Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Azerbaycan, resmi olarak tam adıyla - Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, 22 Haziran 1941'de Almanya'nın savaş ilanından sonra Sovyetler Birliği ile birlikte II.Dünya Savaşı'na girdi. Azerbaycan'ın petrol sahaları, SSCB'nin Kafkasya petrolüne aşırı bağımlılığı nedeniyle Almanları cezbediyordu - bu, Kafkasya Savaşı sırasında Bakü'deki petrol yataklarını ele geçirmeye çalışan Alman seferlerine zemin hazırladı. Azerbaycan'ın petrolü Sovyet zaferi açısından etkili bir şekilde belirleyiciydi. Azerbaycan vatandaşı 600.000'den fazla kişi, II. Dünya Savaşı sırasında 1941'den 1945'e kadar İşçi ve Köylü Kızıl Ordusu tarafından askere alındı.
Savaş öncesi
Pike Operasyonu
Pike Operasyonu, büyük bir Alman petrol kaynağını ortadan kaldırmak için Azerbaycan SSR şehri Bakü'yü bombalamak için İngiltere ve Fransa tarafından geliştirilen bir plandı. Daha yaygın olarak Molotov-Ribbentrop Paktı olarak bilinen Alman-Sovyet saldırmazlık paktındaki anlaşmalardan biri 900.000 ton Sovyet petrolünün Almanlara zaman geçtikçe artan seviyelerde teslim edilmesine dayanıyordu. Sovyetlerin Almanlara petrol arzı, Müttefiklerin Sovyetler Birliği'ni propaganda konusunda Almanya'nın müttefiki olarak göstermelerine yol açtı. Mekanize Alman ordusu, devamlılıklarını sağlamak için yüksek miktarlarda fosil yakıta ihtiyaç duyuyordu ve Sovyet, özellikle de Azeri petrolü olmadan bunu başaramayacaklardı. Müttefikler, Alman ordusunu kaynaklardan yoksun bırakarak Fransa'ya giden Blitzkrieg eksenini durdurmayı umdular. Bakü, Sovyetler Birliği'ne petrolünün %80'ini sağlamaktaydı: bombalama Kızıl Ordu'yu ciddi şekilde zayıflatacak, hatta muhtemelen Nazilerin Rusya'yı işgali sırasında Almanlara boyun eğmeye zorlayacaktı.
Pike Operasyonu, Almanların Fransa'yı hızlı bir şekilde işgal etmesi ve bir Alman-Sovyet ittifakı tehdidi nedeniyle iptal edildi.
Askeri harekatlar
Kafkasya Savaşı
Alman işgali sırasında, Bakü ve Kuzey Kafkasya, SSCB'nin tamamı için ana petrol kaynaklarıydı. Sovyetler Birliği, Ukrayna'nın düşüşünün ardından tahılları için büyük ölçüde Kafkasya bölgesine bel bağladı. Bölge ayrıca tungsten ve molibden cevheri gibi büyük stratejik hammadde kaynaklarına sahipti. Kafkasya'nın kaybı SSCB için yıkıcı olacaktı: sadece Kızıl Ordu'yu destekleyen önemli miktarda petrol üretimini kaybetmekle kalmayacaklar, aynı zamanda değerli bir değerli metal kaynağını ve giderek daha hayati bir önem arz eden tahıl mahsulünü de kaybedeceklerdi. Bu nedenlerin tümü, Hitler'in neden Kafkasya'yı bir dizi harekât sonucunda ele geçirmek niyetinde olduğunu açıklamaktadır. Azerbaycan petrolünü alma emri verilen Alman orduları "A" harfi ile işaretlendi.
Kafkasya bölgesindeki Alman ordularına Güney Cephesi'ni, Don Nehri çevresindeki bölgeyi kuşatarak yok etmeleri ve Rostov-na-Donu şehrini ele geçirmeleri emredildi. Rostov-na-Donu'nun ele geçirilmesinin ardından Kuzey Kafkasya teorik olarak Alman işgaline açık olacaktı. Almanlar, Güney'den bir orduyla Büyük Kafkasya'yı geçip Novorossiysk ve Tuapse gibi önemli şehirleri ele geçirmeyi ve Doğu'dan başka bir grupla birlikte Grozni ve Bakü'nün petrol zengini bölgelerini aynı anda ele geçirmeyi amaçladı. Almanlar ayrıca, bir baypas manevrası kullanarak Sovyet Gürcistanı'na erişim sağlayabilmek amacıyla Kafkas Dağları'nın orta kısmındaki Dividing Ridge dağlarını ele geçirmeyi amaçladı.
Edelweiss Operasyonu
1942'de Doğu Cephesinde Alman ordusu Güney Kafkasya'ya yaklaştı. Hitler, ekonomisi büyük ölçüde petrol ve fosil yakıtlara dayalı olan Alman ordusunu güçlendirmek ve Sovyetler Birliği'ni zayıflatmak için petrol arayan Azerbaycan'ı ele geçirmeyi amaçlıyordu.Edelweiss Operasyonu'nun 26 Eylül 1942'de başlaması planlandı. Azerbaycan petrol sahalarını korumak için Joseph Stalin, Güney Kafkasya'daki Alman ilerleme rotası boyunca Kuzey Kafkasya Cephesini örgütledi. 1942'nin sonlarında, yeniden düzenlenen Cephe, Mihver kuvvetleri için sürekli olarak zorlu bir engel oluşturdu. Alman ve Rumen birliklerinden oluşan Mihver tümenleri, Terek Nehri ve Kafkas Dağları'nın eteklerine ulaşamadan ağır kayıplar verdi. 1942 harekâtı boyunca, Alman ve Sovyet birlikleri birbirlerine karşı küçük, kararsız saldırılar başlattı. Sonunda Mihver kuvvetleri, Stalingrad Savaşı'nda Almanlara yardım etmek için tümenlerini Kafkasya cephesinden ayırmak zorunda kaldı. Bu, geri kalan Mihver kuvvetlerini Kafkasya bölgesinden uzaklaştıran ve Kafkas Mihver harekâtını etkili bir şekilde bozan bir Sovyet saldırısına zemin hazırladı."A" ordu grubu operasyonda yaklaşık 100.000 asker kaybetti. 1942'de Sovyetlerin Kafkas Cephesi'ne verdiği kayıp, yaklaşık 140.000 telafi edilemez kayıp ve 170.000 hasta ve yaralıydı.
İran'ın İngiliz-Sovyet İstilası
25 Ağustos'tan 17 Eylül 1941'e kadar Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği, İran'ı ortak bir şekilde işgal etti. Bu işgalin amacı, Mihver devletlere sempati duyduğundan şüphelenilen İran şahı Rıza Şah'ın devrilmesiyle birlikte bölgedeki Müttefik ikmal hatlarını güvenceye almak ve bu hatları savunmaktı.Rıza Şah, talepleri üzerine İngiliz ve Sovyet birliklerini konuşlandırmayı reddetti ve 1921'de Sovyetler ve İranlılar arasındaki anlaşmayı ihlal etti. Anlaşmaya göre SSCB, güney sınırlarına yönelik tehditler olması durumunda askerlerini İran topraklarında konuşlandırma hakkına sahipti.
Sovyet güçleri batıda Azerbaycan'dan İran'ı, doğuda Türkmenistan'ı işgal etti. Azerbaycan ve Gülistan'ın kuzey İran eyaletlerini işgal ettiler. İngilizler, Ürdün'ün orta doğu kolonilerini istila ettiler ve batıdaki Kirmanşah, İlam ve Huzistan eyaletlerini işgal ettiler. Müttefik kuvvetler ile Rıza Şah arasındaki başarısız müzakerelerin ardından Kızıl Ordu, 17 Eylül'de Tahran'a yürüdü. Tahran'ın teslim olmasının ardından İran teslim oldu ve İngilizler ve Sovyetler, savaşın sonuna kadar ülkeyi işgal etmeye karar verdi. Müttefik kuvvetler ayrıca Şah'ı tahttan indirdi ve küçük oğlu Muhammed Rıza Pehlevi'yi tahta çıkardı. Son Sovyet birlikleri 1946'da İran'dan çıktı.
Trans-İran Lend-Lease Hattı
Trans-İran Lend-Lease (kelime anlamıyla: Ödünç Verme-Kiralama) Hattı, Amerikan ve İngiliz ürünlerini Basra Körfezi'nden İran ve Azerbaycan üzerinden Sovyetler Birliği'ne götürmek için kullanılan yoldur. Müttefikler ve İran arasındaki Lend-Lease, İran'ın Anglo-Sovyet İstilası'nda babasının rejiminin devrilmesinin ardından Müttefik sempatizanı Muhammed Rıza Pehlevi tarafından uygulandı. Müttefik ürünlerinin İran ve Kafkasya üzerinden Sovyetler Birliği'ne başarılı bir şekilde taşınması, Rusya'nın Almanlara karşı savunmasında etkili oldu.
Azerbaycan SSC'nin savaş ve iç cephelerde nüfusu
Azerbaycan SSR'den 681.000 asker cepheye alındı. 681.000 askerden yaklaşık 300.000 Azerbaycan askerî operasyon sırasında öldürüldü. 3750 motorlu taşıt operatörü ile birlikte Doğu Cephesinde 15.000 sağlık çalışanı görevlendirildi. Azerbaycanlı kadınlar da Mihver kuvvetler ile mücadeleye katıldılar, bazı önemli kadınlar arasında partizan Aliya Rustambeyova, keskin nişancı Ziba Ganiyeva, uçaksavar topçusu Almaz İbrahimova ve kaptan Şovkat Salimova yer almaktadır.
Azerbaycan askerleri Brest Kalesi Savunması, Leningrad Kuşatması , Moskova Muharebesi, Stalingrad Muharebesi, Kursk Muharebesi ve Berlin Muharebesi'nde büyük rol oynadı. Bu birlikler, Ukrayna'nın Kırım yarımadasının yanı sıra Doğu Avrupa ve Baltıklar'da konuşlanmıştı.
Azerbaycan, Kafkasya Muharebesi'nde Azerbaycanlı sivillerin Alman ilerlemesine direniş göstermesiyle önemli bir rol oynadı.
Kızıl Ordu'nun ulusal askeri birimleri
Azerbaycan SSR topraklarında aşağıdaki askeri birimler oluşturuldu:
- 87 tabur
- 1123 öz-savunma ekibi
Azerbaycan SSR topraklarında aşağıdaki bölümler oluşturuldu:
- 1942'de 77. Tüfek Tümeni. Bu tümenin geçmişi 1920'ye kadar varan bir Dağ Tüfeği Tümeni'ne uzanmaktadır.
- 223 Tüfek Bölümü
- 396 Tüfek Bölümü
- 402 Tüfek Bölümü
- 416. Tüfek Bölümü
Önemli sayıda Azerbaycan vatandaşının hizmet verdiği askeri birimler ve oluşumlar:
- K. E. Voroşilov'un adını taşıyan 76. Dağ Tüfeği Tümeni (daha sonra Taganrog'un 51.Muhafız Tüfek Bölümü)
- 77. 'Simferopolskaya Kızıl Bayrak, Suvorov Nişanı Tümeni Sergo Ordzhonikidze' Dağ Tüfeği Tümeni
- 223. 'Belgrad Kızıl Bayraklı Azerbaycan' Tüfek Bölümü
- 227 Tüfek Bölümü
- 396 Tüfek Bölümü
- 402 Tüfek Bölümü
- 416. Taganrog, Kızıl Bayrak, Suvorov Tümeni Tüfek Bölümü Nişanı
Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını alan Azerbaycanlılar
42'si etnik Azerbaycanlı olmak üzere toplam 128 Azerbaycan vatandaşı, II. Dünya Savaşı sırasında gösterdikleri askeri kahramanlık ve başarılarından dolayı Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını aldı; bu onurların 14'ü sahiplerinin ölümünden sonra verildi. Teğmen İsrafil Mammadov, Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını alan ilk Azerbaycanlı oldu. Tümgeneral Hezi Aslanov unvanı iki kez aldı.
Batı ve Doğu Avrupa ülkelerindeki partizan müfrezeleri ve grupları
| İsim | Ülke / Cumhuriyet | Komutan |
|---|---|---|
| Azerbaycan Partizan Müfrezesi | bağlantı=|sınır Fransa | Hüseynrza Mammadov |
| Azerbaycan Partizan Müfrezesi - "Ruska Cheta" | bağlantı=|sınır İtalya | Cevad Hakimli |
| 8. Azerbaycan Partizan Müfrezesi - "Krasniy Partizan" | bağlantı=|çerçevesiz Kırım ASSR | Mammad Aliyev |
| "Pravda" Partizan Müfrezesi Baskın Partisi | bağlantı=|çerçevesiz Belarus SSR | Mammad Aliyev |
Batı ve Doğu Avrupa'da direniş saflarındaki gerillalar
| Gerilla | Ülke / Cumhuriyet |
|---|---|
| Nuru Abdullayev | bağlantı=|sınır Fransa |
| Hasan Aliyev | bağlantı=|sınır Fransa |
| Mazaim Aliyev | bağlantı=|sınır İtalya |
| Memmed Samad oğlu Bağırov | bağlantı=|sınır Polonya |
| Vali Valiyev | bağlantı=|sınır Fransa |
| Mikayil Huseynov | bağlantı=|sınır Fransa |
| Mehdi Huseynzade | bağlantı=|sınır Yugoslavya bağlantı=|sınır İtalya |
| Khanchoban Jafarov | bağlantı=|sınır İtalya |
| Paşa Caferhanlı | bağlantı=|sınır Fransa |
| Ahmediyye Cabrayilov | bağlantı=|sınır Fransa |
| Feyzulla Gurbanov | bağlantı=|sınır Fransa |
| Hüseynrza Mammadov | bağlantı=|sınır Fransa |
| Gurban Mammadov | bağlantı=|sınır Fransa |
| Mirzakhan Mammadov | bağlantı=|sınır Fransa |
| Mammad Mammadov | bağlantı=|sınır Hollanda |
| Mirzali Memmedli | bağlantı=|sınır Fransa |
| Nuruş Mehdiyev | bağlantı=|sınır Fransa |
| Jalil Rafiyev | bağlantı=|sınır İtalya |
| Ali Taghiyev | bağlantı=|sınır Yugoslavya bağlantı=|sınır İtalya |
| Cevad Hakimli | bağlantı=|sınır Yugoslavya bağlantı=|sınır İtalya |
| Mirza Shahverdiyev | bağlantı=|sınır İtalya |
| Mashi Eylazov | bağlantı=|sınır Polonya |
Hazar Filosu
Hazar Filosu, II. Dünya Savaşı'na kadar kargo taşımacılığı için kullanılmaktaydı. SSCB denizlerinde taşınan tüm yüklerin yaklaşık üçte biri, Hazar Denizi boyunca Filo aracılığıyla taşınmaktaydı. Bunun çeşitli nedenleri arasında petrol yataklarının, petrol rafinerilerinin ve pamuk depolarının yakınlığı vardı. Volga ve Urallar güzergahı boyunca Hazar Denizi üzerinden teslim edilen Kafkasya ve Orta Asya'ya odun ve buğday taşınması da yüksek kargo cirosunu etkiledi. Esas olarak Bakü'den Astrahan'a Volga Nehri üzerinden SSCB'nin diğer bölgelerine taşınmak üzere taşınan petrol ve petrol ürünleri, Hazar Denizi'nin önemini belirleyen ana ürünlerdi. Azerbaycan toprakları, özellikle de demir yolu ve deniz yollarının kesişme noktasında bulunan Bakü-Beleceri noktası, Güney Kafkasya demir yolu yolunun önemli halkasıydı.
Bakü petrolü, SSCB'nin tüm bölgelerine taşındı ve Bakü limanı, yüksek yoğunluklu kargo taşımacılığı ve geçiş kabiliyetleri ile öne çıktı. Petrolün Volga Nehri'ne taşınması limanın ana kullanım alanıydı.
Bakü Hava Savunma Ordusu
Bakü Hava Savunma Ordusu, 5 Nisan 1942'de Devlet Savunma Komitesi kararıyla kuruldu. İdaresi, 3. Hava Savunma Birliğinin reformlu yönetimi temelinde oluşturuldu. Başlangıçta, Transkafkasya Hava Savunma Bölgesi'nin bir parçasıydı. Nisan 1944'te Transkafkasya Hava Savunma Cephesi'nin bir parçası oldu. Mayıs ve Ekim 1942 arasında, Alman keşif uçaklarının ordunun sorumluluk alanı üzerinde yaptığı saldırılar sırasında, ordu aşağıdaki birimleri içeriyordu:
- Uçaksavar savunma 8'inci Uçaksavar Kolordusu (6 yıkıcı uçak alayı),
- 7 uçaksavar topçu alayı,
- 1 alay uçaksavar makineli tüfek,
- 1 projektör alayı,
- Bir aerostatik engel alayı,
- Hava gözlem, uyarı ve bağlantı birlikleri (VNOS) alayı,
- Diğer birimler.
Ordunun komutanları, topçu genelkurmay başkanı P. M. Beskrovnov (Nisan 1942 - Şubat 1945) ve topçu komutanı N. V. Markov'du (Şubat 1945 - savaşın sonuna kadar).
Savaş sırasında Azerbaycan'ın ekonomisi
II. Dünya Savaşı'ndan önce Sovyet Azerbaycanı, dünyanın en büyük petrol, petrol ürünleri ve petrol ekipmanı üreticilerinden biriydi ve Sovyetler Birliği'nin petrol üretiminde ABD ve Kanada'nın yanında yer almasına büyük katkıda bulundu. Devam eden askerî harekâtlara rağmen, Bakü, yalnızca savaşın ilk yılında 23,5 milyon ton petrol ihraç ederek ana yakıt ve madeni yağ tedarikçisi olmaya devam etti. İkinci Dünya Savaşı boyunca askeri ihtiyaçlar için toplam 75 milyon ton petrol ihraç edildi. Rusya'nın eski Azerbaycan Büyükelçisi Vasiliy Istratov şunları yazdı:
| "Azerbaycan'ın doğal kaynakları olmadan II. Dünya Savaşında zafer olmazdı." |
"Cephe için her şey! Zafer için her şey!" sloganıyla, Azerbaycan petrolcülerine, Devlet Savunma Komitesi, all-Union profesyonel sendikalar Merkez Konseyi ve SSCB petrol endüstrisi Ulusal Komiserliği tarafından kırmızı bir meydan okuma bayrağı verildi ve bu da bölgedeki yüksek düzeyde bir çalışmanın göstergesi olarak ifade edildi.
Bakü vatandaşı Nikolay Baybakov, askerî birliklerin yakıtla tedarikini koordine eden özel bir karargahtan sorumluydu. 1942'de Kafkasya'da petrol kuyuları ve petrol üreten işletmelerin imhasında Devlet Savunma Komitesi üyesi oldu. Yakılmış toprak taktiklerini kullandı: Düşmanın yaklaştığı zamanda, tüm değerli teçhizat yıkıldı ve ülkenin doğusuna geri gönderildi; açılan kuyular hemen yok edildi, ancak önemli üretkenliğe sahip olanlar sürekli olarak kullanıldı ve sadece düşmanlar tarafından ele geçirilmelerinin kesinliği durumunda tahrip edildiler. Sonuç olarak Almanlar, Krasnodar petrol yataklarının kaynaklarını kullanamadı. Daha sonra Baybakov, Kafkas bölgelerinin petrol ve teçhizatının Doğu'ya taşınmasında Devlet Savunma Komitesinin temsilcisi oldu. 1941'de Devlet Savunma Komitesi, Bakü'nün petrol işletmelerinin bir kısmını yeniden yerleştirmeye, sakinleri tahliye etmeye ve ulaşım akışlarını yeniden düzenlemeye karar verdi. Baybakov'a göre, "Bakü petrolcülerinde büyük bir yeniden yerleşim gerçekleşiyor" idi. 10.000'den fazla insan, aileleri ve petrol teçhizatıyla birlikte buharlı gemiler ve tankerlerle Krasnovodsk'a gönderildi, ardından trenlerle kalabalık olmayan bölgelere feribotla taşındı.
Teçhizat, uzmanlar ve aileleri, orada yeni petrol işletmeleri ve fabrikalarının kurulması için "İkinci Bakü" semtlerine (Başkurdistan, Samara ve Perm Oblastları) gönderildi. Böylece, Bakü'nün petrol mühendisliği endüstrisinin "Krasniy Proletariy" fabrikası Sterlitamak'a, Myasnikov fabrikası Perm'e, Dzerjinski fabrikası Sarapul'a ve Birliğin Stalin Devlet Mühendislik Fabrikası İşimbay'a taşındı. Sonbaharda "Azneftrazvedka" vakfı Volga Bölgesine taşındı ve Azerbaycan'ın önde gelen petrolcülerinden A. F. Rustambeyov yeni bölgelerdeki faaliyetlerin organizasyonunu üstlendi.
1942'te, Devlet Savunma Komitesi'nin emriyle, Bakü'deki petrol rafinerisi, bölgenin hedeflerini nihai benzinle uçakların sağlanmasına yönlendirmek için çeşitli ürünler üretmek üzere durduruldu. Üretilen 17 milyon petrol ürününün 13 milyonu Azerbaycan'da üretildi. Azerbaycan'da uçak benzininin yaklaşık %85'i üretildi. Cepheye 1 milyon ton B-78 yüksek oktanlı benzin teslim edildi. Hazar Denizi ve Volga Nehri kıyısında yer alan ve diğer büyük nüfus toplulukları ile demir yolu yollarına bitişik terminal istasyonları oluşturuldu. Petrol ve petrol ürünlerinin Bakü'den petrol depolama depolarına ve ülkenin çeşitli bölgelerindeki petrol rafinerilerine taşınması denizden sonra da demir yolu yoluyla gerçekleştirildi.
Temmuz 1942'de, Alman birliklerinin Volgograd'a girmesi nedeniyle Volga'daki dolaşım durduruldu. Bakü'den cepheye petrol ve petrol ürünlerinin gönderildiği ana demir yolu yolları, Kafkasya önlerinde bulunan Alman birlikleri tarafından bloke edildi. Almanlar Bakü petrolüne yöneldiler ve bunun bir sonucu olarak Bakü de ele geçirilme tehdidi altına girdi. Petrol taşımacılığının doğrudan yolu tıkanırken, petrol ürünlerinin Stalingrad'a taşınması için yeni bir yol bulunmalıydı. Petrol ürünlerinin Krasnovodsk üzerinden ve ardından Orta Asya ve Kazakistan demir yolları üzerinden Stalingrad'a gönderilmesine karar verildi. Ancak Orta Asya demir yollarında petrolün taşınması için yeterli depo bulunmadığından, bölümün Bakü yönetimi petrol ürünleri depolarını taşıyıcılarla Hazar Denizi kıyısındaki Krasnovodsk'a oradan da demir yoluna göndermeye karar verdi. .
Eylül 1942'de Güney Kafkasya'da askeri durum ilan edildi ve Bakü'deki durum kritik hale geldi. Dolaşımın sonuna kadar depolanan 6 milyon ton yerine sadece 1,6 milyon ton petrol gönderildi. Yüz binlerce tondan fazla petrol pompalanan özel petrol kuyuları tahsis edildi. Tankların kıtlığı sürecin çökmesine neden oldu. Sonbaharda petrol üreten tek vakıf "Neftçala" idi. N. K. Baibakov'un yazdığı üzere:
| "Ayrıca, bütün gün petrol üretiminde çalışan Azerbaycan halkının özverisi sayesinde gerçek kahramanlıklar ortaya konuldu. İkinci Dünya Savaşı sırasında kullanılan dört Sovyet uçağı, tankı ve kamyonu Bakü'de üretildi. Bakü vatandaşlarının cesur çalışmaları sayesinde Sovyetler Birliği'nin askeri makineleri %75–80 oranında devreye alındı. Savaşın kaderi birçok şeyde onlara bağlıydı. Cephe dışı bir şehir olan Azerbaycan'ın başkenti, cephelerinin bir cephe parçası olarak, petrol arterleri ile Kızıl Ordu'nun askeri birimleriyle anlık olarak bağlantılıydı. |
28 Nisan 1945'te Sovyetler Birliği mareşali Fyodor Tolbuhin, "Azerbaycan milletine şan" alt başlığındaki yazısında şunları yazdı:
| "Kızıl Ordu, pek çok zafer için cesur Azerbaycan halkına ve Bakü petrollerine, kaliteli yakıtın saldırı birliklerine zamanında ulaştırılmasını sağladıkları için borçludur. Stalingrad yakınlarında, Don ve Donbass'ta, Dinyeper ve Dnestr kıyılarında, Belgrad'da, Budapeşte ve Viyana'nın yakınlarında cephemizin askerleri, Azerbaycan petrollerini şükranla anıyorlar ve Bakü'nün cesur işçilerini selamlıyorlar." |
Savaşın etkileri
Toplamda, kabaca 600.000 - 800.000 Azerbaycan askeri Sovyetler Birliği için savaştı. Bu, 1941'deki tüm bölge nüfusunun yaklaşık beşte biri anlamına gelmektedir. Azerbaycan'ın Mihver kuvvetlere karşı Sovyet saldırısı için makine işletmek ve petrol üretmek için büyük bir iş gücüne ihtiyacı vardı. Savaşın ortasında kadınlar ve savaşamayanlar iş gücünün büyük bir bölümünü oluşturuyordu; Ayrıca, petrol sahalarında çalışanların %33'ünü tek başına kadınlar oluşturuyordu. 1944'te nüfusun daha fazlasının cepheye gitmesiyle bu sayı daha da arttı - petrol personelinin %60'ını kadınlar, gaziler ve yaşlılar oluşturuyordu.
Şubat 1942'de, Tahliye Sovyeti'ne bağlı Merkezi Soruşturma Bürosu, Azerbaycan'dan SSCB'nin geri kalanına kaçan dahili mülteci sayısının genel bir sayımını gerçekleştirdi. Nüfus sayımı Azerbaycan SSR'sinin Zakatala, Beylegan, İmişli ve Bilesuvar rayonlarından toplam 2745 kişinin tahliye edildiğini bildirdi; bunların arasında 2545 Musevi, 114 Rus, 65 Ukraynalır, 15 Leh ile birlikte bazı Ermeni, Tatar, Moldovalı ve Gürcü grupları bulunuyordu. 1942 nüfus sayımı, Bakü'nün Gorodskoy ve Cerjinski bölgelerine Şubat 1942'den önce gelen mültecilerin sayısını da gösterdi. Bu mülteciler arasında 387 Rus, 386 Yahudi, 168 Ukraynalı, 73 Ermeni, 5 Gürcü, 7 Azerbaycanlı, 11 Polonyalı, 8 Tatar ve diğer milletlerden bir azınlık vatandaş grubu vardı.
- İkinci Dünya Savaşı ile ilgili Azerbaycan posta pulları
-
![image]()
2005 -
![image]()
2010 -
![image]()
2010 -
![image]()
2010
Kaynakça
- ^ The European Economy Since 1914. 5th. London and New York: Routledge – Taylor and Francis Group. 2013. s. 399. ISBN . Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.
- ^ Operation Pike: Britain Versus the Soviet Union, 1939–1941. Westport, Connecticut, London: Greenwood Press. 1966. s. 76. ISBN . Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.
- ^ "WWII: Britain & France Plan to Bomb Russia". Warrior (İngilizce). 21 Mayıs 2017. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.
- ^ "Деловой журнал Neftegaz.ru". magazine.neftegaz.ru. 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ Митчем, стр. 135
- ^ . Oilpro (İngilizce). 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2017.
Baku has a long "crude" history. In fact, together with oil fields throughout the Caucasus, the bountiful Baku oilfields were coveted by Adolf Hitler and the pride of Josef Stalin during the Second World War.
- ^ "World War II and Azerbaijan". Azerbaijan International. Yaz 1995 [3.2]. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
- ^ "Caucasus Campaign". World War II Database (İngilizce). Lava Development, LLC. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ Новая Российская энциклопедия. Т. 3, ч. 1. Битва за Кавказ 1942—43
- ^ Krivosheev, G. F., Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century, Greenhill Books, London, 1997, p. 182
- ^ Hann (Ocak 2013). ""A Rush and a Push and the Land is Ours": Explaining the August 1941 Invasion of Iran" (PDF). Calgary: University of Calgary: pg. 8. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 28 Haziran 2017.
- ^ Iran at War: 1500 – 1988. Great Britain: Bloomsbury Publishing. 20 Aralık 2011. s. 268. ISBN . 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2017.
- ^ "WW2 People's War – Persia Invaded". BBC. 15 Ekim 2014. 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2017.
- ^ "Soviets announce withdrawal from Iran - Mar 25, 1946 - HISTORY.com". HISTORY.com (İngilizce). A+E Networks. 2009. 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2017.
- ^ "Azerbaijan's unsung role in the World War II". Meydan TV. 9 Mayıs 2015. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2017.
- ^ . www.airaces.narod.ru. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ "THIRTY FIRSTS". Visions of Azerbaijan. Azerbaijan. 2016. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2017.
- ^ "САВАШ - Военно-исторический сайт". savash-az.com. 29 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ "Братья и сестры по оружию. Азербайджан в годы Великой Отечественной Войны". ww2.kulichki.ru. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^
- ^
- ^ . 2 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
- ^ http://www.zerkalo.az/print.php?id=4066[]
- ^ "САВАШ - Военно-исторический сайт". www.savash-az.com. 28 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ a b c . 23 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
- ^ "Kaspiy". 2 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ "Одиссея Медо". 21 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2010.
- ^ "Венок от соотечественников". 20 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ a b Трудовой героизм рабочих Азербайджана в годы Великой Отечественной войны (1941—1945 гг.) [Labor Valour of the workers of Azerbaijan in the Years of the Great Patriotic War (1941–1945)] (PDF) (Rusça). Baku: Aznefteizdat. 1957. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "bel" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ "Statistical Yearbook of the League of Nations" (PDF). League of Nations Statistical and Disarnament Documents (İngilizce ve Fransızca). Northwestern University Library. ss. 135-139. 2 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Temmuz 2017.
- ^ . 8 Mayıs 2007. 12 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.
- ^ a b c "В годину тяжких испытаний". Нефть России. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Sokolov A" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ Н. К. Байбаков. Моя родина — Азербайджан.
- ^ В. В. Маяковский: «БАКУ» 5 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — Страницы Баку.
- ^ "Liveblogging World War II: July 29, 1942". Grasping Reality with All Tentacles: Bradford Delong. 29 Temmuz 2012. 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2017.
- ^ "ВОЙНА И ЭВАКУАЦИЯ В СССР. 1941—1942 годы". VIVOS VOCO!. 2006. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan resmi olarak tam adiyla Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 22 Haziran 1941 de Almanya nin savas ilanindan sonra Sovyetler Birligi ile birlikte II Dunya Savasi na girdi Azerbaycan in petrol sahalari SSCB nin Kafkasya petrolune asiri bagimliligi nedeniyle Almanlari cezbediyordu bu Kafkasya Savasi sirasinda Baku deki petrol yataklarini ele gecirmeye calisan Alman seferlerine zemin hazirladi Azerbaycan in petrolu Sovyet zaferi acisindan etkili bir sekilde belirleyiciydi Azerbaycan vatandasi 600 000 den fazla kisi II Dunya Savasi sirasinda 1941 den 1945 e kadar Isci ve Koylu Kizil Ordusu tarafindan askere alindi Bileceri istasyonuna giden yolda cepheye gonderilen taburSavas oncesiPike Operasyonu Pike Operasyonu buyuk bir Alman petrol kaynagini ortadan kaldirmak icin Azerbaycan SSR sehri Baku yu bombalamak icin Ingiltere ve Fransa tarafindan gelistirilen bir plandi Daha yaygin olarak Molotov Ribbentrop Pakti olarak bilinen Alman Sovyet saldirmazlik paktindaki anlasmalardan biri 900 000 ton Sovyet petrolunun Almanlara zaman gectikce artan seviyelerde teslim edilmesine dayaniyordu Sovyetlerin Almanlara petrol arzi Muttefiklerin Sovyetler Birligi ni propaganda konusunda Almanya nin muttefiki olarak gostermelerine yol acti Mekanize Alman ordusu devamliliklarini saglamak icin yuksek miktarlarda fosil yakita ihtiyac duyuyordu ve Sovyet ozellikle de Azeri petrolu olmadan bunu basaramayacaklardi Muttefikler Alman ordusunu kaynaklardan yoksun birakarak Fransa ya giden Blitzkrieg eksenini durdurmayi umdular Baku Sovyetler Birligi ne petrolunun 80 ini saglamaktaydi bombalama Kizil Ordu yu ciddi sekilde zayiflatacak hatta muhtemelen Nazilerin Rusya yi isgali sirasinda Almanlara boyun egmeye zorlayacakti Pike Operasyonu Almanlarin Fransa yi hizli bir sekilde isgal etmesi ve bir Alman Sovyet ittifaki tehdidi nedeniyle iptal edildi Askeri harekatlarKafkasya Savasi Alman saldirisi Haziran Kasim 1942 Alman isgali sirasinda Baku ve Kuzey Kafkasya SSCB nin tamami icin ana petrol kaynaklariydi Sovyetler Birligi Ukrayna nin dususunun ardindan tahillari icin buyuk olcude Kafkasya bolgesine bel bagladi Bolge ayrica tungsten ve molibden cevheri gibi buyuk stratejik hammadde kaynaklarina sahipti Kafkasya nin kaybi SSCB icin yikici olacakti sadece Kizil Ordu yu destekleyen onemli miktarda petrol uretimini kaybetmekle kalmayacaklar ayni zamanda degerli bir degerli metal kaynagini ve giderek daha hayati bir onem arz eden tahil mahsulunu de kaybedeceklerdi Bu nedenlerin tumu Hitler in neden Kafkasya yi bir dizi harekat sonucunda ele gecirmek niyetinde oldugunu aciklamaktadir Azerbaycan petrolunu alma emri verilen Alman ordulari A harfi ile isaretlendi Kafkasya bolgesindeki Alman ordularina Guney Cephesi ni Don Nehri cevresindeki bolgeyi kusatarak yok etmeleri ve Rostov na Donu sehrini ele gecirmeleri emredildi Rostov na Donu nun ele gecirilmesinin ardindan Kuzey Kafkasya teorik olarak Alman isgaline acik olacakti Almanlar Guney den bir orduyla Buyuk Kafkasya yi gecip Novorossiysk ve Tuapse gibi onemli sehirleri ele gecirmeyi ve Dogu dan baska bir grupla birlikte Grozni ve Baku nun petrol zengini bolgelerini ayni anda ele gecirmeyi amacladi Almanlar ayrica bir baypas manevrasi kullanarak Sovyet Gurcistani na erisim saglayabilmek amaciyla Kafkas Daglari nin orta kismindaki Dividing Ridge daglarini ele gecirmeyi amacladi Edelweiss Operasyonu 1942 de Dogu Cephesinde Alman ordusu Guney Kafkasya ya yaklasti Hitler ekonomisi buyuk olcude petrol ve fosil yakitlara dayali olan Alman ordusunu guclendirmek ve Sovyetler Birligi ni zayiflatmak icin petrol arayan Azerbaycan i ele gecirmeyi amacliyordu Edelweiss Operasyonu nun 26 Eylul 1942 de baslamasi planlandi Azerbaycan petrol sahalarini korumak icin Joseph Stalin Guney Kafkasya daki Alman ilerleme rotasi boyunca Kuzey Kafkasya Cephesini orgutledi 1942 nin sonlarinda yeniden duzenlenen Cephe Mihver kuvvetleri icin surekli olarak zorlu bir engel olusturdu Alman ve Rumen birliklerinden olusan Mihver tumenleri Terek Nehri ve Kafkas Daglari nin eteklerine ulasamadan agir kayiplar verdi 1942 harekati boyunca Alman ve Sovyet birlikleri birbirlerine karsi kucuk kararsiz saldirilar baslatti Sonunda Mihver kuvvetleri Stalingrad Savasi nda Almanlara yardim etmek icin tumenlerini Kafkasya cephesinden ayirmak zorunda kaldi Bu geri kalan Mihver kuvvetlerini Kafkasya bolgesinden uzaklastiran ve Kafkas Mihver harekatini etkili bir sekilde bozan bir Sovyet saldirisina zemin hazirladi A ordu grubu operasyonda yaklasik 100 000 asker kaybetti 1942 de Sovyetlerin Kafkas Cephesi ne verdigi kayip yaklasik 140 000 telafi edilemez kayip ve 170 000 hasta ve yaraliydi Iran in Ingiliz Sovyet Istilasi 25 Agustos tan 17 Eylul 1941 e kadar Birlesik Krallik ve Sovyetler Birligi Iran i ortak bir sekilde isgal etti Bu isgalin amaci Mihver devletlere sempati duydugundan suphelenilen Iran sahi Riza Sah in devrilmesiyle birlikte bolgedeki Muttefik ikmal hatlarini guvenceye almak ve bu hatlari savunmakti Riza Sah talepleri uzerine Ingiliz ve Sovyet birliklerini konuslandirmayi reddetti ve 1921 de Sovyetler ve Iranlilar arasindaki anlasmayi ihlal etti Anlasmaya gore SSCB guney sinirlarina yonelik tehditler olmasi durumunda askerlerini Iran topraklarinda konuslandirma hakkina sahipti Sovyet gucleri batida Azerbaycan dan Iran i doguda Turkmenistan i isgal etti Azerbaycan ve Gulistan in kuzey Iran eyaletlerini isgal ettiler Ingilizler Urdun un orta dogu kolonilerini istila ettiler ve batidaki Kirmansah Ilam ve Huzistan eyaletlerini isgal ettiler Muttefik kuvvetler ile Riza Sah arasindaki basarisiz muzakerelerin ardindan Kizil Ordu 17 Eylul de Tahran a yurudu Tahran in teslim olmasinin ardindan Iran teslim oldu ve Ingilizler ve Sovyetler savasin sonuna kadar ulkeyi isgal etmeye karar verdi Muttefik kuvvetler ayrica Sah i tahttan indirdi ve kucuk oglu Muhammed Riza Pehlevi yi tahta cikardi Son Sovyet birlikleri 1946 da Iran dan cikti Trans Iran Lend Lease HattiRotanin haritasi Trans Iran Lend Lease kelime anlamiyla Odunc Verme Kiralama Hatti Amerikan ve Ingiliz urunlerini Basra Korfezi nden Iran ve Azerbaycan uzerinden Sovyetler Birligi ne goturmek icin kullanilan yoldur Muttefikler ve Iran arasindaki Lend Lease Iran in Anglo Sovyet Istilasi nda babasinin rejiminin devrilmesinin ardindan Muttefik sempatizani Muhammed Riza Pehlevi tarafindan uygulandi Muttefik urunlerinin Iran ve Kafkasya uzerinden Sovyetler Birligi ne basarili bir sekilde tasinmasi Rusya nin Almanlara karsi savunmasinda etkili oldu Azerbaycan SSC nin savas ve ic cephelerde nufusuLyubov Orlova askerleri Beleceri istasyonuna Baku goturuyor Azerbaycan SSR den 681 000 asker cepheye alindi 681 000 askerden yaklasik 300 000 Azerbaycan askeri operasyon sirasinda olduruldu 3750 motorlu tasit operatoru ile birlikte Dogu Cephesinde 15 000 saglik calisani gorevlendirildi Azerbaycanli kadinlar da Mihver kuvvetler ile mucadeleye katildilar bazi onemli kadinlar arasinda partizan Aliya Rustambeyova keskin nisanci Ziba Ganiyeva ucaksavar topcusu Almaz Ibrahimova ve kaptan Sovkat Salimova yer almaktadir Azerbaycan askerleri Brest Kalesi Savunmasi Leningrad Kusatmasi Moskova Muharebesi Stalingrad Muharebesi Kursk Muharebesi ve Berlin Muharebesi nde buyuk rol oynadi Bu birlikler Ukrayna nin Kirim yarimadasinin yani sira Dogu Avrupa ve Baltiklar da konuslanmisti Azerbaycan Kafkasya Muharebesi nde Azerbaycanli sivillerin Alman ilerlemesine direnis gostermesiyle onemli bir rol oynadi Kizil Ordu nun ulusal askeri birimleri Azerbaycan SSR topraklarinda asagidaki askeri birimler olusturuldu 87 tabur 1123 oz savunma ekibi Azerbaycan SSR topraklarinda asagidaki bolumler olusturuldu 1942 de 77 Tufek Tumeni Bu tumenin gecmisi 1920 ye kadar varan bir Dag Tufegi Tumeni ne uzanmaktadir 223 Tufek Bolumu 396 Tufek Bolumu 402 Tufek Bolumu 416 Tufek Bolumu Onemli sayida Azerbaycan vatandasinin hizmet verdigi askeri birimler ve olusumlar K E Vorosilov un adini tasiyan 76 Dag Tufegi Tumeni daha sonra Taganrog un 51 Muhafiz Tufek Bolumu 77 Simferopolskaya Kizil Bayrak Suvorov Nisani Tumeni Sergo Ordzhonikidze Dag Tufegi Tumeni 223 Belgrad Kizil Bayrakli Azerbaycan Tufek Bolumu 227 Tufek Bolumu 396 Tufek Bolumu 402 Tufek Bolumu 416 Taganrog Kizil Bayrak Suvorov Tumeni Tufek Bolumu NisaniSovyetler Birligi Kahramani unvanini alan Azerbaycanlilar 42 si etnik Azerbaycanli olmak uzere toplam 128 Azerbaycan vatandasi II Dunya Savasi sirasinda gosterdikleri askeri kahramanlik ve basarilarindan dolayi Sovyetler Birligi Kahramani unvanini aldi bu onurlarin 14 u sahiplerinin olumunden sonra verildi Tegmen Israfil Mammadov Sovyetler Birligi Kahramani unvanini alan ilk Azerbaycanli oldu Tumgeneral Hezi Aslanov unvani iki kez aldi Bati ve Dogu Avrupa ulkelerindeki partizan mufrezeleri ve gruplari Isim Ulke Cumhuriyet KomutanAzerbaycan Partizan Mufrezesi baglanti sinir Fransa Huseynrza MammadovAzerbaycan Partizan Mufrezesi Ruska Cheta baglanti sinir Italya Cevad Hakimli8 Azerbaycan Partizan Mufrezesi Krasniy Partizan baglanti cercevesiz Kirim ASSR Mammad Aliyev Pravda Partizan Mufrezesi Baskin Partisi baglanti cercevesiz Belarus SSR Mammad AliyevBati ve Dogu Avrupa da direnis saflarindaki gerillalar Gerilla Ulke CumhuriyetNuru Abdullayev baglanti sinir FransaHasan Aliyev baglanti sinir FransaMazaim Aliyev baglanti sinir ItalyaMemmed Samad oglu Bagirov baglanti sinir PolonyaVali Valiyev baglanti sinir FransaMikayil Huseynov baglanti sinir FransaMehdi Huseynzade baglanti sinir Yugoslavya baglanti sinir ItalyaKhanchoban Jafarov baglanti sinir ItalyaPasa Caferhanli baglanti sinir FransaAhmediyye Cabrayilov baglanti sinir FransaFeyzulla Gurbanov baglanti sinir FransaHuseynrza Mammadov baglanti sinir FransaGurban Mammadov baglanti sinir FransaMirzakhan Mammadov baglanti sinir FransaMammad Mammadov baglanti sinir HollandaMirzali Memmedli baglanti sinir FransaNurus Mehdiyev baglanti sinir FransaJalil Rafiyev baglanti sinir ItalyaAli Taghiyev baglanti sinir Yugoslavya baglanti sinir ItalyaCevad Hakimli baglanti sinir Yugoslavya baglanti sinir ItalyaMirza Shahverdiyev baglanti sinir ItalyaMashi Eylazov baglanti sinir PolonyaHazar Filosu Hazar Filosu II Dunya Savasi na kadar kargo tasimaciligi icin kullanilmaktaydi SSCB denizlerinde tasinan tum yuklerin yaklasik ucte biri Hazar Denizi boyunca Filo araciligiyla tasinmaktaydi Bunun cesitli nedenleri arasinda petrol yataklarinin petrol rafinerilerinin ve pamuk depolarinin yakinligi vardi Volga ve Urallar guzergahi boyunca Hazar Denizi uzerinden teslim edilen Kafkasya ve Orta Asya ya odun ve bugday tasinmasi da yuksek kargo cirosunu etkiledi Esas olarak Baku den Astrahan a Volga Nehri uzerinden SSCB nin diger bolgelerine tasinmak uzere tasinan petrol ve petrol urunleri Hazar Denizi nin onemini belirleyen ana urunlerdi Azerbaycan topraklari ozellikle de demir yolu ve deniz yollarinin kesisme noktasinda bulunan Baku Beleceri noktasi Guney Kafkasya demir yolu yolunun onemli halkasiydi Baku petrolu SSCB nin tum bolgelerine tasindi ve Baku limani yuksek yogunluklu kargo tasimaciligi ve gecis kabiliyetleri ile one cikti Petrolun Volga Nehri ne tasinmasi limanin ana kullanim alaniydi Baku Hava Savunma Ordusu Baku Hava Savunma Ordusu 5 Nisan 1942 de Devlet Savunma Komitesi karariyla kuruldu Idaresi 3 Hava Savunma Birliginin reformlu yonetimi temelinde olusturuldu Baslangicta Transkafkasya Hava Savunma Bolgesi nin bir parcasiydi Nisan 1944 te Transkafkasya Hava Savunma Cephesi nin bir parcasi oldu Mayis ve Ekim 1942 arasinda Alman kesif ucaklarinin ordunun sorumluluk alani uzerinde yaptigi saldirilar sirasinda ordu asagidaki birimleri iceriyordu Ucaksavar savunma 8 inci Ucaksavar Kolordusu 6 yikici ucak alayi 7 ucaksavar topcu alayi 1 alay ucaksavar makineli tufek 1 projektor alayi Bir aerostatik engel alayi Hava gozlem uyari ve baglanti birlikleri VNOS alayi Diger birimler Ordunun komutanlari topcu genelkurmay baskani P M Beskrovnov Nisan 1942 Subat 1945 ve topcu komutani N V Markov du Subat 1945 savasin sonuna kadar Savas sirasinda Azerbaycan in ekonomisiBaku deki petrol tankerleri cepheye ilerlerken II Dunya Savasi ndan once Sovyet Azerbaycani dunyanin en buyuk petrol petrol urunleri ve petrol ekipmani ureticilerinden biriydi ve Sovyetler Birligi nin petrol uretiminde ABD ve Kanada nin yaninda yer almasina buyuk katkida bulundu Devam eden askeri harekatlara ragmen Baku yalnizca savasin ilk yilinda 23 5 milyon ton petrol ihrac ederek ana yakit ve madeni yag tedarikcisi olmaya devam etti Ikinci Dunya Savasi boyunca askeri ihtiyaclar icin toplam 75 milyon ton petrol ihrac edildi Rusya nin eski Azerbaycan Buyukelcisi Vasiliy Istratov sunlari yazdi Azerbaycan in dogal kaynaklari olmadan II Dunya Savasinda zafer olmazdi Cephe icin her sey Zafer icin her sey sloganiyla Azerbaycan petrolculerine Devlet Savunma Komitesi all Union profesyonel sendikalar Merkez Konseyi ve SSCB petrol endustrisi Ulusal Komiserligi tarafindan kirmizi bir meydan okuma bayragi verildi ve bu da bolgedeki yuksek duzeyde bir calismanin gostergesi olarak ifade edildi Baku vatandasi Nikolay Baybakov askeri birliklerin yakitla tedarikini koordine eden ozel bir karargahtan sorumluydu 1942 de Kafkasya da petrol kuyulari ve petrol ureten isletmelerin imhasinda Devlet Savunma Komitesi uyesi oldu Yakilmis toprak taktiklerini kullandi Dusmanin yaklastigi zamanda tum degerli techizat yikildi ve ulkenin dogusuna geri gonderildi acilan kuyular hemen yok edildi ancak onemli uretkenlige sahip olanlar surekli olarak kullanildi ve sadece dusmanlar tarafindan ele gecirilmelerinin kesinligi durumunda tahrip edildiler Sonuc olarak Almanlar Krasnodar petrol yataklarinin kaynaklarini kullanamadi Daha sonra Baybakov Kafkas bolgelerinin petrol ve techizatinin Dogu ya tasinmasinda Devlet Savunma Komitesinin temsilcisi oldu 1941 de Devlet Savunma Komitesi Baku nun petrol isletmelerinin bir kismini yeniden yerlestirmeye sakinleri tahliye etmeye ve ulasim akislarini yeniden duzenlemeye karar verdi Baybakov a gore Baku petrolculerinde buyuk bir yeniden yerlesim gerceklesiyor idi 10 000 den fazla insan aileleri ve petrol techizatiyla birlikte buharli gemiler ve tankerlerle Krasnovodsk a gonderildi ardindan trenlerle kalabalik olmayan bolgelere feribotla tasindi Techizat uzmanlar ve aileleri orada yeni petrol isletmeleri ve fabrikalarinin kurulmasi icin Ikinci Baku semtlerine Baskurdistan Samara ve Perm Oblastlari gonderildi Boylece Baku nun petrol muhendisligi endustrisinin Krasniy Proletariy fabrikasi Sterlitamak a Myasnikov fabrikasi Perm e Dzerjinski fabrikasi Sarapul a ve Birligin Stalin Devlet Muhendislik Fabrikasi Isimbay a tasindi Sonbaharda Azneftrazvedka vakfi Volga Bolgesine tasindi ve Azerbaycan in onde gelen petrolculerinden A F Rustambeyov yeni bolgelerdeki faaliyetlerin organizasyonunu ustlendi Azerbaycan in modern petrol sahalari 1942 te Devlet Savunma Komitesi nin emriyle Baku deki petrol rafinerisi bolgenin hedeflerini nihai benzinle ucaklarin saglanmasina yonlendirmek icin cesitli urunler uretmek uzere durduruldu Uretilen 17 milyon petrol urununun 13 milyonu Azerbaycan da uretildi Azerbaycan da ucak benzininin yaklasik 85 i uretildi Cepheye 1 milyon ton B 78 yuksek oktanli benzin teslim edildi Hazar Denizi ve Volga Nehri kiyisinda yer alan ve diger buyuk nufus topluluklari ile demir yolu yollarina bitisik terminal istasyonlari olusturuldu Petrol ve petrol urunlerinin Baku den petrol depolama depolarina ve ulkenin cesitli bolgelerindeki petrol rafinerilerine tasinmasi denizden sonra da demir yolu yoluyla gerceklestirildi Temmuz 1942 de Alman birliklerinin Volgograd a girmesi nedeniyle Volga daki dolasim durduruldu Baku den cepheye petrol ve petrol urunlerinin gonderildigi ana demir yolu yollari Kafkasya onlerinde bulunan Alman birlikleri tarafindan bloke edildi Almanlar Baku petrolune yoneldiler ve bunun bir sonucu olarak Baku de ele gecirilme tehdidi altina girdi Petrol tasimaciliginin dogrudan yolu tikanirken petrol urunlerinin Stalingrad a tasinmasi icin yeni bir yol bulunmaliydi Petrol urunlerinin Krasnovodsk uzerinden ve ardindan Orta Asya ve Kazakistan demir yollari uzerinden Stalingrad a gonderilmesine karar verildi Ancak Orta Asya demir yollarinda petrolun tasinmasi icin yeterli depo bulunmadigindan bolumun Baku yonetimi petrol urunleri depolarini tasiyicilarla Hazar Denizi kiyisindaki Krasnovodsk a oradan da demir yoluna gondermeye karar verdi Eylul 1942 de Guney Kafkasya da askeri durum ilan edildi ve Baku deki durum kritik hale geldi Dolasimin sonuna kadar depolanan 6 milyon ton yerine sadece 1 6 milyon ton petrol gonderildi Yuz binlerce tondan fazla petrol pompalanan ozel petrol kuyulari tahsis edildi Tanklarin kitligi surecin cokmesine neden oldu Sonbaharda petrol ureten tek vakif Neftcala idi N K Baibakov un yazdigi uzere Ayrica butun gun petrol uretiminde calisan Azerbaycan halkinin ozverisi sayesinde gercek kahramanliklar ortaya konuldu Ikinci Dunya Savasi sirasinda kullanilan dort Sovyet ucagi tanki ve kamyonu Baku de uretildi Baku vatandaslarinin cesur calismalari sayesinde Sovyetler Birligi nin askeri makineleri 75 80 oraninda devreye alindi Savasin kaderi bircok seyde onlara bagliydi Cephe disi bir sehir olan Azerbaycan in baskenti cephelerinin bir cephe parcasi olarak petrol arterleri ile Kizil Ordu nun askeri birimleriyle anlik olarak baglantiliydi 28 Nisan 1945 te Sovyetler Birligi maresali Fyodor Tolbuhin Azerbaycan milletine san alt basligindaki yazisinda sunlari yazdi Kizil Ordu pek cok zafer icin cesur Azerbaycan halkina ve Baku petrollerine kaliteli yakitin saldiri birliklerine zamaninda ulastirilmasini sagladiklari icin borcludur Stalingrad yakinlarinda Don ve Donbass ta Dinyeper ve Dnestr kiyilarinda Belgrad da Budapeste ve Viyana nin yakinlarinda cephemizin askerleri Azerbaycan petrollerini sukranla aniyorlar ve Baku nun cesur iscilerini selamliyorlar Savasin etkileriToplamda kabaca 600 000 800 000 Azerbaycan askeri Sovyetler Birligi icin savasti Bu 1941 deki tum bolge nufusunun yaklasik beste biri anlamina gelmektedir Azerbaycan in Mihver kuvvetlere karsi Sovyet saldirisi icin makine isletmek ve petrol uretmek icin buyuk bir is gucune ihtiyaci vardi Savasin ortasinda kadinlar ve savasamayanlar is gucunun buyuk bir bolumunu olusturuyordu Ayrica petrol sahalarinda calisanlarin 33 unu tek basina kadinlar olusturuyordu 1944 te nufusun daha fazlasinin cepheye gitmesiyle bu sayi daha da artti petrol personelinin 60 ini kadinlar gaziler ve yaslilar olusturuyordu Subat 1942 de Tahliye Sovyeti ne bagli Merkezi Sorusturma Burosu Azerbaycan dan SSCB nin geri kalanina kacan dahili multeci sayisinin genel bir sayimini gerceklestirdi Nufus sayimi Azerbaycan SSR sinin Zakatala Beylegan Imisli ve Bilesuvar rayonlarindan toplam 2745 kisinin tahliye edildigini bildirdi bunlarin arasinda 2545 Musevi 114 Rus 65 Ukraynalir 15 Leh ile birlikte bazi Ermeni Tatar Moldovali ve Gurcu gruplari bulunuyordu 1942 nufus sayimi Baku nun Gorodskoy ve Cerjinski bolgelerine Subat 1942 den once gelen multecilerin sayisini da gosterdi Bu multeciler arasinda 387 Rus 386 Yahudi 168 Ukraynali 73 Ermeni 5 Gurcu 7 Azerbaycanli 11 Polonyali 8 Tatar ve diger milletlerden bir azinlik vatandas grubu vardi Ikinci Dunya Savasi ile ilgili Azerbaycan posta pullari 2005 2010 2010 2010Kaynakca The European Economy Since 1914 5th London and New York Routledge Taylor and Francis Group 2013 s 399 ISBN 978 0 415 43889 6 Erisim tarihi 18 Haziran 2017 Operation Pike Britain Versus the Soviet Union 1939 1941 Westport Connecticut London Greenwood Press 1966 s 76 ISBN 0 313 31368 7 Erisim tarihi 18 Haziran 2017 WWII Britain amp France Plan to Bomb Russia Warrior Ingilizce 21 Mayis 2017 21 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Haziran 2017 Delovoj zhurnal Neftegaz ru magazine neftegaz ru 1 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2018 Mitchem str 135 Oilpro Ingilizce 1 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Haziran 2017 Baku has a long crude history In fact together with oil fields throughout the Caucasus the bountiful Baku oilfields were coveted by Adolf Hitler and the pride of Josef Stalin during the Second World War World War II and Azerbaijan Azerbaijan International Yaz 1995 3 2 14 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ekim 2020 Caucasus Campaign World War II Database Ingilizce Lava Development LLC 10 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2017 Novaya Rossijskaya enciklopediya T 3 ch 1 Bitva za Kavkaz 1942 43 Krivosheev G F Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century Greenhill Books London 1997 p 182 1 85367 280 7 Hann Ocak 2013 A Rush and a Push and the Land is Ours Explaining the August 1941 Invasion of Iran PDF Calgary University of Calgary pg 8 23 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 28 Haziran 2017 Iran at War 1500 1988 Great Britain Bloomsbury Publishing 20 Aralik 2011 s 268 ISBN 978 1 84603 491 6 14 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2017 WW2 People s War Persia Invaded BBC 15 Ekim 2014 25 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2017 Soviets announce withdrawal from Iran Mar 25 1946 HISTORY com HISTORY com Ingilizce A E Networks 2009 7 Mart 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2017 Azerbaijan s unsung role in the World War II Meydan TV 9 Mayis 2015 3 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2017 www airaces narod ru 4 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2018 THIRTY FIRSTS Visions of Azerbaijan Azerbaijan 2016 2 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2017 SAVASh Voenno istoricheskij sajt savash az com 29 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2018 Bratya i sestry po oruzhiyu Azerbajdzhan v gody Velikoj Otechestvennoj Vojny ww2 kulichki ru 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2018 2 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ekim 2020 http www zerkalo az print php id 4066 olu kirik baglanti SAVASh Voenno istoricheskij sajt www savash az com 28 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2018 a b c 23 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ekim 2020 Kaspiy 2 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2018 Odisseya Medo 21 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2010 Venok ot sootechestvennikov 20 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2018 a b Trudovoj geroizm rabochih Azerbajdzhana v gody Velikoj Otechestvennoj vojny 1941 1945 gg Labor Valour of the workers of Azerbaijan in the Years of the Great Patriotic War 1941 1945 PDF Rusca Baku Aznefteizdat 1957 20 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi bel adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Statistical Yearbook of the League of Nations PDF League of Nations Statistical and Disarnament Documents Ingilizce ve Fransizca Northwestern University Library ss 135 139 2 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Temmuz 2017 8 Mayis 2007 12 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2018 a b c V godinu tyazhkih ispytanij Neft Rossii 14 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ekim 2020 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Sokolov A adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme N K Bajbakov Moya rodina Azerbajdzhan V V Mayakovskij BAKU 5 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Stranicy Baku Liveblogging World War II July 29 1942 Grasping Reality with All Tentacles Bradford Delong 29 Temmuz 2012 24 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2017 VOJNA I EVAKUACIYa V SSSR 1941 1942 gody VIVOS VOCO 2006 14 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ekim 2020