Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Friedrich August von Hayek (d. 8 Mayıs 1899, Viyana - ö. 23 Mart 1992, Freiburg), Avusturya ekolüne bağlı ekonomist ve siyaset bilimcidir. Serbest piyasa ekonomisini 20. yüzyıl ortasında yükselen sosyalist dalgaya karşı savunmasıyla tanındı. Hukuk ve epistemolojiye önemli katkılar yaptı. 1974'te Nobel Ekonomi Ödülü'nü düşünsel rakibi Gunnar Myrdal ile paylaştı.
Friedrich August Hayek | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 08 Mayıs 1899 Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm | 23 Mart 1992 (92 yaşında) Freiburg, Almanya |
| Milliyet | Avusturyalı-Britanyalı |
| Mezun olduğu okul(lar) | Viyana Üniversitesi ( 1921, 1923) |
| Ödüller | Nobel Ekonomi Ödülü (1974) (1991) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Ekonomi, politika, hukuk, felsefe, psikoloji |
| Çalıştığı kurumlar | (1962-1968) Chicago Üniversitesi (1950-1962) Londra Ekonomi Okulu (1931-1950) |
| İmza | |
 | |
Hayatı
Hayek'in babası August von Hayek tıp doktorudur; aynı zamanda Viyana Üniversitesi'nde yarı-zamanlı botanik dersleri vermiştir. Doğal bilimcilerin ağırlıkta olduğu bir aile ortamında yetişmesine rağmen topçu subayı olarak görev yaptığı I. Dünya Savaşı'ndan sonra sosyal bilimlere yönelmiştir. Viyana Üniversitesi'nden 1921'de hukuk, 1923 yılında ise siyaset bilimi üzerine 2 sene ara ile 2 doktora almış olan Hayek, 1924'te ABD dönüşünde sosyalizm fikirlerini benimsemek üzereyken Ludwig von Mises'in Sosyalizm kitabından etkilenmiş ve düşüncesini değiştirmiştir. Hayatının bundan sonraki kısmında liberal felsefeyi ekonomi, siyaset felsefesi gibi birçok alanda başarılı bir şekilde savunmuştur.
Hayek serbest piyasa düzeninin felsefi savunucularındandır. Avusturya Okulu'nun 20. yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden biridir. 1974'te Nobel Ekonomi ödülünü almıştır. Merkezi ekonomik planlamanın insanların özgürlüklerini ve ihtiyaçlarını kısıtlayacağı tezini vurgulamış, çoğulculuğu ve ekonomik sübjektivizmi savunmuştur.
Hayek'e göre iktisadi karar verme hakki, bireylerden, onların değerlerinden ve amaçlarından bağımsız değildir (ekonomik öznellik, Avusturya ekolü), karar verme hakları enformasyona sahip olan bireylerde olmalıdır. Rekabetçi bir piyasada fiyatlar, insanların farklı mal ve servislere biçtikleri görece değerleri belirlemekte, bireyler de bunlara bakıp istek ve ihtiyaçlarını en iyi şekilde nasıl karşılayacaklarına ve hatta o istek ve ihtiyaçların neler olduklarına karar vermektedirler.
Hayek iktisat dışında bilişim (enformasyon) teorisi, hukuk, politika teorisi, bilim felsefesi ve bilişsel psikoloji (cognitive psychology) gibi alanlarda da yeni fikirler üretmiştir.
Zengin ve muhafazakâr bir ailenin kızı olan annesi Felicitas Hayek ünlü felsefeci Ludwig Wittgenstein 'ın akrabası olması nedeniyle Hayek, Wittgenstein'ın ikinci kuzenidir. Wittgenstein ile birkaç kez bir araya gelmesine rağmen Hayek, Wittgenstein'ın düşüncesi ve analiz metodunun kendi hayatı ve düşüncelerini derin bir şekilde etkilediğini belirtmiştir.
Hayek üç erkek kardeşten en büyüğü olmasına rağmen diğer iki kardeşinden daha uzun yaşamıştır. Kardeşleri Heinrich 1969 yılında 69 yaşında, Erich 1986 yılında 82 yaşında ölmüştür. Hayek ise 1992 yılında yaklaşık 93 yaşında ölmüştür.[]
Eserleri
The Road to Serfdom - Serfliğe Giden Yol (1944) Bu Eser, Hayek'in özgürlük savunusuna adadığı uzun entelektüel hayatının en çarpıcı ürünlerindendir. Serfliğe Giden Yol, son derece önemli bazı siyasal soruların cevaplarını aramaktadır. Özgürlük nedir? Sosyalizm, faşizm ve diğer totaliter sistemler neden özgürlükle uzlaşmaz bir çelişki içindedirler? Birbirine karşıt görünen özgürlük aleyhtarı anlayışlar yoksa aynı kökten mi türemişlerdir? Söz gelimi "Nazizmin Sosyalist kökleri" nelerdir? Özgürlük, geçici bir güvenlik uğruna feda edilebilir mi? Kollektivist ekonomi altında demokrasinin ve azınlık haklarının yaşama şansı var mıdır?
- The Use of Knowledge in Society (1945) (Bilginin Toplumda Kullanımı)
- The Sensory Order (1952) (Duyumsal Düzen)
- The Constitution of Liberty (1960) - Özgürlüğün Anayasası (2013)
- Law, Legislation and Liberty (1979) - Hukuk, Yasama ve Özgürlük (2012)
Düşünür hakkında ilginç bilgiler
Hayek 1974 yılında zıt fikirleri savunmalarına rağmen Guannard Myrdall ile paylaşmak zorunda kaldığı Nobel ödülünü almıştır. Ölmeden 2 sene önce hafıza kaybına uğramıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1974". nobelprize.org. 15 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.
- ^ von Hayek, Friedrich August (2013). Özgürlüğün Anayasası. Ankara: BigBang Yayınları.
- ^ von Hayek, Friedrich August (2012). Hukuk, Yasama ve Özgürlük. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Friedrich August von Hayek ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- http://www.mises.org/hayekbio.asp 3 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.kritize.net/kafekritize-kultur-sanat/portre/234-friedrich-august-von-hayek 29 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Friedrich August von Hayek d 8 Mayis 1899 Viyana o 23 Mart 1992 Freiburg Avusturya ekolune bagli ekonomist ve siyaset bilimcidir Serbest piyasa ekonomisini 20 yuzyil ortasinda yukselen sosyalist dalgaya karsi savunmasiyla tanindi Hukuk ve epistemolojiye onemli katkilar yapti 1974 te Nobel Ekonomi Odulu nu dusunsel rakibi Gunnar Myrdal ile paylasti Friedrich August HayekDogum08 Mayis 1899 1899 05 08 Viyana Avusturya Macaristan ImparatorluguOlum23 Mart 1992 92 yasinda Freiburg AlmanyaMilliyetAvusturyali BritanyaliMezun oldugu okul lar Viyana Universitesi 1921 1923 OdullerNobel Ekonomi Odulu 1974 1991 KariyeriDaliEkonomi politika hukuk felsefe psikolojiCalistigi kurumlar 1962 1968 Chicago Universitesi 1950 1962 Londra Ekonomi Okulu 1931 1950 ImzaHayatiHayek in babasi August von Hayek tip doktorudur ayni zamanda Viyana Universitesi nde yari zamanli botanik dersleri vermistir Dogal bilimcilerin agirlikta oldugu bir aile ortaminda yetismesine ragmen topcu subayi olarak gorev yaptigi I Dunya Savasi ndan sonra sosyal bilimlere yonelmistir Viyana Universitesi nden 1921 de hukuk 1923 yilinda ise siyaset bilimi uzerine 2 sene ara ile 2 doktora almis olan Hayek 1924 te ABD donusunde sosyalizm fikirlerini benimsemek uzereyken Ludwig von Mises in Sosyalizm kitabindan etkilenmis ve dusuncesini degistirmistir Hayatinin bundan sonraki kisminda liberal felsefeyi ekonomi siyaset felsefesi gibi bircok alanda basarili bir sekilde savunmustur Hayek serbest piyasa duzeninin felsefi savunucularindandir Avusturya Okulu nun 20 yuzyildaki en onemli temsilcilerinden biridir 1974 te Nobel Ekonomi odulunu almistir Merkezi ekonomik planlamanin insanlarin ozgurluklerini ve ihtiyaclarini kisitlayacagi tezini vurgulamis cogulculugu ve ekonomik subjektivizmi savunmustur Hayek e gore iktisadi karar verme hakki bireylerden onlarin degerlerinden ve amaclarindan bagimsiz degildir ekonomik oznellik Avusturya ekolu karar verme haklari enformasyona sahip olan bireylerde olmalidir Rekabetci bir piyasada fiyatlar insanlarin farkli mal ve servislere bictikleri gorece degerleri belirlemekte bireyler de bunlara bakip istek ve ihtiyaclarini en iyi sekilde nasil karsilayacaklarina ve hatta o istek ve ihtiyaclarin neler olduklarina karar vermektedirler Hayek iktisat disinda bilisim enformasyon teorisi hukuk politika teorisi bilim felsefesi ve bilissel psikoloji cognitive psychology gibi alanlarda da yeni fikirler uretmistir Zengin ve muhafazakar bir ailenin kizi olan annesi Felicitas Hayek unlu felsefeci Ludwig Wittgenstein in akrabasi olmasi nedeniyle Hayek Wittgenstein in ikinci kuzenidir Wittgenstein ile birkac kez bir araya gelmesine ragmen Hayek Wittgenstein in dusuncesi ve analiz metodunun kendi hayati ve dusuncelerini derin bir sekilde etkiledigini belirtmistir Hayek uc erkek kardesten en buyugu olmasina ragmen diger iki kardesinden daha uzun yasamistir Kardesleri Heinrich 1969 yilinda 69 yasinda Erich 1986 yilinda 82 yasinda olmustur Hayek ise 1992 yilinda yaklasik 93 yasinda olmustur kaynak belirtilmeli EserleriThe Road to Serfdom Serflige Giden Yol 1944 Bu Eser Hayek in ozgurluk savunusuna adadigi uzun entelektuel hayatinin en carpici urunlerindendir Serflige Giden Yol son derece onemli bazi siyasal sorularin cevaplarini aramaktadir Ozgurluk nedir Sosyalizm fasizm ve diger totaliter sistemler neden ozgurlukle uzlasmaz bir celiski icindedirler Birbirine karsit gorunen ozgurluk aleyhtari anlayislar yoksa ayni kokten mi turemislerdir Soz gelimi Nazizmin Sosyalist kokleri nelerdir Ozgurluk gecici bir guvenlik ugruna feda edilebilir mi Kollektivist ekonomi altinda demokrasinin ve azinlik haklarinin yasama sansi var midir The Use of Knowledge in Society 1945 Bilginin Toplumda Kullanimi The Sensory Order 1952 Duyumsal Duzen The Constitution of Liberty 1960 Ozgurlugun Anayasasi 2013 Law Legislation and Liberty 1979 Hukuk Yasama ve Ozgurluk 2012 Dusunur hakkinda ilginc bilgilerHayek 1974 yilinda zit fikirleri savunmalarina ragmen Guannard Myrdall ile paylasmak zorunda kaldigi Nobel odulunu almistir Olmeden 2 sene once hafiza kaybina ugramistir Ayrica bakinizNobel Ekonomi Odulu sahipleri listesiKaynakca The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1974 nobelprize org 15 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Haziran 2016 von Hayek Friedrich August 2013 Ozgurlugun Anayasasi Ankara BigBang Yayinlari von Hayek Friedrich August 2012 Hukuk Yasama ve Ozgurluk Istanbul Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Dis baglantilarVikisoz de Friedrich August von Hayek ile ilgili sozleri bulabilirsiniz http www mises org hayekbio asp 3 Subat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www kritize net kafekritize kultur sanat portre 234 friedrich august von hayek 29 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde