Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Altay Cumhuriyeti (Rusça: Респу́блика Алта́й / Respublika Altay; Altay Türkçesi: Алтай Республика / Altay Respublika), Rusya'nın en güneyinde yer alan, federasyona bağlı bir özerk cumhuriyet.
Altay Cumhuriyeti Республика Алтай Алтай Республика | |||||
| |||||
| Milli Marş: Altay Cumhuriyeti ulusal marşı | |||||
| Konum | |||||
 | |||||
| Yönetim | |||||
| Ülke: |  Rusya | ||||
| Federâl Bölge: | Sibirya | ||||
| Ekonomik Bölge: | Batı Sibirya | ||||
| Başkent: | Gorno-Altaysk | ||||
| Devlet Başkanı: | Oleg Horohordin | ||||
| Yasama organı: | Duma | ||||
| Genel bilgiler | |||||
| Yüzölçüm: | 92.600 km² (35.753 sq mi) | ||||
| - Rusya içinde: | 35. | ||||
| Nüfus: | 218.063 (06/2018) | ||||
| - Yoğunluk: | 2 /km² (6 /sq mi) | ||||
| Diğer bilgiler | |||||
| Dili: | Altay Türkçesi, Rusça | ||||
| Kuruluş tarihi: | 3 Temmuz 1991 (1 Temmuz 1922) | ||||
| Kodu: | 04 | ||||
| ISO 3166-2:RU: | RU-AL | ||||
| Resmî İnternet sayfası: | altai-republic.ru | ||||
Orta Asya'da Asya kıtasının coğrafî merkezinin hemen kuzeyinde ve Güney Sibirya'da yer almaktadır. Batı'da Kazakistan, kuzeyde Rusya, doğuda Tuva ve Hakas Cumhuriyetleri, güneyde Moğolistan, Doğu Türkistan ve Kazakistan ile komşudur.
, 'nin (El Kurultay'ın) başkanı 'dir.
Altay Cumhuriyeti 2003'ten beri TÜRKSOY (Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı) gözlemci üyesidir.
İdari yapılanma
İdari bölgeleri
| № | Belediye bölgesi | Yönetim merkezi |
|---|---|---|
| 1 | Koş Agaç bölgesi | Koş Ağaç |
| 2 | Mayma bölgesi | |
| 3 | Ondoy bölgesi | Ondoy |
| 4 | Turaçak bölgesi | Turaçak |
| 5 | Ulagan bölgesi | Ulagan |
| 6 | Kan Oozı bölgesi | |
| 7 | Köksuu bölgesi | |
| 8 | Çamal bölgesi | |
| 9 | Çoya bölgesi | |
| 10 | Şebalin bölgesi | Şebalin |
- Gorno-Altaysk (Горно-Алтайск)
- Bölgeler:
- Çamal (Чамал аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Çoya (Чоя аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Koş-Agaç (Кош-Агаш аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 12 selsovet ile
- Mayma (Майма аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Ondoy (Оҥдой аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 10 selsovet ile
- Şebalin (Шебалин аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 11 selsovet ile
- Turaçak (Турачак аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 9 selsovet ile
- Ulagan (Улаган аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Kan Oozı (Кан-Оозы аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 11 selsovet ile
- Köksuu (Кöк-Суу аймак)
- Bölgelerin idaresi altındaki 9 selsovet ile
- Çamal (Чамал аймак)
Nüfus
Son nüfus istatistiklerine göre Altay Cumhuriyetinin toplam nüfusu 213 703 kişidir (2015).
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Altay | 39.285 (%24,2) | 38.019 (%24,2) | 46.750 (%27,8) | 50.203 (%29,2) | 59.130 (%31) | 67.995 (%33,5) | 69.963 (%34,5) |
| Rus | 114.209 (%70,4) | 109.661 (%69,8) | 110.442 (%65,6) | 108.795 (%63,2) | 115.188 (%60,4) | 116.510 (%57,4) | 114.802 (%56,6) |
| Kazak | 4.280 (%2,6) | 4.745 (%3) | 7.170 (%4,3) | 8.677 (%5) | 10.692 (%5,6) | 12.108 (%6) | 12.524 (%6,2) |
| Diğer | 4.405 (%2,7) | 4.736 (%3) | 3.899 (%2,3) | 4.365 (%2,5) | 5.821 (%3,1) | 6.334 (%3,1) | 5.447 (%2,7) |
Eğitim
Ülkede 193 ortaokul, 3 teknikum ve 1 üniversite bulunmaktadır. Altay Türkçesi ile yılda 37 kitap, 1 gazete ve 2 dergi yayınlanmaktadır. Ortaokullarda 35 bin, teknikumlarda 43 bin, ülkenin tek üniversitesinde ise 2600 öğrenci öğrenim görmektedir.
Coğrafya
Relyef
Cumhuriyetin toprakları dağlık bir görünüm arz eder. Çok sayıda akarsu ve göller görülür. En yüksek dağ — (Rusça:) olarak söylenen yöre Türk dillerinde ise (Altayca: (Üç-Sümer (3 tepeli), Kadınbajı), (Kazak Türkçesi: (Muztav Şını)) — 4506 m, Sibirya coğrafyasının en yüksek noktasıdır.
Akarsu ve gölleri
Altay Cumhuriyeti'ndeki en büyük akarsular Altay Türkçesinde kadın diye söylenen Biy-su (Bey suyu) iken en büyük göl — (Altın-köl) su yüzeyi alanı 230,8 km² ve derinliği 325 metredir.
"Manas" destanında Altay hakkında
Altay (al — ruh, mukaddes; tay — dağ)— Kutsal dağ ya da Altındağ denilen bir manada söylenilmiştir. Dünyanın en uzun destanı olan bütün varyantlarında geleneğe göre korunan ve özlenen bir yerin adıdır. Destanın metinlerinde «Ertış, Orkun — iki akarsudur. Gerek tarihi kaynaklarda gerek destan metinlerinden anlaşıldığı kadarıyla Altay bölgesinde belirli bir süre Moğol soylu Kalmak (Kalmık) topluluğu hakim olmuştur. Kırgızlar, Altaylar, Hakaslar başta olmak üzere Türk soylu halklara çok eziyet yapmışlardır. Metinlerde düşman veya zarar veren ulus diye bahseder. Destanda bazı toponomler boyunca bilgiler verir. Manas'n doğum yeri hakkında:
- Adamdın cetpes dabaası,
- Altaydın Salkın-suunda
- Anda tuulgan neme deyt,
- Kırgızdın kıraan Manası.
- Ertıştın suun cerdegen,
- eregişken adamdar
- Egerde anı cenbegen (Сагымбай Орозбаков, Кол жазмалар фондусу, 1790-инв., 360-б.).
- Özü Altayda tuuldu,
- Bilsen Kadır tün keldi.
- Bul Altaydın tüzünö
— diye yazılmaktadır.
Turizm
Turizm, Altay Cumhuriyeti'nin kilit sektörlerinden biridir. Önemli bir ekonomik gelirdir. Zengin doğası turizmin en önemli çekiciliğidir. Yılda bir milyondan fazla turistin uğrak yeridir. Türk Hava Yolları'nın Rusya Federasyonu'nda Novosibirsk şehrine İstanbul ve Ankara şehirlerimizden doğrudan uçuşları bulunmaktadır. Novosibirsk'ten Gorno-Altaysk şehrine haftanın belirli günleri (haftalık 3 kez) Rusya havayolu şirketleri tarafından uçuşlar yapılmaktadır. Novosibirsk şehrinden Altay Cumhuriyetine karayolu ile gidilebilir. Altay Cumhuriyetinde demiryolu yoktur. Kazakistan ve Tuva Cumhuriyeti'ni bağlayıcı rol oynayan Altay Cumhuriyeti demiryolları ve havayolları yönünden keşfedilmemiştir. Sibirya demiryolu hattı kuzeyde Altay Cumhuriyetinin sınırları dışında Biysk'ten geçer. P-256 feodal Çuy otoyolu ülke topraklarından geçer.
Tanınmış kişiler
- Grigoriy Gurkin (1870 — 1937) — Altay Türklerinden sanatçı, 1917—1919 yıllarında Altay Türklerinin Karakorum kamu eğitim bakanı.
Altay Cumhuriyeti'nden görünümler
-
![image]()
Altay Cumhuriyetinin kuzey bölümünde Katun akarsuyu -
![image]()
Altay Cumhuriyetinin Ker Keçu kampı -
![image]()
Altay Cumhuriyetinin Kajurlı veya Kudurlu gölü -
![image]()
Altay Cumhuriyetinde bir göl -
![image]()
Karakol kültür devrini yansıtan arkeloljik bir anıt: Kulada -
![image]()
Üç-Enmek. Karakol vadisi manzarası
Kaynakça
- ^ . www.turksoy.org. 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015.
- ^ (PDF). 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022.
- ^ . 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014.
- ^ (Sagımbay Orozbakov, Kol Cazmalar fondusu, 1790-inv., 360-s.).
- ^ Sayakbay Karalayev, 1. 155
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015.
- ^ . 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
| Wikimedia Commons'ta Altay Cumhuriyeti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Dış bağlantılar
- Timur B. Davletov, ALTAY CUMHURİYETİ ve ALTAY TÜRKLERİ 27 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkiye Türkçesi)
- Altay Cumhuriyeti (Dağlık Altay) Resmi Sitesi 16 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- Altay Cumhuriyeti Turizm Çekicilikleri 11 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- (Kazak Türkçesi)
- В Altay Cumhuriyetindeki festival El Oyun ile ilgili (foto) 26 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Bölgelerarası Altay toplumunun festivali «El Oyun» (Эл Ойын) 28 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Milli festival El-Oyun (Halk oyunu) Festivali hakkında genel bilgiler 25 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Altay Cumhuriyeti Rusca Respu blika Alta j Respublika Altay Altay Turkcesi Altaj Respublika Altay Respublika Rusya nin en guneyinde yer alan federasyona bagli bir ozerk cumhuriyet Altay Cumhuriyeti Respublika Altaj Altaj RespublikaBayrak ArmaMilli Mars Altay Cumhuriyeti ulusal marsi source source KonumAltay CumhuriyetiAltay CumhuriyetiYonetimUlke RusyaFederal Bolge SibiryaEkonomik Bolge Bati SibiryaBaskent Gorno AltayskDevlet Baskani Oleg HorohordinYasama organi DumaGenel bilgilerYuzolcum 92 600 km 35 753 sq mi Rusya icinde 35 Nufus 218 063 06 2018 Yogunluk 2 km 6 sq mi Diger bilgilerDili Altay Turkcesi RuscaKurulus tarihi 3 Temmuz 1991 1 Temmuz 1922 Kodu 04ISO 3166 2 RU RU ALResmi Internet sayfasi altai republic ru Orta Asya da Asya kitasinin cografi merkezinin hemen kuzeyinde ve Guney Sibirya da yer almaktadir Bati da Kazakistan kuzeyde Rusya doguda Tuva ve Hakas Cumhuriyetleri guneyde Mogolistan Dogu Turkistan ve Kazakistan ile komsudur nin El Kurultay in baskani dir Altay Cumhuriyeti 2003 ten beri TURKSOY Uluslararasi Turk Kulturu Teskilati gozlemci uyesidir Idari yapilanmaIdari bolgeleri Belediye bolgesi Yonetim merkezi1 Kos Agac bolgesi Kos Agac2 Mayma bolgesi3 Ondoy bolgesi Ondoy4 Turacak bolgesi Turacak5 Ulagan bolgesi Ulagan6 Kan Oozi bolgesi7 Koksuu bolgesi8 Camal bolgesi9 Coya bolgesi10 Sebalin bolgesi SebalinGorno Altaysk Gorno Altajsk Bolgeler Camal Chamal ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 7 selsovet ile Coya Choya ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 7 selsovet ile Kos Agac Kosh Agash ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 12 selsovet ile Mayma Majma ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 7 selsovet ile Ondoy Oҥdoj ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 10 selsovet ile Sebalin Shebalin ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 11 selsovet ile Turacak Turachak ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 9 selsovet ile Ulagan Ulagan ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 7 selsovet ile Kan Oozi Kan Oozy ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 11 selsovet ile Koksuu Kok Suu ajmak Bolgelerin idaresi altindaki 9 selsovet ileAltay Cumhuriyeti idari bolgeler haritasi Kos Agac Goksu Ondoy Ulagan Turacak Kan oozi Sebalin Camal Mayma Coy Mongun Tayga Bay Tayga Tastip Tastagol SORYA KazakistanNufusGeleneksel kiyafet giyen erkek Geleneksel kiyafet giyen kadin Son nufus istatistiklerine gore Altay Cumhuriyetinin toplam nufusu 213 703 kisidir 2015 1939 1959 1970 1979 1989 2002 2010Altay 39 285 24 2 38 019 24 2 46 750 27 8 50 203 29 2 59 130 31 67 995 33 5 69 963 34 5 Rus 114 209 70 4 109 661 69 8 110 442 65 6 108 795 63 2 115 188 60 4 116 510 57 4 114 802 56 6 Kazak 4 280 2 6 4 745 3 7 170 4 3 8 677 5 10 692 5 6 12 108 6 12 524 6 2 Diger 4 405 2 7 4 736 3 3 899 2 3 4 365 2 5 5 821 3 1 6 334 3 1 5 447 2 7 EgitimUlkede 193 ortaokul 3 teknikum ve 1 universite bulunmaktadir Altay Turkcesi ile yilda 37 kitap 1 gazete ve 2 dergi yayinlanmaktadir Ortaokullarda 35 bin teknikumlarda 43 bin ulkenin tek universitesinde ise 2600 ogrenci ogrenim gormektedir CografyaAltay Cumhuriyeti cografi konumuRelyef Beluca dagi Sibirya nin en yuksek dorugu Cumhuriyetin topraklari daglik bir gorunum arz eder Cok sayida akarsu ve goller gorulur En yuksek dag Rusca olarak soylenen yore Turk dillerinde ise Altayca Uc Sumer 3 tepeli Kadinbaji Kazak Turkcesi Muztav Sini 4506 m Sibirya cografyasinin en yuksek noktasidir Akarsu ve golleri Tungur koyunden Katun akarsuyu Altay Cumhuriyeti ndeki en buyuk akarsular Altay Turkcesinde kadin diye soylenen Biy su Bey suyu iken en buyuk gol Altin kol su yuzeyi alani 230 8 km ve derinligi 325 metredir Manas destaninda Altay hakkinda Altay al ruh mukaddes tay dag Kutsal dag ya da Altindag denilen bir manada soylenilmistir Dunyanin en uzun destani olan butun varyantlarinda gelenege gore korunan ve ozlenen bir yerin adidir Destanin metinlerinde Ertis Orkun iki akarsudur Gerek tarihi kaynaklarda gerek destan metinlerinden anlasildigi kadariyla Altay bolgesinde belirli bir sure Mogol soylu Kalmak Kalmik toplulugu hakim olmustur Kirgizlar Altaylar Hakaslar basta olmak uzere Turk soylu halklara cok eziyet yapmislardir Metinlerde dusman veya zarar veren ulus diye bahseder Destanda bazi toponomler boyunca bilgiler verir Manas n dogum yeri hakkinda Adamdin cetpes dabaasi Altaydin Salkin suunda Anda tuulgan neme deyt Kirgizdin kiraan Manasi Ertistin suun cerdegen eregisken adamdar Egerde ani cenbegen Sagymbaj Orozbakov Kol zhazmalar fondusu 1790 inv 360 b Ozu Altayda tuuldu Bilsen Kadir tun keldi Bul Altaydin tuzuno diye yazilmaktadir Turizmpark otel yapilarindan biri Manjerok Edigan akarsuyu vadisinde at ustunde geziPatmos adasina giden asma kopru 2011 yiliTeletskoye Altin golu Turizm Altay Cumhuriyeti nin kilit sektorlerinden biridir Onemli bir ekonomik gelirdir Zengin dogasi turizmin en onemli cekiciligidir Yilda bir milyondan fazla turistin ugrak yeridir Turk Hava Yollari nin Rusya Federasyonu nda Novosibirsk sehrine Istanbul ve Ankara sehirlerimizden dogrudan ucuslari bulunmaktadir Novosibirsk ten Gorno Altaysk sehrine haftanin belirli gunleri haftalik 3 kez Rusya havayolu sirketleri tarafindan ucuslar yapilmaktadir Novosibirsk sehrinden Altay Cumhuriyetine karayolu ile gidilebilir Altay Cumhuriyetinde demiryolu yoktur Kazakistan ve Tuva Cumhuriyeti ni baglayici rol oynayan Altay Cumhuriyeti demiryollari ve havayollari yonunden kesfedilmemistir Sibirya demiryolu hatti kuzeyde Altay Cumhuriyetinin sinirlari disinda Biysk ten gecer P 256 feodal Cuy otoyolu ulke topraklarindan gecer Taninmis kisilerGrigoriy Gurkin 1870 1937 Altay Turklerinden sanatci 1917 1919 yillarinda Altay Turklerinin Karakorum kamu egitim bakani Altay Cumhuriyeti nden gorunumlerAltay Cumhuriyetinin kuzey bolumunde Katun akarsuyu Altay Cumhuriyetinin Ker Kecu kampi Altay Cumhuriyetinin Kajurli veya Kudurlu golu Altay Cumhuriyetinde bir gol Karakol kultur devrini yansitan arkeloljik bir anit Kulada Uc Enmek Karakol vadisi manzarasiKaynakca www turksoy org 22 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Agustos 2021 Arsivlenmis kopya 18 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Agustos 2015 Arsivlenmis kopya 25 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Agustos 2015 PDF 13 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2022 23 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Subat 2014 Sagimbay Orozbakov Kol Cazmalar fondusu 1790 inv 360 s Sayakbay Karalayev 1 155 Arsivlenmis kopya 29 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2022 Arsivlenmis kopya 16 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Agustos 2015 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2020 Wikimedia Commons ta Altay Cumhuriyeti ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Dis baglantilarTimur B Davletov ALTAY CUMHURIYETI ve ALTAY TURKLERI 27 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Turkcesi Altay Cumhuriyeti Daglik Altay Resmi Sitesi 16 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Altay Cumhuriyeti Turizm Cekicilikleri 11 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Kazak Turkcesi V Altay Cumhuriyetindeki festival El Oyun ile ilgili foto 26 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bolgelerarasi Altay toplumunun festivali El Oyun El Ojyn 28 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Milli festival El Oyun Halk oyunu Festivali hakkinda genel bilgiler 25 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde