Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Mürettebatsız uzay aracı veya robotik uzay aracı, içerisinde insan bulunmayan uzay araçlarıdır. Mürettebatsız uzay araçları insan müdahalesinden ne ölçüde bağımsız çalıştıklarına bağlı olarak, örneğin uzaktan kumanda veya uzaktan güdüm gibi yöntemlerle, farklı otonomi seviyelerine sahip olabilirler. Ayrıca, aksi belirtilmedikçe uygulanacak önceden programlanmış bir işlem listesine sahip oldukları durumda tamamen otonom da olabilirler. Bilimsel ölçümler için kullanılan robotik uzay araçlarına genellikle uzay sondası veya uzay gözlemevi denir.
Altta: Uzay uçağı Buran, 1988'de mürettebatsız bir uzay aracı olarak fırlatıldı, Dünya yörüngesinde dolandı ve iniş yaptı (solda). James Webb Uzay Teleskobu'nun modeli (sağda).
Birçok uzay görevi, daha düşük maliyet ve risk faktörleri nedeniyle mürettebatlı operasyonlardan ziyade telerobotik operasyonlara daha uygundur. Ayrıca, Venüs gibi bazı gezegen hedefleri veya Jüpiter'in yakın çevresi, mevcut teknoloji göz önüne alındığında insan yaşamının sürdürülebilirliği için fazla elverişsizdir. Satürn, Uranüs ve Neptün gibi dış gezegenler, mevcut mürettebatlı uzay uçuşu teknolojisiyle ulaşılamayacak kadar uzaktadır. Bu nedenle telerobotik sondalar bu gök cisimlerini keşfetmenin tek yoludur. Telerobotik ayrıca, uzay araçları sterilize edilebildiği için Dünya mikroorganizmaları tarafından kontaminasyona açık bölgelerin keşfine de olanak tanır. İnsanlar çok sayıda mikroorganizma ile bir arada yaşadıkları ve bu mikroorganizmaların bir uzay gemisi veya uzay giysisi içinde kontrol altında tutulması da zor olduğu için bir uzay aracıyla aynı şekilde sterilize edilemezler.
İlk mürettebatsız uzay görevi, 4 Ekim 1957'de Dünya yörüngesine fırlatılan Sputnik idi. Neredeyse tüm yapay uydular, iniş araçları ve keşif araçları robotik uzay araçlarıdır. Ancak her mürettebatsız uzay aracı robotik bir uzay aracı değildir. Örneğin, bir yansıtıcı küre robotik olmayan mürettebatsız uzay aracıdır. İçerisinde insan olmayan ancak başka hayvanların bulunduğu uzay görevleri de mürettebatsız görevler olarak adlandırılır.
Birçok yaşanabilir uzay aracı da değişen seviyelerde robotik özelliklere sahiptir. Örneğin, Salyut 7 ve Mir uzay istasyonları ile Uluslararası Uzay İstasyonu'nun modülü, hem ikmal araçları hem de yeni modüllerle uzaktan güdümlü konum koruma ve kenetlenme manevraları yapabilme yeteneğine sahipti. , mürettebatlı uzay istasyonları için giderek daha fazla kullanılmaktadır.
Tarihçe
İlk robotik uzay aracı, Sovyetler Birliği (SSCB) tarafından 22 Temmuz 1951'de fırlatıldı. Bu, Dezik ve Tsygan adlı iki köpeği taşıyan bir uçuşuydu. 1951 sonbaharına kadar bu tür dört uçuş daha gerçekleştirildi.
İlk yapay uydu olan Sputnik 1, SSCB tarafından 4 Ekim 1957'de 215 ila 939 kilometre (116 ila 507 nmi) irtifada bir Dünya yörüngesine yerleştirildi. SSCB, 3 Kasım 1957'de Sputnik 2'yi yörüngeye gönderdi. 113 kilogram (249 lb) ağırlığındaki Sputnik 2, yörüngeye çıkan ilk hayvan olan Layka adlı köpeği taşıdı. Uydu, fırlatma aracının üst kademesinden ayrılmak üzere tasarlanmadığından yörüngedeki toplam kütle 508,3 kilogramdı (1.121 lb).
Sovyetlerle kıyasıya bir yarış içinde olan Amerika Birleşik Devletleri, ilk yapay uydusu 'i 31 Ocak 1958'de 357 ila 2.543 kilometre (193 ila 1.373 nmi) irtifada bir yörüngeye fırlattı. Sputnik 1, 58 santimetrelik (23 inç) bir küre olup 83,6 kilogram (184 lb) ağırlığındayken, Explorer 1 ise 205 santimetre (80,75 in) uzunluğunda, 15,2 santimetre (6,00 in) çapında ve 14,0 kilogram (30,8 lb) ağırlığında bir silindirdi. Explorer 1, o zamanlar için önemli bir bilimsel keşif olan Van Allen kuşaklarının varlığını doğrulayan sensörler taşırken, Sputnik 1 hiçbir bilimsel sensör taşımıyordu. ABD 17 Mart 1958'de, yaklaşık bir greyfurt büyüklüğünde olan ve 2016 itibarıyla 670 ila 3.850 kilometre (360 ila 2.080 nmi) bir yörüngede kalmaya devam eden ikinci uydusu 'i yörüngeye gönderdi.
İlk denenen Ay sondası, 23 Eylül 1958'de fırlatılan (Luna 1958A) idi. Ay sondası gönderme hedefi 4 Ocak 1959'da Luna 1'in önce Ay'ın ve ardından da Güneş'in yörüngesine girmesine kadar defalarca başarısızlıkla sonuçlandı.
Bu ilk görevlerin başarısı, ABD ve SSCB arasında giderek daha iddialı sondalarla birbirlerine üstünlük kurma yarışını başlattı. Mariner 2, başka bir gezegeni inceleyen ilk sonda oldu ve 1962'de Venüs'ün aşırı yüksek sıcaklığını bilim insanlarına açıkladı. Sovyet ise Venüs'ü inceleyen ilk atmosfer sondasıydı. 'ün 1965'teki Mars yakın geçişi, gezegenin kraterli yüzeyinin ilk görüntülerinin elde edilmesini sağladı. Sovyetler buna birkaç ay sonra Luna 9'un Ay yüzeyinden çektiği görüntülerle karşılık verdi. 1967 yılında Amerika'nın aracı Ay yüzeyi hakkında, iki yıl sonra insanları Ay'a indiren Apollo 11 görevi için hayati önem taşıyacağı kanıtlanacak bilgiler topladı.
İlk yıldızlararası sonda, 5 Eylül 1977'de fırlatılan Voyager 1 idi. Araç, 25 Ağustos 2012'de yıldızlararası uzaya ulaştı ve ardından ikizi Voyager 2 de 5 Kasım 2018'de onu takip etti.
Dokuz ülke daha kendi fırlatma araçlarını kullanarak başarılı bir şekilde uydu fırlatmıştır: Fransa (1965), Japonya ve Çin (1970), Birleşik Krallık (1971), Hindistan (1980), İsrail (1988), İran (2009), Kuzey Kore (2012) ve Güney Kore (2022).
Tasarım
Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri uzay aracı tasarımında bir aracı, görev yükü ve (veya platform) olmak üzere iki ana bölümden oluşmuş kabul eder. Gövde; fiziksel yapı, termal kontrol, elektrik gücü, durum kontrolü (yönelme kontrolü) ve telemetri, takip ve komuta işlevlerini sağlar.
JPL (Jet İtki Laboratuvarı), bir uzay aracının "uçuş sistemini" alt sistemlere ayırır. Bu alt sistemler şunları içerir:
Yapı
Fiziksel ana yapıdır ve şu işlevleri yerine getirir:
- uzay aracının genel mekanik bütünlüğünü sağlar.
- uzay aracı bileşenlerinin desteklenmesini ve fırlatma yüklerine dayanabilmesini temin eder.
Veri işleme
Bu sistem bazen komut ve veri alt sistemi olarak da adlandırılır. Genellikle şunlardan sorumludur:
- komut dizisi depolama
- uzay aracının saatini doğru tutma
- uzay aracı telemetri verilerini (örneğin, uzay aracının genel sağlık durumu) toplama ve raporlama
- görev verilerini (örneğin, fotoğrafik görüntüler) toplama ve raporlama
Yönelim belirleme ve kontrolü
Bu sistem temel olarak dış bozuculara (kütleçekim gradyanı etkileri, manyetik alan torkları, güneş radyasyonu ve aerodinamik sürüklenme) rağmen uzay aracının uzaydaki doğru yönelimini (durumunu) sağlamaktan sorumludur. Ayrıca, antenler ve güneş panelleri gibi hareketli parçaların yeniden konumlandırılması gerekebilir.
Atmosfere giriş, alçalma ve iniş (EDL)
Bütünleşik algılama, anlık görüntüsel arazi verilerini yorumlamak, güvenli inişi engelleyebilecek arazi tehlikelerini gerçek zamanlı olarak tespit etmek ve bunlardan kaçınmak, ayrıca referans noktası yerelleştirme teknikleri kullanarak ilgi çekici, istenen bir bölgeye iniş hassasiyetini artırmak için bir görüntü dönüştürme algoritmasını içerir. Bütünleşik algılama bu görevleri, konumunu anlamak, pozisyonunu belirlemek ve doğru olup olmadığını ya da herhangi bir düzeltme yapması gerekip gerekmediğini saptamak (yerelleştirme) için önceden kaydedilmiş bilgilere ve kameralara dayanarak tamamlar. Kameralar ayrıca, artan yakıt tüketimi gibi bir durum ya da krater veya uçurum kenarı gibi inişi oldukça elverişsiz kılacak fiziksel bir tehlike olup olmadığını tespit etmek için de kullanılır (tehlike değerlendirmesi).
Tehlikeli bir araziye iniş
Robotik uzay araçlarını içeren gezegen keşif görevlerinde, gezegen yüzeyine güvenli ve başarılı bir iniş sağlamak için iniş süreçlerinde üç kilit bölüm bulunur. Bu süreç, gezegenin kütleçekim alanına ve atmosferine girişi, atmosfer içerisinde bilimsel değere sahip olan ve önceden belirlenmiş bir bölgeye doğru alçalmayı ve araç üzerindeki bilimsel cihazların (veya donanımın) bütünlüğünün korunmasını garanti eden güvenli bir inişi içerir. Robotik uzay aracı bu aşamalardan geçerken, kendisinin güvenilir bir kontrolünü ve iyi manevra kabiliyetini sağlamak için yüzeye göre konumunu da tahmin edebilmelidir. Robotik uzay aracı ayrıca, tehlikelerden kaçınmak için gerçek zamanlı olarak verimli bir şekilde tehlike değerlendirmesi ve yörünge düzeltmeleri yapmalıdır. Bunu başarmak için robotik uzay aracının, aracın yüzeye göre nerede bulunduğuna (yerelleştirme), araziden kaynaklanabilecek tehlikelerin neler olabileceğine (tehlike değerlendirmesi) ve aracın o anda nereye yönelmesi gerektiğine (tehlikeden kaçınma) dair doğru bilgilere ihtiyacı vardır. Yerelleştirme, tehlike değerlendirmesi ve kaçınma operasyonları için gerekli yetenekler olmadan bir robotik uzay aracı güvensiz hale gelir ve kolayca yüzey çarpışmaları, istenmeyen yakıt tüketim seviyeleri ve/veya güvensiz manevralar gibi tehlikeli durumlara girebilir.
Haberleşme
Haberleşme alt sistemindeki bileşenler arasında radyo antenleri, vericiler ve alıcılar bulunur. Bunlar, Dünya'daki yer istasyonlarıyla veya diğer uzay araçlarıyla iletişim kurmak için kullanılabilir.
Elektrik gücü
Uzay araçlarındaki elektrik gücü kaynağı genellikle fotovoltaik (güneş) pillerinden veya bir radyoizotop termoelektrik jeneratöründen (RTG) sağlanır. Alt sistemin diğer bileşenleri arasında gücü depolamak için bataryalar ve bileşenleri güç kaynaklarına bağlayan dağıtım devreleri yer alır.
Sıcaklık kontrolü ve çevresel etkenlerden koruma
Uzay araçları genellikle yalıtım sayesinde sıcaklık dalgalanmalarından korunur. Bazı uzay araçları, güneş kaynaklı ısınmadan ek koruma için aynalar ve güneşlikler kullanır. Ayrıca sık sık mikrometeoroitlerden ve yörünge enkazından korunmak için kalkana ihtiyaç duyarlar.
İtki sistemi
Uzay aracı itki sistemi, bir uzay aracının ileri doğru gitmesi için itki üreterek uzayda yolculuk etmesini sağlayan bir yöntemdir. Ancak, evrensel olarak kullanılan tek bir itki sistemi yoktur. Örneğin, Tek terkip yakıtlı, çift terkip yakıtlı, iyon itkisi ve benzeri sistemler bulunur. Her itki sistemi farklı avantajlara ve dezavantajlara sahip olarak, itkiyi biraz farklı şekillerde üretir. Fakat günümüzde çoğu uzay aracının itki sistemi roket motorlarına dayanmaktadır. Roket motorlarının ardındaki genel fikir, bir oksitleyicinin yakıt kaynağıyla buluştuğunda yüksek hızlarda enerji ve ısının patlayıcı bir şekilde salınması ve bunun da uzay aracını ileri doğru itmesidir. Bu, Newton'un üçüncü yasası olarak bilinen temel bir prensip sayesinde gerçekleşir. Newton'a göre, "her etkiye karşılık, eşit ve zıt bir tepki vardır." Enerji ve ısı uzay aracının arkasından salınırken, gaz parçacıkları uzay aracının ileri doğru gitmesini sağlamak için zıt yönde itilir. Günümüzde roket motorlarının kullanılmasının ana nedeni, roketlerin mevcut en güçlü itki yöntemi olmasıdır.
Tek terkip yakıtlı itki sistemi
Bir itki sisteminin çalışması için genellikle bir oksitleyici hattı ve bir yakıt hattı bulunur. Bu şekilde, uzay aracının sevk ve idaresi sağlanır. Ancak, tek terkip yakıtlı bir itki sisteminde bir oksitleyici hattına gerek yoktur ve yalnızca yakıt hattı yeterlidir. Bu, oksitleyicinin kimyasal olarak yakıt molekülünün kendisine bağlı olması sayesinde çalışır. Bununla birlikte, itki sisteminin kontrol edilebilmesi için yakıtın yanması yalnızca bir katalizör varlığıyla mümkün olabilir. Bu durum, roket motorunu daha hafif ve daha ucuz hale getirmesi, kontrolünün kolay ve daha güvenilir olması nedeniyle oldukça avantajlıdır. Fakat dezavantajlı yanı bu kimyasalın üretiminin, depolanmasının ve taşınmasının çok tehlikeli olmasıdır.
Çift terkip yakıtlı itki sistemi
Çift terkip yakıtlı bir itki sistemi, sıvı yakıt kullanan bir roket motorudur. Bu, hem oksitleyici hem de yakıt hattının sıvı halde olduğu anlamına gelir. Bu sistem benzersizdir çünkü ateşleme sistemine ihtiyaç duymaz, iki sıvı birbirleriyle temas ettikleri anda kendiliğinden tutuşur ve uzay aracını ileri itmek için gereken itkiyi üretir. Bu teknolojinin temel faydası bu tür sıvıların nispeten yüksek yoğunluğa sahip olmasıdır, bu da yakıt tankının hacminin küçük olmasına olanak tanır ve dolayısıyla hacim verimliliğini artırır. Dezavantajı ise tek terkip yakıtlı itki sistemininkiyle aynıdır; üretimi, depolanması ve taşınması çok tehlikelidir.
İyon itki sistemi
İyon itki sistemi, elektron bombardımanı veya iyonların hızlandırılması yoluyla itki üreten bir motor türüdür. Nötr yüklü bir itici gaz atomuna yüksek enerjili elektronlar gönderilerek itici gaz atomundan elektronlar koparılır ve bu, itici gaz atomunun pozitif yüklü bir atom haline gelmesiyle sonuçlanır. Pozitif yüklü iyonlar, binlerce hassas şekilde hizalanmış deliğe sahip olan ve yüksek voltajlarla çalışan pozitif yüklü ızgaralardan geçmeleri için yönlendirilir. Daha sonra, hizalanmış pozitif yüklü iyonlar, iyonların hızını saniyede 40 kilometreye (saatte 90.000 mil) kadar artıran negatif yüklü bir hızlandırıcı ızgaradan geçerken daha da hızlanır. Bu pozitif yüklü iyonların momentumu, uzay aracını ileri itmek için gereken itkiyi sağlar. Bu tür bir itkiye sahip olmanın avantajı, derin uzay yolculuğu için gerekli olan sabit hızı korumada son derece verimli olmasıdır. Ancak, üretilen itki miktarı son derece düşüktür ve çalışması için çok fazla elektrik gücüne ihtiyaç duyar.
Mekanik cihazlar
Mekanik bileşenlerin genellikle fırlatmadan sonra veya inişten önce açılması/konuşlandırılması için hareket ettirilmesi gerekir. Motor kullanımına ilave olarak, yalnızca bir kez gerçekleştirilen birçok mekanik işlem piroteknik cihazlarla kontrol edilir.
Robotik ve mürettebatsız ayrımı
Robotik uzay araçları, belirli bir elverişsiz ortam için özel olarak tasarlanmış sistemlerdir. Belirli bir ortama yönelik tasarlandıkları için, karmaşıklık ve yetenekler açısından büyük farklılıklar gösterirler. Mürettebatsız bir uzay aracı ise içerisinde personel veya mürettebat bulunmayan ve otomatik (insan müdahalesi olmayan) veya uzaktan kumanda (insan müdahalesiyle) ile çalıştırılan bir uzay aracıdır. "Mürettebatsız uzay aracı" terimi, uzay aracının robotik olduğu anlamına gelmez.
Kontrol
Robotik uzay araçları elde ettikleri verileri ve araç durum bilgilerini Dünya'ya geri göndermek için telemetri kullanır. Genellikle "uzaktan kumandalı" veya "telerobotik" olarak anılsalar da, Sputnik 1 ve Explorer 1 gibi ilk yörünge uzay araçları Dünya'dan kontrol sinyalleri almamıştır. Bu ilk uzay araçlarından kısa bir süre sonra, yerden uzaktan kontrole olanak tanıyan komuta sistemleri geliştirildi. Sinyal gecikmeleri nedeniyle Dünya'dan anlık kontrolün mümkün olmadığı uzak sondalar için daha fazla otonomiye sahip olmaları büyük önem taşır. Cassini–Huygens ve Mars Exploration Rover gibi daha yeni sondalar yüksek düzeyde otonom olup uzun süreler boyunca bağımsız çalışmak için yerleşik bilgisayarları kullanırlar.
Uzay sondaları ve gözlemevleri
Uzay sondası, Dünya yörüngesinde dönmeyen ve bunun yerine dış uzayın daha derinlerini keşfeden robotik bir uzay aracıdır. Uzay sondalarının üzerinde farklı bilimsel cihazlar bulunur. Bir uzay sondası Ay'a yaklaşabilir, gezegenler arası uzayda yolculuk edebilir, diğer gezegensel cisimlerin yanından geçebilir (yakın geçiş), yörüngesine girebilir veya üzerine inebilir ya da yıldızlararası uzaya ulaşabilir. Uzay sondaları topladıkları verileri Dünya'ya gönderir. Uzay sondaları yörünge araçları, iniş araçları ve keşif araçları olabilir ve ayrıca gönderildiği hedeften materyal toplayıp Dünya'ya geri getirebilir.
Bir sonda Dünya'nın yakın çevresinden ayrıldıktan sonra, yörüngesi muhtemelen onu Dünya'nın yörüngesine benzer bir Güneş yörüngesi boyunca ilerletecektir. Başka bir gezegene ulaşmak için en basit pratik yöntem bir Hohmann transfer yörüngesidir. Kütleçekimsel sapan gibi daha karmaşık teknikler yakıt açısından daha verimli olabilir, fakat sondanın yolculuk esnasında daha fazla zaman geçirmesini gerektirebilir. Yüksek delta-v gerektiren bazı görevler (yüksek eğiklik değişimi gibi) modern itki sistemlerinin sınırları dahilinde yalnızca kütleçekimsel sapanlar kullanılarak gerçekleştirilebilir. Çok az itki kullanan ancak önemli miktarda zaman gerektiren bir teknik ise üzerindeki bir yörüngeyi takip etmektir.
Bir uzay teleskobu veya uzay gözlemevi, astronomik cisimleri gözlemlemek için dış uzayda kullanılan bir teleskoptur. Uzay teleskopları gözlemledikleri elektromanyetik radyasyonun filtrelenmesinden ve bozulmasından etkilenmediği gibi, yer tabanlı gözlemevlerinin karşılaştığı ışık kirliliğinden de etkilenmezler. İki türe ayrılırlar: Tüm gökyüzünü haritalayan uydular (astronomik tarama) ve seçilmiş astronomik cisimlere veya gökyüzünün belirli bölgelerine ve ötesine odaklanan uydular. Uzay teleskopları, hava durumu analizi, casusluk ve diğer bilgi toplama türleri için uygulanan uydu görüntülemesi amacıyla Dünya'ya yönelen yer gözlem uydularından farklıdır.
Kargo uzay araçları
Kargo veya ikmal uzay araçları, yiyecek, yakıt ve çeşitli ekipmanlar gibi hayati malzemeleri uzay istasyonlarına ulaştırmak amacıyla özel olarak tasarlanmış robotik araçlardır. Bu temel görevleri, onları esas olarak bilimsel keşiflere odaklanan uzay sondalarından ayırır.
Otomatikleştirilmiş kargo uzay araçları, 1978 yılından bu yana uzay istasyonlarına kesintisiz hizmet sunmaktadır. Bu araçlar, Salyut 6 ve Salyut 7 gibi erken dönem istasyonlardan başlayarak Mir, Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) ve Tiangong uzay istasyonu gibi daha modern ve karmaşık yapıların operasyonel devamlılığına ve görev hedeflerine ulaşmalarına önemli katkılar sağlamıştır.
Günümüzde Uluslararası Uzay İstasyonu, lojistik ihtiyaçlarını karşılamak için temel olarak üç farklı kargo uzay aracından faydalanmaktadır: Rusya tarafından işletilen ile Amerika Birleşik Devletleri menşeli Cargo Dragon 2 ve araçları. Çin Halk Cumhuriyeti'ne ait Tiangong uzay istasyonunun ikmal operasyonları ise yalnızca kargo aracıyla yürütülmektedir.
Gelecekte Uluslararası Uzay İstasyonu'na hizmet vermesi planlanan Amerikan Dream Chaser ve Japon adlı yeni nesil kargo araçları ise halen geliştirme aşamasındadır. Daha önceki yıllarda ise Avrupa Otomatik Transfer Aracı (ATV), 2008'den 2015'e kadar Uluslararası Uzay İstasyonu'na başarılı ikmal görevleri düzenlemiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Asif Siddiqi, Sputnik and the Soviet Space Challenge, University Press of Florida, 2003, , s. 96
- ^ Whitehouse, David (28 Ekim 2002). "First dog in space died within hours". BBC News World Edition. 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2013.
Kasım 1957'de Sputnik 2 ile tek yönlü bir yolculuğa gönderilen hayvanın (Laika), fırlatmadan yaklaşık bir hafta sonra yörüngede acısız bir şekilde öldüğü söylenmişti. Şimdi ise, görevin başlamasından sadece birkaç saat sonra aşırı ısınma ve panik nedeniyle öldüğü ortaya çıktı.
- ^ "Sputnik 2, Russian Space Web". 3 Kasım 2012. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ "NASA - What Is a Space Probe?". www.nasa.gov. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ Barnes, Brooks (12 Eylül 2013). "In a Breathtaking First, NASA's Voyager 1 Exits the Solar System". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022.
- ^ Potter, Sean (9 Aralık 2018). "NASA's Voyager 2 Probe Enters Interstellar Space". NASA. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022.
- ^ "France launches first satellite". UPI. 26 Kasım 1965. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ "11 February 1970. This Day in History: Japan launches its first satellite". History Channel. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ "Timeline: Major milestones in Chinese space exploration". Reuters. 22 Kasım 2020. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ Ben Judge (28 Ekim 2020). "28 October 1971: Britain's only independent satellite launch". Money Week. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ VP Sandlas (31 Ağustos 2018). "Blast from the past: An insider's account of India's first successful experimental satellite launch". 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ Glenn Frankel (20 Eylül 1988). "Israel Launches its First Satellite into Orbit". Washington Post. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ "Iran launches first satellite, draws concern". Los Angeles Times. 3 Şubat 2009. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ "North Korea Launches First Satellite into Orbit". Space News. 14 Aralık 2012. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ "South Korea launches first satellite with homegrown rocket". NBC News. 22 Haziran 2022. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2023.
- ^ "Air University Space Primer, Chapter 10 – Spacecraft Design, Structure And Operation" (PDF). USAF. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007.
- ^ "Chapter 11. Typical Onboard Systems". JPL. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2008.
- ^ Wiley J. Larson; James R. Wertz (1999). Space Mission Analysis and Design, 3rd ed. Microcosm. s. 354. ,
- ^ Howard, Ayanna (Ocak 2011). "Rethinking public–private space travel". Space Policy. 29 (4): 266-271. Bibcode:2013SpPol..29..266A. doi:10.1016/j.spacepol.2013.08.002.
- ^ LU. K. Khodarev (1979). "Space Communications". The Great Soviet Encyclopedia. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2013.
- ^ Wiley J. Larson; James R. Wertz (1999). Space Mission Analysis and Design, 3rd ed.. Microcosm. s. 409.
- ^ "Micrometeoroid and Orbital Debris (MMOD) Protection" (PDF). NASA. 29 Ekim 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2013.
- ^ Hall, Nancy (5 Mayıs 2015). "Welcome to the Beginner's Guide to Propulsion". NASA. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ Zhang, Bin (Ekim 2014). "A verification framework with application to a propulsion system". Expert Systems with Applications. 41 (13): 5669-5679. doi:10.1016/j.eswa.2014.03.017.
- ^ Chen, Yang (Nisan 2017). "Dynamic modeling and simulation of an integral bipropellant propulsion double-valve combined test system" (PDF). Acta Astronautica. 133: 346-374. Bibcode:2017AcAau.133..346C. doi:10.1016/j.actaastro.2016.10.010. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ Patterson, Michael (Ağustos 2017). "Ion Propulsion". NASA. 31 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ Wiley J. Larson; James R. Wertz(1999). Space Mission Analysis and Design, 3rd ed. Microcosm. s. 460.
- ^ Davis, Phillips. "Basics of Space Flight". NASA. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ K. Schilling; W. Flury (11 Nisan 1989). "AUTONOMY AND ON-BOARD MISSION MANAGEMENT ASPECTS FOR THE CASSINI-TITAN PROBE". ATHENA MARS EXPLORATION ROVERS. 5 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2013.
- ^ "Frequently Asked Questions (Athena for kids): Q) Is the rover controlled by itself or controlled by scientists on Earth?" (PDF). ATHENA MARS EXPLORATION ROVERS. 2005. 29 Ekim 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2013.
- ^ "NASA - What Is a Space Probe?". www.nasa.gov (İngilizce). 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ "Space Probes". education.nationalgeographic.org (İngilizce). 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ Ross, S. D. (2006). "The Interplanetary Transport Network" (PDF). American Scientist. 94 (3): 230-237. doi:10.1511/2006.59.994. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2013.
- ^ Abbey A. Donaldson (12 Şubat 2024). "NASA to Provide Coverage of Progress 87 Launch, Space Station Docking". Nasa. 17 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2025.
- ^ Post, Hannah (16 Eylül 2014). "NASA Selects SpaceX to be Part of America's Human Spaceflight Program". SpaceX. 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2019.
- ^ Berger, Eric (9 Haziran 2017). "So SpaceX is having quite a year". Ars Technica. 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2017.
- ^ Jeff Foust (30 Ocak 2024). "Falcon 9 launches Cygnus cargo spacecraft to space station". Space News.
- ^ "长征七号遥三火箭 • 天舟二号货运飞船 • LongMarch-7 Y3 • Tianzhou-2". spaceflightfans.cn (Çince). 21 Nisan 2021. 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ Jones, Andrew (13 Nisan 2021). "China preparing Tianzhou-2 cargo mission to follow upcoming space station launch". . Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "China rolls out rocket for Tianzhou 3 cargo mission ahead of Monday launch (Photos)". Space.com. 17 Eylül 2021. 5 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2025.
- ^ "SNC Selects ULA for Dream Chaser® Spacecraft Launches". Sierra Nevada Corporation (Basın açıklaması). 14 Ağustos 2019. 14 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2019.
- ^ "NASA Deputy Administrator Lori Garver touts Colorado's role". Youtube.com. 5 Şubat 2011. 22 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Murettebatsiz uzay araci veya robotik uzay araci icerisinde insan bulunmayan uzay araclaridir Murettebatsiz uzay araclari insan mudahalesinden ne olcude bagimsiz calistiklarina bagli olarak ornegin uzaktan kumanda veya uzaktan gudum gibi yontemlerle farkli otonomi seviyelerine sahip olabilirler Ayrica aksi belirtilmedikce uygulanacak onceden programlanmis bir islem listesine sahip olduklari durumda tamamen otonom da olabilirler Bilimsel olcumler icin kullanilan robotik uzay araclarina genellikle uzay sondasi veya uzay gozlemevi denir Ustte Murettebatsiz ikmal araci solda Galileo uzay sondasi 1989 da Dunya yorungesinden ayrilmadan once sagda Altta Uzay ucagi Buran 1988 de murettebatsiz bir uzay araci olarak firlatildi Dunya yorungesinde dolandi ve inis yapti solda James Webb Uzay Teleskobu nun modeli sagda Bircok uzay gorevi daha dusuk maliyet ve risk faktorleri nedeniyle murettebatli operasyonlardan ziyade telerobotik operasyonlara daha uygundur Ayrica Venus gibi bazi gezegen hedefleri veya Jupiter in yakin cevresi mevcut teknoloji goz onune alindiginda insan yasaminin surdurulebilirligi icin fazla elverissizdir Saturn Uranus ve Neptun gibi dis gezegenler mevcut murettebatli uzay ucusu teknolojisiyle ulasilamayacak kadar uzaktadir Bu nedenle telerobotik sondalar bu gok cisimlerini kesfetmenin tek yoludur Telerobotik ayrica uzay araclari sterilize edilebildigi icin Dunya mikroorganizmalari tarafindan kontaminasyona acik bolgelerin kesfine de olanak tanir Insanlar cok sayida mikroorganizma ile bir arada yasadiklari ve bu mikroorganizmalarin bir uzay gemisi veya uzay giysisi icinde kontrol altinda tutulmasi da zor oldugu icin bir uzay araciyla ayni sekilde sterilize edilemezler Ilk murettebatsiz uzay gorevi 4 Ekim 1957 de Dunya yorungesine firlatilan Sputnik idi Neredeyse tum yapay uydular inis araclari ve kesif araclari robotik uzay araclaridir Ancak her murettebatsiz uzay araci robotik bir uzay araci degildir Ornegin bir yansitici kure robotik olmayan murettebatsiz uzay aracidir Icerisinde insan olmayan ancak baska hayvanlarin bulundugu uzay gorevleri de murettebatsiz gorevler olarak adlandirilir Bircok yasanabilir uzay araci da degisen seviyelerde robotik ozelliklere sahiptir Ornegin Salyut 7 ve Mir uzay istasyonlari ile Uluslararasi Uzay Istasyonu nun modulu hem ikmal araclari hem de yeni modullerle uzaktan gudumlu konum koruma ve kenetlenme manevralari yapabilme yetenegine sahipti murettebatli uzay istasyonlari icin giderek daha fazla kullanilmaktadir TarihceABD Ulusal Hava ve Uzay Muzesi ndeki Sputnik 1 replikasiExplorer 1 in replikasi Ilk robotik uzay araci Sovyetler Birligi SSCB tarafindan 22 Temmuz 1951 de firlatildi Bu Dezik ve Tsygan adli iki kopegi tasiyan bir ucusuydu 1951 sonbaharina kadar bu tur dort ucus daha gerceklestirildi Ilk yapay uydu olan Sputnik 1 SSCB tarafindan 4 Ekim 1957 de 215 ila 939 kilometre 116 ila 507 nmi irtifada bir Dunya yorungesine yerlestirildi SSCB 3 Kasim 1957 de Sputnik 2 yi yorungeye gonderdi 113 kilogram 249 lb agirligindaki Sputnik 2 yorungeye cikan ilk hayvan olan Layka adli kopegi tasidi Uydu firlatma aracinin ust kademesinden ayrilmak uzere tasarlanmadigindan yorungedeki toplam kutle 508 3 kilogramdi 1 121 lb Sovyetlerle kiyasiya bir yaris icinde olan Amerika Birlesik Devletleri ilk yapay uydusu i 31 Ocak 1958 de 357 ila 2 543 kilometre 193 ila 1 373 nmi irtifada bir yorungeye firlatti Sputnik 1 58 santimetrelik 23 inc bir kure olup 83 6 kilogram 184 lb agirligindayken Explorer 1 ise 205 santimetre 80 75 in uzunlugunda 15 2 santimetre 6 00 in capinda ve 14 0 kilogram 30 8 lb agirliginda bir silindirdi Explorer 1 o zamanlar icin onemli bir bilimsel kesif olan Van Allen kusaklarinin varligini dogrulayan sensorler tasirken Sputnik 1 hicbir bilimsel sensor tasimiyordu ABD 17 Mart 1958 de yaklasik bir greyfurt buyuklugunde olan ve 2016 itibariyla 670 ila 3 850 kilometre 360 ila 2 080 nmi bir yorungede kalmaya devam eden ikinci uydusu i yorungeye gonderdi Ilk denenen Ay sondasi 23 Eylul 1958 de firlatilan Luna 1958A idi Ay sondasi gonderme hedefi 4 Ocak 1959 da Luna 1 in once Ay in ve ardindan da Gunes in yorungesine girmesine kadar defalarca basarisizlikla sonuclandi Bu ilk gorevlerin basarisi ABD ve SSCB arasinda giderek daha iddiali sondalarla birbirlerine ustunluk kurma yarisini baslatti Mariner 2 baska bir gezegeni inceleyen ilk sonda oldu ve 1962 de Venus un asiri yuksek sicakligini bilim insanlarina acikladi Sovyet ise Venus u inceleyen ilk atmosfer sondasiydi un 1965 teki Mars yakin gecisi gezegenin kraterli yuzeyinin ilk goruntulerinin elde edilmesini sagladi Sovyetler buna birkac ay sonra Luna 9 un Ay yuzeyinden cektigi goruntulerle karsilik verdi 1967 yilinda Amerika nin araci Ay yuzeyi hakkinda iki yil sonra insanlari Ay a indiren Apollo 11 gorevi icin hayati onem tasiyacagi kanitlanacak bilgiler topladi Ilk yildizlararasi sonda 5 Eylul 1977 de firlatilan Voyager 1 idi Arac 25 Agustos 2012 de yildizlararasi uzaya ulasti ve ardindan ikizi Voyager 2 de 5 Kasim 2018 de onu takip etti Dokuz ulke daha kendi firlatma araclarini kullanarak basarili bir sekilde uydu firlatmistir Fransa 1965 Japonya ve Cin 1970 Birlesik Krallik 1971 Hindistan 1980 Israil 1988 Iran 2009 Kuzey Kore 2012 ve Guney Kore 2022 TasarimAmerika Birlesik Devletleri Hava Kuvvetleri uzay araci tasariminda bir araci gorev yuku ve veya platform olmak uzere iki ana bolumden olusmus kabul eder Govde fiziksel yapi termal kontrol elektrik gucu durum kontrolu yonelme kontrolu ve telemetri takip ve komuta islevlerini saglar JPL Jet Itki Laboratuvari bir uzay aracinin ucus sistemini alt sistemlere ayirir Bu alt sistemler sunlari icerir Yapi NASA nin Orion uzay aracinin robotik bir asteroit yakalama aracina yaklasmasini gosteren bir illustrasyon Fiziksel ana yapidir ve su islevleri yerine getirir uzay aracinin genel mekanik butunlugunu saglar uzay araci bilesenlerinin desteklenmesini ve firlatma yuklerine dayanabilmesini temin eder Veri isleme Bu sistem bazen komut ve veri alt sistemi olarak da adlandirilir Genellikle sunlardan sorumludur komut dizisi depolama uzay aracinin saatini dogru tutma uzay araci telemetri verilerini ornegin uzay aracinin genel saglik durumu toplama ve raporlama gorev verilerini ornegin fotografik goruntuler toplama ve raporlamaYonelim belirleme ve kontrolu Bu sistem temel olarak dis bozuculara kutlecekim gradyani etkileri manyetik alan torklari gunes radyasyonu ve aerodinamik suruklenme ragmen uzay aracinin uzaydaki dogru yonelimini durumunu saglamaktan sorumludur Ayrica antenler ve gunes panelleri gibi hareketli parcalarin yeniden konumlandirilmasi gerekebilir Atmosfere giris alcalma ve inis EDL Butunlesik algilama anlik goruntusel arazi verilerini yorumlamak guvenli inisi engelleyebilecek arazi tehlikelerini gercek zamanli olarak tespit etmek ve bunlardan kacinmak ayrica referans noktasi yerellestirme teknikleri kullanarak ilgi cekici istenen bir bolgeye inis hassasiyetini artirmak icin bir goruntu donusturme algoritmasini icerir Butunlesik algilama bu gorevleri konumunu anlamak pozisyonunu belirlemek ve dogru olup olmadigini ya da herhangi bir duzeltme yapmasi gerekip gerekmedigini saptamak yerellestirme icin onceden kaydedilmis bilgilere ve kameralara dayanarak tamamlar Kameralar ayrica artan yakit tuketimi gibi bir durum ya da krater veya ucurum kenari gibi inisi oldukca elverissiz kilacak fiziksel bir tehlike olup olmadigini tespit etmek icin de kullanilir tehlike degerlendirmesi Tehlikeli bir araziye inis Robotik uzay araclarini iceren gezegen kesif gorevlerinde gezegen yuzeyine guvenli ve basarili bir inis saglamak icin inis sureclerinde uc kilit bolum bulunur Bu surec gezegenin kutlecekim alanina ve atmosferine girisi atmosfer icerisinde bilimsel degere sahip olan ve onceden belirlenmis bir bolgeye dogru alcalmayi ve arac uzerindeki bilimsel cihazlarin veya donanimin butunlugunun korunmasini garanti eden guvenli bir inisi icerir Robotik uzay araci bu asamalardan gecerken kendisinin guvenilir bir kontrolunu ve iyi manevra kabiliyetini saglamak icin yuzeye gore konumunu da tahmin edebilmelidir Robotik uzay araci ayrica tehlikelerden kacinmak icin gercek zamanli olarak verimli bir sekilde tehlike degerlendirmesi ve yorunge duzeltmeleri yapmalidir Bunu basarmak icin robotik uzay aracinin aracin yuzeye gore nerede bulunduguna yerellestirme araziden kaynaklanabilecek tehlikelerin neler olabilecegine tehlike degerlendirmesi ve aracin o anda nereye yonelmesi gerektigine tehlikeden kacinma dair dogru bilgilere ihtiyaci vardir Yerellestirme tehlike degerlendirmesi ve kacinma operasyonlari icin gerekli yetenekler olmadan bir robotik uzay araci guvensiz hale gelir ve kolayca yuzey carpismalari istenmeyen yakit tuketim seviyeleri ve veya guvensiz manevralar gibi tehlikeli durumlara girebilir Haberlesme Haberlesme alt sistemindeki bilesenler arasinda radyo antenleri vericiler ve alicilar bulunur Bunlar Dunya daki yer istasyonlariyla veya diger uzay araclariyla iletisim kurmak icin kullanilabilir Elektrik gucu Uzay araclarindaki elektrik gucu kaynagi genellikle fotovoltaik gunes pillerinden veya bir radyoizotop termoelektrik jeneratorunden RTG saglanir Alt sistemin diger bilesenleri arasinda gucu depolamak icin bataryalar ve bilesenleri guc kaynaklarina baglayan dagitim devreleri yer alir Sicaklik kontrolu ve cevresel etkenlerden koruma Uzay araclari genellikle yalitim sayesinde sicaklik dalgalanmalarindan korunur Bazi uzay araclari gunes kaynakli isinmadan ek koruma icin aynalar ve guneslikler kullanir Ayrica sik sik mikrometeoroitlerden ve yorunge enkazindan korunmak icin kalkana ihtiyac duyarlar Itki sistemi Uzay araci itki sistemi bir uzay aracinin ileri dogru gitmesi icin itki ureterek uzayda yolculuk etmesini saglayan bir yontemdir Ancak evrensel olarak kullanilan tek bir itki sistemi yoktur Ornegin Tek terkip yakitli cift terkip yakitli iyon itkisi ve benzeri sistemler bulunur Her itki sistemi farkli avantajlara ve dezavantajlara sahip olarak itkiyi biraz farkli sekillerde uretir Fakat gunumuzde cogu uzay aracinin itki sistemi roket motorlarina dayanmaktadir Roket motorlarinin ardindaki genel fikir bir oksitleyicinin yakit kaynagiyla bulustugunda yuksek hizlarda enerji ve isinin patlayici bir sekilde salinmasi ve bunun da uzay aracini ileri dogru itmesidir Bu Newton un ucuncu yasasi olarak bilinen temel bir prensip sayesinde gerceklesir Newton a gore her etkiye karsilik esit ve zit bir tepki vardir Enerji ve isi uzay aracinin arkasindan salinirken gaz parcaciklari uzay aracinin ileri dogru gitmesini saglamak icin zit yonde itilir Gunumuzde roket motorlarinin kullanilmasinin ana nedeni roketlerin mevcut en guclu itki yontemi olmasidir Tek terkip yakitli itki sistemi Bir itki sisteminin calismasi icin genellikle bir oksitleyici hatti ve bir yakit hatti bulunur Bu sekilde uzay aracinin sevk ve idaresi saglanir Ancak tek terkip yakitli bir itki sisteminde bir oksitleyici hattina gerek yoktur ve yalnizca yakit hatti yeterlidir Bu oksitleyicinin kimyasal olarak yakit molekulunun kendisine bagli olmasi sayesinde calisir Bununla birlikte itki sisteminin kontrol edilebilmesi icin yakitin yanmasi yalnizca bir katalizor varligiyla mumkun olabilir Bu durum roket motorunu daha hafif ve daha ucuz hale getirmesi kontrolunun kolay ve daha guvenilir olmasi nedeniyle oldukca avantajlidir Fakat dezavantajli yani bu kimyasalin uretiminin depolanmasinin ve tasinmasinin cok tehlikeli olmasidir Cift terkip yakitli itki sistemi Cift terkip yakitli bir itki sistemi sivi yakit kullanan bir roket motorudur Bu hem oksitleyici hem de yakit hattinin sivi halde oldugu anlamina gelir Bu sistem benzersizdir cunku atesleme sistemine ihtiyac duymaz iki sivi birbirleriyle temas ettikleri anda kendiliginden tutusur ve uzay aracini ileri itmek icin gereken itkiyi uretir Bu teknolojinin temel faydasi bu tur sivilarin nispeten yuksek yogunluga sahip olmasidir bu da yakit tankinin hacminin kucuk olmasina olanak tanir ve dolayisiyla hacim verimliligini artirir Dezavantaji ise tek terkip yakitli itki sistemininkiyle aynidir uretimi depolanmasi ve tasinmasi cok tehlikelidir Iyon itki sistemi Iyon itki sistemi elektron bombardimani veya iyonlarin hizlandirilmasi yoluyla itki ureten bir motor turudur Notr yuklu bir itici gaz atomuna yuksek enerjili elektronlar gonderilerek itici gaz atomundan elektronlar koparilir ve bu itici gaz atomunun pozitif yuklu bir atom haline gelmesiyle sonuclanir Pozitif yuklu iyonlar binlerce hassas sekilde hizalanmis delige sahip olan ve yuksek voltajlarla calisan pozitif yuklu izgaralardan gecmeleri icin yonlendirilir Daha sonra hizalanmis pozitif yuklu iyonlar iyonlarin hizini saniyede 40 kilometreye saatte 90 000 mil kadar artiran negatif yuklu bir hizlandirici izgaradan gecerken daha da hizlanir Bu pozitif yuklu iyonlarin momentumu uzay aracini ileri itmek icin gereken itkiyi saglar Bu tur bir itkiye sahip olmanin avantaji derin uzay yolculugu icin gerekli olan sabit hizi korumada son derece verimli olmasidir Ancak uretilen itki miktari son derece dusuktur ve calismasi icin cok fazla elektrik gucune ihtiyac duyar Mekanik cihazlar Mekanik bilesenlerin genellikle firlatmadan sonra veya inisten once acilmasi konuslandirilmasi icin hareket ettirilmesi gerekir Motor kullanimina ilave olarak yalnizca bir kez gerceklestirilen bircok mekanik islem piroteknik cihazlarla kontrol edilir Robotik ve murettebatsiz ayrimi Robotik uzay araclari belirli bir elverissiz ortam icin ozel olarak tasarlanmis sistemlerdir Belirli bir ortama yonelik tasarlandiklari icin karmasiklik ve yetenekler acisindan buyuk farkliliklar gosterirler Murettebatsiz bir uzay araci ise icerisinde personel veya murettebat bulunmayan ve otomatik insan mudahalesi olmayan veya uzaktan kumanda insan mudahalesiyle ile calistirilan bir uzay aracidir Murettebatsiz uzay araci terimi uzay aracinin robotik oldugu anlamina gelmez KontrolRobotik uzay araclari elde ettikleri verileri ve arac durum bilgilerini Dunya ya geri gondermek icin telemetri kullanir Genellikle uzaktan kumandali veya telerobotik olarak anilsalar da Sputnik 1 ve Explorer 1 gibi ilk yorunge uzay araclari Dunya dan kontrol sinyalleri almamistir Bu ilk uzay araclarindan kisa bir sure sonra yerden uzaktan kontrole olanak taniyan komuta sistemleri gelistirildi Sinyal gecikmeleri nedeniyle Dunya dan anlik kontrolun mumkun olmadigi uzak sondalar icin daha fazla otonomiye sahip olmalari buyuk onem tasir Cassini Huygens ve Mars Exploration Rover gibi daha yeni sondalar yuksek duzeyde otonom olup uzun sureler boyunca bagimsiz calismak icin yerlesik bilgisayarlari kullanirlar Uzay sondalari ve gozlemevleriUzay sondasi Dunya yorungesinde donmeyen ve bunun yerine dis uzayin daha derinlerini kesfeden robotik bir uzay aracidir Uzay sondalarinin uzerinde farkli bilimsel cihazlar bulunur Bir uzay sondasi Ay a yaklasabilir gezegenler arasi uzayda yolculuk edebilir diger gezegensel cisimlerin yanindan gecebilir yakin gecis yorungesine girebilir veya uzerine inebilir ya da yildizlararasi uzaya ulasabilir Uzay sondalari topladiklari verileri Dunya ya gonderir Uzay sondalari yorunge araclari inis araclari ve kesif araclari olabilir ve ayrica gonderildigi hedeften materyal toplayip Dunya ya geri getirebilir Bir sonda Dunya nin yakin cevresinden ayrildiktan sonra yorungesi muhtemelen onu Dunya nin yorungesine benzer bir Gunes yorungesi boyunca ilerletecektir Baska bir gezegene ulasmak icin en basit pratik yontem bir Hohmann transfer yorungesidir Kutlecekimsel sapan gibi daha karmasik teknikler yakit acisindan daha verimli olabilir fakat sondanin yolculuk esnasinda daha fazla zaman gecirmesini gerektirebilir Yuksek delta v gerektiren bazi gorevler yuksek egiklik degisimi gibi modern itki sistemlerinin sinirlari dahilinde yalnizca kutlecekimsel sapanlar kullanilarak gerceklestirilebilir Cok az itki kullanan ancak onemli miktarda zaman gerektiren bir teknik ise uzerindeki bir yorungeyi takip etmektir Bir uzay teleskobu veya uzay gozlemevi astronomik cisimleri gozlemlemek icin dis uzayda kullanilan bir teleskoptur Uzay teleskoplari gozlemledikleri elektromanyetik radyasyonun filtrelenmesinden ve bozulmasindan etkilenmedigi gibi yer tabanli gozlemevlerinin karsilastigi isik kirliliginden de etkilenmezler Iki ture ayrilirlar Tum gokyuzunu haritalayan uydular astronomik tarama ve secilmis astronomik cisimlere veya gokyuzunun belirli bolgelerine ve otesine odaklanan uydular Uzay teleskoplari hava durumu analizi casusluk ve diger bilgi toplama turleri icin uygulanan uydu goruntulemesi amaciyla Dunya ya yonelen yer gozlem uydularindan farklidir Kargo uzay araclariGunumuzde aktif olan dort uzay istasyonu ikmal araci Sol ustten saat yonunde Progress Cargo Dragon 2 Cygnus ve Tianzhou Kargo veya ikmal uzay araclari yiyecek yakit ve cesitli ekipmanlar gibi hayati malzemeleri uzay istasyonlarina ulastirmak amaciyla ozel olarak tasarlanmis robotik araclardir Bu temel gorevleri onlari esas olarak bilimsel kesiflere odaklanan uzay sondalarindan ayirir Otomatiklestirilmis kargo uzay araclari 1978 yilindan bu yana uzay istasyonlarina kesintisiz hizmet sunmaktadir Bu araclar Salyut 6 ve Salyut 7 gibi erken donem istasyonlardan baslayarak Mir Uluslararasi Uzay Istasyonu ISS ve Tiangong uzay istasyonu gibi daha modern ve karmasik yapilarin operasyonel devamliligina ve gorev hedeflerine ulasmalarina onemli katkilar saglamistir Gunumuzde Uluslararasi Uzay Istasyonu lojistik ihtiyaclarini karsilamak icin temel olarak uc farkli kargo uzay aracindan faydalanmaktadir Rusya tarafindan isletilen ile Amerika Birlesik Devletleri menseli Cargo Dragon 2 ve araclari Cin Halk Cumhuriyeti ne ait Tiangong uzay istasyonunun ikmal operasyonlari ise yalnizca kargo araciyla yurutulmektedir Gelecekte Uluslararasi Uzay Istasyonu na hizmet vermesi planlanan Amerikan Dream Chaser ve Japon adli yeni nesil kargo araclari ise halen gelistirme asamasindadir Daha onceki yillarda ise Avrupa Otomatik Transfer Araci ATV 2008 den 2015 e kadar Uluslararasi Uzay Istasyonu na basarili ikmal gorevleri duzenlemistir Ayrica bakinizInsanli uzay ucus programi Etkin olmayan uydular listesi Gunes Sistemi kesiflerinin zaman cizelgesiKaynakca Asif Siddiqi Sputnik and the Soviet Space Challenge University Press of Florida 2003 081302627X s 96 Whitehouse David 28 Ekim 2002 First dog in space died within hours BBC News World Edition 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2013 Kasim 1957 de Sputnik 2 ile tek yonlu bir yolculuga gonderilen hayvanin Laika firlatmadan yaklasik bir hafta sonra yorungede acisiz bir sekilde oldugu soylenmisti Simdi ise gorevin baslamasindan sadece birkac saat sonra asiri isinma ve panik nedeniyle oldugu ortaya cikti Sputnik 2 Russian Space Web 3 Kasim 2012 2 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ocak 2023 NASA What Is a Space Probe www nasa gov 30 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2023 Barnes Brooks 12 Eylul 2013 In a Breathtaking First NASA s Voyager 1 Exits the Solar System The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 7 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2022 Potter Sean 9 Aralik 2018 NASA s Voyager 2 Probe Enters Interstellar Space NASA 21 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2022 France launches first satellite UPI 26 Kasim 1965 Erisim tarihi 4 Mart 2023 11 February 1970 This Day in History Japan launches its first satellite History Channel 5 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 Timeline Major milestones in Chinese space exploration Reuters 22 Kasim 2020 5 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 Ben Judge 28 Ekim 2020 28 October 1971 Britain s only independent satellite launch Money Week 5 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 VP Sandlas 31 Agustos 2018 Blast from the past An insider s account of India s first successful experimental satellite launch 8 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 Glenn Frankel 20 Eylul 1988 Israel Launches its First Satellite into Orbit Washington Post 8 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 Iran launches first satellite draws concern Los Angeles Times 3 Subat 2009 5 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 North Korea Launches First Satellite into Orbit Space News 14 Aralik 2012 8 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 South Korea launches first satellite with homegrown rocket NBC News 22 Haziran 2022 8 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2023 Air University Space Primer Chapter 10 Spacecraft Design Structure And Operation PDF USAF 21 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Ekim 2007 Chapter 11 Typical Onboard Systems JPL 28 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Haziran 2008 Wiley J Larson James R Wertz 1999 Space Mission Analysis and Design 3rd ed Microcosm s 354 978 1 881883 10 4 Howard Ayanna Ocak 2011 Rethinking public private space travel Space Policy 29 4 266 271 Bibcode 2013SpPol 29 266A doi 10 1016 j spacepol 2013 08 002 LU K Khodarev 1979 Space Communications The Great Soviet Encyclopedia 10 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2013 Wiley J Larson James R Wertz 1999 Space Mission Analysis and Design 3rd ed Microcosm s 409 978 1 881883 10 4 Micrometeoroid and Orbital Debris MMOD Protection PDF NASA 29 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2013 Hall Nancy 5 Mayis 2015 Welcome to the Beginner s Guide to Propulsion NASA 8 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ocak 2023 Zhang Bin Ekim 2014 A verification framework with application to a propulsion system Expert Systems with Applications 41 13 5669 5679 doi 10 1016 j eswa 2014 03 017 Chen Yang Nisan 2017 Dynamic modeling and simulation of an integral bipropellant propulsion double valve combined test system PDF Acta Astronautica 133 346 374 Bibcode 2017AcAau 133 346C doi 10 1016 j actaastro 2016 10 010 8 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ocak 2023 Patterson Michael Agustos 2017 Ion Propulsion NASA 31 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ocak 2023 Wiley J Larson James R Wertz 1999 Space Mission Analysis and Design 3rd ed Microcosm s 460 978 1 881883 10 4 Davis Phillips Basics of Space Flight NASA 2 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ocak 2023 K Schilling W Flury 11 Nisan 1989 AUTONOMY AND ON BOARD MISSION MANAGEMENT ASPECTS FOR THE CASSINI TITAN PROBE ATHENA MARS EXPLORATION ROVERS 5 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2013 Frequently Asked Questions Athena for kids Q Is the rover controlled by itself or controlled by scientists on Earth PDF ATHENA MARS EXPLORATION ROVERS 2005 29 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2013 NASA What Is a Space Probe www nasa gov Ingilizce 30 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2023 Space Probes education nationalgeographic org Ingilizce 26 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2023 Ross S D 2006 The Interplanetary Transport Network PDF American Scientist 94 3 230 237 doi 10 1511 2006 59 994 20 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 27 Haziran 2013 Abbey A Donaldson 12 Subat 2024 NASA to Provide Coverage of Progress 87 Launch Space Station Docking Nasa 17 Nisan 2025 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Haziran 2025 Post Hannah 16 Eylul 2014 NASA Selects SpaceX to be Part of America s Human Spaceflight Program SpaceX 15 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mart 2019 Berger Eric 9 Haziran 2017 So SpaceX is having quite a year Ars Technica 9 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2017 Jeff Foust 30 Ocak 2024 Falcon 9 launches Cygnus cargo spacecraft to space station Space News 长征七号遥三火箭 天舟二号货运飞船 LongMarch 7 Y3 Tianzhou 2 spaceflightfans cn Cince 21 Nisan 2021 11 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2021 Jones Andrew 13 Nisan 2021 China preparing Tianzhou 2 cargo mission to follow upcoming space station launch Erisim tarihi 24 Nisan 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link China rolls out rocket for Tianzhou 3 cargo mission ahead of Monday launch Photos Space com 17 Eylul 2021 5 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Haziran 2025 SNC Selects ULA for Dream Chaser Spacecraft Launches Sierra Nevada Corporation Basin aciklamasi 14 Agustos 2019 14 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2019 NASA Deputy Administrator Lori Garver touts Colorado s role Youtube com 5 Subat 2011 22 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Agustos 2012