Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Enver Paşa'nın İsyanı (Özbekçe: Enver poshoning qo'zg'oloni), daha büyük çapta bir hareket olan Korbaşı Ayaklanması’nın mühim bir parçası olarak addedilir. Bu hareket, eski Harbiye Nazırı Enver Paşa tarafından sevk ve idare olunmuştur.
| Enver Paşa'nın İsyanı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Korbaşı Hareketi | |||||||||
 Enver Paşa, isyanın lideri | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Korbaşı Hareketi (Haziran 1922'den önce)
| Enver Paşa yanlısı olanlar (Haziran 1922'den sonra)
| Enver Paşa karşıtı olanlar (Haziran 1922'den sonra) | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 Sergey Kamenev Mihail Frunze Yakov Melkumov Sergo Orconikidze | Enver Paşa (ölü) (ölü)  Habibullah Kalakani Yusif Ziya Talıbzade | İbrahim Bek | |||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Ağır | 4,000 kadar | ||||||||
İsyan, 1921 senesi yaz mevsiminde Enver Paşa’nın Buhara’ya gelerek Korbaşılarla müzakerelerde bulunmasıyla başlamıştır. Ancak müzakerelerin neticesi olarak, Enver Paşa bu harekete iltihak etmiş ve Bolşevik kuvvetlerine karşı silâhlı mücadeleye girişmiştir. Korbaşı hareketinin bu safhası, onların en kuvvetli devrini teşkil eder; lâkin 1922 Mayıs’ında Bolşeviklerin Türkistan’da başlattığı karşı taarruzlarla birlikte, Korbaşı teşkilâtı çözülmeye yüz tutmuştur. 1922 Haziranı ortalarında, İbrahim Bek tarafından Enver Paşa’ya karşı bir başkaldırı vukû bulmuş, bu da Korbaşıların kendi içlerinde bir iç ihtilâfe sürüklenmesine sebebiyet vermiştir.
Nihayet bu isyan, 4 Ağustos 1922 tarihinde Enver Paşa’nın Abı-Derya mevkiinde şehadetiyle tamamen bastırılmıştır. Cenazesi Cegan Tepesi'ne getirilerek orada defnedildi.
Arka Plan – 1921’de Korbaşılarla Müzakereler
Birinci Cihan Harbi’nin hitamında, Enver Paşa, Cemal Paşa ve Talat Paşa ile birlikte Almanya’ya iltica etmiş, zira İstanbul’da kurulan askerî mahkeme, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin bu üç mühim simasını idama mahkûm etmişti. Almanya’da, kimliğini gizleyerek 'Ali Bey' ismini kullanmak mecburiyetinde kalmıştır. 1919 yılında, Berlin’de Komintern’in bir temsilcisi olan Karl Radek ile bir görüşme gerçekleştirmiş ve bu zat kendisine yeni bir istikbal vadetmiştir—Kızıl Ordu’nun başında Korbaşılara karşı harp etmek. 1920 yılı başlarında, Enver Paşa Moskova’ya gitmiş ve orada İslam İhtilal Cemiyetleri namıyla müsemma bir kuruluşta faaliyette bulunmuştur. Bu meyanda, İslâm ile Komünizm arasında bir ittifak vâdederek, Komünist-Müslüman bir birlik tesis etmeyi hedeflemiş; Korbaşıları durduracağını ve onları kendi taraflarına kazanacağını taahhüt etmiştir. 1921 yılı Haziran ayında, bazı temsilciler ve subaylarla birlikte Buhara’ya gelmiştir. Burada, Buhara Hükûmeti nezdinde kendisine Harbiye Nazırlığı makamı teklif edilmişse de, bu teklifi reddetmiştir. Ancak bu süreçte, ele geçirdiği bazı kimseleri idam ettirmiş ve böylelikle isyanını fiilen başlatmıştır.
İsyan
Enver Paşa, kısa müddet zarfında Müslüman sosyalizmine dair fikirlerinin, Doğu Buhara’daki çiftçiler ve amele sınıfı arasında rağbet gördüğünü müşahade etti; ne var ki, bu durum, kendisinin bölgedeki asalet sınıfı ve mühim Korbaşılar (yerel mücahit reisleri) tarafından dışlanmasına sebebiyet verdi. Bu aristokrat zümre, dolaylı surette Enver Paşa’ya mukabil olarak İbrahim Bek’i desteklemeye başladı ki, bu da ileride vuku bulacak olan iç ihtilâfin temelini teşkil etti. Bu ihtilâf, Enver Paşa’nın, İbrahim Bek ile gerçekleştirdiği bir görüşme esnasında silâhlarının elinden alınması ve kendisinin esir edilmesiyle neticelendi. Ancak, kısa bir müddet sonra Buhara Emiri Seyyid Âlim tarafından salıverildi ve kendisine "Naib" (vekil) unvanı tevcih olundu (verildi). Bu yeni makamı dahilinde Enver Paşa, bölgede mütemekkin (yerleşik) Bolşevik nüfuzuna karşı hasmâne (düşmanca) tavır takınan devletlerden silâh temin etme teşebbüsünde bulundu. Bu cihette en kayda değer iki devlet, Afganistan ve Birleşik Krallık idi; zira her ikisi de Enver Paşa’ya yardım göndermeye istekliydiler. Ancak Bolşevikler, bu yardımların ulaşmasını önleyerek Buhara’yı bir abluka altına aldılar. Bütün bu müşkilâta (zorluğa) rağmen, Enver Paşa 20.000 mevcutlu bir kuvvetle seferine başladı. İlk zaferini, bir aylık bir muhasaranın ardından Düşanbe’yi zaptederek elde etti. Her ne kadar Çin sınırını açarak ablukayı bertaraf etmeye çalışmışlarsa da bunda muvaffak olamamışlardır. Bununla beraber, Enver Paşa Karşi’nin alınması ve Buhara’ya doğru ilerleme gibi mühim başarılar da kazanmıştır. Bu mağlubiyetler, Bolşeviklerde büyük bir telaş ve endişeye sebep olmuş, bu sebeple çok büyük kaynaklar sarf edilerek bir karşı taarruz hazırlanmıştır. 1922 Mayıs’ında Kızıl Ordu, büyük çaplı bir karşı harekâta girişmiş ve bu muharebelerde Vakcubend, Gicduvan, Kermine, Baysun, Belcuvan ve Korfuk geri alınmıştır. Nihayet, 14 Haziran 1922 tarihinde Düşanbe’nin düşmesiyle Korbaşılar belki de en büyük mağlubiyetlerini yaşamışlardır. Tam da bu devrede, Enver Paşa ile İbrahim Bek arasında açık bir iç mücadele vuku bulmuş, bu da Enver’in kuvvetleri için ağır kayıplara yol açmıştır. Temmuz ayında Enver Paşa, Afganistan’a doğru ricat etmeye teşebbüs etmişse de, Düşanbe yakınlarındaki Belcuvan mevkiinde kurulan bir pusuda yakalanmış ve Ermeni asıllı Bolşevik kumandan Yakov Melkumov ile cereyan eden muharebede hayatını kaybederek isyanı sona ermiştir.
Neticeler
Korbaşı hareketi, Enver Paşa’nın liderliği altında en yüksek kudret ve tesir derecesine ulaşmış; lakin kendisinin vefatından sonra bu seviyeye bir daha erişememiştir. Bolşevikler, Enver Paşa’nın ölümünü müteakip, yeniden İbrahim Bek ile mücadeleye başlamışlar ve bu devreden itibaren Korbaşıların başlıca harp stratejisi, Sovyet-Afgan hududu boyunca gerçekleştirilen sınır ötesi harekâtlar şeklinde vücut bulmuştur.
Bu nevi sınır aşan faaliyetler, neticede Sovyetler’in doğrudan Afganistan’a müdahalelerini de beraberinde getirmiştir. Bu müdahalelere en müşahhas misal, 1929 senesinde . Korbaşı hareketi, Cüneyt Han’ın 1938 yılında vuku bulan ölümüyle birlikte fiilen sona ermiş addedilir.
Kaynakça
Alıntı
- ^ "Supporters of Habibullah had fought in alliance with such films only in northern Afghanistan". 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2024.
- ^ a b c "БАСМАЧЕСКОЕ ДВИЖЕНИЕ | Энциклопедия Кругосвет". www.krugosvet.ru (Rusça). 10 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2024.
- ^ Türk, Fahri (Kış 2015). "Enver Paşa'nın Naaşının Tacikistan'dan Türkiye'ye Getirilişinin Türk Basınında Yansımaları". Akademik Bakış. 9 (17). ss. 15-16. Erişim tarihi: 15 Aralık 2022.
- ^ Schüddekopf, Otto-Ernst (1962). Karl Radek in Berlin : ein Kapitel deutsch-russischer Beziehungen im Jahre 1919 [Karl Radek: a chapter in German-Russian relations in 1919] (PDF) (Almanca).
- ^ Moorehead, Alan (1997), Gallipoli, Wordsworth Editions, p. 79, .
- ^ a b "ENVER PAŞA". TDV İslâm Ansiklopedisi. 23 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2024.
- ^ a b c "Enver Pasha, Hero or adventurer?".
- ^ a b Burovsky. A. Weller. M. Civil history of a crazy war - M. AST-Astrel. 2007 - 640 p.
- ^ Zürcher, Erik Jan (1 Ocak 1984). The Unionist Factor: The Rôle [sic] of the Committee of Union and Progress in the Turkish National Movement, 1905-1926 (İngilizce). BRILL. ISBN .
- ^ "Бухарский курбаши Ибрагим-бек Чакабаев. П. В. Густерин - ВОСТОКОВЕДЕНИЕ - Русские ученые, инженеры и путешественники - История России - Россия в красках". ricolor.org. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2024.
- ^ Yılmaz Şuhnaz, "An Ottoman Warrior Abroad: Enver Paşa as an Expatriate." Middle Eastern Studies 35, no. 4 (1999)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Enver Pasa nin Isyani Ozbekce Enver poshoning qo zg oloni daha buyuk capta bir hareket olan Korbasi Ayaklanmasi nin muhim bir parcasi olarak addedilir Bu hareket eski Harbiye Naziri Enver Pasa tarafindan sevk ve idare olunmustur Enver Pasa nin IsyaniKorbasi HareketiEnver Pasa isyanin lideriTarihKasim 1921 4 Agustos 1922BolgeTurkistanSonucBolsevik zaferi Bolgesel Degisikler Bolsevikler bolgedeki guclerini saglamlastirdi Taraflar Rusya SFSC Buhara HSCKorbasi Hareketi Haziran 1922 den once Sakkavistler 1929 Enver Pasa yanlisi olanlar Haziran 1922 den sonra Sakkavistler 1929 Enver Pasa karsiti olanlar Haziran 1922 den sonra Komutanlar ve liderlerSergey Kamenev Mihail Frunze Yakov Melkumov Sergo OrconikidzeEnver Pasa olu olu Habibullah Kalakani Yusif Ziya TalibzadeIbrahim BekKayiplarAgir4 000 kadar Isyan 1921 senesi yaz mevsiminde Enver Pasa nin Buhara ya gelerek Korbasilarla muzakerelerde bulunmasiyla baslamistir Ancak muzakerelerin neticesi olarak Enver Pasa bu harekete iltihak etmis ve Bolsevik kuvvetlerine karsi silahli mucadeleye girismistir Korbasi hareketinin bu safhasi onlarin en kuvvetli devrini teskil eder lakin 1922 Mayis inda Bolseviklerin Turkistan da baslattigi karsi taarruzlarla birlikte Korbasi teskilati cozulmeye yuz tutmustur 1922 Hazirani ortalarinda Ibrahim Bek tarafindan Enver Pasa ya karsi bir baskaldiri vuku bulmus bu da Korbasilarin kendi iclerinde bir ic ihtilafe suruklenmesine sebebiyet vermistir Nihayet bu isyan 4 Agustos 1922 tarihinde Enver Pasa nin Abi Derya mevkiinde sehadetiyle tamamen bastirilmistir Cenazesi Cegan Tepesi ne getirilerek orada defnedildi Arka Plan 1921 de Korbasilarla MuzakerelerBirinci Cihan Harbi nin hitaminda Enver Pasa Cemal Pasa ve Talat Pasa ile birlikte Almanya ya iltica etmis zira Istanbul da kurulan askeri mahkeme Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin bu uc muhim simasini idama mahkum etmisti Almanya da kimligini gizleyerek Ali Bey ismini kullanmak mecburiyetinde kalmistir 1919 yilinda Berlin de Komintern in bir temsilcisi olan Karl Radek ile bir gorusme gerceklestirmis ve bu zat kendisine yeni bir istikbal vadetmistir Kizil Ordu nun basinda Korbasilara karsi harp etmek 1920 yili baslarinda Enver Pasa Moskova ya gitmis ve orada Islam Ihtilal Cemiyetleri namiyla musemma bir kurulusta faaliyette bulunmustur Bu meyanda Islam ile Komunizm arasinda bir ittifak vadederek Komunist Musluman bir birlik tesis etmeyi hedeflemis Korbasilari durduracagini ve onlari kendi taraflarina kazanacagini taahhut etmistir 1921 yili Haziran ayinda bazi temsilciler ve subaylarla birlikte Buhara ya gelmistir Burada Buhara Hukumeti nezdinde kendisine Harbiye Nazirligi makami teklif edilmisse de bu teklifi reddetmistir Ancak bu surecte ele gecirdigi bazi kimseleri idam ettirmis ve boylelikle isyanini fiilen baslatmistir IsyanEnver Pasa kisa muddet zarfinda Musluman sosyalizmine dair fikirlerinin Dogu Buhara daki ciftciler ve amele sinifi arasinda ragbet gordugunu musahade etti ne var ki bu durum kendisinin bolgedeki asalet sinifi ve muhim Korbasilar yerel mucahit reisleri tarafindan dislanmasina sebebiyet verdi Bu aristokrat zumre dolayli surette Enver Pasa ya mukabil olarak Ibrahim Bek i desteklemeye basladi ki bu da ileride vuku bulacak olan ic ihtilafin temelini teskil etti Bu ihtilaf Enver Pasa nin Ibrahim Bek ile gerceklestirdigi bir gorusme esnasinda silahlarinin elinden alinmasi ve kendisinin esir edilmesiyle neticelendi Ancak kisa bir muddet sonra Buhara Emiri Seyyid Alim tarafindan saliverildi ve kendisine Naib vekil unvani tevcih olundu verildi Bu yeni makami dahilinde Enver Pasa bolgede mutemekkin yerlesik Bolsevik nufuzuna karsi hasmane dusmanca tavir takinan devletlerden silah temin etme tesebbusunde bulundu Bu cihette en kayda deger iki devlet Afganistan ve Birlesik Krallik idi zira her ikisi de Enver Pasa ya yardim gondermeye istekliydiler Ancak Bolsevikler bu yardimlarin ulasmasini onleyerek Buhara yi bir abluka altina aldilar Butun bu muskilata zorluga ragmen Enver Pasa 20 000 mevcutlu bir kuvvetle seferine basladi Ilk zaferini bir aylik bir muhasaranin ardindan Dusanbe yi zaptederek elde etti Her ne kadar Cin sinirini acarak ablukayi bertaraf etmeye calismislarsa da bunda muvaffak olamamislardir Bununla beraber Enver Pasa Karsi nin alinmasi ve Buhara ya dogru ilerleme gibi muhim basarilar da kazanmistir Bu maglubiyetler Bolseviklerde buyuk bir telas ve endiseye sebep olmus bu sebeple cok buyuk kaynaklar sarf edilerek bir karsi taarruz hazirlanmistir 1922 Mayis inda Kizil Ordu buyuk capli bir karsi harekata girismis ve bu muharebelerde Vakcubend Gicduvan Kermine Baysun Belcuvan ve Korfuk geri alinmistir Nihayet 14 Haziran 1922 tarihinde Dusanbe nin dusmesiyle Korbasilar belki de en buyuk maglubiyetlerini yasamislardir Tam da bu devrede Enver Pasa ile Ibrahim Bek arasinda acik bir ic mucadele vuku bulmus bu da Enver in kuvvetleri icin agir kayiplara yol acmistir Temmuz ayinda Enver Pasa Afganistan a dogru ricat etmeye tesebbus etmisse de Dusanbe yakinlarindaki Belcuvan mevkiinde kurulan bir pusuda yakalanmis ve Ermeni asilli Bolsevik kumandan Yakov Melkumov ile cereyan eden muharebede hayatini kaybederek isyani sona ermistir Neticeler1921 de Korbasilar ile muzakereler Korbasi hareketi Enver Pasa nin liderligi altinda en yuksek kudret ve tesir derecesine ulasmis lakin kendisinin vefatindan sonra bu seviyeye bir daha erisememistir Bolsevikler Enver Pasa nin olumunu muteakip yeniden Ibrahim Bek ile mucadeleye baslamislar ve bu devreden itibaren Korbasilarin baslica harp stratejisi Sovyet Afgan hududu boyunca gerceklestirilen sinir otesi harekatlar seklinde vucut bulmustur Bu nevi sinir asan faaliyetler neticede Sovyetler in dogrudan Afganistan a mudahalelerini de beraberinde getirmistir Bu mudahalelere en musahhas misal 1929 senesinde Korbasi hareketi Cuneyt Han in 1938 yilinda vuku bulan olumuyle birlikte fiilen sona ermis addedilir KaynakcaAlinti Supporters of Habibullah had fought in alliance with such films only in northern Afghanistan 5 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2024 a b c BASMAChESKOE DVIZhENIE Enciklopediya Krugosvet www krugosvet ru Rusca 10 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2024 Turk Fahri Kis 2015 Enver Pasa nin Naasinin Tacikistan dan Turkiye ye Getirilisinin Turk Basininda Yansimalari Akademik Bakis 9 17 ss 15 16 Erisim tarihi 15 Aralik 2022 Schuddekopf Otto Ernst 1962 Karl Radek in Berlin ein Kapitel deutsch russischer Beziehungen im Jahre 1919 Karl Radek a chapter in German Russian relations in 1919 PDF Almanca Moorehead Alan 1997 Gallipoli Wordsworth Editions p 79 1 85326 675 2 a b ENVER PASA TDV Islam Ansiklopedisi 23 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2024 a b c Enver Pasha Hero or adventurer a b Burovsky A Weller M Civil history of a crazy war M AST Astrel 2007 640 p Zurcher Erik Jan 1 Ocak 1984 The Unionist Factor The Role sic of the Committee of Union and Progress in the Turkish National Movement 1905 1926 Ingilizce BRILL ISBN 978 90 04 07262 6 Buharskij kurbashi Ibragim bek Chakabaev P V Gusterin VOSTOKOVEDENIE Russkie uchenye inzhenery i puteshestvenniki Istoriya Rossii Rossiya v kraskah ricolor org 23 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2024 Yilmaz Suhnaz An Ottoman Warrior Abroad Enver Pasa as an Expatriate Middle Eastern Studies 35 no 4 1999