Vikipedi özgür ansiklopedi Başkurdistan tarihi Güney Ural ve çevresinde tarihsel olarak Başkırlar ın yaşadığı bölgeyi ka

Vikipedi ozgur ansiklopedi Baskurdistan tarihi Guney Ural ve cevresinde tarihsel olarak Baskirlar in yasadigi bolgeyi kapsiyor Bolge Baskurd Baskurdistan Bascardia Fiyafi Baskurt Bashqyrt bozkirlari Pascatir ve benzeri varyantlar gibi cesitli isimlerle bilinmektedir Onceki isimlerde oldugu gibi Baskurdistan in modern federal konusuna yerli Baskurt halkinin ismi verilmistir Erken tarih span Modern Baskurdistan topraklarindaki ilk yerlesimler erken Paleolitik donemde kuruldu Bununla birlikte Tunc Cagi nda Abashevo kulturunden insanlarin gelmesiyle buyuk genisleme meydana geldi Bronz aletler silahlar ve suslemeler uretme becerisine sahiplerdi ve bolgede kalici yerlesimler kuran ilk kisilerdi Baskir etnigi ilk olarak 7 yuzyilda bilinir hale geldi Ibn Rusd e gore Baskurtlar Volga Kama Tobol ve Ural nehrinin yukarisindaki Ural daginin sirtinin her iki tarafinda yer alan bagimsiz bir halkti kaynak belirtilmeli Bolgenin cografi bir tanimini veren en eski kaynak Fiyafi Bashqyrt Baskirca stepleri olarak adlandirilan bir bolgenin haritasini iceren Kasgarli Mahmud un Divanu Lugat it Turk eseridir 1072 1074 Cografi ayrintilarin eksikligine ragmen eskiz haritasi kabaca Baskurtlarin Hazar Denizi ve Bati daki Volga Nehrinde Kuzey Bati daki Ural Daglari ve Dogu daki Irtis Nehrinde bir bolgeyi kapsayan alanda yasadigini gosteriyor Daha once 10 yuzyilda Ahmed ibn Fadlan seyahat planinda Baskurt ulkesi nden bahseder ve yolculugu sirasinda gecmesi gereken nehirleri siralar Erken devlet zamani span Guney Urallarda bir erken Baskurt devletini kanitlayan guvenilir bir veri yoktur Bununla birlikte ibn Fadlan Giovanni del Carpine William of Rubruck tarafindan Baskurt epik siiri ve seceresi shejere uzerine yapilan calismalar bolgede 13 yuzyildan once bagimsiz bir yerel yonetimin var oldugunu gostermektedir Sergei Rudenko bu donemden Abu Zayd al Balkhi nin Baskurdistan nin bati bolumlerinin Volga Bulgarlari nin bir parcasi oldugunu ve onlarin yonettigini bahsettigini belirtir Z I Enikeev R G Kuzeev i kaynak gostererek ve Baskurt kabilelerin bular yanay men ve ayle soylarindan oldugunu ve Bulgar hanlari Aidar Sait Amir Salim Ilham ve Gabdulla hin yoneticileri oldugunu yazdi Z I Enikeev ayrica R G Kuzeev in baska bir calismasindan Mogol istilasindan once guclu bir Baskurt ulus devleti olan Tabyn Hanligi nin Turk devletleri konfederasyonu olan Dest i Kipcak icinde egemenligini surdurdugunu aktariyor Macar kesis Julian yolculuklarinda Baskurtlarin 1235 1236 da kendi hukumdarina han sahip olduklarini belirtir Islam in Tanitimi span Baskirtlar Islam ile 10 yuzyilda Islam i benimsemis olan Volga Bulgarlari tarafindan tanistirildi Islam in girisinin en eski kalintilarindan biri Chishminsky Bolgesi yakinindaki Chishmy tarihi sit alanidir Sitede Arapca yazili bir kaya bulunuyor ve ustunde Izmer bek oglu Husein bek in Hicri 444 yilinda Muharrem ayinin 7 gunu yani MS 1066 da oldugu yaziyor Islam in Orta Asya dan Guney Urallara geldigine dair kanitlar da vardir Ornegin iki Musluman misyonerin 13 yuzyildan kalma mezarligi Uchalinsky Bolgesi Starobairamgulovo koyu yakinlarindaki Bashkir Trans Uralia da korunmaktadir Mogol Imparatorlugu span 13 yuzyilda Tarihi Baskurdistan Mogol Imparatorlugu nun etkisi altina girdi G Carpine ve I Rudenko dahil olmak uzere bazi kaynaklar Baskurdistan in Volga Bulgaristan in dusmesinden sonra Mogollar tarafindan fethedildigini bildiriyor I Rudenko Volga Bulgaristan in 1229 da Mogollar tarafindan fethedilirken 1236 da tum Baskurdistan in fethedildigine inanmaktadir Lev Gumilev muhtemelen Friar Julian i kaynak olarak kullanarak Mogollar ve Baskirlar arasindaki savas 14 yil devam etti Baskurtlar birden fazla savas kazandi ve sonucta bir dostluk ve isbirligi anlasmasi imzalandi ardindan Mogollar Baskurtlar ile daha fazla fetih icin bir ittifak kurdular ifadelerini aktarmaktadir Ona gore bu 1220 1223 te oldu ZI Enikeev in gorusune gore bu iki ifade birbiriyle catismamaktadir Daha once Volga Bulgaria tarafindan kontrol edilen Baskurt kabileleri Bilar in dusmesinden sonra Mogol Imparatorlugu na bagliliklarini ilan etmek zorunda kaldi Ancak o zamanlar Muyten biy in onderlik ettigi Baskurt kabilelerinin buyuk bir kismi gonullu olarak Mogol Imparatorlugu na girdi Baskurdistan Tarihi nin yazarlari Baskurtlarin Mogol Devleti ne 1207 veya 1208 de girerek girisin hem zorlama hem de gonullu bir tanima eylemi tarafindan desteklendigini ileri suruyorlar Bu bakimdan Altin Orda nin seckin bir tarihcisi olan Alman Fedorov Davydov un gorusune atifta bulunmak onemlidir Baskurtlara kendi hanlarinin hukmettikleri gerceginden bahsederken bunun Mogol kuralini kasten kabul ettikleri icin Baskurtlara verilen ozel bir ayricalik olduguna dikkat cekti normal olarak Mogollar zorla fethedikleri uluslarin eski yoneticilerini asla hayatta birakmazlardi Tek bir ulus olarak Baskurtlar in Mogollar in onlarin yakinlarinda yasayan diger bircok insani yok ederken hayatta kalmalari Mogallar ve Orta Cag Baskurtlari arasinda ozel iliskilerin var oldugunu gostermektedir 1294 te Mogol Imparatorlugu yikildi ve yine de Baskurtlari Mogol halef devletlerinden biri olan Altin Orda nin egemenligi altinda birakti Rus Imparatorlugu span Altin Orda parcalandiktan sonra modern Baskurdistan topraklari Kazan ve Sibir hanliklari ile Nogay Ordalari arasinda bolundu Ekim 1552 de IV Ivan in Kazan i ele gecirmesinde sonra Baskurtlar Rus Imparatorlugu na katildi Bunun gonullu olarak veya fetih sonucu olup olmadigi hala tartisiliyor Muzakere yoluyla katilim span Bir versiyona gore Ivan in Kazan halkina karsi kazandigi zaferin ardindan Rus hukumeti Kazan Hanligi nun unsuru olan bati Baskurtlar da dahil olmak uzere hanlik halklarina Rus carinin tebaasi olma cagrisinda bulundu O sirada komsu Nogay Ordasi gecimsizlik huzursuzluk ve kitlik ile kaplandi Nogay nufusunun cogu guney bozkirlarina goc etmis ve kamplarini terk etmisti ancak Nogay baskinlari tehlikesi devam etti Bati Baskurtlar Rus imparatorlugunun vatandaslari haline geldi ve cardan geleneksel topraklarina ve terk edilmis Nogay kamplarina ait ataerkil haklarini onaylayan kimlik bilgileri aldi Ilhak anmasi Baskurt efsanelerinde kanitlandigi gibi Rus hukumetinin temsilcileriyle yapilan gorusmelerden once Baskurt delegeleri olarak kimin krala gonderilmesi gerektiginin yani sira ilhak sartlari ve kosullarinin tartisildigi ulke capinda Baskurtlar arasinda toplantilar gerceklestirildi Sozlesmenin ek hukumlerini ayrintili tanimini saglayan arazi tahsislerini ve vergileri tanimlayan Rus hukumetinden patentler alindi alinan patentler daha sonra tekrar ulke capinda toplantilarda tartisildi Ilhak muzakereleri Kalmuklarin ve daha sonra Kazaklarin Baskurt topraklari uzerinde iddialarda bulunmaya baslamasiyla hizlandirildi 1555 1557 de orta ve guney Baskurdistan daki Baskurt konseyleri heyetlerini Kazan a gondererek Rus carindan onlari koruma ve himayesi altina almalarini istedi Baskurt secerelerinde muzakereler icin Kazan a seyahat eden dort biyin soylu isimlerini saklidir Tatagach biy Yurmaty kabilesi Buranqul biy Burzyan kabilesi Krakujak biy Qypchaq kabilesi ve Qanzafar biy Men kabilesi Baskurt soylulari ile Rus car temsilcileri arasindaki muzakereler Rus kronolojilerinde ve cagdaslarin biraktigi tanikliklarda da kanitlanmistir Rus vatandasligini kabul ederek Baskurtlar Ruslara verdikleri patriyonik haklarini dogruladi ve Nogay istilacilarindan korunmayi sagladi Fetih ile katilim span Ayni zamanda oncelikle Bati tarih yaziminda Baskurdistan in Rus Imparatorlugu na asla kendi iradesiyle katilmadigini ancak fethedildigini savunan alternatif bir bakis acisi vardir Bu bakis acisina Baskurtlarin Rus Imparatorlugu na katilma faktorlerini analiz eden ve Baskurdistan in aslinda Ruslar tarafindan fethedildigi ve Rusya nin ic kolonisine donusturuldugu sonucuna varan Amerikan tarihcisi Alton S Donnelly onculuk ediyor Donnelly Baskurtlarin Rus Imparatorlugu na girdikten sonra kabul edilen carlik politikasini inceledi ve oncelikle ve Baskurt Isyaninin 1704 11 Baskurtlar ve Rus yetkililer arasinda daha once kabul edilen sartlar ve kosullari Rus hukumetinin ihlal etmesinden kaynaklandigini vurguladi Bundan Alton Donelly Rusya nin yeni katilan Baskurdistan da emperyalist bir politika izledigine ve Baskurtlarin cikarlarinin tutarli bir sekilde ihlal edildigine karar vermistir Rus tarihciler ayrica Baskurt isyanlarinin oncelikle Rus hukumetinin Baskurdistan in Rus Imparatorlugu na katilma kosullarini ihlal etmesinden kaynaklandigini belirtiyorlar Bununla birlikte bu gercegin katilim kosullarinin yeniden degerlendirilmesine zemin veremeyecegini savunuyorlar katilim ozgur irade temelinde hem Rus hem de Baskurt tarihsel kaynaklari tarafindan onaylaniyor Rus Imparatorlugu ndaki buyume span 16 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren Baskurt topraklari Rus devletinin bir parcasi olarak sekillenmeye basladi 1798 de Rus Muslumanlarinin Dini Meclisi kuruldu Rus hukumetin Baskurtlar Tatarlar ve diger Musluman uluslarin Islam i yargilama ve dini torenler yapma haklarini tanidiklarinin bir gostergesidir Ufa merkezli Ufa Guberniyasi toprak tanimlamaya dogru bir adim olarak 1865 te olusturulmustur Sovyet donemi span Rus Devrimi nden sonra Baskurt Sovyet Cumhuriyeti once Kucuk Baskurdistan olarak kuruldu ama sonunda 1922 deki Ufa Guberniyasi nin tamami yeni kurulan cumhuriyete OSSC dahil edildi Sovyet doneminde Baskurdistan a genis otonom haklar verildi bu acidan diger Rus bolgeleri arasinda birinciydi Baskurdistan OSSC nin idari yapisi Rusya nin diger ozerk cumhuriyetlerine benzer ilkelere dayaniyordu Baskurdistan da ham petrol cikarilmasi 1932 de basladi 1943 un sonunda buyuk ham petrol yataklari kesfedildi II Dunya Savasi sirasinda Baskurdistan Bati Rusya da bosaltilan tesis ve fabrikalarin yerini alan ulkedeki bircok insana silah yakit ve gida maddeleri saglayan icin Sovyetler Birligi nin onemli bolgelerinden biri oldu Savastan sonra madencilik makine uretimi ve ozellikle petrol aritimi gibi cok sayida endustri gelistirildi Baskurdistan endustrisi Rusya nin tum Avrupa ulkelerinden daha da buyumesi icin saglam bir temel olusturdu Modern Baskurdistan span 11 Ekim 1990 da Sovyetler Birligi Cumhuriyeti Yuksek Sovyeti Baskurt ASSR nin Devlet Egemenligi Bildirgesini kabul etti 25 Subat 1992 de Baskurt ASSR nin adi Baskurdistan Cumhuriyeti olarak degistirildi 31 Mart 1992 de Rusya Federasyonu federal organlari ve Baskurdistan Cumhuriyeti nin guc organlari arasindaki yetki ve guclerin ayrilmasi uzerine Federatif Sozlesme imzalandi 3 Agustos 1994 te Rusya Federasyonu nun iktidar organlari ile Baskurdistan Cumhuriyeti nin iktidar organlari arasinda yetkilerin ayrilmasi ve iktidarlarin karsilikli olarak devredilmesi uzerine bir sozlesme imzalandi Kaynakca span Puteshestvie Ibn Fadlana na Volgu M L 1939 S 66 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde https web archive org web 20120619014030 http www hist msu ru ER Etext fadlan htm arsivlendi 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi 27 Mayis 2012 tarihinde WebCite sitesinde arsivlendi Ibn Fadlan Ibn Fadlan s Volga trip report Rusca 19 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Giovanni da Pian del Carpine History of the Mongols Whom We Call the Tartars 1247 The Journey of William of Rubruk to the Eastern Parts London 1900 0 8115 0327 5 Rudenko S I Bashkiry Istoriko etnograficheskie ocherki 2006 Abu Zayd al Balkhi Kitab ul Masalik ul Mumalik Vol I Leiden 1870 p 123 Bashkirskie shezhere Sost R G Kuzeev Ufa 1960 S 50 63 166 173 175 223 Enikeev Z I Pravovoj status Bashkortostana v sostave Rossii istoriko pravovoe issledovanie Ufa Gilem 2002 371 s S 35 Kuzeev R G Proishozhdenie bashkirskogo naroda S 261 265 Anninskij S A Izvestiya vengerskih missionerov XIII XIV vv o tatarah v Vostochnoj Evrope Istoricheskij arhiv T III M L 1940 Gumilev L N Drevnyaya Rus i Velikaya Step S 459 Istoriya Bashkortostana s drevnejshih vremen do nashih dnej V 2 t I G Akmanov N M Kulbahtin A Z Asfandiyarov i dr Pod red I G Akmanova T 1 Istoriya Bashkortostana s drevnejshih vremen do konca XIX v Ufa Kitap 2004 488 s il S 66 Donelly S Alton The Russian Conquest of Bashkiria 1552 1740 Yale University Press 1968 0 300 00430 3 Otorite kontroluLCCN sh86005479 NLI 987007563308005171 Kategori Baskurdistan tarihiGizli kategoriler Webarsiv sablonu wayback baglantilariWebarsiv sablonu webcite baglantilariKaynaksiz anlatimlar iceren maddelerLCCN tanimlayicisi olan Vikipedi maddeleriNLI tanimlayicisi olan Vikipedi maddeleriIncelenmemis ceviri iceren sayfalar