Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bu madde veya bölüm Koşaç adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{}} şablonunu ekleyiniz. |
- Bildirme kipleri ile karıştırılmamalıdır.
Bildirme eki veya bildirme koşacı, Türkçede yükleme kesinlik, belirsizlik, ihtimal gibi anlamlar katan -dir eki. Türkçedeki dört ek-fiilden biridir. Eklendiği kelimedeki ses kurallarına uyarak -dır, -dur, -dür, -tir, -tır, -tur ve -tür hâllerine dönüşebilir:
- cevherdir, elmadır, yüzüktür, gelmiştir, dönüyordur
Tarihçe
Göktürkçede görülmeyen, ilk kez Uygurca ayakta durmak fiilinden -tur hâlinde ortaya çıkan bu ek önceleri sıfat-fiillerin sonunda, daha sonra da fiil çekimlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Önceleri sadece isim soylu sözcüklerin ardından gelen ek, zamanla fiil çekimlerine de karışmış, birleşik çekim ekine benzer bir anlam kazanmıştır. Önceleri sadece 3. tekil şahıs için kullanılmış, zamanla diğer kişiler için de türetilmiştir.
Kullanım
Modern Türkçede bildirme ekinin başlıca görevi isim cümlesi oluşturmak (isim soylu sözcükleri yükleme çevirmek) ve fiillere kesinlik (olgu) veya ihtimal anlamları katmaktır:
- Bizim ev sağdan üçüncüsüdür. (İsim soylu sözcükten yüklem oluşturmuş, "kesinlik" anlamı katmış.)
- Annem eve ulaşmıştır. (Öğrenilen geçmiş zaman kipindeki fiile "ihtimal" anlamı katmış.)
- Anahtarların dolaptadır. (İsim soylu sözcükten yüklem oluşturmuş, "ihtimal" anlamı katmış.)
İsim cümlesi oluştururken kullanılan ve ihtimal anlamı "katmayan" bildirme eki Türkçede sık sık gizli hâlde kullanılır:
- Bu benim kardeşim. (olgu, -dir düşmüş)
- Şu karşıdan gelen çocuk bahse varım benim kardeşimdir. (ihtimal, -dir muhafaza edilmiş)
Bildirme eki -diğer ek-fiillerin aksine- bileşik zamanlı fiil oluşturmaz:
- Babam geçen sene bu vakitler Adana'ya gitmişti. (bileşik zamanlı fiil, -miş'li geçmiş zamanın hikâyesi)
- Kardeşim her zamanki gibi basketbol oynamaya gitmiştir. (basit zamanlı fiil, öğrenilen geçmiş zaman, ihtimal anlamı)
Olumsuz hâli
İsim cümlelerinde olumsuz hâli (olumsuzluk koşacı) olarak da bilinen "değil" sözcüğü ile oluşturulur:
- Anahtarların dolapta değildir.
Fiil cümlelerinde olumsuz hâli -me olumsuzluk eki ile oluşturulur:
- Annem eve ulaşmamıştır.
Bu kuralın bir istisnâsı yine isim soylu olan ve "sahiplik, bulunma" gibi anlamlar katan "var" ile oluşturulan cümlelerdir. Bu cümlelerin olumsuz hâli "yok" sözcüğü ile oluşturulur:
- Dolapta ayran var(dır).
- Dolapta ayran yok(tur).
Kaynakça
- ^ "bildirme koşacı." Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. 1972. Türk Dil Kurumu. Erişim: 4 Kasım 2012
- ^ a b Türk Dilinde "+dır" Bildirme Eki ve "+dır" Bildirme Ekiyle Yapılan Belirsizlik Kelimeleri 8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Doç. Dr. Hülya Savran. Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl: 9, Sayı: 14, 2008/1. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi
- ^ "olumsuzluk koşacı." Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. 1972. Türk Dil Kurumu. Erişim: 4 Kasım 2012
- ^ "var." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 5 Aralık 2012
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde veya bolum Kosac adli maddeye cok benzemektedir ve bu iki maddenin tek baslik altinda birlestirilmesi onerilmektedir Birlestirme islemi yapildiktan sonra sayfaya Gecmis birlestir sablonunu ekleyiniz Bildirme kipleri ile karistirilmamalidir Bildirme eki veya bildirme kosaci Turkcede yukleme kesinlik belirsizlik ihtimal gibi anlamlar katan dir eki Turkcedeki dort ek fiilden biridir Eklendigi kelimedeki ses kurallarina uyarak dir dur dur tir tir tur ve tur hallerine donusebilir cevherdir elmadir yuzuktur gelmistir donuyordurTarihceGokturkcede gorulmeyen ilk kez Uygurca ayakta durmak fiilinden tur halinde ortaya cikan bu ek onceleri sifat fiillerin sonunda daha sonra da fiil cekimlerinde kullanilmaya baslanmistir Onceleri sadece isim soylu sozcuklerin ardindan gelen ek zamanla fiil cekimlerine de karismis birlesik cekim ekine benzer bir anlam kazanmistir Onceleri sadece 3 tekil sahis icin kullanilmis zamanla diger kisiler icin de turetilmistir KullanimModern Turkcede bildirme ekinin baslica gorevi isim cumlesi olusturmak isim soylu sozcukleri yukleme cevirmek ve fiillere kesinlik olgu veya ihtimal anlamlari katmaktir Bizim ev sagdan ucuncusudur Isim soylu sozcukten yuklem olusturmus kesinlik anlami katmis Annem eve ulasmistir Ogrenilen gecmis zaman kipindeki fiile ihtimal anlami katmis Anahtarlarin dolaptadir Isim soylu sozcukten yuklem olusturmus ihtimal anlami katmis Isim cumlesi olustururken kullanilan ve ihtimal anlami katmayan bildirme eki Turkcede sik sik gizli halde kullanilir Bu benim kardesim olgu dir dusmus Su karsidan gelen cocuk bahse varim benim kardesimdir ihtimal dir muhafaza edilmis Bildirme eki diger ek fiillerin aksine bilesik zamanli fiil olusturmaz Babam gecen sene bu vakitler Adana ya gitmisti bilesik zamanli fiil mis li gecmis zamanin hikayesi Kardesim her zamanki gibi basketbol oynamaya gitmistir basit zamanli fiil ogrenilen gecmis zaman ihtimal anlami Olumsuz haliIsim cumlelerinde olumsuz hali olumsuzluk kosaci olarak da bilinen degil sozcugu ile olusturulur Anahtarlarin dolapta degildir Fiil cumlelerinde olumsuz hali me olumsuzluk eki ile olusturulur Annem eve ulasmamistir Bu kuralin bir istisnasi yine isim soylu olan ve sahiplik bulunma gibi anlamlar katan var ile olusturulan cumlelerdir Bu cumlelerin olumsuz hali yok sozcugu ile olusturulur Dolapta ayran var dir Dolapta ayran yok tur Kaynakca bildirme kosaci Dilbilgisi Terimleri Sozlugu 1972 Turk Dil Kurumu Erisim 4 Kasim 2012 a b Turk Dilinde dir Bildirme Eki ve dir Bildirme Ekiyle Yapilan Belirsizlik Kelimeleri 8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Doc Dr Hulya Savran Sosyal Bilimler Dergisi Yil 9 Sayi 14 2008 1 U U Fen Edebiyat Fakultesi olumsuzluk kosaci Dilbilgisi Terimleri Sozlugu 1972 Turk Dil Kurumu Erisim 4 Kasim 2012 var Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim 5 Aralik 2012Ayrica bakinizBildirme haber kipi Kosac Ek fiil