Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
İli Türkçesi, 1982 yılı verilerine göre İli vadisinde Gulca şehri yakınında 120 konuşanı bulunan bir Türk lehçesidir. Çin'de ve olasılıkla Kazakistan'da konuşulmaktadır. Bu lehçeyi, Kazak Özerk İli bölgesinde ihtiyar kişiler konuşurlar.
| İli Türkçesi | |
|---|---|
| İlı turkeşi | |
| Ana dili olanlar | Sincan Uygur Özerk Bölgesi |
| Konuşan sayısı | 120 (1980, R. F. Hahn) (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Türk dilleri
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | tut |
| ISO 639-3 | [[ISO639-3:ili|ili]] |
Sınıflandırma
İli Türkçesi, Türk dilinin Çağatay öbeğine benzerlik gösterse de bazı özellikleri ile Kıpçak altkatman (dil) izlenimini uyandırır.
İli Türkçesi dilindeki Çağatay ve Kıpçak özelliklerinin kıyaslaması aşağıdaki cetvelde gösterilmektedir:
| Kazakça (Kıpçak) | İli Türkçesi | Özbekçe (Karluk) | Türkçe | |
|---|---|---|---|---|
| *G > w den sonra alçak ünlü | dağ | |||
| iyelik durumu benzeşmesi | / | / | / | devenin / etin |
| *G > w > Ø den sonra yüksek ünlü | sarı | |||
| Çift ünsüz yitimi | sekiz |
Coğrafi dağılım
Hiçbir ülkede resmî dil olarak konuşulmayan İli Türkçesi, ilk defa 1980 yılında Profesör adındaki dilbilimci tarafından saptanmış ve son otuz haneli yaklaşık olarak 120 Türk kökenli insanın İli Kazak Özerk İlinde İli Nehri ve yan kolları boyunca ve Gulca kenti yakınlarında yaşadıkları bildirilmiştir. Başka bir kaynakta 1991 yılında sayılarının iki yüz olduğu sanılmaktadır. Büyük bir olasılıkla bu dil Kazakistan'da konuşulmaktadır. Söylentilere göre bundan 200 yıl önce Fergana vadisinden (günümüz Özbekistan ve Kırgızistan) İli vadisine göç etmişlerdir.
Sesler
Sessiz harfler
| çiftdudaksıl | dişyuvasıl | damaksıl | artdamaksıl | küçük dil ünsüzü | gırtlaksıl | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| genzel sessiz harf | m | n | ŋ | |||||||||
| içpatlamalı sessiz harf | p | b | t | d | tʃ | dʒ | k | g | q | |||
| sürtünmeli sessiz harf | s | z | ʃ | χ | ʁ | h | ||||||
| bağlantılı sessiz harf | ɾ | |||||||||||
| onaylı sessiz harf | l | j | w | |||||||||
Sesli harfler
| ince ünlüler | kalın ünlüler | ||
|---|---|---|---|
| düz ünlü | yuvarlak | ||
| dar ünlü | i | ɨ | ʉ |
| orta ünlü | e | ɵ | |
| geniş ünlü | æ | ɑ | |
Notlar
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mart 2019.
- ^ Zhào Xiāngrú and Reinhard F. Hahn (1989). "The Ili Turk People and Their Language". Central Asiatic Journal 33 (3/4): 261-285
- ^ Reinhard F. Hahn (1991). "An Annotated Sample of Ili Turki". Acta Orientalia Academiae Scientiorum Hungaricae 45 (1): 31-53.
Kaynakça
- Zhào Xiāngrú ve Reinhard F. Hahn (1989). "The Ili Turk People and Their Language". Central Asiatic Journal 33 (3/4): 261-285.
- Reinhard F. Hahn (1991). "An Annotated Sample of Ili Turki". Acta Orientalia Academiae Scientiorum Hungaricae 45 (1): 31-53.
- Reinhard F. Hahn, "Spoken Uyghur", Univ Of Washington Presse, .
Dış bağlantılar
- Ili Turki 1 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
 | Türk dilleri ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ili Turkcesi 1982 yili verilerine gore Ili vadisinde Gulca sehri yakininda 120 konusani bulunan bir Turk lehcesidir Cin de ve olasilikla Kazakistan da konusulmaktadir Bu lehceyi Kazak Ozerk Ili bolgesinde ihtiyar kisiler konusurlar Ili TurkcesiIli turkesiAna dili olanlarSincan Uygur Ozerk BolgesiKonusan sayisi120 1980 R F Hahn tarih gerekli Dil ailesiTurk dilleriSaz TurkcesiUygurIli TurkcesiDil kodlariISO 639 2tutISO 639 3 ISO639 3 ili ili SiniflandirmaIli Turkcesi Turk dilinin Cagatay obegine benzerlik gosterse de bazi ozellikleri ile Kipcak altkatman dil izlenimini uyandirir Ili Turkcesi dilindeki Cagatay ve Kipcak ozelliklerinin kiyaslamasi asagidaki cetvelde gosterilmektedir Ili Turkcesindeki Kipcak ve Karluk ozellikleri Kazakca Kipcak Ili Turkcesi Ozbekce Karluk Turkce G gt w den sonra alcak unlu taw taw tɒɣ dagiyelik durumu benzesmesi tyje niŋ et tiŋ tʉjae nin et tin tʉjae niŋ et niŋ devenin etin G gt w gt O den sonra yuksek unlu sarɨ sarɨq sarɨq sariCift unsuz yitimi segiz sekkiz saekkiz sekizCografi dagilimHicbir ulkede resmi dil olarak konusulmayan Ili Turkcesi ilk defa 1980 yilinda Profesor adindaki dilbilimci tarafindan saptanmis ve son otuz haneli yaklasik olarak 120 Turk kokenli insanin Ili Kazak Ozerk Ilinde Ili Nehri ve yan kollari boyunca ve Gulca kenti yakinlarinda yasadiklari bildirilmistir Baska bir kaynakta 1991 yilinda sayilarinin iki yuz oldugu sanilmaktadir Buyuk bir olasilikla bu dil Kazakistan da konusulmaktadir Soylentilere gore bundan 200 yil once Fergana vadisinden gunumuz Ozbekistan ve Kirgizistan Ili vadisine goc etmislerdir SeslerSessiz harfler Ili Turkcesinde sessiz harfler ciftdudaksil disyuvasil damaksil artdamaksil kucuk dil unsuzu girtlaksilgenzel sessiz harf m n ŋ icpatlamali sessiz harf p b t d tʃ dʒ k g q surtunmeli sessiz harf s z ʃ x ʁ hbaglantili sessiz harf ɾonayli sessiz harf l j wSesli harfler Ili Turkcesindeki unlu harfler ince unluler kalin unlulerduz unlu yuvarlakdar unlu i ɨ ʉorta unlu e ɵgenis unlu ae ɑNotlar Arsivlenmis kopya 8 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mart 2019 Zhao Xiangru and Reinhard F Hahn 1989 The Ili Turk People and Their Language Central Asiatic Journal 33 3 4 261 285 Reinhard F Hahn 1991 An Annotated Sample of Ili Turki Acta Orientalia Academiae Scientiorum Hungaricae 45 1 31 53 KaynakcaZhao Xiangru ve Reinhard F Hahn 1989 The Ili Turk People and Their Language Central Asiatic Journal 33 3 4 261 285 Reinhard F Hahn 1991 An Annotated Sample of Ili Turki Acta Orientalia Academiae Scientiorum Hungaricae 45 1 31 53 Reinhard F Hahn Spoken Uyghur Univ Of Washington Presse ISBN 978 0 295 98651 7 Dis baglantilarIli Turki 1 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Turk dilleri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz