Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Kuzey İrlanda (İngilizce: Northern Ireland, İrlandaca: Tuaisceart Éireann, İskoçça: Norlin Airlann), İrlanda Adası'nda İrlanda'nın kuzeyinde yer alan Birleşik Krallık'a bağlı özerk ülke.
Northern Ireland Tuaisceart Éireann Norlin Airlann Kuzey İrlanda | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Başkent ve en büyük şehir | Belfast | ||
| Resmî dil(ler) | İngilizce | ||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | İrlandaca | ||
| Etnik gruplar (2021) | %96,6 %1,7 %0,8 %0,6 %0,2 %0,1 | ||
| Demonim | İrlandalı | ||
| Liderler | |||
| Tarihçe | |||
| |||
| Nüfus | |||
• 2021 sayımı | 1,903,100 | ||
| GSYİH (SAGP) | 2018 tahminî | ||
• Toplam | 49 milyar £ | ||
• Kişi başına | 26.000 £ | ||
| Para birimi | Sterlin (GBP) | ||
| Zaman dilimi | UTC+0 (GMT) | ||
• Yaz (YSU) | UTC+1 (BST) | ||
| Trafik akışı | sol | ||
| Telefon kodu | +44 | ||
| İnternet alan adı | .uk | ||
Başkenti Belfast'tır. Yüzölçümü 14.139 km² olup İrlanda adasının %16,75'ini nüfus olarak ise 2021'de 1.903.100 yani %27,1'ini oluşturmaktadır.
Tarih
Kuzey İrlanda olarak bilinen bölge farklı bir tarihe sahiptir. İrlanda Krallığı'na (1541-1800) bağlı olan adanın tümü Londra merkezli, İrlanda ve Büyük Britanya Krallıklarını birleştiren Birlik Kanunu (1800) çerçevesinde 1801 yılında Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı adıyla birleşik bir Krallık halini almıştır. 20. yüzyılın başlarında birlik yanlısı liderliğindeki Birlikçiler İrlanda'da halkın yerinden yönetimine karşı çıkmıştır. Birlikçiler İrlanda adasının tamamında azınlık olmalarına rağmen Ulster denilen Kuzey İrlanda tarafında büyük bir nüfusa sahiptiler.
Demografi
2021 resmi sayımına göre ülkenin nüfusu 1.903.100 kişidir. Bu nüfusun % 37,3'ü Protestan (Presbiteryen, İrlanda Kilisesi, Metodist ve diğer Protestan mezhepleri), % 42,3'i ise Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır.[1] 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
2021 resmi sayımına göre Kuzey İrlanda'da yaşayanların ulusal kimlikleri
| Kimlik | 2021 |
|---|---|
| Sadece Britanyalı | 31.9% |
| Sadece İrlandalı | 29.1% |
| Sadece Kuzey İrlandalı | 19.8% |
| Britanyalı ve Kuzey İrlandalı | 8.0% |
| İrlandalı ve Kuzey İrlandalı | 1.8% |
| Britanyalı, İrlandalı ve Kuzey İrlandalı | 1.5% |
| Britanyalı ve İrlandalı | 0.6% |
| İngiliz, İskoç ve Galli | 1.5% |
| Diğer | 6.0% |
Coğrafya ve iklim
Ülkenin en önemli gölleri Büyük Britanya adalarının içinde de en büyük tatlı su kaynağı olan 392 km²'lik alana sahip Lough Neagh, diğer önemli gölü ise Fermanagh Kontluğu sınırları içindeki Lough Erne'dir. Kuzey İrlanda'nın en büyük adası Antrim sahilindeki adasıdır. Dağları ülkenin Altın ihtiyacının karşılandığı bir bölgedir. Ayrıca dağları çevresinde de Granit çıkarılmaktadır. Ülkenin en yüksek noktası dağlarında 848 metre yüksekliğindeki Slieve Donard'dır.
Kuzey İrlanda'nın tamamında ılıman deniz iklimi etkisini gösterir.
En yüksek sıcaklık: 30.8 °C (87.4 °F) Knockarevan, Garrison yakınları, Fermanagh kontluğu 30 Haziran 1976 ve Belfast'ta 12 Temmuz 1983.
En düşük sıcaklık: -17.5 °C (0.5 °F) Magherally, Banbridge yakınları, Down Kontluğu 1 Ocak 1979.
İdari Bölgeleri
Kuzey İrlanda altı kontluğa ayrılmıştır:
Şehirler
Kuzey İrlanda'da beş kent idari olarak şehir statüsündedir:
Terminoloji
Birlik yanlıları tarafından verilen isimler:
- Ulster: İrlandalılar tarafından kullanılan bir terimdir. İrlanda devleti tarihte dört bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgelerden olan Ulster kabaca Kuzey İrlanda topraklarını tamamını ve İrlanda Cumhuriyeti'nin üç ilini kapsamaktadır.
- İl (The Province): Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'a ait bir il olduğu varsayımıyla bu isim kullanılır.
Cumhuriyetçiler tarafından verilen isimler:
- Kuzey İrlanda (Tuaisceart na hÉireann): Kuzey İrlanda'nın İrlanda adasının bir parçası olduğunu belirtmek amacıyla kullanılır.
- Kuzeydoğu İrlanda: Kuzey İrlanda teriminin yerine kullanılır.
- Altı Kontluk (na Sé Chontae): Britanyalılar tarafından çıkarılan 1920 İrlanda Hükûmeti kanunu bölgeye yirmi altı kontluk adını verdiği için bu kanuna tepki olarak Cumhuriyetçi Sinn Féin taraftarları tarafından kullanılır.
- İşgal Altındaki Altı Kontluk: Cumhuriyetçiler Belfast Anlaşması'nı tanımadıkları için bu bölgenin İngilizler tarafından işgal edildiğine inanmaktadırlar.
- Dördüncü Yeşil Tarla: İrlanda'yı dört bölgesinden dolayı dört tarlaya benzeten 'in Dört Yeşil Tarla adlı şarkısına ithafen bu isim kullanılır.
Diğer Gruplar tarafından verilen isimler:
- Kuzey (The North): Güneye verilen South ismine karşılık kendi bölgelerine de bu ismi kullanırlar.
- Kara Kuzey (The Black North): İrlanda halkı tarafından siyasi tercihleri nedeniyle alay ve ironi olarak verilen bir isimdir.
- Norn Iron: Birlik yanlıları ve Cumhuriyetçiler tarafından verilen ortak bir isimdir. Scots dilinde Kuzey İrlanda anlamına gelmektedir.
Ekonomi
Kuzey İrlanda ekonomisi Birleşik Krallığı oluşturan diğer dört bölge içinde en kötü durumda olanıdır. Buna rağmen ülke ekonomisi gelişmiştir ve geleneksel olarak endüstriyel sanayine bağımlıdır. Özellikle gemi inşası ve tekstil önemli bir yer tutar.
Siyasi partiler
Cumhuriyetçi partiler
Birlik yanlısı partiler
Diğer siyasi partiler
Diller
Kuzey İrlanda'da üç dil konuşulmaktadır: İngilizce, İrlandaca ve Ulster Scots dili.
İngilizce
Kuzey İrlanda'da konuşulan İngilizce, İngiltere'nin West Midlands ve İskoçya'dan gelen göçmenlerin konuştuğu aksana benzeyen Mid Ulster lehçesidir. Kuzey İrlanda halkının yaklaşık % 100'ü tarafından günlük yaşamda kullanılmaktadır.
İrlandaca
İrlanda dilinin kullanımı Birlik yanlılarının engellemesine rağmen Katolik/Cumhuriyetçi nüfus tarafından desteklenmektedir. Belfast'ın Katolik mahallelerinde İrlandaca işaret ve yazılar yollarda kullanılmaktadır. Son yapılan araştırmalarda nüfusun %14'ünün İrlandacayı bildiğini; ancak sadece %1'inin anadili olarak kullandığını göstermiştir.
Ulster Scots ya da Ullan
Ulster Scots dili İskoçya'da konuşulan Scots dilinin bir lehçesidir. Kuzey İrlanda nüfusunun %2'si tarafından konuşulmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Northern Ireland". 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ "Main statistics for Northern Ireland Statistical bulletin National identity" (PDF). 22 Eylül 2022. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ http://www.nio.gov.uk/agreement.pdf 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (204 )
Dış bağlantılar
- Online NI 16 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Yerel Hükûmet Portalı
- ni-photos.jmcwd.com 19 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kuzey İrlanda 'dan Fotoğraflar
- NICVA 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kuzey İrlanda Gönüllüler Hareketi Konseyi
- Kuzey İrlanda Seçimleri27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- BBC Nations17 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . bbc.co.uk İrlanda tarihi
- Mourne Dağları 16 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kuzey İrlanda Kültürü 10 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kuzey Irlanda Ingilizce Northern Ireland Irlandaca Tuaisceart Eireann Iskocca Norlin Airlann Irlanda Adasi nda Irlanda nin kuzeyinde yer alan Birlesik Krallik a bagli ozerk ulke Northern IrelandTuaisceart Eireann Norlin Airlann Kuzey IrlandaBaskent ve en buyuk sehirBelfastResmi dil ler IngilizceTaninan bolgesel dil ler IrlandacaEtnik gruplar 2021 96 6 1 7 0 8 0 6 0 2 0 1DemonimIrlandaliLiderlerTarihce Irlanda Antlasmasi3 Mayis 1921Nufus 2021 sayimi1 903 100GSYIH SAGP 2018 tahmini Toplam49 milyar Kisi basina26 000 Para birimiSterlin GBP Zaman dilimiUTC 0 GMT Yaz YSU UTC 1 BST Trafik akisisolTelefon kodu 44Internet alan adi uk1924 1973 yillari arasinda kullanilan Kuzey Irlanda resmi armasi 1973 yilindan beri Kuzey Irlanda nin resmi armasi olmadigindan Birlesik Krallik armasi kullanilir 1924 1973 yillari arasinda kullanilan Kuzey Irlanda resmi bayragi 1973 yilindan beri Kuzey Irlanda nin resmi bayragi olmadigindan Birlesik Krallik bayragi kullanilir Baskenti Belfast tir Yuzolcumu 14 139 km olup Irlanda adasinin 16 75 ini nufus olarak ise 2021 de 1 903 100 yani 27 1 ini olusturmaktadir TarihKuzey Irlanda olarak bilinen bolge farkli bir tarihe sahiptir Irlanda Kralligi na 1541 1800 bagli olan adanin tumu Londra merkezli Irlanda ve Buyuk Britanya Kralliklarini birlestiren Birlik Kanunu 1800 cercevesinde 1801 yilinda Buyuk Britanya ve Irlanda Birlesik Kralligi adiyla birlesik bir Krallik halini almistir 20 yuzyilin baslarinda birlik yanlisi liderligindeki Birlikciler Irlanda da halkin yerinden yonetimine karsi cikmistir Birlikciler Irlanda adasinin tamaminda azinlik olmalarina ragmen Ulster denilen Kuzey Irlanda tarafinda buyuk bir nufusa sahiptiler Demografi2021 resmi sayimina gore ulkenin nufusu 1 903 100 kisidir Bu nufusun 37 3 u Protestan Presbiteryen Irlanda Kilisesi Metodist ve diger Protestan mezhepleri 42 3 i ise Roma Katolik Kilisesi ne baglidir 1 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2021 resmi sayimina gore Kuzey Irlanda da yasayanlarin ulusal kimlikleri Kimlik 2021Sadece Britanyali 31 9 Sadece Irlandali 29 1 Sadece Kuzey Irlandali 19 8 Britanyali ve Kuzey Irlandali 8 0 Irlandali ve Kuzey Irlandali 1 8 Britanyali Irlandali ve Kuzey Irlandali 1 5 Britanyali ve Irlandali 0 6 Ingiliz Iskoc ve Galli 1 5 Diger 6 0 Cografya ve iklimUlkenin en onemli golleri Buyuk Britanya adalarinin icinde de en buyuk tatli su kaynagi olan 392 km lik alana sahip Lough Neagh diger onemli golu ise Fermanagh Kontlugu sinirlari icindeki Lough Erne dir Kuzey Irlanda nin en buyuk adasi Antrim sahilindeki adasidir Daglari ulkenin Altin ihtiyacinin karsilandigi bir bolgedir Ayrica daglari cevresinde de Granit cikarilmaktadir Ulkenin en yuksek noktasi daglarinda 848 metre yuksekligindeki Slieve Donard dir Kuzey Irlanda nin tamaminda iliman deniz iklimi etkisini gosterir En yuksek sicaklik 30 8 C 87 4 F Knockarevan Garrison yakinlari Fermanagh kontlugu 30 Haziran 1976 ve Belfast ta 12 Temmuz 1983 En dusuk sicaklik 17 5 C 0 5 F Magherally Banbridge yakinlari Down Kontlugu 1 Ocak 1979 Idari BolgeleriKuzey Irlanda alti kontluga ayrilmistir Antrim Kontlugu Armagh Kontlugu Down Kontlugu Fermanagh Kontlugu Londonderry Kontlugu Tyrone KontluguSehirlerKuzey Irlanda da bes kent idari olarak sehir statusundedir Belfast Derry Newry Armagh LisburnTerminolojiBirlik yanlilari tarafindan verilen isimler Ulster Irlandalilar tarafindan kullanilan bir terimdir Irlanda devleti tarihte dort bolgeye ayrilmistir Bu bolgelerden olan Ulster kabaca Kuzey Irlanda topraklarini tamamini ve Irlanda Cumhuriyeti nin uc ilini kapsamaktadir Il The Province Kuzey Irlanda nin Birlesik Krallik a ait bir il oldugu varsayimiyla bu isim kullanilir Cumhuriyetciler tarafindan verilen isimler Kuzey Irlanda Tuaisceart na hEireann Kuzey Irlanda nin Irlanda adasinin bir parcasi oldugunu belirtmek amaciyla kullanilir Kuzeydogu Irlanda Kuzey Irlanda teriminin yerine kullanilir Alti Kontluk na Se Chontae Britanyalilar tarafindan cikarilan 1920 Irlanda Hukumeti kanunu bolgeye yirmi alti kontluk adini verdigi icin bu kanuna tepki olarak Cumhuriyetci Sinn Fein taraftarlari tarafindan kullanilir Isgal Altindaki Alti Kontluk Cumhuriyetciler Belfast Anlasmasi ni tanimadiklari icin bu bolgenin Ingilizler tarafindan isgal edildigine inanmaktadirlar Dorduncu Yesil Tarla Irlanda yi dort bolgesinden dolayi dort tarlaya benzeten in Dort Yesil Tarla adli sarkisina ithafen bu isim kullanilir Diger Gruplar tarafindan verilen isimler Kuzey The North Guneye verilen South ismine karsilik kendi bolgelerine de bu ismi kullanirlar Kara Kuzey The Black North Irlanda halki tarafindan siyasi tercihleri nedeniyle alay ve ironi olarak verilen bir isimdir Norn Iron Birlik yanlilari ve Cumhuriyetciler tarafindan verilen ortak bir isimdir Scots dilinde Kuzey Irlanda anlamina gelmektedir EkonomiKuzey Irlanda ekonomisi Birlesik Kralligi olusturan diger dort bolge icinde en kotu durumda olanidir Buna ragmen ulke ekonomisi gelismistir ve geleneksel olarak endustriyel sanayine bagimlidir Ozellikle gemi insasi ve tekstil onemli bir yer tutar Siyasi partilerCumhuriyetci partiler Sinn Fein Sosyal Demokrat Isci PartisiBirlik yanlisi partiler Demokratik Birlik Partisi Ulster Birlik PartisiDiger siyasi partiler Kuzey Irlanda Ittifak PartisiDillerKuzey Irlanda da uc dil konusulmaktadir Ingilizce Irlandaca ve Ulster Scots dili Ingilizce Kuzey Irlanda da konusulan Ingilizce Ingiltere nin West Midlands ve Iskocya dan gelen gocmenlerin konustugu aksana benzeyen Mid Ulster lehcesidir Kuzey Irlanda halkinin yaklasik 100 u tarafindan gunluk yasamda kullanilmaktadir Irlandaca Irlanda dilinin kullanimi Birlik yanlilarinin engellemesine ragmen Katolik Cumhuriyetci nufus tarafindan desteklenmektedir Belfast in Katolik mahallelerinde Irlandaca isaret ve yazilar yollarda kullanilmaktadir Son yapilan arastirmalarda nufusun 14 unun Irlandacayi bildigini ancak sadece 1 inin anadili olarak kullandigini gostermistir Ulster Scots ya da Ullan Ulster Scots dili Iskocya da konusulan Scots dilinin bir lehcesidir Kuzey Irlanda nufusunun 2 si tarafindan konusulmaktadir Ayrica bakinizBritanya Adalari terminoloji Kaynakca Northern Ireland 22 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2023 Main statistics for Northern Ireland Statistical bulletin National identity PDF 22 Eylul 2022 16 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Mayis 2023 http www nio gov uk agreement pdf 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 204 Dis baglantilarOnline NI 16 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yerel Hukumet Portali ni photos jmcwd com 19 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kuzey Irlanda dan Fotograflar NICVA 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kuzey Irlanda Gonulluler Hareketi Konseyi Kuzey Irlanda Secimleri27 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC Nations17 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde bbc co uk Irlanda tarihi Mourne Daglari 16 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kuzey Irlanda Kulturu 10 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde