Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Fırat, Güneybatı Asya'nın en uzun ırmağıdır.
| Fırat | |
|---|---|
 Fırat Nehri, Elifoğlu, Karkamış, Gaziantep | |
 Fırat-Dicle haritası | |
| Konum | |
| Ülke(ler) | Türkiye, Suriye, Irak |
| Şehir(ler) | Elazığ, Malatya, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa |
| Genel bilgiler | |
| Drenaj sistemi | Şattülarap |
| Aktığı yer | Şattülarap→Basra Körfezi |
| Birleşim (kaynak) | Karasu Nehri ve Murat Nehri 38°51′23″N 38°46′58″E / 38.8563°K 38.7829°D |
| Kaynak rakımı | 955 m |
| Ağız | 31°00′18″N 47°26′30″E / 31.00497°K 47.44163°D |
| Ağız rakımı | 4 m |
| Yükseklik farkı | 951 m |
| İniş | 0,34 ‰ |
| Uzunluk | 2.800 km |
| Havza alanı | 765.831 km² |
| Sağ kolları | Tohma Çayı, Şiro Çayı, Göksu Çayı |
| Sol kolları | Sinek Çayı |
| Akım yerleri | Karakaya Barajı, Atatürk Barajı, Birecik Barajı, Karkamış Barajı, Esad Gölü |
Başlangıç noktaları Ağrı Diyadin'den kaynağını alan Murat Nehri ve Erzurum Dumludağ'dan kaynağını alan Karasu Nehri'dir. Bu nehirler Elazığ il sınırlarında birleşerek Fırat Nehri'ni oluşturur. Fırat Nehri sırası ile; Erzincan, Sivas, Tunceli, Elazığ, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa il sınırını belirledikten sonra Suriye, daha sonra Irak topraklarına girer. Irak'ta denize uzak olmayan bir noktada Dicle Nehri ile birleşerek Şatt'ül-Arab'ı oluşturur ve Basra Körfezi'ne dökülür. Nehrin en önemli kolları Murat Nehri, Karasu Nehri, Tohma Çayı, Peri Çayı, Kahta Çayı, Çaltı ve Munzur Suyu'dur.
Fırat isminin kökeni
Batı dillerinde Fırat Nehri, Euphrates olarak geçer. Euphrates adı Yunanca'dan gelen bir sözcüktür. İsmin asıl kaynağı konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır:
- Eski Farsça'daki Ufratu' ve Akad dilindeki Purattudur. Eski Farsça'daki sözcüğün Avesta'da geçen huperethuua (geçmesi kolay) olduğu tahmin edilmektedir.
- Arapça tasasızlık, rahatlık anlamına gelen "ferahat" kelimesinden gelmektedir.
- Fırat; Akadcada Pu-rat-tu, Sümercede Buranun olarak geçmektedir. Kelimenin Hint-Avrupa kökenli olmadığı, Akadca ve Sümerceden kaynaklandığı, Eski Farsça ve Farsça aracılığıyla diğer dillere geçtiği görüşü ağırlık kazanmaktadır. Eski Asur dillerinde de fonetik olarak Fırat sözcüğüne yakın olan pratru kelimesi de ilk gelene ait olan anlamında kullanılmıştır.
Fiziki özellikleri
Toplam uzunluğu 2.800 km, Türkiye sınırları içinde kalan bölümün uzunluğu ise 1263 km'dir. 720.000 km² su toplama havzasına sahiptir. Türkiye'nin en geniş havzasına sahip olan Fırat Nehri yılda ortalama 30 milyar m³ su taşımaktadır. Bu suyun %80'i Keban barajının yukarısından kaynaklanır. Kış yağışların kar şeklinde olmasından dolayı debi 200 m³/sn'dir. Yağmurlar ve kar erimeleri sebebiyle ilkbaharda hızla yükselerek 2000 m³/sn'ye ulaşır. Temmuzdan itibaren azalmaya başlayan su Eylül-Ekim aylarında en düşük seviyeye ulaşır.
Fırat Nehri'nin rejimi Türkiye'deki diğer akarsulara göre daha düzenlidir. Mart ile Haziran ayları arasında yavaş yavaş kabarır, Temmuz ile Ocak ayları arasında çekilmiş olmasına rağmen yine de bol su akışı olur.
Barajlar
Nehir üzerine Türkiye’nin en büyük barajları inşa edilmiştir. Bu barajlardan Keban Barajı (Elazığ), Karakaya Barajı (Malatya-Elazığ), Atatürk Barajı (Adıyaman-Şanlıurfa), Birecik Barajı (Birecik) ve Karkamış Barajı (Kargamış) tamamlanmıştır. 60 metre yüksekliği ve 4.5 km uzunluğu ile Suriye'nin en büyük barajı olan Tabka Barajı da Fırat üzerinde yer alır.
Ayrıca Fırat'ın suyu inşa edilen Şanlıurfa Tünelleri ile Harran Ovası'na ulaştırılmıştır. Binlerce yıldır kuru tarım yapılan ovada sulu tarıma geçilmiş, katma değeri yüksek tarım ürünleri yetiştirilmeye başlanmıştır.
Fırat üzerine kurulmuş beş HES ile Türkiye hidroelektrik üretiminin %31'i elde edilir. Nehir, yüksek dağlar arasında dar ve derin vadilerden akması hidroelektrik potansiyelinin yüksek olmasını sağlamıştır.
Fırat Nehri'nin Türkiye'de en hızlı aktığı yer olan Erzincan'da her yıl yüzlerce turist rafting yapmak için buraya akın etmektedir. Rafting özellikle Avrupalılar tarafından çok sevilen bir spordur ve aynı zamanda spor yapmak için Türkiye'ye geldikleri dallardan en önemlisidir.
Rota
Fırat, Batı Asya'nın en uzun nehridir.Karasu Nehri veya Batı Fırat (450 kilometre (280 mi)) ile Murat Su veya Doğu Fırat'ın (650 kilometre (400 mi)) suları birleşir ve güneydoğu Türkiye'nin Keban ilçesinin 10 kilometre (6,2 mi) yukarısına doğru akar. Daoudy ve Frenken, Murat Nehri'nin kaynağından Fırat'ın uzunluğunu 3.000 kilometre (1.900 mi)'de Dicle ile birleştiği yere koydular ve bunun Türkiye içinde 1.230 kilometre (760 mi), Suriye'de 710 kilometre (440 mi) ve Irak'ta 1.060 kilometre (660 mi) olduğunu hesapladılar. Aynı rakamlar Isaev ve Mikhailova tarafından da verilir. Fırat ve Dicle'yi Basra Körfezi ile birleştiren Şattülarap'ın uzunluğu çeşitli kaynaklar tarafından 145-195 kilometre (90-121 mi) olarak verilir.
Hem Karasu hem de Murat Su, Van Gölü'nden kuzeybatıya sırasıyla 3.290 metre (10.790 ft) ve 3.520 metre (11.550 ft) rakımlarda çıkarlar.Keban Barajı yerinde, şimdi Fırat'ta birleşen iki nehir 693 metre (2.274 ft) odsü rakımına düşer. Keban'dan Suriye-Türkiye sınırına kadar, nehir 600 kilometre (370 mi)'den daha kısa bir mesafeden 368 metre (1.207 ft)’de daha akar. Fırat Nehri Yukarı Mezopotamya ovalarına girdiğinde, önemli ölçüde düşer; Suriye'de nehir 163 metre (535 ft) düşerken, ile Şattü'l-Arab arasındaki son kısımda nehir sadece 55 metre (180 ft) odsü’inde akar.
Kollar
Suriye'de üç nehir suyunu Fırat'a katar; , ve Habur. Bu nehirler Suriye-Türkiye sınırı boyunca Toros Dağları'nın eteklerinde yükselir ve Fırat'a nispeten az su katarlar. Gaziantep yakınlarındaki iki dereden çıkan ve Tişrin Barajı'nın rezervuarı ‘na boşalmazdan önce Menbiç çevresindeki ovayı boşaltan Sajur bu kolların en küçüğüdür. Balikh suyunun çoğunu Ayn al-'Arus yakınlarındaki karstik bir kaynaktan alır ve Rakka şehrinde Fırat'a ulaşana kadar güneye doğru akar. Uzunluk, drenaj havzası ve deşarj açısından Habur bu üçünün en büyüğüdür. Başlıca karstik kaynakları, Al-Haseke‘yi geçen Habur'un güneydoğudan aktığı, nehrin güneye döndüğü ve yakınlarında Fırata aktığı Ra's al-'Ayn civarındadır. Fırat Nehri Irak'a girdikten sonra, Fırat havzasını Dicle havzasına bağlayan kanallar olmasına rağmen Fırat'ın artık doğal kolları yoktur.
| Adı | Uzunluk | Havza boyutu | Deşarj | Bank |
|---|---|---|---|---|
| 450 km (280 mi) | 22.000 km2 (8.500 sq mi) | kavşak | ||
| Murat Nehri | 650 km (400 mi) | 40.000 km2 (15.000 sq mi) | kavşak | |
| 108 km (67 mi) | 2.042 km2 (788 sq mi) | 4.1 m3/s (145 fit küp/s) | Sağ | |
| 100 km (62 mi) | 14.400 km2 (5.600 sq mi) | 6 m3/s (212 fit küp/s) | Sol | |
| 486 km (302 mi) | 37.081 km2 (14.317 sq mi) | 45 m3/s (1,600 fit küp/s) | Sol |
Resimler
-
![image]()
Birecik, Şanlıurfa - Türkiye'de Fırat Nehri'nden bir görünüm. -
![image]()
Zeugma Barajı. -
![image]()
Birecik Barajı. -
![image]()
Birecik Fırat Köprüsü. -
![image]()
Bir kadın ve bir erkek Basra'da Fırat üzerinde kayık kullanıyor. -
![image]()
Kahta'da Fırat'ı feribotla geçen yolcular. -
![image]()
Bir ABD askeri Al Anbar'a bağlı Hit kasabası kıyısında Fırat'ın batı yakasında kenarındaki bir adada silah arıyor. -
![image]()
Fırat üzerinde Bağdat Demiryolu'nun geçtiği tahta bir köprü, yıl 1900-1910 -
![image]()
Halabiye, Suriye kıyıları. -
![image]()
Murat Nehri'nden bir görüntü. -
![image]()
17. yüzyıl Fransız haritası. -
![image]()
Rafetus euphraticus. -
![image]()
Caber Kalesi. -
![image]()
Keban Barajı, Elazığ. -
![image]()
Güney Irak'ta bir balıkçı teknesi. -
![image]()
Kahta kıyıları. -
![image]()
Irak kıyıları. -
![image]()
Musayyib, Irak kıyılarında ABD askerleri devriye görevinde. -
![image]()
Dura-Europos, Suriye kıyıları. -
![image]()
Rumkale, Gaziantep.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ YILDIRIM, Ahmet. (PDF). KARAKAYA BARAJI ve DOĞAL ÇEVRE ETKİLERİ. arastirmax.com. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014.
- ^ Hunt, Carla (1974), , Saudi Aramco World, 25 (1), ss. 8-10, ISSN 1530-5821, 13 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Ekim 2019
- ^ "Fırat Nehri Üzerindeki Barajlar ve HES'ler". enerjiatlasi.com. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Aralık 2016.
- ^ Zarins 1997, s. 287
- ^ a b Iraqi Ministries of Environment, Water Resources and Municipalities and Public Works 2006a, s. 71
- ^ Daoudy 2005, s. 63
- ^ Frenken 2009, s. 65
- ^ Isaev & Mikhailova 2009, s. 384
- ^ Isaev & Mikhailova 2009, s. 388
- ^ Mutin 2003, s. 2
- ^ Bilen 1994, s. 100
- ^ Hillel 1994, s. 95
- ^ Hole & Zaitchik 2007
Dış bağlantılar
- Fırat Nehri Üzerindeki Barajlar5 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Fırat Üniversitesi 8 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Firat Guneybati Asya nin en uzun irmagidir FiratFirat Nehri Elifoglu Karkamis GaziantepFirat Dicle haritasiKonumUlke ler Turkiye Suriye IrakSehir ler Elazig Malatya Adiyaman Diyarbakir Gaziantep SanliurfaGenel bilgilerDrenaj sistemi SattularapAktigi yer Sattularap Basra KorfeziBirlesim kaynak Karasu Nehri ve Murat Nehri 38 51 23 N 38 46 58 E 38 8563 K 38 7829 D 38 8563 38 7829Kaynak rakimi 955 mAgiz 31 00 18 N 47 26 30 E 31 00497 K 47 44163 D 31 00497 47 44163Agiz rakimi 4 mYukseklik farki 951 mInis 0 34 Uzunluk 2 800 kmHavza alani 765 831 km Sag kollari Tohma Cayi Siro Cayi Goksu CayiSol kollari Sinek CayiAkim yerleri Karakaya Baraji Ataturk Baraji Birecik Baraji Karkamis Baraji Esad Golu Baslangic noktalari Agri Diyadin den kaynagini alan Murat Nehri ve Erzurum Dumludag dan kaynagini alan Karasu Nehri dir Bu nehirler Elazig il sinirlarinda birleserek Firat Nehri ni olusturur Firat Nehri sirasi ile Erzincan Sivas Tunceli Elazig Malatya Diyarbakir Adiyaman Gaziantep Sanliurfa il sinirini belirledikten sonra Suriye daha sonra Irak topraklarina girer Irak ta denize uzak olmayan bir noktada Dicle Nehri ile birleserek Satt ul Arab i olusturur ve Basra Korfezi ne dokulur Nehrin en onemli kollari Murat Nehri Karasu Nehri Tohma Cayi Peri Cayi Kahta Cayi Calti ve Munzur Suyu dur Firat isminin kokeniBati dillerinde Firat Nehri Euphrates olarak gecer Euphrates adi Yunanca dan gelen bir sozcuktur Ismin asil kaynagi konusunda cesitli gorusler bulunmaktadir Eski Farsca daki Ufratu ve Akad dilindekiPurattudur Eski Farsca daki sozcugun Avesta da gecen huperethuua gecmesi kolay oldugu tahmin edilmektedir Arapca tasasizlik rahatlik anlamina gelen ferahat kelimesinden gelmektedir Firat Akadcada Pu rat tu Sumercede Buranun olarak gecmektedir Kelimenin Hint Avrupa kokenli olmadigi Akadca ve Sumerceden kaynaklandigi Eski Farsca ve Farsca araciligiyla diger dillere gectigi gorusu agirlik kazanmaktadir Eski Asur dillerinde de fonetik olarak Firat sozcugune yakin olan pratru kelimesi de ilk gelene ait olan anlaminda kullanilmistir Fiziki ozellikleriToplam uzunlugu 2 800 km Turkiye sinirlari icinde kalan bolumun uzunlugu ise 1263 km dir 720 000 km su toplama havzasina sahiptir Turkiye nin en genis havzasina sahip olan Firat Nehri yilda ortalama 30 milyar m su tasimaktadir Bu suyun 80 i Keban barajinin yukarisindan kaynaklanir Kis yagislarin kar seklinde olmasindan dolayi debi 200 m sn dir Yagmurlar ve kar erimeleri sebebiyle ilkbaharda hizla yukselerek 2000 m sn ye ulasir Temmuzdan itibaren azalmaya baslayan su Eylul Ekim aylarinda en dusuk seviyeye ulasir Firat Nehri nin rejimi Turkiye deki diger akarsulara gore daha duzenlidir Mart ile Haziran aylari arasinda yavas yavas kabarir Temmuz ile Ocak aylari arasinda cekilmis olmasina ragmen yine de bol su akisi olur BarajlarNehir uzerine Turkiye nin en buyuk barajlari insa edilmistir Bu barajlardan Keban Baraji Elazig Karakaya Baraji Malatya Elazig Ataturk Baraji Adiyaman Sanliurfa Birecik Baraji Birecik ve Karkamis Baraji Kargamis tamamlanmistir 60 metre yuksekligi ve 4 5 km uzunlugu ile Suriye nin en buyuk baraji olan Tabka Baraji da Firat uzerinde yer alir Ayrica Firat in suyu insa edilen Sanliurfa Tunelleri ile Harran Ovasi na ulastirilmistir Binlerce yildir kuru tarim yapilan ovada sulu tarima gecilmis katma degeri yuksek tarim urunleri yetistirilmeye baslanmistir Firat uzerine kurulmus bes HES ile Turkiye hidroelektrik uretiminin 31 i elde edilir Nehir yuksek daglar arasinda dar ve derin vadilerden akmasi hidroelektrik potansiyelinin yuksek olmasini saglamistir Firat Nehri nin Turkiye de en hizli aktigi yer olan Erzincan da her yil yuzlerce turist rafting yapmak icin buraya akin etmektedir Rafting ozellikle Avrupalilar tarafindan cok sevilen bir spordur ve ayni zamanda spor yapmak icin Turkiye ye geldikleri dallardan en onemlisidir RotaFirat Bati Asya nin en uzun nehridir Karasu Nehri veya Bati Firat 450 kilometre 280 mi ile Murat Su veya Dogu Firat in 650 kilometre 400 mi sulari birlesir ve guneydogu Turkiye nin Keban ilcesinin 10 kilometre 6 2 mi yukarisina dogru akar Daoudy ve Frenken Murat Nehri nin kaynagindan Firat in uzunlugunu 3 000 kilometre 1 900 mi de Dicle ile birlestigi yere koydular ve bunun Turkiye icinde 1 230 kilometre 760 mi Suriye de 710 kilometre 440 mi ve Irak ta 1 060 kilometre 660 mi oldugunu hesapladilar Ayni rakamlar Isaev ve Mikhailova tarafindan da verilir Firat ve Dicle yi Basra Korfezi ile birlestiren Sattularap in uzunlugu cesitli kaynaklar tarafindan 145 195 kilometre 90 121 mi olarak verilir Hem Karasu hem de Murat Su Van Golu nden kuzeybatiya sirasiyla 3 290 metre 10 790 ft ve 3 520 metre 11 550 ft rakimlarda cikarlar Keban Baraji yerinde simdi Firat ta birlesen iki nehir 693 metre 2 274 ft odsu rakimina duser Keban dan Suriye Turkiye sinirina kadar nehir 600 kilometre 370 mi den daha kisa bir mesafeden 368 metre 1 207 ft de daha akar Firat Nehri Yukari Mezopotamya ovalarina girdiginde onemli olcude duser Suriye de nehir 163 metre 535 ft duserken ile Sattu l Arab arasindaki son kisimda nehir sadece 55 metre 180 ft odsu inde akar Kollar Murat Nehri nin gorunumu Suriye de uc nehir suyunu Firat a katar ve Habur Bu nehirler Suriye Turkiye siniri boyunca Toros Daglari nin eteklerinde yukselir ve Firat a nispeten az su katarlar Gaziantep yakinlarindaki iki dereden cikan ve Tisrin Baraji nin rezervuari na bosalmazdan once Menbic cevresindeki ovayi bosaltan Sajur bu kollarin en kucugudur Balikh suyunun cogunu Ayn al Arus yakinlarindaki karstik bir kaynaktan alir ve Rakka sehrinde Firat a ulasana kadar guneye dogru akar Uzunluk drenaj havzasi ve desarj acisindan Habur bu ucunun en buyugudur Baslica karstik kaynaklari Al Haseke yi gecen Habur un guneydogudan aktigi nehrin guneye dondugu ve yakinlarinda Firata aktigi Ra s al Ayn civarindadir Firat Nehri Irak a girdikten sonra Firat havzasini Dicle havzasina baglayan kanallar olmasina ragmen Firat in artik dogal kollari yoktur Adi Uzunluk Havza boyutu Desarj Bank450 km 280 mi 22 000 km2 8 500 sq mi kavsakMurat Nehri 650 km 400 mi 40 000 km2 15 000 sq mi kavsak108 km 67 mi 2 042 km2 788 sq mi 4 1 m3 s 145 fit kup s Sag100 km 62 mi 14 400 km2 5 600 sq mi 6 m3 s 212 fit kup s Sol486 km 302 mi 37 081 km2 14 317 sq mi 45 m3 s 1 600 fit kup s SolResimlerBirecik Sanliurfa Turkiye de Firat Nehri nden bir gorunum Zeugma Baraji Birecik Baraji Birecik Firat Koprusu Bir kadin ve bir erkek Basra da Firat uzerinde kayik kullaniyor Kahta da Firat i feribotla gecen yolcular Bir ABD askeri Al Anbar a bagli Hit kasabasi kiyisinda Firat in bati yakasinda kenarindaki bir adada silah ariyor Firat uzerinde Bagdat Demiryolu nun gectigi tahta bir kopru yil 1900 1910 Halabiye Suriye kiyilari Murat Nehri nden bir goruntu 17 yuzyil Fransiz haritasi Rafetus euphraticus Caber Kalesi Keban Baraji Elazig Guney Irak ta bir balikci teknesi Kahta kiyilari Irak kiyilari Musayyib Irak kiyilarinda ABD askerleri devriye gorevinde Dura Europos Suriye kiyilari Rumkale Gaziantep Ayrica bakinizDunyanin en uzun nehirleriKaynakca YILDIRIM Ahmet PDF KARAKAYA BARAJI ve DOGAL CEVRE ETKILERI arastirmax com 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Aralik 2014 Hunt Carla 1974 Saudi Aramco World 25 1 ss 8 10 ISSN 1530 5821 13 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 14 Ekim 2019 Firat Nehri Uzerindeki Barajlar ve HES ler enerjiatlasi com 5 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Aralik 2016 Zarins 1997 s 287 a b Iraqi Ministries of Environment Water Resources and Municipalities and Public Works 2006a s 71 Daoudy 2005 s 63 Frenken 2009 s 65 Isaev amp Mikhailova 2009 s 384 Isaev amp Mikhailova 2009 s 388 Mutin 2003 s 2 Bilen 1994 s 100 Hillel 1994 s 95 Hole amp Zaitchik 2007Dis baglantilarFirat Nehri Uzerindeki Barajlar5 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Firat Universitesi 8 Subat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde