Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Dişbudak yapraklı akçaağaç (Acer negundo), akçaağaçgiller (Aceraceae) familyasından anavatanı Kuzey Amerika olan iki evcikli bir akçaağaç türü.
| Dişbudak yapraklı akçaağaç | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Acer negundo L., Sp. Pl. 2: 1056 (1753).
| |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
Özellikleri
20–25 m'ye kadar boylanır. Gövde çapı 30–50 cm nadiren 1 m'ye kadar çıkar. Kısa gövdeli, geniş ve yuvarlak taçlıdır. Sığ ve saçak bir kök sistemi geliştirir. Derin topraklarda kuvvetli kısa bir ana kök oluşturabilir. Kabuk, ince soluk gri veya açık kahverengidir. Sürgünler sert, yeşil veya morumsu yeşil renkli, üzeri beyaz-mavi toz ile örtülüdür. Lentiseller soluk ve dağınık bir yapıya sahiptir. Tomurcuklar mavi-beyaz yumurta şeklindedir. Yanal tomurcuklar terminal tomurcuklardan daha küçüktür ve çok kısa saplıdır. Karşılıklı dizilmiş olan 15–20 cm uzunluğundaki tüysü (bileşik) yapraklar çoğunlukla 3-5 sivri uçlu yaprakçıktan oluşur. Yaprak kenarları kaba dişli veya bazen lopludur. Yaprak sapı uzun ve kırmızıdır. Yaprakların üstü açık yeşil alt yüzeyi ise soluk renklidir.
İki evcikli çiçekler, her biri ince bir sapta olan 5-loplu bir çanak yaprağa sahiptir, küçük sarımsı yeşildir göze çarpmaz. Çiçeklerinde taç yaprak yoktur. Uzun sarkan salkımlardaki erkek çiçekler çoğunlukla kümeler oluşturur. Stamenler eflatun renklidir. Nisan ve Mart aylarında yapraklanmadan hemen önce açar. Meyve samaradır. V şeklinde çift kanatlı olup olgunlaşınca düşer.
Ekolojik istekleri
Dişbudak yapraklı akçaağaç nehirlerin, göllerin genellikle yakınında ve de bataklıklarda bulunur. Bu ağaç, çoğunlukla erozyon kontrolü ve vahşi hayata yiyecek sağlamak için dikilir. Evlerin etrafında ve çitlerde kullanılır. Kuzey Amerika'ya özgü olmasına rağmen, yaygın bir şekilde dünya'nın başka bölgelerinde park ve bahçelerde yetiştirilmektedir. Tohumlar, ötücü kuşlar tarafından yenir. Hızlı büyüme yapar ama kısa ömürlüdür ve kolayca fırtınalardan zarar görür. İlk 15-20 yıl çok hızlı büyür sonraki yıllarda 75-100 yaşlarında büyüme yavaşlar. Işık ağacıdır.
Toprak isteği bakımdan değişkenlik gösterir. Genellikle drenajı iyi nemli ortamları tercih eder. Organik maddece zengin, killi, kumlu veya kayalık topraklara iyi adapte olabilir. Akarsuların yakınında derin alüvyonlu topraklarda, yüksek arazi yerlerinde ara sıra yoksul kuru yerlerde de görülür. Nemli topraklarda bulunmasına rağmen kuraklığa dayanıklıdır.
Odunu ve kullanım alanı
Odunu değerli değildir. Yumuşak ve beyaz olan odunun özü açık kahverengidir. Odunu, tahta eşya, kutu, kasa, hamur odunu ve kimyasal damıtma için kullanılır. Beyaz şekerinden elde edilen akçaağaç şurubu küçük miktarlarda sınırlı bir alanda kullanılır.
Hastalık ve zararlılar
Yaprak antraknozu, kabuk pamukçuğu ve gövde kalp çürümesi gibi birçok hastalık ve zararlı ile karşı karşıyadır. Yaprak yanığı, sıcak kuru yaz aylarında kısmi yaprak dökümüne neden olur. Başlıca çürüklüğe sebep olan mantarlar, Fomitopsis fraxinus, Perrenniporia fraxinophilus, Fomes geotropus, Fomitopsis scutellata, Inonotus glomeratus ve Ustulina vulgaristir. Verticillium solgunluğu dişbudak yapraklı akçaağaçta dikkate değer ölümle sonuçlanan bir hastalıktır. Fusarium reticulatum var. negundinis mantarı ise odununda kırmızı bir lekeye neden olur. Bu lekeler Cerambycid kanatlı böcekleri ve diğer böcek galerilerine benzetilir. Dişbudak yapraklı akçaağacın böcek zararları göreli olarak önemsizdir, ama birkaç yaprakla beslenen delik açanlar ona saldırır. Leptocoris trivittatus çoğu kez dişbudak yapraklı akçaağaçla ortak bir yaşam içindedir. Larvalar, çoğunlukla yaprak ve yumuşak tohumlarla beslenir. Ağaçlara çokça zarar vermemesine rağmen, soğuk havanın başlangıcıyla büyük sayılarda evleri istila etmesi onu önemli bir zararlı ev hayvanı yapar. Contarinia negundifolia (dişbudak yapraklı akçaağaç yaprak biti), Periphyllus negundinis, ile diğer yaprak beslenenleri, Asya bahçe kanatlı böceği, Maladera castanea, Anisota rubicunda, Archips negundana ve Caloptilia negundella bazılarıdır. Mühendis böcekleri, Pulvinaria innumerabilis, Mesolecanium nigrofasciatum; delik açanlar, Proteoteras willingana ve Chrysobothris femorata diğer zarar veren türlerdir.
Bitki sosyolojisi
Güney ve Orta Arizona ile New Mexico'da 2440 m'ye yüksekliğe kadar çıkar. Dişbudak yapraklı akçaağaç genellikle sert odunlu ağaçlarla birlikte bulunur. Bunlardan , , , kırmızı akçaağaç, ve yeşil dişbudak bazılarıdır.
Üretimi
Tohumlar Ağustos-Eylül aylarında olgunlaşır. İlkbahara kadar ağaç üzerinde kalır. Yere düşen tohumlar, yeterli nem ve sıcaklık sağlandıktan hemen sonra çimlenir. Tohumlarda çimlenme engeli yoktur. Tohumla üretimin yanında çelik ve aşıyla da çoğaltılmaktadır. Ağustos-Eylül aylarında 10–15 cm uzunluğunda alınan yarı odunsu çeliklerin alt kısmındaki yaprak ve tomurcuklar alınır ve bu kısımda küçük yaralar açılır. Hormon kullanımı köklendirme oranını artırır. Aşı yöntemi daha ziyade kültivarların üretiminde yaygın olarak kullanılır. En çok göz aşısı metodu uygulanır.
Taksonomi
Bazı uzmanlar tarafından diğer akçaağaç türlerinden farklılık gösterdiğinden ayrı bir cinste sınıflandırılır. (Negundo aceroides)
İki alt türü vardır:
- Acer negundo ssp. negundo, sürgün ve yapraklar tüysüz, Güney Ontario ve New Hampshire'ye, güneydoğu İngiliz Columbia ve doğu Nevada'nın güneyi, Arizona ile en kuzeydeki Meksika ve güneydoğu Florida'da yayılış gösterir. Bazı uzmanlar daha fazla alt türe ayrılır.
- Acer negundo ssp. californicum, sürgün ve yapraklar tüylü; Kaliforniya'da küçük bir populasyonda görülür.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Disbudak yaprakli akcaagac Acer negundo akcaagacgiller Aceraceae familyasindan anavatani Kuzey Amerika olan iki evcikli bir akcaagac turu Disbudak yaprakli akcaagacKorunma durumuAsgari endise altinda IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim SapindalesFamilya SapindaceaeCins AcerTur A negundoIkili adlandirmaAcer negundoL Sp Pl 2 1056 1753 Vikitur de Acer negundo ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Acer negundo ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurDagilimiAcer negundoOzellikleri20 25 m ye kadar boylanir Govde capi 30 50 cm nadiren 1 m ye kadar cikar Kisa govdeli genis ve yuvarlak taclidir Sig ve sacak bir kok sistemi gelistirir Derin topraklarda kuvvetli kisa bir ana kok olusturabilir Kabuk ince soluk gri veya acik kahverengidir Surgunler sert yesil veya morumsu yesil renkli uzeri beyaz mavi toz ile ortuludur Lentiseller soluk ve daginik bir yapiya sahiptir Tomurcuklar mavi beyaz yumurta seklindedir Yanal tomurcuklar terminal tomurcuklardan daha kucuktur ve cok kisa saplidir Karsilikli dizilmis olan 15 20 cm uzunlugundaki tuysu bilesik yapraklar cogunlukla 3 5 sivri uclu yaprakciktan olusur Yaprak kenarlari kaba disli veya bazen lopludur Yaprak sapi uzun ve kirmizidir Yapraklarin ustu acik yesil alt yuzeyi ise soluk renklidir Iki evcikli cicekler her biri ince bir sapta olan 5 loplu bir canak yapraga sahiptir kucuk sarimsi yesildir goze carpmaz Ciceklerinde tac yaprak yoktur Uzun sarkan salkimlardaki erkek cicekler cogunlukla kumeler olusturur Stamenler eflatun renklidir Nisan ve Mart aylarinda yapraklanmadan hemen once acar Meyve samaradir V seklinde cift kanatli olup olgunlasinca duser Ekolojik istekleriDisbudak yaprakli akcaagac nehirlerin gollerin genellikle yakininda ve de batakliklarda bulunur Bu agac cogunlukla erozyon kontrolu ve vahsi hayata yiyecek saglamak icin dikilir Evlerin etrafinda ve citlerde kullanilir Kuzey Amerika ya ozgu olmasina ragmen yaygin bir sekilde dunya nin baska bolgelerinde park ve bahcelerde yetistirilmektedir Tohumlar otucu kuslar tarafindan yenir Hizli buyume yapar ama kisa omurludur ve kolayca firtinalardan zarar gorur Ilk 15 20 yil cok hizli buyur sonraki yillarda 75 100 yaslarinda buyume yavaslar Isik agacidir Toprak istegi bakimdan degiskenlik gosterir Genellikle drenaji iyi nemli ortamlari tercih eder Organik maddece zengin killi kumlu veya kayalik topraklara iyi adapte olabilir Akarsularin yakininda derin aluvyonlu topraklarda yuksek arazi yerlerinde ara sira yoksul kuru yerlerde de gorulur Nemli topraklarda bulunmasina ragmen kurakliga dayaniklidir Odunu ve kullanim alaniOdunu degerli degildir Yumusak ve beyaz olan odunun ozu acik kahverengidir Odunu tahta esya kutu kasa hamur odunu ve kimyasal damitma icin kullanilir Beyaz sekerinden elde edilen akcaagac surubu kucuk miktarlarda sinirli bir alanda kullanilir Hastalik ve zararlilarYaprak antraknozu kabuk pamukcugu ve govde kalp curumesi gibi bircok hastalik ve zararli ile karsi karsiyadir Yaprak yanigi sicak kuru yaz aylarinda kismi yaprak dokumune neden olur Baslica curukluge sebep olan mantarlar Fomitopsis fraxinus Perrenniporia fraxinophilus Fomes geotropus Fomitopsis scutellata Inonotus glomeratus ve Ustulina vulgaristir Verticillium solgunlugu disbudak yaprakli akcaagacta dikkate deger olumle sonuclanan bir hastaliktir Fusarium reticulatum var negundinis mantari ise odununda kirmizi bir lekeye neden olur Bu lekeler Cerambycid kanatli bocekleri ve diger bocek galerilerine benzetilir Disbudak yaprakli akcaagacin bocek zararlari goreli olarak onemsizdir ama birkac yaprakla beslenen delik acanlar ona saldirir Leptocoris trivittatus cogu kez disbudak yaprakli akcaagacla ortak bir yasam icindedir Larvalar cogunlukla yaprak ve yumusak tohumlarla beslenir Agaclara cokca zarar vermemesine ragmen soguk havanin baslangiciyla buyuk sayilarda evleri istila etmesi onu onemli bir zararli ev hayvani yapar Contarinia negundifolia disbudak yaprakli akcaagac yaprak biti Periphyllus negundinis ile diger yaprak beslenenleri Asya bahce kanatli bocegi Maladera castanea Anisota rubicunda Archips negundana ve Caloptilia negundella bazilaridir Muhendis bocekleri Pulvinaria innumerabilis Mesolecanium nigrofasciatum delik acanlar Proteoteras willingana ve Chrysobothris femorata diger zarar veren turlerdir Bitki sosyolojisiGuney ve Orta Arizona ile New Mexico da 2440 m ye yukseklige kadar cikar Disbudak yaprakli akcaagac genellikle sert odunlu agaclarla birlikte bulunur Bunlardan kirmizi akcaagac ve yesil disbudak bazilaridir UretimiTohumlar Agustos Eylul aylarinda olgunlasir Ilkbahara kadar agac uzerinde kalir Yere dusen tohumlar yeterli nem ve sicaklik saglandiktan hemen sonra cimlenir Tohumlarda cimlenme engeli yoktur Tohumla uretimin yaninda celik ve asiyla da cogaltilmaktadir Agustos Eylul aylarinda 10 15 cm uzunlugunda alinan yari odunsu celiklerin alt kismindaki yaprak ve tomurcuklar alinir ve bu kisimda kucuk yaralar acilir Hormon kullanimi koklendirme oranini artirir Asi yontemi daha ziyade kultivarlarin uretiminde yaygin olarak kullanilir En cok goz asisi metodu uygulanir TaksonomiBazi uzmanlar tarafindan diger akcaagac turlerinden farklilik gosterdiginden ayri bir cinste siniflandirilir Negundo aceroides Iki alt turu vardir Acer negundo ssp negundo surgun ve yapraklar tuysuz Guney Ontario ve New Hampshire ye guneydogu Ingiliz Columbia ve dogu Nevada nin guneyi Arizona ile en kuzeydeki Meksika ve guneydogu Florida da yayilis gosterir Bazi uzmanlar daha fazla alt ture ayrilir Acer negundo ssp californicum surgun ve yapraklar tuylu Kaliforniya da kucuk bir populasyonda gorulur Kaynakca Peyzaj Gunes Botanik ve Acer Negundo Disbudak Yaprakli Akcaagac Gunes Botanik ve Peyzaj 9 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2023 www fs usda gov 1 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Agustos 2023