Aydınlanma Çağı, 17. yüzyılın sonlarından 19. yüzyılın başlarına kadar Avrupa'da gerçekleşen ve felsefi bir harekettir.Rasyonalizm ve emprizm yoluyla elde edilen bilgiye değer veren Aydınlanma, doğal hukuk, özgürlük ve ilerleme, hoşgörü ve , anayasal hükümet ve resmi olarak din ile devlet işlerinin ayrılması gibi bir dizi sosyal fikir ve politik ideallerle ilgilenmiştir.
Soyadlarına göre alfabetik olarak sıralanmış bu entelektüeller listesi, büyük ölçüde Batı Avrupa ve Britanya Kuzey Amerikası'ndan şahsiyetleri içermektedir. Bu entelektüellerin büyük çoğunluğu erkektir, ancak katkı sağlayan kadın filozofların ortaya çıkmış olması da dikkate değerdir.
Kişi | Tarihler | Milliyet | Notlar | Resim |
---|---|---|---|---|
Thomas Abbt | 1738–1766 | Alman | "Vom Tode für das Vaterland" (On dying for one's nation; Bir ulus için ölmek üzerine) adlı eserin yazarı. | ![]() |
Jean le Rond d'Alembert | 1717–1783 | Fransız | Matematik ve fizikçi, Encyclopédie'nin editörlerinden biri. | ![]() |
Francis Bacon | 1561–1626 | İngiliz | Aydınlanma döneminin büyük bölümünü şekillendiren ampirik düşünce devrimini başlatan filozof. | ![]() |
Pierre Bayle | 1647–1706 | Fransız | Dictionnaire historique et critique ve Nouvelles de la république des lettres adlı Latince değil Fransızca yazılmış, geniş çaplı ve etkili eserlerin yazarıdır; Spinoza ve diğerlerini takip ederek farklı dini inançlar arasında hoşgörünün savunucusu olmuştur. | ![]() |
1735–1803 | İskoç | Şair, ahlâkçı ve filozof. | ![]() | |
Cesare Beccaria | 1738–1794 | İtalyan | Ceza hukuku reformcusu, en çok (1764) adlı eseriyle tanınır. | ![]() |
Balthasar Bekker | 1634–1698 | Hollandalı | Hollandalı Reform teologu ve erken Aydınlanma döneminin önemli isimlerinden biri. De Philosophia Cartesiana (1668) adlı kitabında Bekker, teoloji ve felsefenin her birinin ayrı alanları olduğunu ve Doğa'nın Kutsal Kitap'tan açıklanamayacağı gibi teolojik hakikatin de Doğa'dan çıkarılamayacağını savunmuştur. Büyülenmiş Dünya (The World Bewitched) adlı kitabını Latince değil Felemenkçe yazmıştır. (1692-93) | ![]() |
George Berkeley | 1685–1753 | İrlandalı | Öznel idealizm teorisini geliştirmesiyle ünlü filozof ve matematikçi. | ![]() |
1674–1749 | Alman | Kilise hukukçusu, kilise hukukunun ve medeni hukukun ilk reformcularından biri olup, daha sonraki reformlar için temel oluşturmuş ve 20. yüzyıla kadar sürdürülmüştür. | ![]() | |
(Roger Joseph Boscovich) | 1711–1787 | Ragusan (Sırp) | Ragusa Cumhuriyeti'nden (bugün Dubrovnik, Hırvatistan) bir fizikçi, astronom, matematikçi, filozof, diplomat, şair, ilahiyatçı, Cizvit rahibi ve bir polimat, İtalya ve Fransa'da eğitim görmüş ve yaşamış, aynı zamanda birçok eserini yayınlamıştır. Atom teorisinin bir öncüsünü üretmiş ve astronomiye, dönen bir gezegenin ekvatorunu bir yüzey özelliğinin üç gözleminden belirlemek ve bir gezegenin yörüngesini konumunun üç gözleminden hesaplamak için ilk geometrik prosedür de dahil olmak üzere birçok katkıda bulunmuştur. Ayrıca 1753 yılında Ay'da atmosfer olmadığını keşfetti. | |
1740–1795 | İskoç | Samuel Johnson'ın biyografi yazarı, genel olarak biyografi yazımı için normların oluşturulmasına yardımcı oldu. | ![]() | |
G.L. Buffon | 1707–1788 | Fransız | Biyolog, L'Histoire Naturelle kitabının yazarı, Doğal Seçilim ve insanlar ile maymunlar arasındaki benzerlikleri değerlendirdi. | ![]() |
Edmund Burke | 1729–1797 | İrlandalı | En çok pragmatizm ile tanınan parlamenter ve siyaset filozofu, hem Aydınlanma hem de muhafazakâr düşünce için önemli kabul edilir. | ![]() |
Joseph Butler | 1692–1752 | İngiliz | Piskopos, ilahiyatçı, Hristiyan apolojetist ve filozof. Aynı zamanda on sekizinci yüzyıl ekonomik söyleminin gelişiminde takdir edilmese de önemli bir rol oynamıştır. | ![]() |
1719-1796 | İskoç | Filozof, papaz ve ilahiyat profesörü olarak bilinen İskoç Aydınlanması figürü. Campbell öncelikle retorik ve ile ilgilenmiştir. | ![]() | |
Dimitrie Cantemir | 1673–1723 | Moldavyalı (Romanyalı) | Filozof, tarihçi, besteci, müzikolog, dilbilimci, etnograf ve coğrafyacı. | ![]() |
Émilie du Châtelet | 1706–1749 | Fransız | Matematikçi, fizikçi ve yazar. Newton'un Principia'sını yorumlarıyla birlikte çevirmiştir. | |
1729–1803 | Fin-İsveçli | Rahip ve Riksdag'ın dini üyesi, çağdaş İskandinav tarihinin önde gelen klasik liberali olarak bilinir. | ![]() | |
1731–1787 | Meksikalı | En çok Antique History of Mexico adlı çalışmasıyla tanınan tarihçi. | ![]() | |
Étienne Bonnot de Condillac | 1714–1780 | Fransız | Filozof. | ![]() |
Marquis de Condorcet | 1743–1794 | Fransız | Condorcet yöntemi kavramını geliştiren filozof, matematikçi ve erken dönem siyaset bilimci. | ![]() |
Anne Conway | 1631-1679 | İngiliz | İngiliz rasyonalist filozof, Gottfried Leibniz'i etkilemiş, İngiltere'nin en önemli kadın filozofu olarak kabul edilmiştir. 1690'da Latince, 1692'de İngilizce yayımlanan The Principles of the Most Ancient and Modern Philosophy adlı eserin yazarı. | |
1773-1805 | Macar | Macar şair, Aydınlanma döneminin Macar edebi uyanışının başlıca kişisi. | ![]() | |
1743–1810 | Rus | İmparatorluk Sanat ve Bilimler Akademisi (günümüzde Rus Bilimler Akademisi olarak bilinmektedir) Direktörü. | ![]() | |
Denis Diderot | 1713–1784 | Fransız | Encyclopédie'nin kurucusu, özgür irade ve maddi nesnelere bağlılık üzerine spekülasyonlar yaptı, sanat eleştirmeni, edebiyat teorisine katkıda bulundu. | ![]() |
Leonhard Euler | 1707–1783 | İsviçreli | Matematikçi, fizikçi, astronom, coğrafyacı, mantıkçı ve mühendis. | ![]() |
1676–1764 | İspanyol | İspanyol Aydınlanmasının şafağında eleştirel ampirist tutumun en önde gelen destekçisi. Ayrıca bakınız İspanyol (1695-1772) | ![]() | |
Adam Ferguson | 1723-1816 | İskoç | Filozof ve tarihçi. | ![]() |
1753–1788 | İtalyan | Filozof ve hukukçu. | ![]() | |
Bernard le Bovier de Fontenelle | 1657–1757 | Fransız | Yazar. | ![]() |
Denis Fonvizin | 1744–1792 | Rus | Yazar ve oyun yazarı. | ![]() |
José Gaspar Rodríguez de Francia | 1766–1840 | Paraguaylı | Paraguay'ın ilk devlet başkanı. Paraguay'ı radikal siyasi fikirlerle tanıştırdı. | ![]() |
Benjamin Franklin | 1706–1790 | Amerikalı | Devlet adamı, bilim adamı, siyaset filozofu, yazar. Bir filozof olarak milliyet, ekonomik konular, dergisinde yayınlanan aforizmalar ve Amerikan Bağımsızlığı lehine polemikler üzerine yazılarıyla tanınır. Birleşik Devletler Bağımsızlık Bildirgesi ve 1787 Anayasası'nın yazılmasında rol oynamıştır. | ![]() |
1728-1787 | İtalyan | Ekonomist. | ![]() | |
Luigi Galvani | 1737–1798 | İtalyan | Hekim, fizikçi ve Biyoelektrik çalışmalarında öncü olan filozof. | ![]() |
1712–1769 | İtalyan | Felsefe ve politik ekonomi üzerine yazar. | ![]() | |
Edward Gibbon | 1737–1794 | İngiliz | En çok Decline and Fall of the Roman Empire adlı eseriyle tanınan tarihçi. | ![]() |
Johann Wolfgang Goethe | 1749–1832 | Alman | Aydınlanma değerleriyle yakından özdeşleşmiş, Sturm und Drang ("Fırtına ve Coşku"; "Storm and Stress")'den ilerleyen; Weimar Klasisizmi'nin lideri. | ![]() |
Olympe de Gouges | 1748–1793 | Fransız | Feminist politikaları savunan oyun yazarı ve aktivist, Declaration of the Rights of Woman and the Female Citizen'in yazarı. Fransız Devrimi sırasında başı kesilerek öldürülmüştür. | ![]() |
Hugo Grotius | 1583–1645 | Hollandalı | Doğal hukuka dayalı uluslararası hukukun temellerini atan hukuk filozofu ve hukukçu. 'i yazmıştır. | ![]() |
Alexander Hamilton | 1755–1804 | Amerikalı | Ekonomist, siyaset kuramcısı ve siyasetçi. Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın başlıca savunucularından biri ve The Federalist Papers'a en büyük katkıyı yapan kişi olarak, anayasanın yapısı, felsefi ve ahlaki temeli ve amacına ilişkin ayrıntılı incelemeler yoluyla anayasanın onaylanmasını savunmuştur. | ![]() |
Joseph Haydn | 1732–1809 | Avusturyalı | Dönemin önde gelen bestecilerinden biri; senfonik formda devrim yarattı. | ![]() |
Claude Adrien Helvétius | 1715–1771 | Fransız | Filozof ve yazar. De l'esprit ("On Mind"; "Akıl üzerine") adlı çalışmasıyla ünlüdür. | ![]() |
Johann Gottfried Herder | 1744–1803 | Alman | Teolog ve dilbilimci. Dilin düşünceyi belirlediğini öne sürmüş, etnik çalışma ve milliyetçilik kavramlarını ortaya atmış, daha sonraki Romantik düşünürler üzerinde etkili olmuştur. Demokrasinin ve cumhuriyetçi özyönetimin ilk destekçilerindendir. | ![]() |
Thomas Hobbes | 1588–1679 | İngiliz | Siyaset felsefesinde önemli bir metin olan Leviathan'ı yazan filozof. Hobbes mutlak monarşiyi meşrulaştırırken, bu eser bir hükümdarın geçici gücünün, Tanrı hükümdar olmasını emrettiği için değil, tebaası kendi güç ve özgürlüklerini özgürce ona teslim ettiği için ortaya çıktığını öne süren ilk eserdir - başka bir deyişle, Hobbes, kralların ilahi hakkı yerine toplumsal sözleşmenin erken bir formülasyonunu koyar. Hobbes'un çalışması, mutlakiyetçiliği savunduğu için reformcular ve hükümetin gücünün Tanrı'nın iradesinden ziyade tebaasının gücünden kaynaklandığı iddiası nedeniyle gelenekçiler tarafından kınanmıştır. | ![]() |
Baron d'Holbach | 1723–1789 | Fransız | Yazar, Ansiklopedist ve Avrupa'nın ilk açık sözlü ateisti. adlı eserinde bir bütün olarak dini eleştirmesi büyük tartışmalara yol açmıştır. | ![]() |
1684–1754 | Norveçli | Yazar, denemeci, tarihçi ve oyun yazarı. | ![]() | |
1696–1782 | İskoç | Hukukçu ve filozof. Adam Smith ve David Hume'un hamisi. Bkz İskoç Aydınlanması. | ![]() | |
Robert Hooke | 1635–1703 | İngiliz | Muhtemelen çağının önde gelen deneycisi, Royal Society Deney Küratörü. Mikroskopi biliminin babası olan Boyle Yasası ve yerçekiminin ters-kare doğası gibi kavramları nicelleştiren çalışmaları gerçekleştirdi. | |
Wilhelm von Humboldt | 1767–1835 | Alman | Dilbilimci, diplomat, modern eğitim sisteminin kurucusu, filozof. | ![]() |
David Hume | 1711–1776 | İskoç | Filozof, tarihçi ve deneme yazarı. En çok ampirizmi ve rasyonel şüpheciliği ile tanınır, natüralizm ve maddi nedenler doktrinlerini geliştirmiştir. Kant ve Adam Smith'i etkilemiştir. | ![]() |
Francis Hutcheson | 1694–1746 | İskoç | Filozof. | ![]() |
Christiaan Huygens | 1629–1695 | Hollandalı | Optik ve mekanik alanlarında çığır açan katkılarda bulunan ve fiziğin matematikselleştirilmesinden sorumlu olan fizikçi ve matematikçi. ve kitaplarının yazarıdır. | ![]() |
Thomas Jefferson | 1743–1826 | Amerikalı | Devlet adamı, siyaset filozofu, eğitimci. Bir filozof olarak en çok Birleşik Devletler Bağımsızlık Bildirgesi (1776), özellikle de "Bütün insanlar eşit yaratılmıştır" ve teori ve pratikte demokrasiyi desteklemesiyle tanınır. Bir polimat olarak, tüm ulusu yükseltmenin bir yolu olarak yüksek eğitimi teşvik etmiştir. | ![]() |
Gaspar Melchor de Jovellanos | 1744–1811 | İspanyol | İspanyol Aydınlanmasının ana figürü. Önde gelen devlet adamı. | ![]() |
Immanuel Kant | 1724–1804 | Alman | Filozof ve fizikçi. Eleştirel felsefeyi sistematik bir temele oturtmuş, Güneş Sisteminin kökeni için maddi bir teori önermiş, etik ve ahlak üzerine yazmıştır. What is Enlightenment? ("Aydınlanma Nedir?"; 1784) adlı eserinde bir Aydınlanma siyaseti önermiştir. David Hume ve Rousseau'dan etkilenmiştir. Alman İdealizminde önemli bir şahsiyettir ve Fichte ve Hegel'in çalışmalarını önemli ölçüde etkilemiştir. | ![]() |
1773–1842 | Rus ve Ukraynalı | Aydınlanma figürü, entelektüel, mucit, Rus İmparatorluğu'nda Milli Eğitim Bakanlığı'nın kurucusu ve Ukrayna'da bilimsel yayıncı. Şu anda kendi adını taşıyan Kharkiv Üniversitesi'nin kurucusu. Kendisi etnik olarak Sırp olmasına rağmen, Ukrayna'nın Rus İmparatorluğu tarafından sömürülmesine karşı çıkmasıyla da tanınır. | ![]() | |
1633–1669 | Hollnadalı | Bir Spinoza takipçisi Koerbagh, dini otoriteleri ve devleti güvenilmez kurumlar olarak reddedip yeren ve teologların ve hukukçuların dilini kendi iktidarlarını sürdürmek için halkı körleştirmeye yönelik belirsiz ve opak araçlar olarak ifşa eden Aydınlanma Çağı'nın en radikal şahsiyetleri arasındaydı. adlı eserini 1668'de Latince yerine Hollandaca yazmış, bu da eserini bastıran yetkililerin hemen dikkatini çekmiştir. Tutuklandı, yargılandı ve hapsedildi, kısa süre sonra da öldü. Hapsedilmesi ve ölümü, daha sonra sadece anonim olarak yayın yapan Spinoza da dahil olmak üzere radikal filozoflar için uyarıcı bir hikaye oldu. | ![]() | |
Hugo Kołłątaj | 1750–1812 | Polonyalı | Milli Eğitim Komisyonu ve İlköğretim Ders Kitapları Derneği'nde (Commission for National Education and the Society for Elementary Textbooks) aktif görev almış ve 1783-86 yılları arasında rektörlüğünü yaptığı Kraków Akademisi'nde reformlar gerçekleştirmiştir. Polonya-Litvanya Topluluğu'nun (Polish-Lithuanian Commonwealth's Constitution) 3 Mayıs 1791 tarihli Anayasası'nın yazarlarından biri oldu ve belgenin uygulanmasına yardımcı olmak için Hükümet Anayasası Dostları Meclisi'ni (Assembly of Friends of the Government Constitution) kurdu. | ![]() |
Adamantios Korais | 1748–1833 | Yunan | Yunan dili, ve Yunan hukuk sistemi üzerinde büyük etkisi olan Neo-Helenik Aydınlanma'nın önde gelen filozofu ve bilgini. | ![]() |
1735–1801 | Polonyalı | Polonya Aydınlanmasının önde gelen şairi. | ![]() | |
Joseph-Louis Lagrange | 1736–1813 | İtalyan-Fransız | Analiz, sayı teorisi ve mekaniğe yaptığı katkılarla ünlü büyük matematikçi. | ![]() |
Antoine Lavoisier | 1743–1794 | Fransız | Modern kimyanın kurucusu; Fransız Devrimi'nde politikaları nedeniyle idam edildi. | ![]() |
Antonie van Leeuwenhoek | 1632–1723 | Hollandalı | Mikrobiyolojinin babasıdır ve mikroskopi alanındaki öncü çalışmaları ve mikrobiyolojinin bilimsel bir disiplin olarak yerleşmesine yaptığı katkılarla tanınır. Van Leeuwenhoek canlı hücreleri, bakterileri, spermatozoayı ve kırmızı kan hücrelerini ilk keşfeden kişidir. | ![]() |
Gottfried Leibniz | 1646–1716 | Alman | Polimat-filozof, matematikçi, diplomat, hukukçu, tarihçi; Newton'un rakibi. | ![]() |
Giacomo Leopardi | 1798–1837 | İtalyan | Şair, deneme yazarı, filozof ve filolog. | ![]() |
Gotthold Ephraim Lessing | 1729–1781 | Alman | Tiyatro yazarı, eleştirmen, siyaset filozofu. Alman dilinde tiyatroyu yarattı. Çalışmalarını desteklediği Moses Mendelssohn'un arkadaşı. | |
Georg Christoph Lichtenberg | 1742–1799 | Alman | Fizikçi, hicivci ve aforist. | ![]() |
Carl von Linné (Carl Linnaeus) | 1707–1778 | İsveçli | Modern binom isimlendirme şemasının temellerini atan botanikçi, hekim ve zoolog. Modern taksonominin babası olarak bilinir. | ![]() |
John Locke | 1632–1704 | İngiliz | Filozof. Francis Bacon ve Thomas Hobbes'un çalışmalarını genişleten ve yaygınlaştıran önemli ampirist. Devlet ve birey arasındaki ilişki, devletin sözleşmeye dayalı temeli ve hukukun üstünlüğü konularında çığır açan düşünür. Mülkiyet haklarını vurgulayarak kişisel özgürlüğü savunmuştur. | ![]() |
Mikhail Lomonosov | 1711–1765 | Rus | Edebiyat, eğitim ve bilime önemli katkılarda bulunan polimat, bilim insanı ve yazar. | ![]() |
Gabriel Bonnot de Mably | 1709-1785 | Fransız | Filozof ve tarihçi. | ![]() |
James Madison | 1751–1836 | Amerikalı | Devlet adamı ve siyaset filozofu. The Federalist Papers'a yaptığı katkılarla Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın yazılmasında ve bu anayasaya teorik bir gerekçe sağlanmasında kilit bir rol oynamıştır; Amerikan Haklar Bildirgesi'nin (American Bill of Rights) yazarıdır. | ![]() |
Sylvain Maréchal | 1750–1803 | Fransız | Deneme yazarı, şair ve filozof. | ![]() |
1725–1792 | Amerikalı | Devlet adamı, Virginia Haklar Bildirgesi'ni yazdı; Madison ile birlikte "Birleşik Devletler Haklar Bildirgesi'nin Babası" olarak anılır. | ![]() | |
Moses Mendelssohn | 1729–1786 | Alman Yahudisi | Prusya'daki Yahudi Aydınlanması'nın (Haskalah) filozofu, arkadaşı Lessing tarafından dramasında olarak onurlandırıldı. Mendelssohn, Spinoza'nın ("Theological-Political Treatise"; 1670) adlı eserinden Yahudiliğin vahyedilmiş bir din değil, hukuka dayalı bir inanç olduğunu ve dini hoşgörü ve vicdan özgürlüğünün temel hedefler olduğunu almıştır. | ![]() |
Jean Meslier | 1664–1729 | Fransız | Roma Katolik rahibi, filozof ve antik çağlardan beri ilk ateist yazar. Denis Diderot, Baron d'Holbach ve Voltaire gibi diğer aydınlanma yazarları tarafından kullanılan argümanları ve retoriği sağlayan kitap uzunluğunda bir deneme olan Ahit ("Testament")'in yazarı. | ![]() |
La Mettrie | 1709–1751 | Fransız | Hekim ve erken dönem filozof. En çok ("Makine İnsan"; "Man a Machine") kitabının yazarı olarak bilinir. | ![]() |
1735–1801 | İskoç | Filozof ve tarihçi. | ||
1741–1814 | Sırp ve Rus | Eğitim reformcusu, akademisyen, bilgin ve pedagoji yazarı. | ![]() | |
1714–1799 | İskoç | Filozof, hukukçu, evrim öncesi düşünür ve dilsel evrime katkıda bulunan kişi. Bkz: İskoç Aydınlanması | ![]() | |
1733–1793 | Çek | 'nde Hukuk Profesörü, Habsburg monarşisinde Aydınlanmanın önde gelen figürü. | ||
Montesquieu | 1689–1755 | Fransız | Siyasi düşünür. Modern hükümet tartışmalarında kabul gören ve tüm dünyada birçok anayasada uygulanan kuvvetler ayrılığı teorisini dile getirmesiyle ünlüdür. Siyaset bilimci Donald Lutz, Montesquieu'nun kolonyal Amerika'da hükümet konusunda en sık alıntı yapılan otorite olduğunu tespit etmiştir. | ![]() |
Leandro Fernández de Moratín | 1760–1828 | İspanyol | Tiyatro yazarı ve çevirmen, cumhuriyetçiliği ve özgür düşünceyi destekledi. Romantizme geçiş figürü. | ![]() |
1614-1687 | İngiliz | Cambridge Platonist ekolden filozof ve teolog. Anne Conway'in öğretmeni ve muhabiri; İlahi Diyaloglar ("Divine Dialogues"; 1688) ve Ateizme Karşı Bir Panzehir ya da Bir Tanrı Olup Olmadığına Dair İnsan Aklının Doğal Yetilerine Bir Çağrı ("An Antidote against Atheism, or an Appeal to the Natural Faculties of the Minde of Man, whether there be not a God"; 1653) dahil olmak üzere çok sayıda eserin yazarı. | ![]() | |
Wolfgang Amadeus Mozart | 1756–1791 | Avusturyalı | Dönemin önde gelen bestecilerinden. Haydn'dan etkilenen Mozart, Salzburg'da doğmuş dahi bir çocuktu. Yaşadığı dönemde Avrupa çapında oldukça popülerdi. Henüz 35 yaşındayken ölmüştür. | ![]() |
1755–1808 | İspanyol | Botanikçi; Güney Amerika'ya yapılan ilk botanik keşif gezilerine öncülük etti ve büyük bir bitki koleksiyonu oluşturdu. | ![]() | |
Isaac Newton | 1642–1727 | İngiliz | Cambridge Üniversitesi'nde Lucasian matematik profesörü; Philosophiae Naturalis Principia Mathematica ve Opticks kitaplarının yazarı. | ![]() |
1744–1818 | Rus | Rus okuyucuların kültürünü yükseltmeye çalışan ve İmparatoriçe ile alenen tartışan hayırsever ve gazeteci. Bkz . | ![]() | |
Dositej Obradović | 1739–1811 | Sırp | Yazar, dilbilimci, eğitimci, Sırp kültürel milliyetçiliğinin etkili savunucusu ve Karađorđe Sırbistan'ında Milli Eğitim Bakanlığı'nın kurucusu ve Belgrad Üniversitesi'nin kurucusu. | ![]() |
1726–1785 | Sırp | Polimat-şair, yazar, tarihçi, çevirmen, gravürcü, editör, yayıncı, vb. | ![]() | |
1748–1799 | İtalyan | Hukukçu ve filozof, modern ceza hukukunun öncülerinden biri. | ![]() | |
Thomas Paine | 1737–1809 | İngiliz-Amerikalı | En çok Common Sense (1776) ile ünlü olan broşür yazarı, en akılcı çözüm olarak Amerikan bağımsızlığı çağrısında bulunmuştur. | ![]() |
Pombal Markisi | 1699–1782 | Portekizli | Devlet adamı, 1755 Lizbon depremi sonrasındaki hızlı ve yetkin liderliğiyle dikkat çekmiştir. Ayrıca ticari faaliyetleri düzenlemek ve ülke genelinde kaliteyi standartlaştırmak için kapsamlı ekonomik politikalar uyguladı. | ![]() |
Stanisław August Poniatowski | 1732–1798 | Polonyalı | Bağımsız Polonya'nın son kralı, Polonya-Litvanya Topluluğu'nda Aydınlanma'nın öncüsü ve dünyanın ilk modern anayasalarından biri olan 3 Mayıs 1791 Anayasası'nın ortak yazarı. | ![]() |
1723–1791 | Galli | Filozof, vaiz ve matematikçi. | ![]() | |
Joseph Priestley | 1733–1804 | İngiliz | Filozof, teolog ve kimyager. | ![]() |
François Quesnay | 1694–1774 | Fransız | Fizyokratik okulun ekonomisti. | ![]() |
1749–1802 | Rus | Yazar ve filozof. Rus edebiyatında Radikalizm geleneğini ön plana çıkarmıştır. | ![]() | |
1726–1801 | Sırp | Yazar, tarihçi, gezgin ve pedagog, 18. yüzyılın en büyük Sırp akademisyenlerinden biri olarak kabul edilir. | ![]() | |
1713–1796 | Fransız | Tarihçi ve kölelik karşıtı. | ![]() | |
Thomas Reid | 1710–1796 | İskoç | Sağduyulu Gerçekçiliği geliştiren filozof. | ![]() |
Jean-Jacques Rousseau | 1712–1778 | İsviçreli | Siyaset filozofu, eğitim reformcusu, besteci; birçok Aydınlanma figürünü etkileyen ancak kendisi aklın önceliğine inanmayan ve Romantizm'in öncüsü olan ansiklopedist. | ![]() |
Giovanni Salvemini | 1708-1791 | İtalyan | Matematikçi ve astronom. | ![]() |
Friedrich Schiller | 1759–1805 | Alman | Filozof, şair ve oyun yazarı. | ![]() |
Adam Smith | 1723–1790 | İskoç | Ekonomist ve filozof. Ulusların Zenginliği ("The Wealth of Nations") adlı eserinde zenginliğin tek başına para olmadığını, zenginliğin hem yatırılan sermaye hem de emek tarafından üretilen mamul maddelerdeki katma değerden elde edildiğini savunmuştur. Bazen laissez-faire ekonomi teorisinin kurucu babası olarak kabul edilir, ancak aslında eşitliği korumak için bir dereceye kadar hükümet kontrolünü savunur. Bundan hemen önce Ahlaki Duygular Teorisi ("The Theory of Moral Sentiments") adlı eserini yazarak insanların sempati adını verdiği duyguları aracılığıyla nasıl işlediğini ve etkileşimde bulunduğunu açıklamış ve Ulusların Zenginliği için önemli bir bağlam oluşturmuştur. | ![]() |
1756–1830 | Polonyalı | Matematikçi, filozof ve astronom. | ![]() | |
1768–1838 | Polonyalı | Yazar, hekim, kimyager ve biyolog. | ||
Baruch Spinoza | 1632–1677 | Hollandalı | Filozof ve Etika'nın ("Ethics") yazarı, burada Tanrı'nın aşkınlığını reddetmiş ve Tanrı'nın varlığını doğa ile karşılaştırmıştır ('deus sive natura'). | ![]() |
1717–1777 | Rus | Rusya'da klasik tiyatroyu yaratan şair ve oyun yazarı. | ![]() | |
Emanuel Swedenborg | 1688–1772 | İsveçli | Ruhun bedendeki işleyişini araştıran doğa filozofu ve teolog, ruhsal-doğal nedensellik için ayrıntılı bir metafizik model inşa etmesine yol açmıştır. | ![]() |
1657–1733 | İngiliz | Deist. Aydınlanmanın şafağında oldukça etkili olan eserleri büyük tartışmalara neden olmuş ve zamanının Hıristiyan uzlaşısına meydan okumuştur. | ||
John Toland | 1670–1722 | İrlandalı | Filozof ve hiciv yazarı. | ![]() |
1713–1799 | Galli | Ekonomist ve siyasi yazar olarak bilinen Galli kilise adamı. Çalışmalarında serbest ticaret, ve Amerikan bağımsızlığı ile ilgilenmiştir. 1758'de oldu. | ![]() | |
1728-1797 | İtalyan | Filozof, ekonomist ve tarihçi. | ![]() | |
Giambattista Vico | 1668–1744 | İtalyan | Siyaset filozofu, retorikçi, tarihçi ve hukukçu. | ![]() |
Voltaire (François-Marie Arouet) | 1694–1778 | Fransız | Oldukça etkili bir yazar, tarihçi ve filozoftur. Newtonculuğu desteklemiş ve örgütlü dini zararlı olarak kınamıştır. | ![]() |
Adam Weishaupt | 1748–1830 | Alman | Order of the Illuminati'nin kurucusu. | ![]() |
Christoph Martin Wieland | 1733–1813 | Alman | Filozof ve şair. | |
Christian Wolff | 1679–1754 | Alman | Filozof ve matematikçi. | ![]() |
Mary Wollstonecraft | 1759–1797 | İngiliz | Yazar ve öncü feminist. | ![]() |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "The Age of Enlightenment: A History From Beginning to End: Chapter 3". publishinghau5.com. 3 March 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 April 2017.
- ^ Conrad, Sebastian (1 October 2012). "Enlightenment in Global History: A Historiographical Critique". The American Historical Review. 117 (4): 999–1027. doi:10.1093/ahr/117.4.999
. ISSN 0002-8762.
- ^ Outram, Dorinda (2006), Panorama of the Enlightenment, Getty Publications, s. 29, ISBN
- ^ Zafirovski, Milan (2010), The Enlightenment and Its Effects on Modern Society, s. 144
- ^ Jacob, Margaret C. The Secular Enlightenment. Princeton: Princeton University Press 2019 1
- ^ "The Encyclopedia of Diderot & D'Alembert Collaborative Translation Project." The Encyclopedia of Diderot & D'Alembert Collaborative Translation Project. N.p., n.d. Web. 17 Nov. 2014.
- ^ Enlightenment (Stanford Encyclopedia of Philosophy), Plato.stanford.edu, 2010-08-20, erişim tarihi: 2012-02-17
- ^ Israel, Radical Enlightenment, 781
- ^ Downing, Lisa. "George Berkeley." Stanford University. Stanford University, 10 Sept. 2004. Web. 16 Nov. 2014.
- ^ David, H. A.; Edwards, A. W. F. (29 June 2013). Annotated Readings in the History of Statistics. Springer. ISBN .
- ^ Olson, Richard S. (8 March 2015). Scottish Philosophy and British Physics, 1740-1870: A Study in the Foundations of the Victorian Scientific Style. Princeton University Press. ISBN .
- ^ Levy, Joel (29 September 2016). The Infinite Tortoise: The Curious Thought Experiments of History's Great Thinkers. Michael O'Mara Books. ISBN .
- ^ Trevor-Roper, Hugh. One Hundred Letters from Hugh Trevor-Roper, Oxford 2014, 73
- ^ Israel, Jonathan I. Spinoza, Life and Legacy. Oxford: Oxford University Press 2023, 1127-28
- ^ Sabbatini, Renato. "The Discovery of Bioelectricity. Galvani and Volta." Sabbatini, R.M.E.: The Discovery of Bioelectricity. Galvani and Volta. The State University of Campinas, 1998. Web. 17 Nov. 2014.
- ^ Fieser, James. "David Hume." Internet Encyclopedia of Philosophy. N.p., n.d. Web. 17 Nov. 2014.
- ^ Israel, Radical Enlightenment, 794
- ^ Altmann, Alexander. Moses Mendelssohn: A Biographical Study. Tuscaloosa: University of Alabama Press 1973
- ^ Smith, Steven B. Spinoza, Liberalism, and the Question of Jewish Identity. New Haven: Yale University Press 1997, 170
- ^ "The Relative Influence of European Writers on Late Eighteenth-Century American Political Thought", American Political Science Review 78,1 (March 1984), 189–197.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu sayfanin herhangi bir incelenmis surumu bulunmuyor bu yuzden standartlara uygunluk acisindan kontrol edilmemis olabilir Aydinlanma Cagi 17 yuzyilin sonlarindan 19 yuzyilin baslarina kadar Avrupa da gerceklesen ve felsefi bir harekettir Rasyonalizm ve emprizm yoluyla elde edilen bilgiye deger veren Aydinlanma dogal hukuk ozgurluk ve ilerleme hosgoru ve anayasal hukumet ve resmi olarak din ile devlet islerinin ayrilmasi gibi bir dizi sosyal fikir ve politik ideallerle ilgilenmistir Soyadlarina gore alfabetik olarak siralanmis bu entelektueller listesi buyuk olcude Bati Avrupa ve Britanya Kuzey Amerikasi ndan sahsiyetleri icermektedir Bu entelektuellerin buyuk cogunlugu erkektir ancak katki saglayan kadin filozoflarin ortaya cikmis olmasi da dikkate degerdir Kisi Tarihler Milliyet Notlar ResimThomas Abbt 1738 1766 Alman Vom Tode fur das Vaterland On dying for one s nation Bir ulus icin olmek uzerine adli eserin yazari Jean le Rond d Alembert 1717 1783 Fransiz Matematik ve fizikci Encyclopedie nin editorlerinden biri Francis Bacon 1561 1626 Ingiliz Aydinlanma doneminin buyuk bolumunu sekillendiren ampirik dusunce devrimini baslatan filozof Pierre Bayle 1647 1706 Fransiz Dictionnaire historique et critique ve Nouvelles de la republique des lettres adli Latince degil Fransizca yazilmis genis capli ve etkili eserlerin yazaridir Spinoza ve digerlerini takip ederek farkli dini inanclar arasinda hosgorunun savunucusu olmustur 1735 1803 Iskoc Sair ahlakci ve filozof Cesare Beccaria 1738 1794 Italyan Ceza hukuku reformcusu en cok 1764 adli eseriyle taninir Balthasar Bekker 1634 1698 Hollandali Hollandali Reform teologu ve erken Aydinlanma doneminin onemli isimlerinden biri De Philosophia Cartesiana 1668 adli kitabinda Bekker teoloji ve felsefenin her birinin ayri alanlari oldugunu ve Doga nin Kutsal Kitap tan aciklanamayacagi gibi teolojik hakikatin de Doga dan cikarilamayacagini savunmustur Buyulenmis Dunya The World Bewitched adli kitabini Latince degil Felemenkce yazmistir 1692 93 George Berkeley 1685 1753 Irlandali Oznel idealizm teorisini gelistirmesiyle unlu filozof ve matematikci 1674 1749 Alman Kilise hukukcusu kilise hukukunun ve medeni hukukun ilk reformcularindan biri olup daha sonraki reformlar icin temel olusturmus ve 20 yuzyila kadar surdurulmustur Roger Joseph Boscovich 1711 1787 Ragusan Sirp Ragusa Cumhuriyeti nden bugun Dubrovnik Hirvatistan bir fizikci astronom matematikci filozof diplomat sair ilahiyatci Cizvit rahibi ve bir polimat Italya ve Fransa da egitim gormus ve yasamis ayni zamanda bircok eserini yayinlamistir Atom teorisinin bir oncusunu uretmis ve astronomiye donen bir gezegenin ekvatorunu bir yuzey ozelliginin uc gozleminden belirlemek ve bir gezegenin yorungesini konumunun uc gozleminden hesaplamak icin ilk geometrik prosedur de dahil olmak uzere bircok katkida bulunmustur Ayrica 1753 yilinda Ay da atmosfer olmadigini kesfetti 1740 1795 Iskoc Samuel Johnson in biyografi yazari genel olarak biyografi yazimi icin normlarin olusturulmasina yardimci oldu G L Buffon 1707 1788 Fransiz Biyolog L Histoire Naturelle kitabinin yazari Dogal Secilim ve insanlar ile maymunlar arasindaki benzerlikleri degerlendirdi Edmund Burke 1729 1797 Irlandali En cok pragmatizm ile taninan parlamenter ve siyaset filozofu hem Aydinlanma hem de muhafazakar dusunce icin onemli kabul edilir Joseph Butler 1692 1752 Ingiliz Piskopos ilahiyatci Hristiyan apolojetist ve filozof Ayni zamanda on sekizinci yuzyil ekonomik soyleminin gelisiminde takdir edilmese de onemli bir rol oynamistir 1719 1796 Iskoc Filozof papaz ve ilahiyat profesoru olarak bilinen Iskoc Aydinlanmasi figuru Campbell oncelikle retorik ve ile ilgilenmistir Dimitrie Cantemir 1673 1723 Moldavyali Romanyali Filozof tarihci besteci muzikolog dilbilimci etnograf ve cografyaci Emilie du Chatelet 1706 1749 Fransiz Matematikci fizikci ve yazar Newton un Principia sini yorumlariyla birlikte cevirmistir 1729 1803 Fin Isvecli Rahip ve Riksdag in dini uyesi cagdas Iskandinav tarihinin onde gelen klasik liberali olarak bilinir 1731 1787 Meksikali En cok Antique History of Mexico adli calismasiyla taninan tarihci Etienne Bonnot de Condillac 1714 1780 Fransiz Filozof Marquis de Condorcet 1743 1794 Fransiz Condorcet yontemi kavramini gelistiren filozof matematikci ve erken donem siyaset bilimci Anne Conway 1631 1679 Ingiliz Ingiliz rasyonalist filozof Gottfried Leibniz i etkilemis Ingiltere nin en onemli kadin filozofu olarak kabul edilmistir 1690 da Latince 1692 de Ingilizce yayimlanan The Principles of the Most Ancient and Modern Philosophy adli eserin yazari 1773 1805 Macar Macar sair Aydinlanma doneminin Macar edebi uyanisinin baslica kisisi 1743 1810 Rus Imparatorluk Sanat ve Bilimler Akademisi gunumuzde Rus Bilimler Akademisi olarak bilinmektedir Direktoru Denis Diderot 1713 1784 Fransiz Encyclopedie nin kurucusu ozgur irade ve maddi nesnelere baglilik uzerine spekulasyonlar yapti sanat elestirmeni edebiyat teorisine katkida bulundu Leonhard Euler 1707 1783 Isvicreli Matematikci fizikci astronom cografyaci mantikci ve muhendis 1676 1764 Ispanyol Ispanyol Aydinlanmasinin safaginda elestirel ampirist tutumun en onde gelen destekcisi Ayrica bakiniz Ispanyol 1695 1772 Adam Ferguson 1723 1816 Iskoc Filozof ve tarihci 1753 1788 Italyan Filozof ve hukukcu Bernard le Bovier de Fontenelle 1657 1757 Fransiz Yazar Denis Fonvizin 1744 1792 Rus Yazar ve oyun yazari Jose Gaspar Rodriguez de Francia 1766 1840 Paraguayli Paraguay in ilk devlet baskani Paraguay i radikal siyasi fikirlerle tanistirdi Benjamin Franklin 1706 1790 Amerikali Devlet adami bilim adami siyaset filozofu yazar Bir filozof olarak milliyet ekonomik konular dergisinde yayinlanan aforizmalar ve Amerikan Bagimsizligi lehine polemikler uzerine yazilariyla taninir Birlesik Devletler Bagimsizlik Bildirgesi ve 1787 Anayasasi nin yazilmasinda rol oynamistir 1728 1787 Italyan Ekonomist Luigi Galvani 1737 1798 Italyan Hekim fizikci ve Biyoelektrik calismalarinda oncu olan filozof 1712 1769 Italyan Felsefe ve politik ekonomi uzerine yazar Edward Gibbon 1737 1794 Ingiliz En cok Decline and Fall of the Roman Empire adli eseriyle taninan tarihci Johann Wolfgang Goethe 1749 1832 Alman Aydinlanma degerleriyle yakindan ozdeslesmis Sturm und Drang Firtina ve Cosku Storm and Stress den ilerleyen Weimar Klasisizmi nin lideri Olympe de Gouges 1748 1793 Fransiz Feminist politikalari savunan oyun yazari ve aktivist Declaration of the Rights of Woman and the Female Citizen in yazari Fransiz Devrimi sirasinda basi kesilerek oldurulmustur Hugo Grotius 1583 1645 Hollandali Dogal hukuka dayali uluslararasi hukukun temellerini atan hukuk filozofu ve hukukcu i yazmistir Alexander Hamilton 1755 1804 Amerikali Ekonomist siyaset kuramcisi ve siyasetci Amerika Birlesik Devletleri Anayasasi nin baslica savunucularindan biri ve The Federalist Papers a en buyuk katkiyi yapan kisi olarak anayasanin yapisi felsefi ve ahlaki temeli ve amacina iliskin ayrintili incelemeler yoluyla anayasanin onaylanmasini savunmustur Joseph Haydn 1732 1809 Avusturyali Donemin onde gelen bestecilerinden biri senfonik formda devrim yaratti Claude Adrien Helvetius 1715 1771 Fransiz Filozof ve yazar De l esprit On Mind Akil uzerine adli calismasiyla unludur Johann Gottfried Herder 1744 1803 Alman Teolog ve dilbilimci Dilin dusunceyi belirledigini one surmus etnik calisma ve milliyetcilik kavramlarini ortaya atmis daha sonraki Romantik dusunurler uzerinde etkili olmustur Demokrasinin ve cumhuriyetci ozyonetimin ilk destekcilerindendir Thomas Hobbes 1588 1679 Ingiliz Siyaset felsefesinde onemli bir metin olan Leviathan i yazan filozof Hobbes mutlak monarsiyi mesrulastirirken bu eser bir hukumdarin gecici gucunun Tanri hukumdar olmasini emrettigi icin degil tebaasi kendi guc ve ozgurluklerini ozgurce ona teslim ettigi icin ortaya ciktigini one suren ilk eserdir baska bir deyisle Hobbes krallarin ilahi hakki yerine toplumsal sozlesmenin erken bir formulasyonunu koyar Hobbes un calismasi mutlakiyetciligi savundugu icin reformcular ve hukumetin gucunun Tanri nin iradesinden ziyade tebaasinin gucunden kaynaklandigi iddiasi nedeniyle gelenekciler tarafindan kinanmistir Baron d Holbach 1723 1789 Fransiz Yazar Ansiklopedist ve Avrupa nin ilk acik sozlu ateisti adli eserinde bir butun olarak dini elestirmesi buyuk tartismalara yol acmistir 1684 1754 Norvecli Yazar denemeci tarihci ve oyun yazari 1696 1782 Iskoc Hukukcu ve filozof Adam Smith ve David Hume un hamisi Bkz Iskoc Aydinlanmasi Robert Hooke 1635 1703 Ingiliz Muhtemelen caginin onde gelen deneycisi Royal Society Deney Kuratoru Mikroskopi biliminin babasi olan Boyle Yasasi ve yercekiminin ters kare dogasi gibi kavramlari nicellestiren calismalari gerceklestirdi Wilhelm von Humboldt 1767 1835 Alman Dilbilimci diplomat modern egitim sisteminin kurucusu filozof David Hume 1711 1776 Iskoc Filozof tarihci ve deneme yazari En cok ampirizmi ve rasyonel supheciligi ile taninir naturalizm ve maddi nedenler doktrinlerini gelistirmistir Kant ve Adam Smith i etkilemistir Francis Hutcheson 1694 1746 Iskoc Filozof Christiaan Huygens 1629 1695 Hollandali Optik ve mekanik alanlarinda cigir acan katkilarda bulunan ve fizigin matematiksellestirilmesinden sorumlu olan fizikci ve matematikci ve kitaplarinin yazaridir Thomas Jefferson 1743 1826 Amerikali Devlet adami siyaset filozofu egitimci Bir filozof olarak en cok Birlesik Devletler Bagimsizlik Bildirgesi 1776 ozellikle de Butun insanlar esit yaratilmistir ve teori ve pratikte demokrasiyi desteklemesiyle taninir Bir polimat olarak tum ulusu yukseltmenin bir yolu olarak yuksek egitimi tesvik etmistir Gaspar Melchor de Jovellanos 1744 1811 Ispanyol Ispanyol Aydinlanmasinin ana figuru Onde gelen devlet adami Immanuel Kant 1724 1804 Alman Filozof ve fizikci Elestirel felsefeyi sistematik bir temele oturtmus Gunes Sisteminin kokeni icin maddi bir teori onermis etik ve ahlak uzerine yazmistir What is Enlightenment Aydinlanma Nedir 1784 adli eserinde bir Aydinlanma siyaseti onermistir David Hume ve Rousseau dan etkilenmistir Alman Idealizminde onemli bir sahsiyettir ve Fichte ve Hegel in calismalarini onemli olcude etkilemistir 1773 1842 Rus ve Ukraynali Aydinlanma figuru entelektuel mucit Rus Imparatorlugu nda Milli Egitim Bakanligi nin kurucusu ve Ukrayna da bilimsel yayinci Su anda kendi adini tasiyan Kharkiv Universitesi nin kurucusu Kendisi etnik olarak Sirp olmasina ragmen Ukrayna nin Rus Imparatorlugu tarafindan somurulmesine karsi cikmasiyla da taninir 1633 1669 Hollnadali Bir Spinoza takipcisi Koerbagh dini otoriteleri ve devleti guvenilmez kurumlar olarak reddedip yeren ve teologlarin ve hukukcularin dilini kendi iktidarlarini surdurmek icin halki korlestirmeye yonelik belirsiz ve opak araclar olarak ifsa eden Aydinlanma Cagi nin en radikal sahsiyetleri arasindaydi adli eserini 1668 de Latince yerine Hollandaca yazmis bu da eserini bastiran yetkililerin hemen dikkatini cekmistir Tutuklandi yargilandi ve hapsedildi kisa sure sonra da oldu Hapsedilmesi ve olumu daha sonra sadece anonim olarak yayin yapan Spinoza da dahil olmak uzere radikal filozoflar icin uyarici bir hikaye oldu Hugo Kollataj 1750 1812 Polonyali Milli Egitim Komisyonu ve Ilkogretim Ders Kitaplari Dernegi nde Commission for National Education and the Society for Elementary Textbooks aktif gorev almis ve 1783 86 yillari arasinda rektorlugunu yaptigi Krakow Akademisi nde reformlar gerceklestirmistir Polonya Litvanya Toplulugu nun Polish Lithuanian Commonwealth s Constitution 3 Mayis 1791 tarihli Anayasasi nin yazarlarindan biri oldu ve belgenin uygulanmasina yardimci olmak icin Hukumet Anayasasi Dostlari Meclisi ni Assembly of Friends of the Government Constitution kurdu Adamantios Korais 1748 1833 Yunan Yunan dili ve Yunan hukuk sistemi uzerinde buyuk etkisi olan Neo Helenik Aydinlanma nin onde gelen filozofu ve bilgini 1735 1801 Polonyali Polonya Aydinlanmasinin onde gelen sairi Joseph Louis Lagrange 1736 1813 Italyan Fransiz Analiz sayi teorisi ve mekanige yaptigi katkilarla unlu buyuk matematikci Antoine Lavoisier 1743 1794 Fransiz Modern kimyanin kurucusu Fransiz Devrimi nde politikalari nedeniyle idam edildi Antonie van Leeuwenhoek 1632 1723 Hollandali Mikrobiyolojinin babasidir ve mikroskopi alanindaki oncu calismalari ve mikrobiyolojinin bilimsel bir disiplin olarak yerlesmesine yaptigi katkilarla taninir Van Leeuwenhoek canli hucreleri bakterileri spermatozoayi ve kirmizi kan hucrelerini ilk kesfeden kisidir Gottfried Leibniz 1646 1716 Alman Polimat filozof matematikci diplomat hukukcu tarihci Newton un rakibi Giacomo Leopardi 1798 1837 Italyan Sair deneme yazari filozof ve filolog Gotthold Ephraim Lessing 1729 1781 Alman Tiyatro yazari elestirmen siyaset filozofu Alman dilinde tiyatroyu yaratti Calismalarini destekledigi Moses Mendelssohn un arkadasi Georg Christoph Lichtenberg 1742 1799 Alman Fizikci hicivci ve aforist Carl von Linne Carl Linnaeus 1707 1778 Isvecli Modern binom isimlendirme semasinin temellerini atan botanikci hekim ve zoolog Modern taksonominin babasi olarak bilinir John Locke 1632 1704 Ingiliz Filozof Francis Bacon ve Thomas Hobbes un calismalarini genisleten ve yayginlastiran onemli ampirist Devlet ve birey arasindaki iliski devletin sozlesmeye dayali temeli ve hukukun ustunlugu konularinda cigir acan dusunur Mulkiyet haklarini vurgulayarak kisisel ozgurlugu savunmustur Mikhail Lomonosov 1711 1765 Rus Edebiyat egitim ve bilime onemli katkilarda bulunan polimat bilim insani ve yazar Gabriel Bonnot de Mably 1709 1785 Fransiz Filozof ve tarihci James Madison 1751 1836 Amerikali Devlet adami ve siyaset filozofu The Federalist Papers a yaptigi katkilarla Amerika Birlesik Devletleri Anayasasi nin yazilmasinda ve bu anayasaya teorik bir gerekce saglanmasinda kilit bir rol oynamistir Amerikan Haklar Bildirgesi nin American Bill of Rights yazaridir Sylvain Marechal 1750 1803 Fransiz Deneme yazari sair ve filozof 1725 1792 Amerikali Devlet adami Virginia Haklar Bildirgesi ni yazdi Madison ile birlikte Birlesik Devletler Haklar Bildirgesi nin Babasi olarak anilir Moses Mendelssohn 1729 1786 Alman Yahudisi Prusya daki Yahudi Aydinlanmasi nin Haskalah filozofu arkadasi Lessing tarafindan dramasinda olarak onurlandirildi Mendelssohn Spinoza nin Theological Political Treatise 1670 adli eserinden Yahudiligin vahyedilmis bir din degil hukuka dayali bir inanc oldugunu ve dini hosgoru ve vicdan ozgurlugunun temel hedefler oldugunu almistir Jean Meslier 1664 1729 Fransiz Roma Katolik rahibi filozof ve antik caglardan beri ilk ateist yazar Denis Diderot Baron d Holbach ve Voltaire gibi diger aydinlanma yazarlari tarafindan kullanilan argumanlari ve retorigi saglayan kitap uzunlugunda bir deneme olan Ahit Testament in yazari La Mettrie 1709 1751 Fransiz Hekim ve erken donem filozof En cok Makine Insan Man a Machine kitabinin yazari olarak bilinir 1735 1801 Iskoc Filozof ve tarihci 1741 1814 Sirp ve Rus Egitim reformcusu akademisyen bilgin ve pedagoji yazari 1714 1799 Iskoc Filozof hukukcu evrim oncesi dusunur ve dilsel evrime katkida bulunan kisi Bkz Iskoc Aydinlanmasi1733 1793 Cek nde Hukuk Profesoru Habsburg monarsisinde Aydinlanmanin onde gelen figuru Montesquieu 1689 1755 Fransiz Siyasi dusunur Modern hukumet tartismalarinda kabul goren ve tum dunyada bircok anayasada uygulanan kuvvetler ayriligi teorisini dile getirmesiyle unludur Siyaset bilimci Donald Lutz Montesquieu nun kolonyal Amerika da hukumet konusunda en sik alinti yapilan otorite oldugunu tespit etmistir Leandro Fernandez de Moratin 1760 1828 Ispanyol Tiyatro yazari ve cevirmen cumhuriyetciligi ve ozgur dusunceyi destekledi Romantizme gecis figuru 1614 1687 Ingiliz Cambridge Platonist ekolden filozof ve teolog Anne Conway in ogretmeni ve muhabiri Ilahi Diyaloglar Divine Dialogues 1688 ve Ateizme Karsi Bir Panzehir ya da Bir Tanri Olup Olmadigina Dair Insan Aklinin Dogal Yetilerine Bir Cagri An Antidote against Atheism or an Appeal to the Natural Faculties of the Minde of Man whether there be not a God 1653 dahil olmak uzere cok sayida eserin yazari Wolfgang Amadeus Mozart 1756 1791 Avusturyali Donemin onde gelen bestecilerinden Haydn dan etkilenen Mozart Salzburg da dogmus dahi bir cocuktu Yasadigi donemde Avrupa capinda oldukca populerdi Henuz 35 yasindayken olmustur 1755 1808 Ispanyol Botanikci Guney Amerika ya yapilan ilk botanik kesif gezilerine onculuk etti ve buyuk bir bitki koleksiyonu olusturdu Isaac Newton 1642 1727 Ingiliz Cambridge Universitesi nde Lucasian matematik profesoru Philosophiae Naturalis Principia Mathematica ve Opticks kitaplarinin yazari 1744 1818 Rus Rus okuyucularin kulturunu yukseltmeye calisan ve Imparatorice ile alenen tartisan hayirsever ve gazeteci Bkz Dositej Obradovic 1739 1811 Sirp Yazar dilbilimci egitimci Sirp kulturel milliyetciliginin etkili savunucusu ve Karađorđe Sirbistan inda Milli Egitim Bakanligi nin kurucusu ve Belgrad Universitesi nin kurucusu 1726 1785 Sirp Polimat sair yazar tarihci cevirmen gravurcu editor yayinci vb 1748 1799 Italyan Hukukcu ve filozof modern ceza hukukunun onculerinden biri Thomas Paine 1737 1809 Ingiliz Amerikali En cok Common Sense 1776 ile unlu olan brosur yazari en akilci cozum olarak Amerikan bagimsizligi cagrisinda bulunmustur Pombal Markisi 1699 1782 Portekizli Devlet adami 1755 Lizbon depremi sonrasindaki hizli ve yetkin liderligiyle dikkat cekmistir Ayrica ticari faaliyetleri duzenlemek ve ulke genelinde kaliteyi standartlastirmak icin kapsamli ekonomik politikalar uyguladi Stanislaw August Poniatowski 1732 1798 Polonyali Bagimsiz Polonya nin son krali Polonya Litvanya Toplulugu nda Aydinlanma nin oncusu ve dunyanin ilk modern anayasalarindan biri olan 3 Mayis 1791 Anayasasi nin ortak yazari 1723 1791 Galli Filozof vaiz ve matematikci Joseph Priestley 1733 1804 Ingiliz Filozof teolog ve kimyager Francois Quesnay 1694 1774 Fransiz Fizyokratik okulun ekonomisti 1749 1802 Rus Yazar ve filozof Rus edebiyatinda Radikalizm gelenegini on plana cikarmistir 1726 1801 Sirp Yazar tarihci gezgin ve pedagog 18 yuzyilin en buyuk Sirp akademisyenlerinden biri olarak kabul edilir 1713 1796 Fransiz Tarihci ve kolelik karsiti Thomas Reid 1710 1796 Iskoc Sagduyulu Gercekciligi gelistiren filozof Jean Jacques Rousseau 1712 1778 Isvicreli Siyaset filozofu egitim reformcusu besteci bircok Aydinlanma figurunu etkileyen ancak kendisi aklin onceligine inanmayan ve Romantizm in oncusu olan ansiklopedist Giovanni Salvemini 1708 1791 Italyan Matematikci ve astronom Friedrich Schiller 1759 1805 Alman Filozof sair ve oyun yazari Adam Smith 1723 1790 Iskoc Ekonomist ve filozof Uluslarin Zenginligi The Wealth of Nations adli eserinde zenginligin tek basina para olmadigini zenginligin hem yatirilan sermaye hem de emek tarafindan uretilen mamul maddelerdeki katma degerden elde edildigini savunmustur Bazen laissez faire ekonomi teorisinin kurucu babasi olarak kabul edilir ancak aslinda esitligi korumak icin bir dereceye kadar hukumet kontrolunu savunur Bundan hemen once Ahlaki Duygular Teorisi The Theory of Moral Sentiments adli eserini yazarak insanlarin sempati adini verdigi duygulari araciligiyla nasil isledigini ve etkilesimde bulundugunu aciklamis ve Uluslarin Zenginligi icin onemli bir baglam olusturmustur 1756 1830 Polonyali Matematikci filozof ve astronom 1768 1838 Polonyali Yazar hekim kimyager ve biyolog Baruch Spinoza 1632 1677 Hollandali Filozof ve Etika nin Ethics yazari burada Tanri nin askinligini reddetmis ve Tanri nin varligini doga ile karsilastirmistir deus sive natura 1717 1777 Rus Rusya da klasik tiyatroyu yaratan sair ve oyun yazari Emanuel Swedenborg 1688 1772 Isvecli Ruhun bedendeki isleyisini arastiran doga filozofu ve teolog ruhsal dogal nedensellik icin ayrintili bir metafizik model insa etmesine yol acmistir 1657 1733 Ingiliz Deist Aydinlanmanin safaginda oldukca etkili olan eserleri buyuk tartismalara neden olmus ve zamaninin Hiristiyan uzlasisina meydan okumustur John Toland 1670 1722 Irlandali Filozof ve hiciv yazari 1713 1799 Galli Ekonomist ve siyasi yazar olarak bilinen Galli kilise adami Calismalarinda serbest ticaret ve Amerikan bagimsizligi ile ilgilenmistir 1758 de oldu 1728 1797 Italyan Filozof ekonomist ve tarihci Giambattista Vico 1668 1744 Italyan Siyaset filozofu retorikci tarihci ve hukukcu Voltaire Francois Marie Arouet 1694 1778 Fransiz Oldukca etkili bir yazar tarihci ve filozoftur Newtonculugu desteklemis ve orgutlu dini zararli olarak kinamistir Adam Weishaupt 1748 1830 Alman Order of the Illuminati nin kurucusu Christoph Martin Wieland 1733 1813 Alman Filozof ve sair Christian Wolff 1679 1754 Alman Filozof ve matematikci Mary Wollstonecraft 1759 1797 Ingiliz Yazar ve oncu feminist Ayrica bakinizAydinlanma CagiKaynakca The Age of Enlightenment A History From Beginning to End Chapter 3 publishinghau5 com 3 March 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 April 2017 Conrad Sebastian 1 October 2012 Enlightenment in Global History A Historiographical Critique The American Historical Review 117 4 999 1027 doi 10 1093 ahr 117 4 999 ISSN 0002 8762 Outram Dorinda 2006 Panorama of the Enlightenment Getty Publications s 29 ISBN 978 0892368617 Zafirovski Milan 2010 The Enlightenment and Its Effects on Modern Society s 144 Jacob Margaret C The Secular Enlightenment Princeton Princeton University Press 2019 1 The Encyclopedia of Diderot amp D Alembert Collaborative Translation Project The Encyclopedia of Diderot amp D Alembert Collaborative Translation Project N p n d Web 17 Nov 2014 Enlightenment Stanford Encyclopedia of Philosophy Plato stanford edu 2010 08 20 erisim tarihi 2012 02 17 Israel Radical Enlightenment 781 Downing Lisa George Berkeley Stanford University Stanford University 10 Sept 2004 Web 16 Nov 2014 David H A Edwards A W F 29 June 2013 Annotated Readings in the History of Statistics Springer ISBN 978 1 4757 3500 0 Olson Richard S 8 March 2015 Scottish Philosophy and British Physics 1740 1870 A Study in the Foundations of the Victorian Scientific Style Princeton University Press ISBN 978 1 4008 7249 7 Levy Joel 29 September 2016 The Infinite Tortoise The Curious Thought Experiments of History s Great Thinkers Michael O Mara Books ISBN 978 1 78243 638 6 Trevor Roper Hugh One Hundred Letters from Hugh Trevor Roper Oxford 2014 73 Israel Jonathan I Spinoza Life and Legacy Oxford Oxford University Press 2023 1127 28 Sabbatini Renato The Discovery of Bioelectricity Galvani and Volta Sabbatini R M E The Discovery of Bioelectricity Galvani and Volta The State University of Campinas 1998 Web 17 Nov 2014 Fieser James David Hume Internet Encyclopedia of Philosophy N p n d Web 17 Nov 2014 Israel Radical Enlightenment 794 Altmann Alexander Moses Mendelssohn A Biographical Study Tuscaloosa University of Alabama Press 1973 Smith Steven B Spinoza Liberalism and the Question of Jewish Identity New Haven Yale University Press 1997 170 The Relative Influence of European Writers on Late Eighteenth Century American Political Thought American Political Science Review 78 1 March 1984 189 197