Karaoğlan (çizgi roman)

Karaoğlan, ilk kez 1 Nisan 1963'te Türkiye'de yayımlanmaya başlayan, Suat Yalaz'ın yazıp çizdiği haftalık tarihi çizgi roman dergisidir. Farklı dönemlerde değişik yayınevleri tarafından yeniden yayımlanan dergi en son 2000'li yıllarda bir kez daha yayımlanmıştır. Dergi haline gelmeden önce de ilk kez 3 Ocak 1962'de Akşam Gazetesi'nde tefrika edilmiştir.

Karaoğlan

Karaoğlan'ın 1 Haziran 1966 tarihli 122. sayısının ön kapağı
Editör	Suat Yalaz
Sıklık	Haftalık
İlk sayı	1 Nisan 1963 3 Ocak 1962'de Akşam Gazetesi'nde tefrika edildi
Ülke	Türkiye
Dil	Türkçe
Website	http://www.suatyalaz.com

Yayın öyküsü

İlk sayısı 1 Nisan 1963 tarihinde çıkan derginin yayımcısı bizzat Suat Yalaz'dı. 240x170 mm boyutlarındaki 32 sayfalık bu dergi 3. hamur kağıda siyah beyaz olarak basılıyordu. 25 Mayıs 1982'de eski maceraları renklendirilerek Güçlü Yayıncılık tarafından yeniden çıkartılmaya başlandı. Bu haftalık serinin ilk sayısı promosyon olarak Güneş Gazetesi tarafından ücretsiz verilmişti. Sadece 16 sayfa hacmindeki bu dergi biraz daha büyük boyuttaydı ve ortalama onar sayı bir arada ciltler halinde de bayilere verildi. 1990'larda tarafından da bir seri Karaoğlan yayımlandı. Ocak 2000'de ise bu kez Karaoğlan'ı aylık yayımlamaya başladı. Sadece 4 sayı çıkan kitap tarzında yayımlanış bu Karaoğlanlar 235x170 mm boyutlarındaydı ve 142 sayfaya iki renkli (fonlar uçuk sarı) basılıyorlardı. Son olarak da 2000'li yıllarda tarafından 57 kitaplık bir serisi yayımlandı.

Karaoğlan nasıl doğdu

Karaoğlan'ın gerçek öyküsü, 1956'da başlar. Abdullah Ziya Kozanoğlu, Kızıltuğ adlı öyküsünü, tefrika eder. Kızıltuğ'da ortaya çıkan Otsukarcı ve oğlu Kaan, maceradan maceraya koşan Orta Asyalı kahramanlardır.

1959'da Akşam gazetesinde, Kızıltuğ'un çizgi romana dönüştürülmesi gündeme gelir ve bu iş için genç ressam Suat Yalaz düşünülür. 19 Ağustos 1959'da başlayan Kızıltuğ büyük ilgi görür ve devamına karar verilir. Kızıltuğ'un devamı niteliğindeki "Cengiz Han'ın Hazineleri", kahramanı Kaan'ın ismiyle çizilir.

Kaan, Karaoğlan'ın son ismini almadan geçirdiği bir dönemdir. Suat Yalaz, toplam dokuz adet Kaan macerası hazırlar.

Bu maceralar, Cengiz Han'ın Hazineleri, Tibet Canavarı, Altın Saçlı Kız, Kız Kulesi Kahramanı, Hülagu'nun Gözdesi, Ağahan'ın Yüzüğü, Alagoya'nın Ölümü, Altın Hançer ve Bozkurt'un İntikamı'dır.

Kozanoğlu, bu maceralardan başka Kaan yazmayınca, Suat Yalaz kahramanın adını değiştirir ve Karaoğlan böylece doğmuş olur. "Asya Kaplanı" adlı ilk Karaoğlan macerası, 1963 başında dergi olarak yayına başlar.

Kaan'dan Karaoğlan'a geçiş kolay olmuştur; yani kahnaram farklı bir çizgiyi gerektirmemekte ve tiplerin çoğu hazırdır. Karaoğlan, ana karakterini Kaan'dan almıştır. Otsukarcı, Baybora'ya, Çakır'sa Çalık'a dönüşmüştür.

Karaoğlan atletik, deli-dolu, gözüpek ve mert bir Uygur genci olarak tanıtılır ilk başlarda. Bir kahramanda bulunması gereken tüm özelliklere sahiptir. Göçebedir ve bir yerde uzun süre kalmaz. Bu da maceraların geçtiği haritayı genişletmektedir. Zaman içinde Çin'den Hindistan'a, Bizans'tan Altaylar'a uzanır bu maceraların coğrafyası.

Karaoğlan, erkek çocuklara törenle ad koyulan bir dönemde yaşar, ama böyle bir tören göremez; daha birkaç aylıkken annesi öldürülür, babası yaralı bir şekilde oğlunu kurtarabilir ve onu bir ormancıya emanet eder. Ormancı da bebek kendilerine ait olmadığından ona bir isim vermez. Ama kara, gür saçlarından dolayı onu Karaoğlan diye çağırırlar.

Suat Yalaz, birçok maceranın temellerini Türk tarih ve folklorundan almış, bir o kadar da yabancı kaynaklardan yararlanmıştır. Dede Korkut'tan 'a, Demir Maskeli Adam'dan efsanelere kadar geniş kaynak vardır Karaoğlan maceralarının altyapısında.

Karaoğlan'da kullanılan dile de büyük özen gösterilmiştir. Bazı maceralarda o dönemin dili tercih edilir.

Karaoğlan içerdiği erotizmle, küçükler kadar büyüklerin de ilgisini çeker. Bu, Karaoğlan'a olgun ve gerçekçi bir görünüm kazandırır.

Karaoğlan, diğer yabancı örneklerde çok iyi işleyen bir mekanizmayı da hiç bozmadan kullanır ve aynı başarıyı yakalar. Bu, sertlik ve mizahın uygun bir dozda karıştırılmasıdır. Gerginliği azaltan, okura soluk aldıran mizah, yan karakterlerin (Çalık ve Balaban) davranış biçimlerinden kaynaklanır.

Suat Yalaz'ın yarattığı çizgi roman "Karaoğlan" anısına PTT'nin 2006 yılında bastırttığı pul serisi ve bu pulların üzerinde bulunduğu ilk gün kartı. Pullar 1.200.000 adet basılmıştır.

Karaoğlan'daki psikolojik tahlillerse, edebi bir derinlik ve değer kazandırmaktadır. İnsanlar yalnızca iyiler ve kötülerden oluşmaz. Aralıkta pek çok insan yapısından söz edilebilir. "İnceyılan Hanı" adlı maceranın kötü Düşes Berthe'si, Karaoğlan'in peşine takılıp Urfa yöresini dolaşmaya başlar. Burada yaşayan yerli halkı, tanıdıkça kişiliği değişmeye başlar. "Kul Bakay'ın Mezarı" adlı maceradaysa çocuk Karaoğlan'ı kaçıran bir uğru ile çocuk arasında sert başlayan ilişki, giderek karşılıklı sevgiye dönüşür. (Benzeri bir öykü de yıllar sonra "Perfect World" adlı filmde işlenir.)

Karaoğlan öyle tutulur ki, Suat Yalaz ister istemez eserini filme dönüştürme kararı alır. Yarışma ve kampanyalarla Karaoğlan'ı canlandıracak biri aranmaya başlanır. Sonuçta Suat Yalaz, tesadüfen Kartal Tibet'i bulur. "Altay'dan Gelen Yiğit", "Baybora'nın Oğlu" ve "Camoka'nın İntikamı" peşpeşe çevrilir.

Dönemin sosyal ve politik ortamı da Karaoğlan'ın birçok macerasına yansır. Örneğin, "Mor Kahküllü Şehzade"de, 1970'lerin başında İsmet İnönü üstündeki politik baskıların arttığı dönemde, Yalaz İsmet Paşa'nın bu durumundan esinlenerek Kazılık Koca'yı ortaya çıkrır ve bu Dede Korkut öyküsünü, dönemin siyasi olaylarına denk düşürür. 1980'lerde yurtdışında resmi görevlilerimize Ermeni saldırılarının arttığı ve toplumsal öfkenin de büyüdüğü bir dönemde çizilen "İnceyılan Hanı"nda, Ermeni-Türk ilişkileri incelenir ve dengeli bir yaklaşımla anlatılır.

Tarzı

Suat Yalaz "Karaoğlan"ı resimlemeye başladığı zaman başlangıçta Kanada asıllı Amerikalı çizgi roman sanatçısı Hal Foster'ın çizgilerinden fazlasıyla etkileniyordu. Özellikle de Foster'ın 1937 yılında çizmeye başladığı, konusu 5. yüzyılda Kral Arthur döneminin İngilteresinde geçen ""ından çizgi ve tarz olarak çok etkilenmişti. Yalaz, Orta Asya folklor ve geleneklerine dayanan Karaoğlan temalarının arasına, Orta Çağ Avrupasında geçen ve Batı'ya ait bir çizgi romanın tarzını ustalıkla yedirmeyi başarmıştı. Haftalık periyodlarla çıkan dergisini baskıya yetiştirebilmek için zaman zaman çizimlerde kendisine Abdullah Turhan, ve yardımcı oluyordu.

Suat Yalaz "Karaoğlan"ın bazı maceralarında kahramanlarını konunun geçtiği dönem ve mekânda konuşulduğu varsayılan bir dille konuşturmayı tercih etmişti. Bunun maceraya ayrı bir ağırlık katacağını düşünüyordu. "Karaoğlan"ın bir başka özelliği ise, döneminde çıkan başka çizgi romanlarda hiç rastlanmadığı bir şekilde cinselliğe ve erotizme oldukça yüksek bir dozda yer vermiş olmasıdır.

Karakterler

Bayırgülü.

• Karaoğlan: Çizgi romana da adını veren bu başkarakter, ilk maceralarında Cengiz Han döneminde, yani 13. yüzyılda Orta Asya'da yaşayan 20'li yaşlarında bir Uygur genci olarak okuyuculara tanıtılmıştır. Ancak ilerleyen sayılarda farklı zaman dilimlerinde ve benzer tarih dekorlarında da yer almıştır. Orta Asya Türklerinde henüz kendini kanıtlayacak bir başarı göstermemiş gençlere bir isim verilmemesi geleneğine bağlı olarak Karaoğlan başlangıçta babasının lâkabıyla anılıyordu: "Otsukarcı'nın oğlu". Karaoğlan henüz bir bebekken annesi bir çete tarafından katledilir. Babası onu çetenin elinden kurtarır ve ağır yaralı olduğu için ormanda yaşayan yaşlı bir karı kocaya emanet eder. Onu büyüten yaşlı çift geleneklere bağlı kalarak ona bir ad vermezler ancak simsiyah saçları nedeniyle ona "Karaoğlan" derler. Karaoğlan klasik kahramanların tüm özelliklerine sahiptir. Atletik yapılı, güçlü, gözüpek ve ataktır. Hep adaletten ve güçsüzden yana tavır koyar, asla yalan söylemez. Bu şablona uymayan tek özelliği çapkın oluşudur. Yerleşik bir yaşam düzeni yoktur. Sürekli olarak atı "Yağmur"un üzerinde tüm Asya'yı dolaşır.
• Baybora: Karaoğlan'ın babasıdır. Boğazına çok düşkündür. Kavgadan kaçmaz hattâ hoşlandığı bile söylenebilir. Bu yapılı adamın çok iyi kılıç kullanması çevresinde korkuyla karışık bir saygı uyandırmıştır. Oğluyla gurur duyar.
• Balaban: Baba oğul'un yaşlı yoldaşları olan bu yorgun savaşçı Cengiz Han'ın eski alay beylerindendir. Onun için vazgeçilmez iki şey kaz kızartması ve şaraptır.
• Bayırgülü: Karaoğlan'ın uzatmalı sevgilisi. Karaoğlan başlangıçta bu güzel kızı Semerkant'ta bir pazaryerinde hırsızlık yaparken yakalamış ancak sonradan sevgili olmuşlardır. Deli dolu bir kadındır.
• Çalık: Karaoğlan'ın yaşlı at uşağıdır. Ama aynı zamanda onun akıl hocası ve bilge bir ozandır. Kendi gibi yaşlı atının adı "Garip"tir.
• Camoka: Ezeli düşmanları olan Moğol savaşçısı. Hain, kalleş ve güvenilmezdir. Hırslı ve aç gözlüdür, çıkarları için yakınlarını bile harcamaktan çekinmez.
• Yağmur: Karaoğlan'ın atı, onun can yoldaşıdır.

Karaoğlan'ın yayın kronojisi

İlk kez 18 Ağustos 1959'da Akşam Gazetesi'nde tefrika edilen ve yine ilk defa 1 Nisan 1963 tarihinde dergi formatında yayımlanan Karaoğlan, Milliyet, Güneş ve Takvim gibi gazetelerde de yayımlandıktan sonra 2000'li yıllara gelininceye kadar Türkiye'de birkaç yayınevi tarafından defalarca dergi ve kitap formatlarında yayımlandı. Karaoğlan'ın Türkiye'deki yayın kronolojisi şöyledir:

Yıl	Yayımcı	Kaç sayı çıktı	Sıklık	Renk	Notlar
1959	Akşam Gazetesi		günlük	siyah-beyaz	18 Ağustos 1959'da ilk gazete tefrikası. Öyküleri Abdullah Ziya Kozanoğlu yazıyor, Suat Yalaz resimliyordu. Romanın bazı bölümlerini Galip Bülkat çizmişti. İlk maceranın adı "Cengiz Han'ın Hazineleri"ydi ve Tefrikalar bir yıl kadar sürdü
1963	Suat Yalaz	17 sayı	haftalık	siyah-beyaz	240x170 mm 32 sayfa
1964	Suat Yalaz	186 sayı	haftalık	siyah-beyaz	240x170 mm 32 sayfa
1967	Suat Yalaz	151 sayı	haftalık	siyah-beyaz	240x170 mm 32 sayfa
1969	Milliyet Gazetesi		günlük	renkli	Gazete tefrikası birer sayfalık formatta
1973		156 sayı	haftalık	siyah-beyaz
1982	Güneş Gazetesi	1 sayı	haftalık	renkli	16 sayfa ilk sayı gazeteyle ücretsiz verildi. Sonraki sayılar 20 TL
1982	Güneş Gazetesi Yayınları	158 sayı	haftalık	renkli	Bunlar sonra 10 fasikül bir cilt olacak şekilde yeniden satışa verildi
1988	Tay Yayınları	20 sayı	15 günde bir	siyah-beyaz	Bunlar ertesi yıl ikişerli olarak 'büyük albüm' halinde yeniden kitapçılara verildi
1996	Takvim Gazetesi		günlük		alt yazılı (konuşma balonsuz) resimli roman formatında
2000		4 sayı	aylık	iki renkli (siyah sarı)
2002		57 sayı	aylık

Karaoğlan maceraları

1. Asya Kaplanı
2. Baybora'nın Oğlu
3. Altay'dan Gelen Yiğit
4. Semerkand Casusu
5. Buzlu Çöller Tilkisi
6. Yeşil Ejder
7. Kanlı Saltanat (Uğursuz Saltanat)
8. Bizanslı Güzel Vasiliya
9. Tek Gözlü Albız
10. Asya'yı Titreten Korku
11. Samara-Şeyhin Kızı
12. Ötügen'in Üç Atlısı
13. Sarı Bayrak
14. Yavru Düşman
15. Çöl Şeytanı
16. Ölüm Yoldaşı
17. Bizanslı Zarba
18. Şeytan'ın Çakalları
19. Çayır Korsanları
20. Dokuz Tuğlu Kahraman
21. Uzun Saçlı Kahraman
22. Gökçe'nin Baykuşu
23. Cengiz Han'ın Habercisi
24. Bağan Tigin
25. Ergenekon
26. Kızıl Kule
27. Tiyen-Şan Canavarı
28. Kılıçların Gölgesinde
29. Ölüm Süvarileri
30. Uygur Güzeli
31. Sarı Büyü
32. Camoka'nın İntikamı
33. Alamut Kalesi
34. Kurt Başlı Sancak
35. Tibet Fedaisi
36. Ölüm Geçidi
37. Yeşil Gözlü Dilber
38. Kanlı Tuzak
39. Kudüs İlahesi
40. Üç Gözlü Mabut
41. Kırbaç Altında
42. Gök Han'ın Mirası
43. Kafkas Çiçeği
44. Kaplan'ın Adaleti
45. Ulah Han'ın Gazabı
46. Dağlar Benimdir
47. Dağlar Benimdir 2
48. Fedailer Alayı
49. Bozkurt Gelini
50. Kara Panter
51. Kara Panter 2
52. Cengiz'in Gazabı
53. Cengiz'in Gazabı 2
54. Her Kılıç Bir Kın İçin
55. Hind Yıldızı
56. Dünyalar Hakimi
57. Dağlar Fatihi
58. Camoka'nın dönüşü
59. Deniz Ejderi
60. Düşman Uyumaz
61. Sarı Baltuk Hocanın Sırrı
62. Suruç Dağlarında
63. İnsan Avı
64. Ötügen'in Dört Atlısı
65. Acuna Bedel Oğul
66. Selçuklunun Şeref Sözü
67. Tumanbay'ın Gelini
68. Kayıp Ülke
69. Fırat'ın Sahipleri
70. Mor Kahküllü Şehzade
71. Ullimalı Kanlı Sultan
72. Çin Duvarlarında Dehşet
73. Demir Maske
74. Çakal Adamlar
75. Bir Ölümcül Oyun Bozkaşi
76. İnce Yılan Hanı
77. Kul Bakay'ın Mezarı
78. Banı Çiçek
79. Ya Devlet Başa Ya Guzgun Leşe
80. Delice'nin 4 Kızı

Karaoğlan fotoromanları

Adı	Yıl	Yayımcı	Notlar
	1 Ocak 1967	Suat Yalaz	1965'te çevrilen aynı adlı Karaoğlan filminden alınmış fotoğraf karelerinden oluşturulmuştur. Fiyatı 5 Lira.
	Şubat 1967 sonunda çıkacağı ilân edildi	Suat Yalaz	1966'da çevrilen aynı adlı Karaoğlan filminden alınmış fotoğraf karelerinden oluşturulmuştur

Karaoğlan diğer dillerde

Karaoğlan "Kebir" adıyla Fransızca olarak da yayımlanmıştı ve en çok Cezayir'de satılıyordu.

Karaoğlan'ın bir başka özelliği, yurt dışında seri olarak yayımlanan ilk yerli çizgi roman olmasıdır. 1970 yılında çalışmalarını sürdürmek üzere Fransa'nın başkenti Paris'e yerleşen Suat Yalaz bu yıldan başlayarak Karaoğlan'ın Akşam'da çıkan tüm serüvenlerini ufak düzeltmeler yaparak 7 yıl boyunca "Kébir" adıyla, bir ara da "Changor" adıyla yayımladı. Fransa'yla beraber Kanada ve Avrupa'nın bazı Fransızca konuşulan ülke ve bölgelerinde de dağıtıldı. Ama dergi özellikle de Fransa'yla kültürel bağları bulunan Cezayir, Fas ve Tunus gibi Kuzey Afrika ülkelerinde rağbet gördü. Yalaz'ın anlattığına göre Cezayir Fransa'yla kültürel bir çatışmaya girince Fransız yayınlarına ülkede kota ve boykot uygulandı. Bu dönemde Cezayir'e girebilen sayılı Fransız yayınlarından biri de "Kebir" di. Buna bağlı olarak "Kebir" in maceraları genelde Araplarla ilgiliydi. Yalaz'ın kendi sözleriyele "Kebir'in asıl başarısı Fransa'da değil Cezayir'de oldu". Bunun sonucunda da ayda bir çıkarken ayda iki defa çıkmaya başladı. Dergiler siyah beyaz ve küçük boydu.

Karaoğlan'ın Fransa serüveni şöyle özetlenebilir:

Adı	Seri	Yıl	Yayımcı	Boyut	Renk	Notlar
"Changor"		1971	LUTECE	13 x 18 cm	Monokrom (siyah-beyaz)	6 sayı yayımlanan karma dergide başka çizerlerin "Andoche" (eser: Béoc), "les Zamponi" (eser: Audiffren et Landrin) ve "le robot extra terrestre" gibi başka çizgi dizileri de yer alıyordu.
"Kébir"	Birinci seri	1971-1974	SFPI	13x18 cm	Monokrom (siyah-beyaz)	Cep tipi dergi 73 sayı yayımlandı. 63. sayıdan sonra sadece Cezayir'de dağıtıldı. Dergide ayrıca Arnao'nun çizdiği "Mol et Dendur" adlı mizahi çizgi bantlar da yer almaktaydı.
"Kébir"	İkinci seri	1975-1977	SFPI	15,5x21 cm	Yeşil-turuncu tonlamalı	Cep tipi dergi 46 sayı yayımlandı. Dergide ayrıca Arnao'nun çizdiği "Mol et Dendur" adlı mizahi çizgi bantlar da yer almaktaydı.

Örnek olarak Fransa'da çıkan albümlerden biri şudur:

• "Les Aventures de Kebir L'Invincible - Pour Une Goutte D'Eau" (Yenilmez Kebir'in Serüvenleri - Bir Yudum Su İçin) Türkiye'de Milliyet Gazetesinde "Delice'nin 4 Kızı" adıyla tefrika edildi.

İngilizce'de yine "Kebir" adıyla çıkan Karaoğlan, yine 1970'li yılların sonunda Irak Kültür bakanının Suat Yalaz'ı Bağdat’a davet etmesinden sonra bu ülkede de "Çöl Kartalı" adıyla kısa bir süre Arapça olarak yayımlanmıştır.

Bir de hazırlanan ama yayınlanmayan Rusça Karaoğlan albümü vardır. БОЭКАШИ (Bozkaşi) adlı bu albümün tanıtımları bile yapılmış ama basılamamıştı.

Karaoğlan filmleri

Suat Yalaz'ın yarattığı "Karaoğlan" çizgi karakteri Türkiye'de 1965 ve 1972 yılları arasında 7 defa sinemaya uyarlanmıştı. Bu filmlerin hemen hepsinde yönetmen Suat Yalaz, başrol oyuncusu ise Kartal Tibet'ti. İstisna olarak bu filmlerden sadece birini Mehmet Aslan yönetmiş, bir diğerinde de Karaoğlan rolünü Kuzey Vargın oynamıştı.

Yıl	Film	Yönetmen	Karaoğlan Rolü
1965	Karaoğlan - Altay'dan Gelen Yiğit	Suat Yalaz	Kartal Tibet
1966	Karaoğlan - Baybora'nın Oğlu	Suat Yalaz	Kartal Tibet
1966		Suat Yalaz	Kartal Tibet
1967		Suat Yalaz	Kartal Tibet
1967		Suat Yalaz	Kartal Tibet
1969		Suat Yalaz	Kuzey Vargın
1972	Karaoğlan Geliyor	Mehmet Aslan	Kartal Tibet
2013	Karaoğlan	Kudret Sabancı

Ayrıca Karaoğlan'la ilgili iki Türk filmi daha vardır. Bunlar:

Yıl	Film	Yönetmen	Oyuncular	Notlar
1967		Mehmet Aslan	Tamer Yiğit (Akbulut) Figen Say	Senaryosunu da Mehmet Aslan yazmıştır
1968			, Esen Püsküllü	Film Suat Yalaz'ın yarattığı karakterlere dayanmaktadır

Bunlardan başka 2002 yılında "Karaoğlan" adında bir TV mini dizisi de yapılmıştır.

Yıl	Dizi film	Yönetmenler	Oyuncular
2002	Karaoğlan (TV mini dizisi)	,	Kaan Urgancıoğlu (Karaoğlan), Serdar Gökhan (Baybora)

Kaynakça

1. ^ ^{a b c} . Çizgi Diyarı. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013. 
2. ^ . kolibriozel.blogspot.com. 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2013. 
3. ^ ^{a b} . suatyalaz.org. 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2013. 
4. ^ (Fransızca). Encyclopédie de la bande dessinee. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2013. 
5. ^ (Fransızca). Encyclopédie de la bande dessinee. 4 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2013. 
6. ^ Hürriyet Gazetesi, 7 Nisan 1989 tarihli Kelebek Eki, Suat Yalaz Röportajı
7. ^ . 10 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2009. 
8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2009. 
9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Kasım 2009. 

Dış bağlantılar

• Fransız Çizgi Roman Ansiklopedisi "Encyclopédie de la bande dessinee"de "Karaoğlan"; "Kebir"3 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . [1] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ve ve Changor4 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . maddeleri.
• Comic database'de Kébir serisinin kapakları 13 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .