Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Karafatma (Blaps spp.), (Tenebrioniddae) familyasından karanlık yerleri seven ve ışıktan kaçınan gececi böcek cinsidir.
| Karafatma | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| Metne bakınız. |
Evlerde (karyola altında bile), kiler, mahzen, hangar, ahır, ambar ve kuş yuvası olan çatılarda bulunurlar. Tahıl, kepek ve diğer tahıl ürünleri başta olmak üzere bitkisel ve hayvansal döküntülerle beslenirler. (Elateridae) larvalarına çok benzeyen larvaları toprak içinde derinlerde bitkisel döküntülerle beslenen karafatmalar, aynı boyutta ve onlar gibi kara olan Doğu hamam böceği (Blatta orientalis) ile karıştırıldıklarından karafatma adı yanlışlıkla ve çoğu kez hamam böceği için kullanılır.
Morfoloji
Uzunlukları genelde 1 mm ile 5 cm arasında değişen Tenebrionidae familyasının en irileri 2–3 cm lik boylarıyla karafatmalardır. Bütünüyle mat siyah renktedirler. Fazlasıyla uzun bacaklarıyla da örümceğimsi bir görüntü sergilerler. Bu uzun bacaklılık ailenin çölde yaşayan türlerinde gözlemlenen tipik anatomik farklılaşmadır. Çünkü sıcak çöl kumlarından vücudu korumanın yolu zeminden yükselmeyi sağlayacak olan uzun bacaklarla mümkün olur.
İnsanla karşılaşması
Elle ya da karyola altını süpürürken süpürgeyle dokunulunca pis bir koku salmalarıyla tanınırlar. En tipik savunma hareketleri arka ayakları üzerine vücudunun alt bölümünü kaldırıp [a sort of headstand] karın ucunu yukarı doğru uzatmaları ve savunma silahı olan kötü kokuyu salmalarıdır.
Kullanımı
Moğolistan'da Ayurveda tıp kitaplarında da yer alan Blaps femoralis türünden geleneksel Moğol tıbbında kullanılır
İnsan sağlına zararları
Salgıladıkları kimyasalların (= ), deride yanma, kabarcık ya da esmerliğe sebep olduğu Avrupa ve Orta Doğu'da biliniyor.
Savunma
Saldırıya maruz kalınca arka bacakları üzerine bir tür amuda kalkması tipik korkutma hareketidir. Eğer saldırı devam ederse, karın ucunu dikerek, anüs çevresindeki bir bezden salgılanan ve p-benzokinon içeren sarımsı-kahverengi bir sıvıyı birkaç santimetrelik mesafeye fışkırtırlar. Saldırganı (insan derisinde yanma yapar) etkisiz kılan bu silahı pis bir kokuya dönüşür.
Düşmanları
İçeriğindeki kimyasalından dolayı tahriş edici özelliği olan savunma sıvıları (insana koku olarak da gelir) diğer böcekler için caydırıcı olsa da bazı asalak böcekler karafatmalara zarar verirler.
Türler
|
|
Adlandırma
Latince cins adı Blaps, Yunanca βλάπτειν (blaptein 'zarar vermek') fiilinden türetilmiştir.
Türkiye'de halk dilinde yerel olarak karaheççe, kara böcek, osurgan böceği, tıstan adları da verilen karafatmanın Türkçe kaynaklarda görülen "ölü böceği, ölüm böceği" adları Almanca Totenkäfer sözünden, "mezarlık böceği" adı ise İngilizce churchyard beetle sözünün birebir çevirilmesiyle oluşmuştur.
- Renginden (ve belki de çıkardığı kokudan) dolayı:
- Türkçe karafatma
- NOT: Türkçedeki karafatma adı yanlışlıkla hamam böceğinin sinonimi olarak kullanıldığı gibi kitaplarda Carabidae üyeleri için de kullanılmaktadır.
- İzlandaca (svertingi) zenci (<svartur 'siyah' + -ingi)
- Türkçe karafatma
- Bıraktığı pis kokudan dolayı:
- Avrupa'daki "göründüğü evden ölü çıkar" biçiminde özetlenebilecek bir halk inanışından kaynaklanan ve Blaps mortisaga türünün epitetinde [mortisaga: ölüm kehanetçisi] de yer alan bu inanç böceğin kötü şöhretli olmasına yolaçar:
- Almanca (Totenkäfer) ölüm böceği
- Felemenkçe (dodenkever) ölüm böceği
- İsveççe (dödsbud) ölüm böceği
- Danca (dødningebille) ölüm böceği
- Norveççe (dødningsbille) ölüm böceği
- Esperanto (mortoskarabo) ölüm böceği
- Macarca (halálbogár) ölüm böceği
- Çekçe (smrtnik) ölümcü
- Slovakça (smrtník) ölümcü
- Hırvatça (mračnjak) ölümcü
- Bulgarca (вестител на мъртвите) ölüm habercisi
- Slovence (mrtvaški sel) ölüm habercisi
- Almanca (Totenansager) ölüm habercisi
- İtalyanca (annunciatore della morte) ölüm habercisi
- Fransızca (blaps annonce-mort) ölüm habercisi Blaps
- Esperanto (mortodora tenebrio)
- İspanyolca (la leyenda de la muerte) ölüm menkıbesi
- Fransızca (socière de mort) ölüm cadısı
- İngilizce (churchyard beetle) kilise mezarlığı böceği
- İspanyolca (escarabajo de cementerio, gorgojo de cementerio) mezarlık böceği
- Estonca (kalmumardikas) mezarlık böceği
- Macarca (gyászbogár) yas böceği
- Macarca (halottbűzű bogár) kaza kokusu böceği
- Bulunduğu karanlık mekândan dolayı:
- İngilizce (cellar beetle) kiler böceği
- Felemenkçe (kelderkever) kiler böceği
- Letonca (pagrabu melnulis) kiler böceği
- Ağır hareketinden dolayı:
- Rusça (медляк) yavaşçı
- Belirsiz:
- Rumence (borză)
- ?
- Lehçe (pokątnik) (?< pokątnie 'illicitly')
- ?
- İngilizce (Avustralya; B. polychestra) (Egyptian beetle) Mısır böceği
Kaynakça
- ^ Türk Ansiklopedisi [Blaps maddesi]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Nisan 2010.
- ^ . 9 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2010.
- ^ a b [1] 30 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Domestic Beetles
- ^ [2] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Disan Gunbilig & Wilhelm Boland (2009), Defensive Agents of Blaps femoralis, a Traditional Mongolian Medicinal Insect
- ^ Gary R. Mullen & Lance A. Durren (2009), Medical and Veterinary Entomology
- ^ [3][] Pierfilippo Cerretti & Maurizio Mei (2001), Eugymnopeza braueri (Diptera, Tachinidae) as parasitoid of Blaps gibba (Coleoptera, Tenebrionidae), with description of the preimaginal instars, Italian Journal of Zoology, 68: 3, 215 - 222
- ^ A. Filipponi, Stylocephalus (Gregarinida) parasites of Tenebrionidae (Blaps); method of study
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Nisan 2010.
- ^ [4] 23 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Tenebrionidae of Libya
- ^ [5] 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Collection of Siberian Zoological Museum (curator - Sergei E. Tshernyshev)
- ^ [6] 13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Egyptian Fauna
- ^ [7][] Jonathan's Check-List of Israeliinsects
- ^ [8][] New species of the genus Blaps found in Siberia S. E. Tshernshev & V. G. Mordkovich (2002)
- ^ . 1 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2010.
Dış bağlantılar
- [9]16 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . M. C. Cartagena & E. Galante (2003, Barcelona) Ecología del género Blaps en el Sudeste Ibérico
- [10][] Tenebrionidae present in the Entomological Museum of Lund University (2009)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karafatma Blaps spp Tenebrioniddae familyasindan karanlik yerleri seven ve isiktan kacinan gececi bocek cinsidir KarafatmaBiyolojik siniflandirmaUst alem EukaryotaAlem AnimaliaAlt alem EumetazoaSube ArthropodaAlt sube HexapodaSinif InsectaTakim Coleoptera kin kanatlilar Ust familya kara bocekler Familya Tenebrionidae kara bocekgiller Alt familya TenebrioninaeOymak Alt oymak Cins BlapsTurlerMetne bakiniz Blaps lethiferaBlaps mortisaga ustten Blaps mortisaga yandan Blaps lusitanicaBlaps sp Taklamakan Colu Sincan Uygur Ozerk Bolgesi Evlerde karyola altinda bile kiler mahzen hangar ahir ambar ve kus yuvasi olan catilarda bulunurlar Tahil kepek ve diger tahil urunleri basta olmak uzere bitkisel ve hayvansal dokuntulerle beslenirler Elateridae larvalarina cok benzeyen larvalari toprak icinde derinlerde bitkisel dokuntulerle beslenen karafatmalar ayni boyutta ve onlar gibi kara olan Dogu hamam bocegi Blatta orientalis ile karistirildiklarindan karafatma adi yanlislikla ve cogu kez hamam bocegi icin kullanilir MorfolojiUzunluklari genelde 1 mm ile 5 cm arasinda degisen Tenebrionidae familyasinin en irileri 2 3 cm lik boylariyla karafatmalardir Butunuyle mat siyah renktedirler Fazlasiyla uzun bacaklariyla da orumcegimsi bir goruntu sergilerler Bu uzun bacaklilik ailenin colde yasayan turlerinde gozlemlenen tipik anatomik farklilasmadir Cunku sicak col kumlarindan vucudu korumanin yolu zeminden yukselmeyi saglayacak olan uzun bacaklarla mumkun olur Insanla karsilasmasiElle ya da karyola altini supururken supurgeyle dokunulunca pis bir koku salmalariyla taninirlar En tipik savunma hareketleri arka ayaklari uzerine vucudunun alt bolumunu kaldirip a sort of headstand karin ucunu yukari dogru uzatmalari ve savunma silahi olan kotu kokuyu salmalaridir KullanimiMogolistan da Ayurveda tip kitaplarinda da yer alan Blaps femoralis turunden geleneksel Mogol tibbinda kullanilirInsan saglina zararlariSalgiladiklari kimyasallarin deride yanma kabarcik ya da esmerlige sebep oldugu Avrupa ve Orta Dogu da biliniyor SavunmaSaldiriya maruz kalinca arka bacaklari uzerine bir tur amuda kalkmasi tipik korkutma hareketidir Eger saldiri devam ederse karin ucunu dikerek anus cevresindeki bir bezden salgilanan ve p benzokinon iceren sarimsi kahverengi bir siviyi birkac santimetrelik mesafeye fiskirtirlar Saldirgani insan derisinde yanma yapar etkisiz kilan bu silahi pis bir kokuya donusur DusmanlariIcerigindeki kimyasalindan dolayi tahris edici ozelligi olan savunma sivilari insana koku olarak da gelir diger bocekler icin caydirici olsa da bazi asalak bocekler karafatmalara zarar verirler TurlerBlaps abbreviata Menetries 1836 Turkiye Blaps abdita Picka 1978 Blaps adelae Soldati et Soldati 1999 Blaps altaica Keleinikova 1970 Blaps alternans Brulle 1838 Blaps approximans Seidlitz 1893 Blaps aruktavicus sp nova 2004 Tacikistan Blaps barbara Solier 1848 Blaps bedeli Chatanay 1914 Blaps bifurcata Solier 1848 Blaps bipunctata Allard 1880 Blaps bogatshevi G Medvedev 1964 Blaps brevicornis Seidlitz 1893 Blaps caraboides Allard 1882 Blaps cognata Solier 1848 Blaps convexa Reiche 1857 Blaps cordicollis Solier 1848 Blaps cribrosa Solier 1848 Blaps deplanata Menetries 1832 Blaps doderoi Schuster 1922 Blaps ecaudata Seidlitz 1893 Blaps faustii Seidlitz 1893 Blaps felix Waterhouse 1889 Blaps femoralis Fischer 1844 Blaps foveicollis Allard 1880 Blaps gibba Laporte de Castelnau 1840 Blaps gigas Linnaeus 1767 Blaps graeca Solier 1848 Blaps granulata Gebler 1825 Blaps haberti Peyerimhoff 1931 Blaps halophila Fischer von Waldheim 1822 Turkiye Blaps hiemalis Semenov Tjan Shanskij et A Bogacev 1940 Blaps hispanica Solier 1848 Blaps holconota Fischer de Waldheim 1844 Blaps indagator Reiche 1857 Turkiye Blaps inflexa Zoubkoff 1833 Blaps jakovlevi Semenov Tjan Shanskij et A Bogacev 1936 Blaps jeannei Ferrer amp Soldati 1999Turkiye Blaps judaeorum Miller 1861 Blaps juliae Allard 1880 Blaps kadyrbekovi sp nova 2004 Kazakistan Blaps kaifensis Seidl Blaps konigi Seidlitz 1893 Blaps lata Seidlitz 1893 Blaps laticollis Solier Blaps lethifera Marsham 1802 Turkiye Blaps lindbergi Kaszab 1959 Turkiye Blaps lusitanica Herbst 1799 Blaps miliaria Fischer von Waldheim 1844 Blaps milleri Seidlitz 1893 Blaps mortisaga Linnaeus 1758 Turkiye Blaps mucronata Latreille 1804 Turkiye Blaps murgabiensis A Bogacev 1961 Blaps nefrauensis Seidlitz 1893 Blaps nitens Laporte de Castelnau 1840 Blaps oblonga Kraatz 1883 Blaps ocreata Allard 1880 Turkiye Blaps oertzeni Seidlitz 1893 Blaps orbicollis Motschulsky 1845 Blaps parvicollis Zoubkoff 1829 Turkiye Blaps pharao Seidleitz 1893 Blaps plana Solier 1848 Blaps planicollis Motschulsky 1845 Blaps polychresta Forskal 1775 Blaps polychresta effeminta Soldati 2008 Blaps propheta Reichardt Axel 1861 Blaps pruinosa Faldermann 1833 Blaps pterosticha Fischer von Waldheim 1843 Blaps pterotapha Menetries 1832 Blaps putrida Motschulsky 1845 Blaps reflexa Gebler 1832 Blaps robusta Motschulsky 1845 Blaps rotundata Solier 1848 Blaps rugosa Gebler 1825 Blaps ruhmeri Seidlitz 1893 Blaps rybalovi Tsernyshev et Mordkovitsch 2002 Blaps schweinfurthi Seidlitz 1893 Blaps scutellata Fischer von Waldheim 1844 Blaps seriata Fischer von Waldheim 1822 Blaps sinuaticollis Solier 1848 Blaps songorica Fischer de Waldheim 1844 Blaps splichali Gebien 1913 Blaps striola Motschulsky 1860 Blaps sulcata Laporte de Castelnau 1840 Blaps sulcifera Seidlitz 1893 Blaps taeniolata Menetries 1832 Blaps tenuicollis Solier 1848 Blaps tibialis Reiche 1857 Turkiye Blaps tibiella Seidlitz 1893 Blaps transversalis Gebler 1845 Blaps tripolitanica Karsch 1881 Blaps variolaris Allard 1880 Blaps variolosa Faldermann 1835 Blaps vialattei Peyerimhoff 1919 Blaps virgo Seidlitz 1893 Blaps waltli Seidlitz 1893 Blaps wiedemanni Solier 1848AdlandirmaLatince cins adi Blaps Yunanca blaptein blaptein zarar vermek fiilinden turetilmistir Turkiye de halk dilinde yerel olarak karahecce kara bocek osurgan bocegi tistan adlari da verilen karafatmanin Turkce kaynaklarda gorulen olu bocegi olum bocegi adlari Almanca Totenkafer sozunden mezarlik bocegi adi ise Ingilizce churchyard beetle sozunun birebir cevirilmesiyle olusmustur Renginden ve belki de cikardigi kokudan dolayi Turkce karafatma NOT Turkcedeki karafatma adi yanlislikla hamam boceginin sinonimi olarak kullanildigi gibi kitaplarda Carabidae uyeleri icin de kullanilmaktadir Izlandaca svertingi zenci lt svartur siyah ingi Biraktigi pis kokudan dolayi Macarca buzbogar pis kokulu bocek Ingilizce stink beetle pis kokulu bocek Katalanca escarabat pudent pis kokulu bocek Izlandaca thefbjalla pis kokulu bocek Avrupa daki gorundugu evden olu cikar biciminde ozetlenebilecek bir halk inanisindan kaynaklanan ve Blaps mortisaga turunun epitetinde mortisaga olum kehanetcisi de yer alan bu inanc bocegin kotu sohretli olmasina yolacar Almanca Totenkafer olum bocegi Felemenkce dodenkever olum bocegi Isvecce dodsbud olum bocegi Danca dodningebille olum bocegi Norvecce dodningsbille olum bocegi Esperanto mortoskarabo olum bocegi Macarca halalbogar olum bocegi Cekce smrtnik olumcu Slovakca smrtnik olumcu Hirvatca mracnjak olumcu Bulgarca vestitel na mrtvite olum habercisi Slovence mrtvaski sel olum habercisi Almanca Totenansager olum habercisi Italyanca annunciatore della morte olum habercisi Fransizca blaps annonce mort olum habercisi Blaps Esperanto mortodora tenebrio Ispanyolca la leyenda de la muerte olum menkibesi Fransizca sociere de mort olum cadisi Ingilizce churchyard beetle kilise mezarligi bocegi Ispanyolca escarabajo de cementerio gorgojo de cementerio mezarlik bocegi Estonca kalmumardikas mezarlik bocegi Macarca gyaszbogar yas bocegi Macarca halottbuzu bogar kaza kokusu bocegi Bulundugu karanlik mekandan dolayi Ingilizce cellar beetle kiler bocegi Felemenkce kelderkever kiler bocegi Letonca pagrabu melnulis kiler bocegi Agir hareketinden dolayi Rusca medlyak yavasci Belirsiz Rumence borză Lehce pokatnik lt pokatnie illicitly Ingilizce Avustralya B polychestra Egyptian beetle Misir bocegiKaynakca Turk Ansiklopedisi Blaps maddesi Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Nisan 2010 9 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Nisan 2010 a b 1 30 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Domestic Beetles 2 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Disan Gunbilig amp Wilhelm Boland 2009 Defensive Agents of Blaps femoralis a Traditional Mongolian Medicinal Insect Gary R Mullen amp Lance A Durren 2009 Medical and Veterinary Entomology 3 olu kirik baglanti Pierfilippo Cerretti amp Maurizio Mei 2001 Eugymnopeza braueri Diptera Tachinidae as parasitoid of Blaps gibba Coleoptera Tenebrionidae with description of the preimaginal instars Italian Journal of Zoology 68 3 215 222 A Filipponi Stylocephalus Gregarinida parasites of Tenebrionidae Blaps method of study Arsivlenmis kopya 6 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Nisan 2010 4 23 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tenebrionidae of Libya 5 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Collection of Siberian Zoological Museum curator Sergei E Tshernyshev 6 13 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Egyptian Fauna 7 olu kirik baglanti Jonathan s Check List of Israeliinsects 8 olu kirik baglanti New species of the genus Blaps found in Siberia S E Tshernshev amp V G Mordkovich 2002 1 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2010 Dis baglantilar 9 16 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde M C Cartagena amp E Galante 2003 Barcelona Ecologia del genero Blaps en el Sudeste Iberico 10 olu kirik baglanti Tenebrionidae present in the Entomological Museum of Lund University 2009