Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bem (Farsça: بم), İran'ın Kirman Eyaleti'nde şehir.
| Bem بم | |
|---|---|
Şehristan merkezi | |
 | |
  Bem Şehrin İran'daki konumu | |
| Ülke |  İran |
| Eyalet | Kirman Eyaleti |
| Şehristan | Bem şehristanı |
| Şehristan | Bem merkezî bahşı |
| Nüfus (2006) | |
| • Toplam | 78,823 |
| Zaman dilimi | (IRST) |
| • Yaz (YSU) | (IRST) |
Resmî site | |
 Deprem öncesinde Bem. | |
| Konum |  İran |
| (Kriter) | Kültürel: ii, iii, iv, v |
| Referans | 701 |
| Tescil | 2004 (28. oturum) |
| Tehlike | 2004 — Günümüz |
| Bölge | Asya-Pasifik |
Kendi adını taşıyan Bem şehristanı'nın da idari merkezi olan kent 2003 yılında büyük bir deprem geçirmiştir. Oldukça kurak bir iklime sahip Bem, Lut Çölü'nün güneybatı kıyısında yer alır. Tarihi ve yerel özellikleriyle İran'ın en fazla dikkat çeken kentlerinden birisidir.
Geçmişi ve Bem Kalesi
Parthian döneminde (M.Ö 247- M.S. 224) kurulduğu tahmin edilen ve Pers İmparatorluğu devrinde önemli bir merkez olan şehre 10. yüzyılda gelen Arap seyyah , adlı kitabında, şehrin kalesinden ve el dokuması elbiselerinin güzelliğinden bahseder. Şehrin bu el dokuması elbiseleri o kadar meşhurmuş ki kitapta Horasan, Mısır, Irak gibi ülkelere gönderildiği yazılıdır. Perslerin kurduğu şehir Safevi devleti zamanında çok gelişti. Şehir çöl ortasında kurulmasına rağmen, sulama kanalları (künk) sayesinde bugün olduğu kadar eski zamanlarda da bir tarım merkeziydi. Hakim bir kaleye sahip olması da şehrin askeri önemini arttırmıştır.
Şehrin geçmişinde kalesini ayrı bir yere koymak gerekir. 6 km2 alana kurulu ve 12. yüzyıla tarihlendirilen bir yapıdır. Kerpiçten inşa edilen kalenin içi 13.000 kişinin yaşamını sağlayabileceği kadar büyüktür. 1850 yılına kadar içinde yerleşim bulunan kale, depremde büyük hasar görmüştür.
2000 yıllık bir tarihe sahip Bem Kalesi, dünyanın en büyük kerpiçten inşa edilmiş kompleksi sayılmaktadır. Kerpiç tuğla, saman ve palmiye ağacı dallarının karışımı ile yapılmış kalenin ilk olarak Sasaniler döneminde (224-637) kurulduğu tahmin ediliyor. Günümüze kadar gelen kalıntılardan bir kısmı 12. yüzyıla, diğer bir kısmı ise Safavi dönemine (16-18.yy) aittir. Bu kalıntılar arasında bazı bölümleri sağlam kalmış veya sonradan restore edilmiş kervansaray, okul, cami, sinagog, hamam, elliye yakın dükkânın bulunduğu kapalı çarşı ve pek çok ev bulunuyor. Ayrıca antik kentin en önemli özelliklerinden biri ise şu an kalıntıları yok olsa da yüzyıllar içinde ön İslamiyet, Selçuklu veya Moğol ve Afgan dönemlerinde de mimari bölümlerin eklenmiş olmasıdır.
Safavi döneminde şehir altı kilometre karelik bir alanı kaplıyordu ve şehri 36 tane kule çevreliyordu ve 400’ün üzerinde ev vardı. Halkın %70’i, yani yaklaşık 9000 ile 13.000 kişi kalenin içinde yaşıyordu. Şehir, güneydeki Arap Yarımadası’ndan İslamiyet'in gelişi ile Zerdüşt, Hristiyan, Yahudi ve yoğun olarak Müslümanların yaşadığı çok kültürlü bir yerdi. Hatta burası erken Sassaniler döneminde, Zerdüştlerin ateş tapınağını ziyaret eden hacıların önemli kutsal mekanlarındandı. İpek yolu üzerinde bulunduğu için ticaret ve alışveriş merkeziydi. Ayrıca tekstil ürünleri üretimi ile ünlüydü. İslam dünyasında bu ürünler pek revaçtaydı.
Halk,19. yüzyılda kale şehri terk etse de askeriye 1932 yılına kadar burayı kullandı. 1938 yılında restorasyon çalışmaları geç de olsa başladı ve 1953 yılında önem kazandı. 1993 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesi listesine dahil edildi ve koruma altına alındı.
Ekonomi
Şehrin ekonomisi turizm ve tarıma dayalıdır. Bem ve çevresi, İran'da en çok hurma üretimi yapılan bölgedir. Hurmadan başka narenciye ve pamuk üretimi de önemli seviyededir. Bem, yakınında bulunan Bender Abbas limanı üzerinden hurma, kına ve pamuk ihraç eder.
Bem depremi
Ana madde: 2003 Bam depremi
Şehirde, 26 Aralık 2003 yılında yerel saatle 05.26'da, 6.6 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiş ve şehir büyük oranda zarar görmüştür. 26.000 kişinin öldüğü, 30.000 civarında kişinin yaralandığı deprem sabahın erken saatlerinde meydana geldiği ve yapıların çoğunun dayanıksız malzemeden (kerpiç) yapıldığı için fazla can almıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (Türkçe) ntvmsnbc
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Bem ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- (Türkçe)
- (İngilizce) Kentin haritası (Maplandia) 20 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Newspaper item: "The Lost Beauty that was Bam" 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- BBC story: "Bam: Jewel of Iranian heritage" 3 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Population figures from World-Gazetteer.com 24 Eylül 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Digital Silk Roads Project – Citadel of Bam. Photos and movies 1 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- To Bam & back by Asghar Riahi 12 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bem Farsca بم Iran in Kirman Eyaleti nde sehir Bem بمSehristan merkeziBemSehrin Iran daki konumuUlkeIranEyaletKirman EyaletiSehristanBem sehristaniSehristanBem merkezi bahsiNufus 2006 Toplam78 823Zaman dilimiUTC 03 30 IRST Yaz YSU UTC 04 30 IRST Resmi siteDeprem oncesinde Bem UNESCO Dunya MirasiKonum IranKriterKulturel ii iii iv vReferans701Tescil2004 28 oturum Tehlike2004 GunumuzBolgeAsya Pasifik Kendi adini tasiyan Bem sehristani nin da idari merkezi olan kent 2003 yilinda buyuk bir deprem gecirmistir Oldukca kurak bir iklime sahip Bem Lut Colu nun guneybati kiyisinda yer alir Tarihi ve yerel ozellikleriyle Iran in en fazla dikkat ceken kentlerinden birisidir Gecmisi ve Bem KalesiParthian doneminde M O 247 M S 224 kuruldugu tahmin edilen ve Pers Imparatorlugu devrinde onemli bir merkez olan sehre 10 yuzyilda gelen Arap seyyah adli kitabinda sehrin kalesinden ve el dokumasi elbiselerinin guzelliginden bahseder Sehrin bu el dokumasi elbiseleri o kadar meshurmus ki kitapta Horasan Misir Irak gibi ulkelere gonderildigi yazilidir Perslerin kurdugu sehir Safevi devleti zamaninda cok gelisti Sehir col ortasinda kurulmasina ragmen sulama kanallari kunk sayesinde bugun oldugu kadar eski zamanlarda da bir tarim merkeziydi Hakim bir kaleye sahip olmasi da sehrin askeri onemini arttirmistir Sehrin gecmisinde kalesini ayri bir yere koymak gerekir 6 km2 alana kurulu ve 12 yuzyila tarihlendirilen bir yapidir Kerpicten insa edilen kalenin ici 13 000 kisinin yasamini saglayabilecegi kadar buyuktur 1850 yilina kadar icinde yerlesim bulunan kale depremde buyuk hasar gormustur 2000 yillik bir tarihe sahip Bem Kalesi dunyanin en buyuk kerpicten insa edilmis kompleksi sayilmaktadir Kerpic tugla saman ve palmiye agaci dallarinin karisimi ile yapilmis kalenin ilk olarak Sasaniler doneminde 224 637 kuruldugu tahmin ediliyor Gunumuze kadar gelen kalintilardan bir kismi 12 yuzyila diger bir kismi ise Safavi donemine 16 18 yy aittir Bu kalintilar arasinda bazi bolumleri saglam kalmis veya sonradan restore edilmis kervansaray okul cami sinagog hamam elliye yakin dukkanin bulundugu kapali carsi ve pek cok ev bulunuyor Ayrica antik kentin en onemli ozelliklerinden biri ise su an kalintilari yok olsa da yuzyillar icinde on Islamiyet Selcuklu veya Mogol ve Afgan donemlerinde de mimari bolumlerin eklenmis olmasidir Safavi doneminde sehir alti kilometre karelik bir alani kapliyordu ve sehri 36 tane kule cevreliyordu ve 400 un uzerinde ev vardi Halkin 70 i yani yaklasik 9000 ile 13 000 kisi kalenin icinde yasiyordu Sehir guneydeki Arap Yarimadasi ndan Islamiyet in gelisi ile Zerdust Hristiyan Yahudi ve yogun olarak Muslumanlarin yasadigi cok kulturlu bir yerdi Hatta burasi erken Sassaniler doneminde Zerdustlerin ates tapinagini ziyaret eden hacilarin onemli kutsal mekanlarindandi Ipek yolu uzerinde bulundugu icin ticaret ve alisveris merkeziydi Ayrica tekstil urunleri uretimi ile unluydu Islam dunyasinda bu urunler pek revactaydi Halk 19 yuzyilda kale sehri terk etse de askeriye 1932 yilina kadar burayi kullandi 1938 yilinda restorasyon calismalari gec de olsa basladi ve 1953 yilinda onem kazandi 1993 yilinda UNESCO tarafindan Dunya Mirasi listesi listesine dahil edildi ve koruma altina alindi EkonomiSehrin ekonomisi turizm ve tarima dayalidir Bem ve cevresi Iran da en cok hurma uretimi yapilan bolgedir Hurmadan baska narenciye ve pamuk uretimi de onemli seviyededir Bem yakininda bulunan Bender Abbas limani uzerinden hurma kina ve pamuk ihrac eder Bem depremiAna madde 2003 Bam depremi Sehirde 26 Aralik 2003 yilinda yerel saatle 05 26 da 6 6 buyuklugunde bir deprem meydana gelmis ve sehir buyuk oranda zarar gormustur 26 000 kisinin oldugu 30 000 civarinda kisinin yaralandigi deprem sabahin erken saatlerinde meydana geldigi ve yapilarin cogunun dayaniksiz malzemeden kerpic yapildigi icin fazla can almistir Ayrica bakiniz2003 Bam depremi Bam HavaalaniKaynakca Turkce ntvmsnbcDis baglantilarWikimedia Commons ta Bem ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Turkce Ingilizce Kentin haritasi Maplandia 20 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Newspaper item The Lost Beauty that was Bam 5 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC story Bam Jewel of Iranian heritage 3 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Population figures from World Gazetteer com 24 Eylul 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde Digital Silk Roads Project Citadel of Bam Photos and movies 1 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde To Bam amp back by Asghar Riahi 12 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde