenirler. Genellikle bacak şeklinde oluşmuş dört üyeleri vardır. Solunumda diyafram kullanırlar. Alt çeneleri bir çift kemikten oluşmuştur; orta kulaktaki kemikler üç parçalı olup kulak zarı ve iç kulakla bağıntılıdır. Hemen hemen hepsinde yedi boyun omuru vardır.
Memeliler, sıcak kanlı yaratıklardır. Yani vücut sıcaklıkları genel olarak çevre koşullarından bağımsızdır. Bu ısı yalıtkanlığını sağlamak için ise toplam ürettikleri enerjinin %80'ini harcarlar. Vücutları kıllarla kaplıdır ki, bu doku bazı türlerde dikenli bir hâl alabilir (örneğin kirpi) ya da azalıp neredeyse pürüzsüz hâle gelebilir; insan, yunus ve balinalarda olduğu gibi. Theria alt sınıfı doğurarak çoğalırken Prototheria alt sınıfı yumurtlayarak çoğalır.
Yavru memeliler, genel olarak belirli bir gelişim evresini tamamlayıncaya kadar annelerinin karnında taşınır. Doğum sırasında yavrunun gelişmişliği memeli türüne göre değişkenlik gösterir. Kör (ve genelde çıplak) doğan ve bazen yıllarca annesi tarafından yetiştirilen memeli türleri olduğu gibi, doğumun ardından kısa süre içinde koşmaya ya da yüzmeye başlayan memeli türleri de vardır. Ancak genel olarak memelilerde, yavruların belirli bir süre anne tarafından bakımı zorunludur. Dişi memeli, yavrusunu bebeğin gelişimi için gerekli bileşenleri içeren zengin içerikli sütü ile besler.
Memelilerin vücut büyüklükleri değişkendir. En küçük memeli, bir böcekçil olan yabanarısı yarasası (Craseonycteris thonglongyai - ortalama 3 cm, 1 gr); en büyük memeli ise mavi balinadır (Balaenoptera musculus - ortalama 35 m, 120 ton). Memeli vücudu, sıcak veya soğuk iklim koşulları ile mücadele için de farklı özelliklere sahiptir. Karasal memeliler için kalın bir kış kürkü, deniz memelileri için deri altında kalın bir yağ tabakası veya yağlanmış bir kürk bu mücadelenin silahlarıdır. Bazı memeliler de kış uykusuna yatarak, bu dönemi enerjiden tasarruf ederek geçirir. Yiyeceğin bol olduğu dönemde vücudunda depoladığı fazladan kalorileri, yiyeceğin kıt olduğu bu dönemde ‘uyku’ durumunda iken yakar. (Sincaplar, ayılar ve porsuklarda olduğu gibi.) Bu durum gerçek bir kış uykusu hâlini de alabilir (yediuyurlar ya da yarasalarda olduğu gibi) yani bu süre içinde canlılar, yaşamsal faaliyetlerini ve vücut sıcaklıklarını minimuma indirirler.
Bazı memeli türleri insanlar tarafından evcilleştirilmiştir ve yabani türleri ortadan kalkmış ya da çok az kalmıştır. (İnek, at, koyun gibi.)
Sistematik
Memelilerin familya seviyesine kadar sınıflandırılması için buraya bakınız: Memelilerin sınıflandırılması
- Altsınıf: Prototheria — Yumurtlayan memeliler
- Takım: Monotremata — Tek delikliler
- Altsınıf: Theria — Doğuran memeliler
- İnfra sınıf: Marsupialia veya Metatheria — Keseliler
- Takım: —
- Takım: Didelphimorphia — Keseli sıçangiller
- Takım: Diprotodontia — İki ön dişliler
- Takım: Microbiotheria — Chiloé keseli sıçanı
- Takım: Notoryctemorphia — Keseli köstebek
- Takım: Paucituberculata — Fare keseli sıçanıgiller
- Takım: Peramelemorphia — Keseli porsuğumsular
- İnfra sınıf: Placentalia veya Eutheria — Eteneliler
- Takım: Afrosoricida — Tenreksiler
- Takım: Artiodactyla — Çift parmaklılar
- Takım: Carnivora — Etçiller
- Takım: Cetacea — Balinalar
- Takım: Chiroptera — Yarasalar
- Takım: Cingulata — Armadillo
- Takım: Dermoptera — Abalı memeliler
- Takım: †Desmostylia
- Takım: Hyracoidea — Kırsıçanımsılar
- Takım: İnsectivora — Böcekçiller
- Takım: Lagomorpha — Tavşanımsılar
- Takım:
- Takım: Perissodactyla — Tek toynaklılar
- Takım: Pholidota
- Takım: Pilosa — Dişsiz memeliler
- Takım: Primates — Primatlar
- Takım: Proboscidea — Filler
- Takım: Rodentia — Kemiriciler
- Takım: Scandentia — Sivri sincapçıkgiller
- Takım: Sirenia — Deniz inekleri
- Takım: Tubulidentata
Moleküler DNA incelemeleri sonucunda oluşturulmuş bir kladogram şu şekilde gösterilebilir:
| Memeliler |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . www.mineralienatlas.de (Almanca). 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021.
- ^ . www.mindat.org. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ . www.mindat.org. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ . Science (İngilizce). 6 Ocak 2010. 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ Burgin, Connor J; Colella, Jocelyn P; Kahn, Philip L; Upham, Nathan S (1 Şubat 2018). "How many species of mammals are there?". Journal of Mammalogy. 99 (1): 1-14. doi:10.1093/jmammal/gyx147. ISSN 0022-2372.
- ^ Tarver, James E.; dos Reis, Mario; Mirarab, Siavash; Moran, Raymond J.; Parker, Sean; O’Reilly, Joseph E.; King, Benjamin L.; O’Connell, Mary J.; Asher, Robert J.; Warnow, Tandy; Peterson, Kevin J.; Donoghue, Philip C. J.; Pisani, Davide (2016). "The Interrelationships of Placental Mammals and the Limits of Phylogenetic Inference". Genome Biology and Evolution. 8 (2). ss. 330-344. doi:10.1093/gbe/evv261. hdl:1983/64d6e437-3320-480d-a16c-2e5b2e6b61d4. (PMC) 4779606 $2. (PMID) 26733575.
Kitap
- Hayvanlar Ansiklopedisi. Parıltı Yayıncılık. 2013. ss. 19-21. ISBN .
Dış bağlantılar
 Wikimedia Commons'ta Memeliler ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
 Wikispecies'te Memeliler ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Ingilizce Vikipedi de yer alan ayni konulu maddeden Turkceye ceviri yapilarak genisletilebilir Baslica ceviri yonergeleri icin genislet dugmesine tiklayiniz Ingilizce maddenin makine ceviri surumunu goruntuleyin Google Ceviri gibi makine cevirileri yapacaginiz ceviriler icin iyi bir baslangic noktasidir ancak cevirmenler sadece makine tarafindan cevrilen metni kopyala yapistir yapmak yerine hatalari gerektigi gibi gozden gecirmeli ve cevirinin tutarli oldugunu onaylamalidir Guvenilmeyen ya da dusuk kaliteli gorunen icerikleri eklemeyiniz Mumkunse yabanci dil maddesinde verilen referanslar ile cevireceginiz metni dogrulayin Cevirinize eslik edecek bir sekilde dillerarasi baglanti ekleyerek degisiklik ozetinizde bir telif hakki atfi saglamalisiniz Degisiklik ozeti icin ornek bir atif Bu degisiklikteki icerik Ingilizce Vikipedi de yer alan en Mammal sayfasindan cevrilmistir atif icin sayfanin tarihine bakiniz Ayrica tartisma sayfasina Cevrilmis sayfa en Mammal sablonunu eklemelisiniz Daha fazla bilgi icin bkz Vikipedi Ceviri Memeliler Latince Mammalia hayvanlar aleminin insanlarin da dahil oldugu disilerinde bulunan meme bezleri ve hem disi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri kil isitmede kullanilan uc orta kulak kemigi ve beyinde yer alan neokorteks bolgesi ile ayrilan bir omurgali sinifidir Memeliler Yasadigi donem araligi 216 0 myo Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif Mammalia Linnaeus 1758TakimlarListe Altsinif Infrasinif Takim Monotremata Altsinif Theriiformes Infrasinif Holotheria Klad Klad Infrasinif Theria Infrasinif Marsupialia Usttakim Ameridelphia Takim Didelphimorphia Takim Paucituberculata Usttakim Australidelphia Takim Microbiotheria Takim Takim Notoryctemorphia Takim Peramelemorphia Takim Diprotodontia Cohort Placentalia Usttakim Xenarthra Takim Cingulata Takim Pilosa Usttakim Afroinsectiphilia Takim Afrosoricida Takim Macroscelidea Takim Tubulidentata Usttakim Paenungulata Takim Hyracoidea Takim Sirenia Takim Proboscidea Usttakim Euarchontoglires Takim Scandentia Takim Lagomorpha Takim Rodentia Takim Dermoptera Takim Primates Usttakim Laurasiatheria Takim Eulipotyphla Takim Chiroptera Takim Cetartiodactyla Takim Perissodactyla Takim Pholidota Takim Carnivora Dunya uzerinde yaklasik 6500 memeli turu bulunur Bunlarin 200 kadari Avrupa da gorulebilir Turkiye ise tek basina yaklasik 170 memeli turu barindirmaktadir Cift ve karmasik dolasim sistemine sahip sabit vucut sicaklikli hayvanlardir Vucutlari genellikle killarla ortuludur Genc bireyler anne sutu ile beslenirler Genellikle bacak seklinde olusmus dort uyeleri vardir Solunumda diyafram kullanirlar Alt ceneleri bir cift kemikten olusmustur orta kulaktaki kemikler uc parcali olup kulak zari ve ic kulakla bagintilidir Hemen hemen hepsinde yedi boyun omuru vardir Memeliler sicak kanli yaratiklardir Yani vucut sicakliklari genel olarak cevre kosullarindan bagimsizdir Bu isi yalitkanligini saglamak icin ise toplam urettikleri enerjinin 80 ini harcarlar Vucutlari killarla kaplidir ki bu doku bazi turlerde dikenli bir hal alabilir ornegin kirpi ya da azalip neredeyse puruzsuz hale gelebilir insan yunus ve balinalarda oldugu gibi Theria alt sinifi dogurarak cogalirken Prototheria alt sinifi yumurtlayarak cogalir Yavru memeliler genel olarak belirli bir gelisim evresini tamamlayincaya kadar annelerinin karninda tasinir Dogum sirasinda yavrunun gelismisligi memeli turune gore degiskenlik gosterir Kor ve genelde ciplak dogan ve bazen yillarca annesi tarafindan yetistirilen memeli turleri oldugu gibi dogumun ardindan kisa sure icinde kosmaya ya da yuzmeye baslayan memeli turleri de vardir Ancak genel olarak memelilerde yavrularin belirli bir sure anne tarafindan bakimi zorunludur Disi memeli yavrusunu bebegin gelisimi icin gerekli bilesenleri iceren zengin icerikli sutu ile besler Memelilerin vucut buyuklukleri degiskendir En kucuk memeli bir bocekcil olan yabanarisi yarasasi Craseonycteris thonglongyai ortalama 3 cm 1 gr en buyuk memeli ise mavi balinadir Balaenoptera musculus ortalama 35 m 120 ton Memeli vucudu sicak veya soguk iklim kosullari ile mucadele icin de farkli ozelliklere sahiptir Karasal memeliler icin kalin bir kis kurku deniz memelileri icin deri altinda kalin bir yag tabakasi veya yaglanmis bir kurk bu mucadelenin silahlaridir Bazi memeliler de kis uykusuna yatarak bu donemi enerjiden tasarruf ederek gecirir Yiyecegin bol oldugu donemde vucudunda depoladigi fazladan kalorileri yiyecegin kit oldugu bu donemde uyku durumunda iken yakar Sincaplar ayilar ve porsuklarda oldugu gibi Bu durum gercek bir kis uykusu halini de alabilir yediuyurlar ya da yarasalarda oldugu gibi yani bu sure icinde canlilar yasamsal faaliyetlerini ve vucut sicakliklarini minimuma indirirler Bazi memeli turleri insanlar tarafindan evcillestirilmistir ve yabani turleri ortadan kalkmis ya da cok az kalmistir Inek at koyun gibi SistematikMemelilerin familya seviyesine kadar siniflandirilmasi icin buraya bakiniz Memelilerin siniflandirilmasi Bir memeli turu DugongBir tarih oncesi memeli Toxodon Balinalar deniz memelileridir Altsinif Prototheria Yumurtlayan memelilerTakim Monotremata Tek delikliler dd Altsinif Theria Doguran memelilerInfra sinif Marsupialia veya Metatheria KeselilerTakim Takim Didelphimorphia Keseli sicangiller Takim Diprotodontia Iki on disliler Takim Microbiotheria Chiloe keseli sicani Takim Notoryctemorphia Keseli kostebek Takim Paucituberculata Fare keseli sicanigiller Takim Peramelemorphia Keseli porsugumsularInfra sinif Placentalia veya Eutheria EtenelilerTakim Afrosoricida Tenreksiler Takim Artiodactyla Cift parmaklilar Takim Carnivora Etciller Takim Cetacea Balinalar Takim Chiroptera Yarasalar Takim Cingulata Armadillo Takim Dermoptera Abali memeliler Takim Desmostylia Takim Hyracoidea Kirsicanimsilar Takim Insectivora Bocekciller Takim Lagomorpha Tavsanimsilar Takim Takim Perissodactyla Tek toynaklilar Takim Pholidota Takim Pilosa Dissiz memeliler Takim Primates Primatlar Takim Proboscidea Filler Takim Rodentia Kemiriciler Takim Scandentia Sivri sincapcikgiller Takim Sirenia Deniz inekleri Takim Tubulidentata dd Molekuler DNA incelemeleri sonucunda olusturulmus bir kladogram su sekilde gosterilebilir Memeliler Tek delikliler Doguran memeliler Keseliler Eteneliler Atlantogenata Afrotheria Xenarthra Boreoeutheria Euarchontoglires Euarchonta Glires Laurasiatheria Bocekciller Scrotifera Yarasalar Toynaklilar Cift toynaklilar Tek toynaklilar Ferae Pangolin Etciller Ayrica bakinizMemelilerin evrimi Memeli cinsleri listesiKaynakca www mineralienatlas de Almanca 25 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Temmuz 2021 www mindat org 7 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2021 www mindat org 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Haziran 2021 Science Ingilizce 6 Ocak 2010 22 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Haziran 2021 Burgin Connor J Colella Jocelyn P Kahn Philip L Upham Nathan S 1 Subat 2018 How many species of mammals are there Journal of Mammalogy 99 1 1 14 doi 10 1093 jmammal gyx147 ISSN 0022 2372 Tarver James E dos Reis Mario Mirarab Siavash Moran Raymond J Parker Sean O Reilly Joseph E King Benjamin L O Connell Mary J Asher Robert J Warnow Tandy Peterson Kevin J Donoghue Philip C J Pisani Davide 2016 The Interrelationships of Placental Mammals and the Limits of Phylogenetic Inference Genome Biology and Evolution 8 2 ss 330 344 doi 10 1093 gbe evv261 hdl 1983 64d6e437 3320 480d a16c 2e5b2e6b61d4 PMC 4779606 2 PMID 26733575 KitapHayvanlar Ansiklopedisi Parilti Yayincilik 2013 ss 19 21 ISBN 978 605 100 090 9 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Memeliler ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Wikispecies te Memeliler ile ilgili detayli taksonomi bilgileri bulunur